ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΣΕΡΑΦΕΙΜ «Η ΑΙΡΕΣΙΣ»

Ἐπισκόπου Σεραφείμ

Μητροπολίτου Πειραιῶς

 

Η ΑΙΡΕΣΙΣ

ΤΗΣ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ

ΔΙΑ ΤΗΣ ΣΤΑΥΡΙΚΗΣ ΘΥΣΙΑΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ

ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ 2012

ΚΕΦΑΛAIΟΝ ΠΡΩΤΟΝ

ΘΕΟΣ – ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ – ΑΝΘΡΩΠΟΣ – ΘΕΑΝΘΡΩΠΟΣ

Γνωστή εἶναι ἡ διακήρυξις τῆς Γραφῆς ὅτι ὁ Θεός εἶναι «ἀγάπη» (Α΄ Ἰωάν. Δ΄9). Ἡ «ἀγάπη» βεβαίως δέν εἶναι αὐτή αὕτη ἡ οὐσία τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἄπειρος θεία οὐσία καί φύσις εἶναι -καί θά εἶναι πάντοτε- διά τόν ἄνθρωπον ἀκατάληπτος, ἀπερινόητος, ἀσύλληπτος, κατά τήν ὁμόφωνον ἐν προκειμένῳ γνώμην τῶν ἁγίων πατέρων τῆς ἁγίας ἡμῶν Ἐκκλησίας^[1]. Ἀλλ’ ἡ «ἀγάπη» εἶναι ἡ κυρία ἰδιότης τοῦ Θεοῦ, τό τέλος εἰς ὅ πᾶσαι αἱ λοιπαί ἰδιότητες Αὐτοῦ ἀναφέρονται^[2].

Ἡ κυρία δέ αὕτηἰδιότης τοῦ Θεοῦ ἀπορρέει ἐκ τοῦ τριαδικοῦ τῶν ὑποστάσεών Του. Ὁ ἄναρχος, ἄπειρος καί ἀΐδιος Πατήρ, γεννῶν ἀνάρχως ἐπίσης καί ἀϊδίως τόν ἄπειρον ὡσαύτως Λόγον Αὐτοῦ ἤ Υἱόν (Ἰωάν. Α΄1 κ.ἄ.), ἐνυπόστατον ὁμοίως καί ἐνσυνείδητον, ἀνάρχως ὑπάρχοντα ἐν «μορφῇ Θεοῦ» (Φιλιππ. Β΄6 κ.ἄ.), ἀγαπᾶ Αὐτόν δι’ ἀπείρου ὡσαύτως, ἀϊδίου, ἐνυποστάτου καί ἐνσυνειδήτου Πνεύματος (τοῦ Ἁγίου Πνεύ­ματος), ἐξ Αὐτοῦ ἐκπορευομένου (Ἰωάν. ΙΕ΄26) καί ἐπί τόν Υἱόν ἐπαναπαυομένου (Ἰωάν. Α΄32-33 κ.ἄ.)[3]. Διά τοῦτο ὁ Υἱός ἀποκαλεῖται ὑπό τοῦ Πατρός καί «ἀγαπητός» (Ματθ. Γ΄17 καί IΖ΄ 5) ἤ Υἱός τῆς ἀγάπης» (Κολασ. Α΄13)∙ καί δι’ Αὐτοῦ (Ἰωάν. Α΄1, Ἑβρ. Α΄3 κ.ἄ.) ἀλλά καί ἐν Αὐτῷ» (Κολασ. Α΄16), ὁ Πατήρ ηὐδόκησε.. (Ματθ. Γ΄17 καί ΙΖ΄5 κ.ἄ.). Καί τά πάντα ἐγένοντο δι’ Αὐτοῦ, ὡς καί ἐν Αὐτῷ (Ἰωάν. Α΄1, Κολοσ. Α΄16 κ.ἄ.), ἐφόσον, ἄλλως τε, Αὐτός εἶναι ἡ ἄπειρος «δύναμις» καί «σοφία» τοῦ Θεοῦ (Α΄ Κορ. Α΄ 24 κ.ἄ.).

Εἶναι αὐτονόητον, ὅτι, ὅπως ὁ Πατήρ ἀγαπᾶ τόν Υἱόν δι’ ἀπείρου ἀγάπης, οὕτω καί ὁ Υἱός ἀνταγαπᾶ τόν Πατέρα, ἐξ οὗ ἀνάρχως γεννᾶται, ἐπίσης δέ καί τό Πνεῦμα τό Ἅγιον, τό ἐκ τοῦ Πατρός ἐκπορευόμενον καί ἐπ’ Αὐτόν ἐπαναπαυόμενον, δι’ οὗ ἀγαπᾶται ὑπό τοῦ Πα­τρός. Ὁμοίως δέ καί τό Πνεῦμα τό Ἅγιον, ὡς ἐνυπόστατον ὡσαύτως καί ἐνσυνείδητον, ἀγαπᾶ ὡσαύτως ἀπείρως ἐπίσης τόσον τόν Πατέρα, ἐξ οὗ ἀνάρχως καί ἀϊδίως ἐκπορεύεται, ὅσον καί τόν Υἱόν, ἐφ’ Ὅν ἐπαναπαύεται. Καί οὕτως ἡ ἀγάπη τοῦ τρισυποστάτου καί μόνου ἀληθινοῦ Θεοῦ (Ἰωάν. IΖ΄3 κ.ἄ.) ἐκδηλοῦται πρωτίστως καθ’ Ἑαυτόν, ἤτοι εἰς τάς τρεῖς ὑποστάσεις (πρόσωπα) τῆς ἁγίας Τριάδος πρός ἄλληλα, ὧν ὁ Υἱός ἀποτελεῖ τό κατ’ ἐξοχήν ὑποκείμενον τῆς ἀγάπης τοῦ Πατρός. (Ματθ. IB΄18, Ἰωάν. ΙΖ΄26, Κολασ. Α΄13, Ἐφεσ. Α΄6 κ.ἄ.)^[4].

Ἐκ τῆς κυρίας δέ ταύτης καί βασικῆς ἰδιότητος τοῦ τρισυπο­στάτου Θεοῦ, δηλαδή τῆς ἀγάπης, ἀπέρρευσε φύσει καί ἡ θεία εὐδοκία καί βούλησις τοῦ δημιουργεῖν (Α΄ Ἰακώβου Α΄ 18). Διότι ὁ ἄπειρος καί τρισυπόστατος Θεός δέν ἦτο δυνατόν νά ἀρκεσθῆ ἀγαπῶν Ἑαυτόν μόνον, μηδενός ἄλλου πλήν Αὐτοῦ ὑπάρχον­τος, καί νά ἀπολαμβάνῃ οὕτως αὐταρέσκως καί φιλαύτως τήν Ἑαυτοῦ δόξαν. Τοῦτο θά ἀπετέλει μίαν ἄπειρον φιλαυτίαν…, ἐφόσον ἡ ἀγάπη προϋποθέτει πάντοτε ἑτερόν τι, πρός ὅ ἀναφέρεται^[5]. Ηὔδοκησεν ἄρα, οὐχί κατ’ ἀνάγκην, ὡς ἀνενδεής, μήτε -καί κατά μείζονα λόγον- κατ’ ἐπιβολήν (ἅτε μή ὑπάρχοντος ἄλλου τι­νός ἀνωτέρου Αὐτοῦ διά νά ἐπιβάλη τί εἰς Αὐτόν), ὅπως, ἐν τῇ παντοδυ­ναμίᾳ Του, δημιουργήση ἐκ τοῦ μή ὄντος πολυποίκιλα κτίσματα, διά νά ἐκδηλώση καί ἐξωστρεφῶς, ἤτοι ἐκτός τῆς Ἑαυτοῦ οὐσίας, τήν ἀγάπην Του. Καί ἵνα ἐπαναπαύηται καί ἐπ’ αὐτῶν ἡ ἀγάπη Του διά τῆς μεταδόσεως καί εἰς αὐτά ἐκ τῶν ἰδίων Του ἀγαθῶν. Νά καταστήση δηλαδή τά κτίσματα ταῦτα μέτοχα τῆς Ἑαυτοῦ Μακαριότητος καί δόξης.^[6]  Οὕτω, καί «κατά τήν εὐδοκίαν Αὐτοῦ, ἥν προέθετο ἐν Αὐτῷ» (πρός Ἐφεσ. Α΄9), «βουληθείς ἀπεκύησεν ἡμᾶς λόγῳ ἀλη­θείας εἰς τό εἶναι ἡμᾶς ἀπαρχήν τινα τῶν Αὐτοῦ κτισμάτων» (Α΄ Ἰακώβου Α΄18). Ἡ «κύησις», ἐν προκειμένῳ, ἔχει τήν ἔννοιαν τῆς δημιουρ­γίας, ὡς τοῦτο συνάγεται καί ἐκ τοῦ ἐν συνεχείᾳ χαρακτηρισμοῦ τῶν «κυη­μάτων» ὡς «κτισμάτων». Ἐξ ἄλλου ὑπό τοῦ Θεοῦ ὡσαύτως ἐγεννήθησαν καί αἱ «ψιλαί ἰδέαι» περί πάντων τῶν κτισμάτων πρό τῆς ἐξ «οὐκ ὄντων» ὀντοποιήσεως αὐτῶν.

Οὕτως ἐγεννήθησαν ἀχρόνως^[7] ὑπό τοῦ Πατρός, διά τοῦ μονο­γενοῦς Αὐτοῦ Υἱοῦ ἀλλά καί ἐν Αὐτῷ (Ἰωάν. Α΄3, Κολασ. Α΄16 κ.ἄ.), πᾶσαι, ἀρχικῶς, αἱ «ψιλαί ἰδέαι» περί τῶν πολυποίκιλων κτι­σμάτων, τά ὁποῖα, τῇ παντοδυνάμῳ βουλῇ τοῦ Θεοῦ ἀλλά καί τῇ  ἀπείρω Αὐτοῦ σοφίᾳ καί προγνώσει, προωρίσθησαν νά δημιουργηθῶσιν ἐξ οὐκ ὄντων, καί ἐν ἀπερινοήτῳ συμβουλίῳ τῶν τριῶν ὑποστάσεών Του^[8], κατηρτίσθη τό σχέδιον τῆς δημιουργίας αὐτῶν πρό τῆς ὀντοποιήσεώς των. Ἀποκορύφωμα προδήλως τῆς τοιαύτης ἐκδηλώσεως τῆς θείας  ἀγάπης ὑπῆρξε ἡ εὐδοκία τοῦ Θεοῦ, ὅπως με­ταξύ τῶν πολυποίκιλων κτισμάτων (τά ὁποῖα ἐχωρίσθησαν εἰς πολλάς «Μονάς» ἤ «τάγματα» (Ἰωάν. ΙΔ΄2, Α΄ Κορ. ΙΕ΄23 κ.ἄ.) περιληφθῆ καί, ὡς ἀνώτερον καί τελειότερον πάντων, τό τάγμα τῶν «Θεῶν κατά χάριν». Κτισμάτων δηλαδή ὁμοίων κατά πάντα μέ τάς διαφόρους πεπερασμένας ἐκφάνσεις ἤ μορφάς^[9], τάς ὁποίας ἑκάστοτε θά ηὐδόκει ὁ Θεός νά προσλαμβάνη, διά νά γίνεται ἀντιληπτός ὑπ’ αὐτῶν. Τήν εὐδοκίαν ταύτην τοῦ Θεοῦ ἐβεβαίωσεν ὁ Κύριος, ὑπομνήσας τό ἐν τῇ Π.Δ. (Ψαλμ. ΠΑ΄6) ἀναφερόμενον. «Ἐγώ εἶπα θεοί ἐστέ…» (Ἰωάν. Ι΄34). Ὁ δέ προφητάναξ Δαυΐδ ἐν πνευματικῇ ἐξάρσει γράφει ἐπίσης (Ψαλμ. ΠΑ΄ (ΠΒ΄) 1) «…Ὁ Θεός ἔστη ἐν συναγωγῇ Θεῶν…»^[10].

Εἶναι αὐτονόητον, ὅτι ἡ τοιαύτη εὐδοκία καί βούλησις τοῦ Θεοῦ πρός δημιουργίαν κτισμάτων ἐξ «οὐκ ὄντων», διά νά ἐπαναπαύηται ἐπ’ αὐτῶν ἡ ἀγάπη Του, καί εἶναι ταῦτα μέτοχα τῆς θείας Αὐτοῦ μακαριότητος καί δόξης, δέν θά ἦτο δυνατόν νά πραγματοποιηθῆ, εἰμή μόνον διά τῆς δημιουργίας ὄντων ἀφθάρτων (πνευ­ματικῶν) ἀλλά καί ἐνσυνειδήτων, ἄρα δέ καί ἐλευθέρων[11]. Διότι μόνον τοιαῦτα κτίσματα θά ἦτο δυνατόν νά ὑπάρχωσι (μετά τήν δημιουργίαν των) αἰωνίως, ὡς ὁ Θεός, καί νά νοῶσι συνειδητῶς οὐχί μόνον τῆς ἰδίας αὐτῶν ὑπάρξεως καί ζωῆς ἀλλά καί τοῦ δημιουργοῦ αὐτῶν ὡς καί τῶν ἀπείρων ἀγαθῶν Του^[12]. Κτίσματα (δημιουργήματα) φθειρόμενα, θνήσκοντα καί ἀφανιζόμενα οὐδεμίαν θά εἶχον αἰωνίαν ἀξίαν. Κατά μείζονα λόγον κτίσματα ἄλογα, στερούμενα δηλαδή νοήσεως καί συνειδήσε­ως ἄρα δέ καί ἐλευθερίας (ὡς ἡ ἄψυχος συμπαντική ὕλη καί πάντα τά κα­τώτερα τοῦ ἀνθρώπου ἔμψυχα καί ἄψυχα ἐνόργανα ὄντα), τά ὁποῖα οὔτε τήν ὕπαρξιν καί ζωήν αὐτῶν συνειδητῶς θά ἦτο δυνατόν νά νοήσωσι, μήτε τοῦ Δημιουργοῦ αὐτῶν καί τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν Του. Καί οὕτως ἄνευ ἀ­ξίας θά ἀπέβαινεν ἡ ἐπ’ αὐτῶν ἐπανάπαυσις τῆς ἀγάπης του  Θεοῦ.

Ἔγνω ὅθεν ἀναμφιβόλως ὁ Θεός, πρό τῆς διαμορφώσεως ἔτι τοῦ σχε­δίου τῆς ὅλης δημιουργίας, ὅτι ἡ εὐδοκία Αὐτοῦ πρός δημιουργίαν κτισμάτων ἐξ «οὐκ ὄντων» θά προσελάμβανε πραγματικήν ἀλλά καί αἰωνίαν ἀξίαν μόνον διά τῆς ὀντοποιήσεως κτισμάτων πνευματικῶν ἀφθάρτων, ἄρα δέ καί ἐνσυνειδήτων καί ἐλευθέρων, διότι ταῦτα μόνον θά ἠδύναντο νά ὑπάρχωσιν αἰωνίως, ἀλλά καί νά ἔχωσι συνείδησιν τῆς τε ἰδίας ἑαυτῶν ὑπάρξεως ὡς καί τοῦ Δημιουργοῦ των, τόν Ὁποῖον θά ἔβλεπον ἐποπτικῶς, προσλαμβάνοντα, χά­ριν αὐτῶν καί πεπερασμένας «ἐκφάνσεις» ἤ «μορφάς». Νοοῦντα δέ τά κτίσματα ταῦτα, ὅτι ἐξ «οὐκ ὄντων» ἦλθον εἰς τό «εἶναι», τῇ εὐδοκίᾳ Αὐτοῦ, ὅτι ἐξ Αὐτοῦ ἔλαβον τό εἶναι καί τό εἰδέναι, καί ἐν τῇ ἐκδηλώσει τῆς ἀπείρου Αὐτοῦ ἀγάπης ἐγένοντο μέτοχα τῆς αἰωνίου Αὐτοῦ μακαριότητος καί δόξης, ὅπως καί τῶν ἀσυλλήπτων, διά τήν ἀνθρωπίνην διάνοιαν (Α΄ Κορ. Β΄9 κ.ἄ.), πνευματικῶν Αὐτοῦ ἀγαθῶν, ὧν τήν ὕπαρξιν, ἀλλά καί τήν ὡραιότητα συνειδητῶς ἐπίσης θά ἀντελαμβάνοντο, θά ἠσθάνοντο φύσει, καί ἐλευθέρως, αἰωνίαν πρός τόν Θεόν εὐγνωμοσύνην καί ἀγάπην διά τάς τοιαύτας καί τοσαύτας πρός αὐτά δωρεάς, ἐφόσον μάλιστα θά ἔβλεπον Αὐτόν καί ἐποπτικῶς.

Ἀλλά μεταξύ τῶν διαφόρων ἰδιοτήτων τοῦ ἀπείρου Θεοῦ εἶναι, ὡς γνωστόν, καί ἡ περί πάντων ἄπειρος καί ἀπερινόητος ἐπίσης πρόγνωσις Αὐτοῦ, περί ἧς ἔχομεν ἀπόλυτον τήν βεβαίωσιν διά τῶν ἐπαληθεύσεων τοῦ προφητισμοῦ[13]. Ἐν τῇ ἀπείρῳ δέ καί ἀπερινοήτῳ ταύτη προγνώσει Του, καταρτίζων Οὗτος, ἐν ψιλαῖς ἔτι ἰδέαις, τό περί τῆς ὅλης δημιουργίας σχέδιον Αὐτοῦ (τό περιλαμβάνον καί ἄγνωστον εἰς ἡμᾶς ἀριθμόν πνευματικῶν δημιουργημάτων ἐν τῷ πνευματικῷ κόσμῳ (Κολασ. Α΄16 κ.ἄ.), προέγνω ὅτι ἕν ἐκ τῶν πνευματικῶν ταγμάτων τῶν κτι­σμάτων Του τούτων, μέ ἀρχηγόν τόν ἀρχάγγελον Ἑωσφόρον, δέν θά ἐφαίνετο ἄξιον τῶν τοιούτων καί τοσούτων καί πρός αὐτό δωρεῶν τοῦ Θεοῦ. Ὅτι ὁ ἀρχηγός τοῦ τάγματος τούτου, περίοπτον πνευματικήν θέσιν ἔχων πλησίον τοῦ Θεοῦ (Ἠσ. ΙΔ΄12 κ.ἄ.), θά παρεσύρετο ἄνευ οὐδεμιᾶς ἐξωτερικῆς ἀφορμῆς ἤ αἰτίας εἰς ἐπανάστασιν κατ’ Αὐτοῦ, εἰς ἀποστασίαν, κακήν χρῆσιν ποιούμενος τῆς ἐνσυνειδήτου αὐτοῦ ἐλευθερίας. Καί ἀντί εὐγνωμοσύνης θά τόν ἐφθόνει διά τήν ἄπει­ρον Αὐτοῦ δόξαν. Διαστροφήν δέ τῆς συνειδήσεως αὐτοῦ ὑφιστάμενος, θά ἐμίσει προσέτι τόν Θεόν, ζητῶν νά γίνη ὅμοιος τῷ Ὑψίστῳ καί νά κτίση τόν θρόνον του ὑπεράνω τῶν νεφελῶν (Ἠσ. ΙΔ΄13-14 κ.ἄ.).

Προέγνω ἐπίσης ὁ Θεός, ὅτι εἰς τήν τοιαύτην παραφροσύνην καί ἀποστασίαν τοῦ Ἑωσφόρου θά παρεσύρετο καί ὅλον τό ὑπ’ αὐτόν ἀγγελικόν τάγμα, ἐπαναστατοῦν ὁμοίως κατ’ Αὐτοῦ ἐν τῷ αὐτῷ πνεύματι. Καί τέλος, ὅτι ἡ τοιαύτη διαστροφή τῆς συνειδήσεως τῶν κτισμάτων τούτων, ἐπιφέρουσα τήν ἀλλοίωσιν καί αὐτῆς τῆς φύσεως αὐτῶν καί μεταβάλλουσα αὐτά αἰωνίως ἀπό πνεύματα φωτός, ἀγάπης καί ἀληθείας εἰς πνεύματα ζόφου, σκότους, μίσους καί ψεύδους^[14], θά ἦτο κατ’ ἐφαρμογήν τῆς δικαιοσύνης Του, φύσει ἐπίσης, οὐχί μόνον ἀμετάτρεπτος ἀλλά καί ἀσύγγνωστος. Διότι, κατά τήν ἀπόλυτον θείαν δικαιοσύνην (περί ἧς θά ἀσχοληθῶμεν ἀναλυτικῶς ἐν τῷ Β΄ κεφ.) τά πνευματικά κτίσματα, ἔχοντα φαεινήν τήν συνείδησιν ὅτι ἐξ «οὐκ ὄντων» ἦλθον εἰς τό εἶναι, ὅτι παρά τοῦ Θεοῦ ἔλαβον τά πρω­ταρχικά καί ὕψιστα ἀγαθά, τό «εἶναι» δηλ. καί τό «εἰδέναι» καί ὅτι τῇ εὐδοκίᾳ Αὐτοῦ καί πάλιν ἐγένοντο μέτοχα καί πάντων τῶν ἀνεκφράστων καί αἰωνίων Αὐτοῦ ἀγαθῶν, εἶχον ἐπιτακτικόν καθῆ­κον νά τρέφωσιν αἰωνίαν εὐγνωμοσύνην πρός τόν Δοτῆρα τόσων ἀγαθῶν καί νά ἐναρμονίζωσιν ἀπολύτως τήν θέλησιν των πρός τήν βούλησιν Ἐκεί­νου, βλέποντα μάλιστα Αὐτόν ἐποπτικῶς. Ἡ πτῶσις ὅθεν αὐτῶν καί ἡ διαστροφή τῆς συνειδήσεως των, ἄνευ οὐδεμιᾶς αἰτίας, θά ἦτο, κατά τήν θείαν δικαιοσύνην, ἀσύγγνωστος, ἀλλοιοῦσα, αἰωνίως καί ἀτρέπτως, καί αὐτήν τήν φύσιν αὐτῶν. Ἐκ τῆς πτώσεως δέ καί διαστροφῆς τῶν πνευμάτων τούτων θά ἐγεννᾶτο ἡ ἁμαρτία, ὁ θάνατος καί τό ἠθικόν κακόν, μή ὑπάρχοντα φύσει ἐν τῷ Θεῷ^[15].

Προγνούς δέ ὁ Θεός, κατά τήν κατάρτισιν ἔτι ἐν ψιλαῖς, ἰδέαις τοῦ ὅλου σχεδίου τῆς δημιουργίας τήν πτῶσιν τοῦ Ἐω­σφόρου καί τοῦ ὑπ’ αὐτόν ἀγγελικοῦ τάγματος, καί τήν γένεσιν οὕτω τῆς ἁμαρτίας -τοῦ ἠθικοῦ κακοῦ- καί τοῦ θανάτου, δέν ἠθέλησε, προδήλως, νά ἀποτρέψῃ ταύτην ἀπ’ ἀρχῆς διά τῆς ἀφαιρέσεως καί τοῦ ἀφανισμοῦ ἐκ τοῦ σχεδίου, διά τῆς μή ὀντοποιήσεως δηλαδή τῶν περί τῶν κτισμάτων τούτων ψιλῶν ἰδεῶν Του, προφανῶς διά νά μή ὑποστῇ οὕτω περιορισμόν ἡ ἀπειρία Του καί θεωρηθῇ φοβούμενος τάς συνεπείας αὐτῆς, ἐφόσον καί αἱ περί τῶν κτισμάτων τούτων ψιλαί ἰδέαι Του ἐκυήθησαν ἐπίσης, ὅπως καί αἱ περί πάντων τῶν λοιπῶν, ἀγαθαί, καί ἀγαθά θά ἐδημιουργοῦντο τά ἀντίστοιχα πνεύματα – κτίσματα. Δέν ἠθέλησεν ὡσαύτως, μετά τήν τοιαύτην πρόγνωσίν Του, νά ἀποτρέψῃ ἀκολούθως τήν πτῶσιν καί τήν διαστροφήν τῶν κτισμάτων τούτων ἀναγκαστικῶς, διά νά μή παραβιάσῃ τήν ὑποσχεθεῖσαν καί εἰς αὐτά πνευματικήν ἐλευθερίαν, ὡς ἀκριβῶς ἔπραξε καί διά τούς πονηρούς καί μέχρι τέλους ἀμετανοήτους ἁμαρτωλούς ἀνθρώπους, τάς περί τῶν ὁποίων ψιλάς ἰδέας εἶχεν ὡσαύτως ἀπολύτως ἐν ὄψει Του κατά τήν κατάρτισιν τοῦ ὅλου περί τῆς δημιουργίας σχεδίου (Ματθ. I΄30 κ.ἄ.). Προώρισεν ὅμως νά χρησιμοποιήσῃ τόσον τήν ἀποστασίαν, ὡς καί τήν κατά τοῦ ὅλου, ἐν συνεχείᾳ, ἔργου Του ἀντίδρασιν τοῦ σατανᾶ καί τῶν δαιμόνων (ὅπως ἀκολούθως καί τήν ζωήν καί δρᾶσιν ἐν γένει πάντων τῶν ἁμαρτωλῶν ἀνθρώπων) πρός μείζονα ἔτι ἐκδήλωσιν τῆς ἀπείρου ἀγάπης Του. Ἐν ταυτῷ δέ καί τῆς ἀπείρου ἐπίσης Σοφίας Του, ὅπως καί τῆς παντοδυναμίας Αὐτοῦ[16].

Ἀλλά προέγνω ὡσαύτως, κατόπιν τούτων, ἀναμφιβόλως ὁ Θεός ὅτι, ἐάν ἀπ’ εὐθείας προέβαινεν εἰς τήν ὀντοποίησιν τῶν «ψιλῶν ἰδεῶν» Του καί περί τοῦ τάγματος τῶν «Θεῶν κατά χάριν», ἡ πτῶσις τοῦ τάγματος τούτου θά ἦτο περισσότερον ἐνδεχομένη, ἵνα μή εἴπωμεν ὅλως ἀναπόφευκτος. Διότι ἐάν κατά τήν ρητήν καί σαφῆ μαρτυρίαν τῆς Γραφῆς (Ἠσ. ΙΔ΄13, 14 κ.ἄ.), ἐφθόνησε τόν Θεόν ὁ Ἐωσφό­ρος ἀρχάγγελος ὤν, καί παραφρονήσας ἐσκέφθη νά γίνη ὅμοιός Του κατά πάντα…, πόσον μᾶλλον δέν θά παρεσύροντο εἰς ὁμοίαν πτῶσιν οἱ «Θεοί κατά χάριν», οἵτινες ἀπ’ ἀρχῆς τῆς ὀντοποιήσεως των θά ἔβλεπον ἑαυτούς κατά πάντα ὁμοίους πρός τάς πεπερασμένας ἐκφάνσεις Του, καί τούς ὁποίους, ἐφαρμόζων ἐπίσης τήν δικαιοσύνην Του, θά κατεδίκαζε ὁμοίως εἰς αἰωνίαν κόλασιν;

Προέβαλεν οὕτω πρός ὁλοκλήρωσην τῆς ὅλης εὐδοκίας τοῦ Θεοῦ, καί περάτωσιν τοῦ ὅλου σχεδίου τῆς δημιουργίας, ἡ ἀνάγκη τῆς προσθήκης τῆς «καμπύλης» καί τῆς ὑλικῆς τοιαύτης, ἤτοι, καί ἀρχικῶς, τῆς δημιουργίας τῶν ἄνευ συνειδήσεως καί ἐλευθερίας κτισμάτων, ἅτινα θά ὑπετάσσοντο εἰς τήν ἀέναον κίνησιν, ἀλλοίωσιν καί φθοράν… τῆς δημιουργίας δηλαδή τοῦ ὑλικοῦ τούτου Σύμπαντος μέ τούς ἀναριθμήτους ἔτι κόσμους του, τῶν ποικίλων οὐρανίων σωμάτων καί τῶν ἀστρικῶν συγκροτημάτων, καί τῆς δημιουργίας ὡσαύτως, ἐν συνε­χείᾳ, ἐπί τοῦ μικροσκοπικοῦ μέν ἀλλά τόσον γραφικοῦ τούτου πλανήτου, κτίσματος διφυοῦς – δισυνθέτου, ὑλικοῦ δηλαδή καί πνευματι­κοῦ, κτίσματος μέ ὑλικόν μέν σῶμα, ὑποκείμενον εἰς διάλυσιν καί φθοράν, ἐν περιπτώσει ἁμαρτίας, μέ ψυχήν δέ πνευματικήν, ἐνσυνείδητον ἄρα καί ἐλευθέραν, ἐγκεκλεισμένην ἐν τῷ σώματι τούτω, ὥστε ἡ ἐνδεχο­μένη πτῶσις αὐτοῦ νά μή εἶναι ἀσύγγνωστος καί αἰωνία, ἀλλά (καί ὑπό τήν προϋπόθεσιν πάλιν τῆς μετανοίας) συγγνωστή. Καί ὡς τοιοῦτον κτίσμα προωρίσθη ὁ ἄνθρωπος, τόν ὁποῖον ὁ Θεός ηὐδόκησε νά ποιήση «κατ’ εἰκόνα Του» (Γενεσ. Α΄27), διά νά τόν δοκιμάσῃ… καί τόν ἐξομοιώσῃ οὕτως ἀκολούθως πρός Ἑαυτόν. Προωρίσθη δηλαδή, ὅπως δημιουργηθῇ ὁ ἄνθρωπος «κατ’ εἰκόνα» τοῦ Θεοῦ, ἵνα ὡς τοιοῦτος δοκιμασθῇ ἐν πνευματικῇ δοκιμασίᾳ καί ἀθλήσει (Β΄ Τιμ. Β΄5 κ.ἄ.). Καί νικητής ἐν αὐτῇ ἀναδεικνυόμενος (Ἀποκ. Β΄7 κ.ἄ.), οὐχί μόνον νά καταστῆ ἄξιος τῆς πρός τόν Θεόν, κατά χάριν, ἐξομοιώσεως, γινόμενος «κατά χάριν Θεός», ἀλλά νά καταστῇ προσέτι, διά τῆς ἐκ τῶν «παθημάτων πείρας», καί αἰωνίως πλέον ἄπτωτος ἐν τῇ ἀτέρμονι ἐκείνῃ δόξῃ καί τιμῇ[17].

Κατά τήν ὁμόφωνον δ’ ἐν τούτῳ γνώμην πάντων τῶν ἁγίων Πατέρων ἡμῶν ἐδημιουργήθη ὑπό τοῦ Θεοῦ ὁ ἄνθρωπος οὔτε «φύσει θνη­τός», μήτε ἐπίσης «φύσει ἀθάνατος». Ἐδημιουργήθη ὡς «κατά χάριν Θεός» δυνάμει, διά νά καταστήσῃ ἑκουσίως ἑαυτόν, βοηθούμενος ὑπό τοῦ Θεοῦ, τοιοῦτον, βάσει τῆς θεοειδοῦς φύσεως αὐτοῦ[18]. Τό ὑλικόν σῶμα του, ὑποκείμενον ἐν περιπτώσει ἁμαρτίας, εἰς φθοράν καί διάλυσιν (θάνατον), ὅπως καί πάντα τά λοιπά κτίσματα τῆς ὑλικῆς δημιουργίας (Ρωμ. Η΄22 κ.ἄ.), θά καθίστατο ἐπίσης ἄφθαρτον, πνευματικόν (Α΄ Κορ. 42-44 κ.ἄ.), ἐάν ἀνεδεικνύετο νικητής εἰς τήν προορισθεῖσαν δι’ αὐτόν δοκιμασίαν καί ἄθλησιν, ἥτις θά συνίστα­το εἰς τήν ἐλευθέραν ὑποταγήν του εἰς τό θέλημα τοῦ Θεοῦ (Γεν. Β΄16-17). Ἐπίσης ἡ πνευματική ψυχή του θά καθίστατο αἰωνίως ἄπτωτος, ἐν τῷ ἑαυτῆς σώματι, ἔχουσα πάντοτε τήν χάριν, τήν κοινωνίαν καί τόν φωτισμόν τοῦ Θεοῦ. Ἄλλως θά κατεδικάζετο καί αὕτη εἰς θάνατον, ὡς ὁ Ἑωσφόρος καί τό ὑπ’ αὐτόν τάγμα. Εἰς στέρησιν δηλαδή πασῶν τῶν θείων τούτων δωρεῶν, προσέτι δέ, καί μετά τήν διάλυσιν τοῦ σώματός της (τόν θάνατόν του), εἰς αἰωνίαν πλέον κόλασιν, εἰς αἰώνιον βασανισμόν, μετά τοῦ σατανᾶ καί τῶν ἐκπεσόντων ἀγγέλων (Ματθ. ΚΕ΄41, Ἀποκ. Κ΄10 κ.ἄ.), ὡς καί εἰς μετατροπήν της εἰς «ἀστέρα ζόφους» (Ἰούδ. στ. 3) εἰς τό διηνεκές. Διά τῆς τοιαύτης «ἀθλήσεως» καί «δοκιμασίας» ἐπεζητήθη ὑπό τοῦ Θεοῦ ἡ ὁλοκληρωτική ἐπίτευξις τῆς πλήρους διαμορφώσεως τῆς ἀνθρω­πίνης βουλήσεως καί ἡ ἐμπέδωσις τῆς πραγματικῆς ἐλευθερίας, διά τῆς ἀπολύτου ἐλευθέρας ὑποταγῆς καί τῆς ἑκουσίας ἐναρμονίσεως αὐτῆς εἰς τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ἐπακόλουθον δέ τῆς νίκης προωρίσθη ὁ θρίαμβος κατά τῶν παθῶν καί τοῦ διττοῦ θανάτου. Καί ἡ ἀνάδειξις τοῦ τελείου ἀνθρώπου, τοῦ «κατά χάριν Θεοῦ».

Τοιαύτην ὅθεν εὐδοκίαν προτιθέμενος ἐν Ἑαυτῷ ὁ Θεός (Ἐφεσ. Α΄9-10) διά τό τελειότερον καί ἀγαπητότερον τῶν κτισμάτων Του, τόν ἄνθρωπον, οὐχί μόνον προέγνω (καί προώρισεν, ὡς ἐκ τούτου, ἀναμφιβόλως) ἐν τῷ σχεδίῳ τῆς Δημιουργίας καί τόν ἀριθμόν τῶν ἀνθρώ­πων, οἵτινες θά καθίσταντο ἄξιοι τῆς τοιαύτης εὐδοκίας καί τιμῆς (Ματθ. Ι΄30, Ρωμ. Η΄29 κ.ἄ.), ἐν προορισθέντι ὡσαύτως ὑπ’ Αὐτοῦ «πληρώματι χρόνου» ἤ «καιρῶν» (Γαλάτας Δ΄4, Ἐφεσ. Α΄10), ἀλλά προέγνω ἀσφαλῶς ὡσαύτως, καί ἐν πάσῃ λεπτομερεία, πότε καί πῶς θά συνεπληροῦτο ὁ ἀριθμός οὗτος. Τότε προώρισε καί τόν τερματισμόν τῆς ὑπάρξεως καί τῆς ὑλικῆς Δημιουργίας -κτίσεως, ἐν τῷ συνόλῳ της, ὑπό τήν ὑλικήν αὐτῆς μορφήν, καί τήν δημιουργίαν τῶν «πάντων καινῶν» (Β΄ Πετρ. Γ΄10-13, Ἀποκ. ΚΑ΄1 κ.ἄ.). Τοσούτῳ μᾶλλον καθόσον «στενάζει» καί αὕτη καί «συνῳδίνει» (Ρωμ. Η΄22), κατά τόν ὑπέροχον χαρακτηρισμόν τοῦ ἀποστόλου Παύλου, ἀποκαραδοκοῦσα τήν ἀπαλλαγήν της ἀπό τῆς δουλείας τῆς διηνεκοῦς κινήσεως καί φθορᾶς, διά τῆς συμπληρώσεως τοῦ ἀριθμοῦ τῶν «υἱῶν τοῦ Θεοῦ» (Ρωμ. Η΄22-23).

Ἀλλά τοιαύτην πρόγνωσιν ἔχων ὁ Θεός περί πάντων, προέγνω ἀναμφιβόλως ἐπίσης, ὅτι καί τό τελειότερον τοῦτο καί ἀγαπητότερον πλάσμα Του, τόν ἄνθρωπον, θά ἐφθόνει καί θά ἐμίσει ἐξ ἴσου ὁ Σατανᾶς, ὅπως ἐφθόνησε καί ἐμίσησε τόν Θεόν. Ὅτι ὄχι μόνον θά ἐξηπάτα, ὡς ἐκ τούτου, καί θά παρέσυρεν εἰς τήν παρακοήν – τήν ἁμαρτίαν – καί τόν ἐξ αἰτίας τούτων θάνατον καί τούς πρωτοπλάστους, οἵτινες δέν θά ἠδύναντο ἐπίσης νά ἀνθέξωσιν εἰς τό «πῦρ» τῆς δοκιμασίας τῆς ἐνσυνειδήτου αὐτῶν ἐλευθερίας[19] καί θά ἀπετύγχανον οὕτω τοῦ ἀρχικοῦ των προορισμοῦ, ἤτοι τῆς «ἀθανασίας» καί τῆς «κατά χάριν θεώσεως», ἀλλά καί ὡς «λέων λυσ­σῶν καί ὠρυόμενος ἐπιζητῶν τι νά καταπίῃ» (Α΄ Πετρ. Ε΄8), θά ἐπετίθετο πάντοτε καί ἐναντίον ὅλων τῶν ἀπογόνων των, τό πλεῖστον τῶν ὁποίων, ἐκτός ὀλίγων ἐξαιρέσεων προοδευτικῶς ἐλαττουμένων, θά παρέσυρεν ὡσαύτως εἰς τήν ἁμαρτίαν καί τόν αἰώνιον θάνατον. Οὕτως ἡ συμπλήρωσις, (ἵνα μή εἴπωμεν καί αὐτή ἡ ἀνάδειξις) τοῦ τάγματος τῶν «Θεῶν κατά χάριν» θά καθίστατο ἀδύνατος, λόγω καί τοῦ προ­πατορικοῦ ἁμαρτήματος, τό ὁποῖον θά ἐβάρυνεν ἅπαν τό ἀνθρώπινον γέ­νος ἐξ αἰτίας τοῦ νόμου τῆς κληρονομικότητος, ὅν προώρισε νά τάξη ἐπί­σης ὁ Θεός πρός ἐξυπηρέτησιν τῆς ζωῆς καί τῆς ἀναπαραγωγῆς πάντων τῶν ἐνοργάνων ὄντων καί δή τῶν ἐμψύχων. Καί οἱ ἄνθρωποι δηλαδή, οἵτινες δέν θά παρεσύροντο εἰς ἁμαρτίας, δέν θά ἠδύναντο νά «τελειωθῶσι» ^[20] (Ἑβρ. ΙΑ΄40), βαρυνόμενοι ὑπό τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος^[21]. Πάντες δέ οἱ λοιποί θά κατεδικάζοντο, ὡς ὁ Σατανᾶς καί οἱ δαίμο­νες, εἰς αἰωνίαν κόλασιν καί βασανισμόν (Ματθ. ΚΕ΄41 κ.ἄ.).

Ἐν τῇ θλιβερᾷ λοιπόν ταύτη περί τοῦ τελειοτέρου καί ἀγαπητότερου πλάσματός Του προγνώσει, προέγω ὡσαύτως ὁ Θεός, ὅτι οὐδείς ἄλλος τρόπος ὑπῆρχε πρός ὁλοκλήρωσιν τῆς ρηθείσης εὐδοκίας Του, «ἥν προέθετο ἐν Ἑαυτῷ» (Ἐφεσ. Α΄10), εἰμή μόνον ἡ ἐνανθρώπησις, ἐν ὡρισμένῳ ἀνθρώπῳ καί ἐν προεγνωσμένῳ ὡσαύτως καί προωρισμένῳ χρόνῳ (Γαλατ. Δ΄4, Δαν. Θ΄25 κ.ἄ.), τῆς μιᾶς ἐκ τῶν τριῶν ὑποστάσεών Του, τοῦ ἐν «μορφῇ» δηλαδή Θεοῦ ἀνάρχως ὑπάρχοντος – μετά τοῦ Πατρός καί τοῦ Ἁγ. Πνεύματος – Αἰωνίου Λό­γου – Υἱοῦ (Ἰωάν. Α΄1, Φιλιππ. Β΄6 κ.ἄ.). Ὁ ἄνθρωπος δέ οὗτος, γεννώμενος μόνον ἐκ γυναικός, διά Πνεύματος Ἁγίου (Ματθ. Α΄20 κ.ἄ.), μή βαρυνόμενος, ὡς ἐκ τούτου, ἐκ τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος (ἐκ τοῦ ὁποίου θά ἀπηλλάσσετο ὡσαύτως καί ἡ μήτηρ Του μετά τήν ἐπ’ αὐτῆς ἐπέλευσιν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος – Λουκ. Α΄35), καί ἐνέχων ἐν Ἑαυτῷ τόν Θεόν – Λόγον, ἦτο ἄτρωτος εἰς τούς πειρασμούς τοῦ σατανᾶ, ὅστις τόσον προσωπικῶς (Ματθ. Δ΄1 κ.ἄ.) ὅσον καί δι’ ἁμαρτωλῶν ἀνθρώπων ὡς ὀργάνων του, ἰδία δέ τοῦ Ἰούδα καί τῶν Ἰουδαϊκῶν ἀρχῶν, θά ἐπετίθετο πολυτρόπως καί μετά λύσσης ἐναντίον Του, ἀλλά καί τελείαν ὑπακοήν δεικνύων εἰς τό θέλημα τοῦ Πατρός (Ἰωάν. Ε΄30 κ.ἄ.), παρά τήν προγνωσθεῖσαν σκληροτάτην δι’ Αὐτόν ἄθλησιν, ὅπως καί τόν ὅλως ἄδικον ἀλλά καί ἀτιμοτικώτατον ἅμα δέ καί ἐπωδυνότατον θάνατον Του ἐπί τοῦ Σταυροῦ, θά ἦτο «τέλειος» (Ματθ. Ε΄48 κ.ἄ.), εἰς πραγμάτωσιν οὕτω, δι’ Αὐτοῦ, τῆς διά τόν ἄνθρωπον, γενικῶς εὐδοκίας τοῦ Θεοῦ (Γενεσ. Α΄26). ^[22]

Ὅτι δέ ἡ τοιαύτη περί τοῦ ἀνθρώπου τούτου (τοῦ Κ. ἡ Ἰ. Χριστοῦ) πρόγνωσις του Θεοῦ καί ὁ ἐξ αἰτίας ταύτης προορισμός Του διά τόν Σταυρικόν θάνατον (Ἰωάν. Γ΄14 κ.ἄ.) ὀφείλεται εἰς τήν τελείαν θείαν πρόγνωσιν περί πασῶν τῶν λεπτομερειῶν τῆς ὅλης ζωῆς καί τοῦ ἐπί τῆς Γῆς ἔργου τοῦ Κυρίου, ὅπως καί, τελικῶς, τοῦ ἐπί τοῦ Γολγοθᾶ Θείου δράματος, μόλις, μετά τά προεκτεθέντα, παρίσταται ἀνάγκη νά τονίσωμεν. Προεγνώσθη δηλαδή ὁ Σταυρός τοῦ Γολγοθᾶ ὡς τελική φάσις τῆς ὅλης ζωῆς καί τῆς ἀθλήσεως τοῦ Κυρίου καί ὡς τελείου ἄνθρωπου, οὐχί διότι ἠθέλησε τοῦτο ὁ Θεός, διά νά ἐκδηλώση καί οὕτω τήν διά τόν ἄνθρωπον ἀγάπην Του… Τοιαύτη ἐκδήλωσις τῆς θείας ἀγάπης, κατά τοιοῦτον τρόπον γενομένη (διά τῆς προσφορᾶς εἰς Σταυρικήν θυ­σίαν τοῦ τελείως ἀθώου καί ἀναμάρτητου Κυρίου), ἔστω καί ἄν ἀπέβλεπε αὕτη εἰς τήν σωτηρίαν τοῦ Κόσμου, χωρίς τῆς ἔννοιας τῆς «ἱκανοποιήσεως τῆς δικαιοσύνης» Του, ὡς τιμωροῦ, οὐχί μόνον θά ἀπετέλει βλασφημίαν κατά τῆς ἀπολύτου «δικαιοσύνης»… καί τῆς «ἀγάπης» τοῦ Θεοῦ, ἀλλά καί θά ἀπήλασσε σχεδόν πάσης εὐθύνης τόν τε Σατανᾶν ὡς καί τά ὄργανα αὐτοῦ διά τό ὑπ’ αὐτῶν διαπραχθέν ἀνοσιούργημα. Ἀντιθέτως, ὁ προορισμός τοῦ Κυ­ρίου διά τόν Σταυρικόν θάνατον ἐγένετο, διότι προέγνω ἀπολύτως ὁ Θεός τήν ἐναντίον τοῦ Κυρίου μῆνιν τοῦ σατανᾶ, κατ’ ἀρχήν, (διαβλέπον­τος, ἐν τῷ προσώπῳ Του, …τόν μέλλοντα νά καταλύση τήν κοσμοκρατορίαν Του), ἀκολούθως δέ τό μῖσος καί τόν φθόνον κατ’ Αὐτοῦ τῶν Ἰουδαϊκῶν Ἀρχῶν, διότι θά ἤλεγχε τήν ὑποκρισίαν καί τάς βαρυτάτας ἁμαρτίας αὐτῶν, καί, τελικῶς, τόν φθόνον τοῦ Ἰούδα. Ὡς τελική, καί ἀναπόφευκτος φάσις τῆς ἐναντίον τοῦ Κυρίου πολεμικῆς πάντων τούτων προεγνώσθη ὑπό τοῦ Θεοῦ, κατά τήν κατάρτισιν ἔτι τοῦ σχεδίου τῆς Δημιουργίας, ὁ Σταυρός τοῦ Γολγοθᾶ[23]. Καί τήν φάσιν ταύτην δέν ἠθέλησεν ἐπίσης ὁ Θεός οὔτε νά ἐξαλείψη, νά ἀφαιρέση, ἐκ τοῦ Σχεδίου τῆς δημιουργίας, μήτε καί νά παρεμποδίσῃ, αὐτήν, ὡς ἠδύνατο, κατά τήν ἐκδήλωσίν της, διά θαυμαστῶν παρεμβάσεων. Τήν ἠνέχθη καί τήν παρεχώρησε διά νά μή παραβιάσῃ καί πάλιν τήν δωρηθεῖσαν εἰς τά πνευματικά ἐν γένει κτίσματά Του ἐλευθερίαν. Συνάμα δέ διά νά ἐκδηλώση οὕτω καί τήν ὑπάτην διά τόν ἄνθρωπον ἀγάπην Του, ὡς ἐπίσης καί τήν πανσοφίαν καί τήν παντοδυναμίαν Του, χρησιμοποιῶν αὐτήν πρός πληρεστέραν ἐξυπηρέτησιν τοῦ ὅλου ἔργου Του διά τῶν ἀντιθέσεων καί διά τῶν ὑπερόχων ὄντως πνευματικῶν ἐπακολούθων αὐτῆς.

Καί ὡς ἄμεσα πνευματικά ἐπακόλουθα τῆς φάσεως ταύτης, ὅπως καί ὡς ἔπαθλα τῆς πολλαπλῆς καί τελικῆς, δι’ αὐτῆς, νίκης τοῦ Κυρίου, καί ὡς τελείου ἀνθρώπου, ἐναντίον τοῦ σατανᾶ προωρίσθησαν ὑπό τοῦ Θεοῦ, κατά τήν «βραβεύουσαν» πλέον δικαιοσύνην Του. α) Ἡ ἐκ νεκρῶν ἀνάστασίς Του «ἵνα μή τό παντάχραντον σῶμα Του ἴδῃ διαφθοράν» (Πράξ. Β΄27), ὡς καί ἡ ταυτόχρονος «ἀλλαγή» τοῦ σώματός Του εἰς «σῶμα πνευματικόν», ἄφθαρτον (Α΄ Κορ. ΙΕ΄44 κ.ἄ.). β) Ἡ σωτηρία πάντων τῶν ἀνθρώπων διά τῆς πρός Αὐτόν πίστεως, ὡς καί τοῦ βαπτίσματος, ἐκ παραλλήλου, εἰς τό ὄνομα τῆς Ἁγίας Τριάδος (Ματθ. ΚΗ΄19 κ.ἄ.), γ) Ἡ διά τῆς πρός Αὐτόν καί πάλιν πίστεως τελείωσις (Ἑβρ. ΙΑ΄40) καί πάντων τῶν πρό Αὐτοῦ θανόντων δικαίων (Α΄ Πέτρ. Γ΄20 κ.ἄ.) καί αὐτῶν ἔτι τῶν μή γευθέντων σωματικοῦ θανάτου, ὡς ὁ Ἐνώχ καί ὁ Ἠλίας (Ἑβρ. ΙΑ΄5 καί Δ΄ Βασ. Β΄11). Καί δ) Ἡ «ἐπαγγελία» τοῦ Ἁγίου Πνεύματος (Πράξ. Β΄33) καί «πᾶσα ἐξουσία ἐν Οὐρανῷ καί ἐπί γῆς» (Ματθ. ΚΗ΄18). Οὕτως οἱ πιστεύοντες εἰς Αὐτόν (καί δι’ Αὐτοῦ εἰς τόν Τρισυπόστατον Θεόν), ἀλλά καί τηροῦντες προσέτι τάς ἐντολάς Του (Ματθ. ΚΗ΄ 20 κ.ἄ.), θά ἐλάμβανον δι’ Αὐτοῦ (Ἰωάν. Α΄12 κ.ἄ.) τήν τε «θείαν χάριν» ὡς καί τά ἰδιαίτερα «χαρίσματα» τοῦ Ἁγίου Πνεύματος (Α΄ Κορ. IB΄8-12, Ἐφεσ. Δ΄11-12 κ.ἄ.), ἀναλόγως βεβαίως τῆς δι’ Αὐτοῦ, ἀλλά καί ἐν Αὐτῷ, ὡς αἰωνίου Λόγου – Υἱοῦ κλήσεως των, τοῦ «εἰδι­κοῦ» δηλαδή αὐτῶν προορισμοῦ (Ρωμ. Η΄29-30, Α΄ Κορ. Ζ΄20 κ.ἄ.), ἀλλά καί τῆς δεκτικότητός των. Καί οὕτω – διά τῆς τοιαύτης προσθέτου εὐδοκίας καί συγκαταβάσεως τοῦ Θεοῦ -οὐχί μόνον θά ἐπραγματοποιεῖτο ἡ ὑπάτη ἐκδήλωσις τῆς ἀγάπης Του πρός τά κτίσματά Του, ὡς καί ἡ ἐξ ἀνθρώπων ἀνάδειξις τοῦ τάγματος τῶν «Θεῶν κατά χάριν», ἀλλά καί ὁ χρόνος τῆς συμπληρώσεως Αὐτοῦ (Ἐφ. Α΄4 κ.ἄ.) θά συνετέμνετο οὐσιωδῶς.

Περί τῆς τοιαύτης ἀπερινοήτου προγνώσεως τοῦ Θεοῦ κατά τήν ἐν ψιλαῖς ἔτι ἰδέαις κατάρτισιν τοῦ ὅλου σχεδίου τῆς δημιουργίας καί περί τοῦ ἐκ τῆς προγνώσεως ταύτης προελθόντος καθολικοῦ προορισμοῦ πάντων, ὁ μέν ἀπόστολος Παῦλος γράφει, σύν ἄλλοις, καί τά ἑξῆς: α) Ἐφεσ. Α΄1-5: «Εὐλογητός ὁ Θεός καί πατήρ τοῦ Κ. ἡ. Ἰ. Χριστοῦ, ὁ εὐλογήσας ἡμᾶς ἐν πάσῃ εὐλογίᾳ πνευματικῇ ἐν τοῖς ἐπουρανίοις ἐν Χριστῷ, καθώς ἐξελέξατο ἡμᾶς ἐν Αὐτῷ πρό καταβο­λῆς κόσμου εἶναι ἡμᾶς ἁγίους καί ἀμώμους κατενώπιον Αὐτοῦ, ἐν ἀγάπῃ προορίσας ἡμᾶς εἰς υἱοθεσίαν διά τοῦ Χριστοῦ εἰς αὐτόν κατά τήν εὐδοκίαν τοῦ θελήματος Αὐτοῦ…» (πρβλ. Ματθ. ΚΕ΄34 καί Ἑβρ. Δ΄3 κ.ἄ.), καί β) Β΄ Τιμ. Α΄ 8-10: «…Ἀλλά κακοπάθησον τῷ Εὐαγγελίῳ κατά δύναμιν Θεοῦ, τοῦ σώσαντος ἡμᾶς… κατ’ ἰδίαν πρόθεσιν καί χάριν, τήν δοθεῖσαν ἡμῖν ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ πρό χρόνων αἰωνίων, φανερωθεῖσαν δέ νῦν διά τῆς ἐπιφανείας τοῦ σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ…». Ὁ δέ ἀπόστολος Πέτρος προσθέτει: «…Δι’ ὅ ἀναζωσάμενοι τάς ὀσφύας τῆς διανοίας ὑμῶν…. ἅγιοι γίνεσθε…, εἰδότες ὅτι… ἐλυτρώθητε… τιμίῳ αἵματι ὡς ἀμνοῦ ἀμώμου καί ἀσπίλου Χριστοῦ, προεγνωσμένου μέν πρό κα­ταβολῆς κόσμου (πρβλ. καί Ἑβρ. Θ΄26) φανερωθέντος δ’ ἐπ’ ἐσχάτων τῶν χρόνων δι’ ἡμᾶς τούς δι’ αὐτοῦ πιστεύοντας εἰς τόν Θεόν τόν ἐγείραντα αὐτόν ἐκ νεκρῶν καί δόξαν αὐτῷ δόντα, ὥστε τήν πίστιν ἡμῶν καί ἐλπίδα εἶναι εἰς Θεόν».

Ὅτι ὅμως ὁ τοιοῦτος  προορισμός ἡμῶν εἰς υἱοθεσίαν (διά τοῦ Κ. ἡ. Ἰ. Χριστοῦ) ὑπῆρξε καρπός τῆς εὐδοκίας τοῦ Θεοῦ καί τῆς ἀπείρου Ἀγά­πης Του δέν βεβαιοῦται ρητῶς μόνον ἐκ τῆς προμνησθείσης περικοπῆς τῆς Ἐφεσ. Α΄5, τονίζεται κατηγορηματικῶς καί ὑπ’ Αὐτοῦ τοῦ Κυρίου διά τῶν: «Οὕτω γάρ ἠγάπησεν ὁ Θεός τόν κόσμον, ὥστε καί τόν Υἱόν αὐτοῦ τόν μονογενῆ ἔδωκεν^[24], ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς Αὐτόν μή ἀπόληται, ἀλλ’ ἔχη ζωήν αἰώνιον. Οὐ γάρ ἀπέστειλεν ὁ Θεός τόν Υἱόν αὐτοῦ… ἵνα κρίνη τόν κόσμον, ἀλλ’ ἵνα σωθῆ ὁ κόσμος δι’ αὐτοῦ» (Ἰωάν. Γ΄16-17). Σύνολος ἡ Δημιουργία, πνευματική τε καί ὑλική, ὑπῆρξαν ἀποτέλεσμα – καρποί τῆς εὐδοκίας καί τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ. Ὑπάτη δέ τούτων ἐκδήλωσις, καί δή διά τόν ἄνθρωπον, ἡ ἄφατος συγκατάβασις Αὐτοῦ ὅπως ἡ μία ἐκ τῶν τριῶν ὑποστάσεών Του, ὁ αἰώνιος Λόγος-Υἱός, γίνῃ καί τέ­λειος ἄνθρωπος ἐν τῷ Κ. ἡ. Ἰ. Χριστῷ^[25].

Καί ἐν τῇ ἐκδηλώσει τῆς τοιαύτης ἀπείρου ἀγάπης καί συγκαταβάσεως Του προέγνω ἀπολύτως ὁ Θεός καί τήν ἀναπόφευκτον ἀνάγκην τῆς προσελεύσεως τοῦ Κυρίου εἰς τό μαρτύριον τοῦ Σταυρικοῦ θανάτου, οὐχί μόνον διά νά μή παραβιασθῇ οὐδ’ ἐπ’ ἐλάχιστον ἡ δωρηθεῖσα ὑπ’ Αὐτοῦ συνειδητή ἐλευθερία εἰς πάντα τά πνευματικά κτίσματά Του καί τόν ἄνθρωπον, ἀλλά καί ἵνα ἐκδηλωθῇ καί οὕτως τόσον ἡ ἄπει­ρος ἀγάπη Του ὅσον καί ἡ παντοδυναμία καί ἡ πανσοφία Του. Ἡ τοι­αύτη δέ πρόγνωσίς Του προανηγγέλθη ἀρχικῶς ὑπό τοῦ ἰδίου κατά τήν ἐκ νέου τιμωρίαν τοῦ σατανᾶ διά τήν ἐξαπάτησιν τῶν πρωτοπλά­στων. «…Ὅτι ἐποίησας τοῦτο, εἶπεν ὁ Θεός πρός τόν σατανᾶν, ἐπικατάρατος σύ ἀπό πάντων… Καί ἔχθραν θήσω ἀνά μέσον σου καί ἀνά μέσον τῆς γυναικός^[26] καί ἀνά μέσον τοῦ σπέρματός σου καί ἀνά μέσον τοῦ σπέρματος αὐτῆς^[27]. Αὐτός σου τηρήσει τήν κεφαλήν, καί σύ τηρήσεις αὐτοῦ πτέρναν^[28] (Γεν. Γ΄14-15). Προανηγγέλθη ἐπίσης ἀκολούθως, πολυειδῶς καί πολυτρόπως (Ἑβρ. Α΄1), ὑπό τῶν προφητῶν. (Ἠσ. ΝΓ΄4-7, Ψαλμ. ΛΖ΄ (ΛH΄)12-15, Ζαχαρ. ΙΓ΄6-7 κ.ἄ.)· Τέλος, προελέχθη σαφῶς ὑπ’ Αὐτοῦ τοῦ Κυρίου οὐχί μόνον διά τῶν ὑπ’ Αὐτοῦ συμβολικῶς λεχθέντων «…καθώς Μωϋσῆς ὕψωσε τόν ὄφιν ἐν τῇ ἐρήμῳ, οὕτως ὑψωθῆναι δεῖ τόν υἱόν τοῦ ἀνθρώπου, ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτόν μή ἀπόληται ἀλλ’ ἔχη ζωήν αἰώνιον» (Ἰωάν. Γ΄14-15), ἀλλά καί δι’ ὅσων ἀκολούθως καί κατ’ ἐπανάληψιν προσέθεσεν ὀλίγον πρό τῆς προσελεύσεως Του εἰς τόν Γολγοθᾶν. (Ματθ. Κ΄19, Μάρκ. Θ΄31 κ.ἄ.).

Προϊδών, κατά ταῦτα, ὁ Θεός ἐν πάσῃ λεπτομερείᾳ τό ἀναπόφευκτον τῆς ἑκουσίας προσελεύσεως τοῦ Κυρίου εἰς τόν μαρτυρικόν θά­νατον τοῦ Γολγοθᾶ, ἠνέχθη καί τήν παρεμβολήν ταύτην ἐν τῷ σχεδίῳ τῆς δημιουργίας, κατ’ ἀρχήν μέν, ἐπαναλαμβάνομεν, διά νά μή παραβιάση τήν εἰς τά πνευματικά κτίσματά Του – ἐν οἷς ὁ σατανᾶς καί οἱ ἄνθρωποι – δωρηθεῖσαν ἐνσυνείδητον πνευματικήν ἐλευθερίαν, β) διά νά καταδειχθῇ οὕτω δι’ αὐτῆς ὁ τέλειος ἄνθρωπος, ὅστις ὑπήκουεν εἰς τό θέλημα τοῦ Θεοῦ «μέχρι θανάτου, θανάτου δέ σταυροῦ» (Φιλιπ. Β΄8 κ.ἄ.), γ) διά νά σωθῶσι, διά τῆς πρός Αὐτόν (καί δι’ Αὐτοῦ εἰς τόν Τρισυπόστατον Θεόν) πίστεως πάντες ὅσοι θά ἐπίστευον, τελειωθῶσι δέ προσέτι (Ἑβρ. ΙΑ΄40) καί οἱ πρό Αὐτοῦ θανόντες δίκαιοι καί αὐτοί οἱ μή γευθέντες σωματικοῦ θανάτου, πρός οὕς ὁ Κύριος μεταβάς ἐκήρυξε κατά τό τριήμερον τῆς ταφῆς τοῦ σώματός Του (Α΄ Πετρ. Γ΄19)’ καί δ) διά νά καταργηθῇ ὁ τό κράτος ἔχων τοῦ θανάτου διάβολος (Ἑβρ. Β΄14 κ.ἄ.), ἀλλά καί ἡ ἁμαρτία ὡς καί ὁ θάνατος, ἐφόσον ὅλως ἀδίκως θά ἐθανάτωναν Αὐτόν^[29] (Β΄ Τιμ. Α΄10 κ.ἄ.). Ὁποία ἔκτασις θείας ἀγάπης καί συγκαταβάσεως, ὁποῖον ὕψος καί βάθος σοφίας καί δυνάμεως Θεοῦ, ὁποῖος συσχετισμός μεγαλειωδῶν ἀντιθέσεων διά τε τήν θετικήν ἀλλά καί τήν ἀρνητικήν ἐξυπηρέτησιν τῆς ὅλης δημιουργίας, τοῦ «μυστη­ρίου» τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ (Ἐφεσ. Α΄9, Ρωμ. ΙΔ΄24-26 κ.ἄ.).

Τήν ἀπερινόητον δέ ταύτην καί ἄφατον ἀγάπην, συγκατάβασιν, δύναμιν καί σοφίαν τοῦ Θεοῦ καθορῶν, ἐν πνεύματι, καί ὁ προφητάναξ Δαϋίδ, γράφει ἐν τῷ Ψαλμ. ΛΘ΄6-10  τά ἀκόλουθα περί τοῦ Κ. ἡ. Ἰ. Χρι­στοῦ. «Πολλά ἐποίησας σύ, Κύριε ὁ Θεός μου, τά θαυμάσιά σου καί τοῖς διαλογισμοῖς σου οὐκ ἔστί τις ὁμοιωθήσεταί σοι… θυσίαν καί προσφοράν οὐκ ἠθέλησας, σῶμα δέ κατηρτίσω μοι. Ὁλο­καυτώματα καί περί ἁμαρτίας οὐκ ἐζήτησας. Τότε εἶπον. Ἰδού ἥκω, ἐν κεφαλίδι βιβλίου γέγραπται περί ἐμοῦ τοῦ ποιῆσαι τό θέλημά σου ὁ Θεός μου. Ἠβουλήθην καί τόν νόμον σου ἐν μέσῳ καρδίας μου. Εὐηγγελισάμην δικαιοσύνην ἐν Ἐκκλησίᾳ μεγάλη» (Πρβλ. Ἑβρ. Γ΄5-10).

Εἶναι καί ἐν τῷ Ψαλμῷ τούτω ὅμως πρόδηλοι τόσον ὁ χαρακτήρ ὅσον καί ὁ σκοπός τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Αἰωνίου Λόγου – Υἱοῦ ἐν τῷ Κ. ἡ. Ἰ. Χριστῷ. Τό βιβλίον περί τοῦ ὁποίου γράφει ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ ὁ προφητάναξ εἶναι ἡ Γένεσις, «κεφαλίς» δέ, ἤτοι τό κεφάλαιον ἐν ᾧ ἀναφέρεται ἡ ἐνανθρώπησις τοῦ Κυρίου, εἶναι τό προμνησθέν Γ΄ κεφ. τῆς Γενέσεως, ἐν ᾧ, καταδικάζων ἅπαξ ἔτι ὁ Θεός τόν σατανᾶν (ὄφιν), προεῖπε τήν μέλλουσαν κυρίαν ἀποστολήν τοῦ Κ. ἡ. Ἰ. Χριστοῦ, ἤτοι οὐχί τήν ἱκανοποίησιν! τῆς ἐκ τῆς παρακοῆς τῶν πρωτοπλάστων δῆθεν προσβληθείσης δικαιοσύνης Του, ἀλλά τήν τήρησιν, τήν διάτρησιν δηλαδή καί συντριβήν τῆς γεννησάσης τό ψεῦδος κεφαλῆς τοῦ Σατανᾶ ἐν τῇ θανασίμῳ πάλῃ (Ἐφεσ. ΣΤ΄12 κ.ἄ.), ἥτις μεταξύ αὐτῶν θά διεξήγετο. Εἰς τούς λόγους τοῦ Θεοῦ «Αὐτός σου τηρήσει τήν κεφαλήν καί σύ τηρήσεις αὐτοῦ τήν πτέρναν» περιλαμβάνεται ἅπαν τό δράμα τῆς Ἀνθρωπότητος καί καθορίζεται ἡ ἀποστολή τοῦ Κυρίου, ὁ χαρακτήρ ταύτης, ὡς καί τό τέλος τῆς διά μέσου τῶν αἰώνων ἐξελισσομένης ἱστορίας.

Καί διά τήν πραγμάτωσιν τῆς ἀποστολῆς ταύτης, οὐσιῶδες ἀλλά καί βασικόν στοιχεῖον ὑπῆρξεν ἀναντιρρήτως ἡ ἀποκάλυψις τοῦ Κυρίου ὅτι ὁ Θεός εἶναι ἡ «αὐτοαλήθεια» (Ἰωάν. ΙΔ΄6 κ.ἄ.) καί «…ὁ Λόγος Του ἀλήθεια ἐστί» (αὐτόθι ΙΖ΄7). Ἡ ἐντολή ὅθεν πρός τούς πρω­τοπλάστους διά τήν μή βρῶσιν τοῦ ἀπηγορευμένου καρποῦ (Γεν. Β΄16-17) ἐδόθη εἰς αὐτούς διά νά προφυλαχθῶσιν ἀπό καταχρήσεως τῆς ἐλευθερίας των, χρήσεως δηλαδή ταύτης πέραν τῶν ὑπό τοῦ Θεοῦ τετα­γμένων ὁρίων, δι’ ὧν καθορίζεται ἡ κυριότης τῆς βουλήσεως τοῦ Δημιουργοῦ ἐπί τῆς ἀνθρωπίνης θελήσεως, σωζομένου, προαγομένου καί τελειουμένου τοῦ ἀνθρώπου μόνον ἐν τῷ ἐναρμονισμῷ τῆς θελήσεώς του πρός τήν κυριότητα ταύτην. Διότι ὅριον τῆς ἐνσυνειδήτου ἀνθρωπί­νης ἐλευθερίας εἶναι «τό θέλημα», ὁ «νόμος» τοῦ Θεοῦ (Ματθ. ΣΤ΄10 κ.ἄ.) διά τήν ἐπ’ ἀγαθῷ χρῆσιν αὐτῆς, ἤτοι πρός τό συμφέρον πάντοτε τοῦ ἀνθρώπου, ἐφόσον ὁ Θεός εἶναι ἀνενδεής. Ἀλλά καί πάντων τῶν πνευματικῶν κτισμάτων ἡ ἐκδήλωσις τῆς ἐνσυνειδήτου ἐλευθερίας περιο­ρίζεται ἐντός τοῦ πλαισίου τοῦ περί τῆς ὅλης δημιουργίας «θελήμα­τος» τοῦ Θεοῦ, ἐν τῇ ἀπείρῳ δ’ Αὐτοῦ προγνώσει περί τοῦ τρόπου τῆς ἐκδηλώσεως αὐτῆς, ὅπως καί τῇ  παντοδυναμίᾳ καί τῇ  πανσοφίᾳ Αὐτοῦ, χρησιμοποιεῖται αὕτη, χωρίς νά παραβιάζηται ἡ ἐλευθερία τῶν κτισμάτων, εἴτε πρός θετικήν ἤ καί πρός ἀρνητικήν ἐξυπηρέτησιν τῆς Δημιουργίας. Ὡς ἐκ τούτων εἶχον ἐπιτακτικόν καθῆκον οἱ πρωτόπλαστοι νά πιστεύσωσιν, ἀλλά καί νά ὑπακούσωσιν εἰς τήν θείαν ἐντολήν.

Διά τοῦτο ἐπίσης ἀκριβῶς ἀπεκλήθη ὑπό τοῦ Κυρίου ὁ σατανᾶς «πα­τήρ τοῦ ψεύδους» καί «ἀνθρωποκτόνος» (Ἰωάν. Η΄44 κ.ἄ.). Διότι αὐτός πρῶτος γεννήσας τό ψεῦδος καί μεταδώσας αὐτό εἰς τήν Εὔα, ἐξηπάτησε καί ἐθανάτωσε τούς πρωτοπλάστους διά τῆς μεταδόσεως εἰς αὐτούς τῆς θανατηφόρου ἀπιστίας καί παρακοῆς εἰς τόν «λόγον» τοῦ Θεοῦ, ἤτοι τῆς «ἁμαρτίας», ἥτις, φιλοσοφικῶς, δύναται νά ὁρισθῆ ὡς «πίστις πρός τό ψεῦδος», ὅπερ πιστευτόν καί ἀποδεκτόν γενόμενον ὑπό τῶν πρωτοπλάστων ἐξέβαλεν ἀπό τῆς συνειδήσεως αὐτῶν τήν «ἀλήθειαν» περί τοῦ νόμου τῆς ζωῆς.

Ἐναντίον λοιπόν τοῦ θανατηφόρου ψεύδους τοῦ προελθόντος ἐκ τῆς κεφαλῆς τοῦ σατανᾶ ἔφερεν ὁ Κύριος τήν «ἀλήθειαν» καί τήν «πίστιν» εἰς τόν λόγον τοῦ Θεοῦ, ἄρα δέ καί τήν τελείαν ὑπακοήν εἰς τό θέλημα Αὐτοῦ (Λουκ. KB΄42, Ἰωάν. Ε΄30 κ.ἄ.). Καί τό βασικόν τοῦτο σημεῖον τῆς ὅλης ἀποστολῆς Του διακηρύσσων ἐνώπιον τοῦ Πιλάτου ἐτόνισε ρητῶς ὅτι, «ἐγώ εἰς τοῦτο γεγέννημαι καί εἰς τοῦτο ἐλήλυθα εἰς τόν κόσμον, ἵνα μαρτυρήσω τῇ ἀληθείᾳ…» (Ἰωάν. ΙΘ΄37). Περί τῆς ὅλης βε­βαίως ἀποστολῆς Του εἶπε προηγουμένως ἐν τῇ Συναγωγῇ τῆς Ναζαρέτ πρός τούς καταπλήκτους Ἰουδαίους, «Πνεῦμα Κυρίου ἐπ’ ἐμέ, οὗ εἵνεκεν ἔχρισέ με, εὐαγγελίσασθαι πτωχοῖς ἀπέσταλκε με, ἰάσασθαι τούς συντετριμμένους τήν καρδίαν, κηρῦξαι αἰχμαλώτοις ἄφεσιν καί τυφλοῖς ἀνάβλεψιν, ἀποστεῖλαι τεθραυσμένους ἐν ἀφέσει, κηρῦξαι ἐνιαυτόν Κυρίου δεκτόν» (Λουκ. Δ΄18-19). Ὡσαύτως, σύν ἄλλοις, προσέθεσεν ἀκολούθως, ἀποκαλύπτων καί τόν κύριον σκοπόν αὐτῆς: «…Νῦν ὁ ἄρχων τοῦ κό­σμου τούτου ἐκβληθήσεται ἔξω» καί «…ὁ ἄρχων τοῦ κόσμου τούτου κέκριται» (Ἰωάν. IB΄31 καί ΙΣΤ΄11). Πλήν ἡ βάσις ἐφ’ ἧς ἡ ὅλη ἀποστολή Του ἔμελλε νά στηριχθῇ καί νά ὁλοκληρωθῇ ἦτο ἡ μαρτυρία, ἡ ἀποκάλυψις τῆς ἀληθείας ἀλλά καί ἡ μέχρι τοῦ ὀδυνηροτέρου θα­νάτου ἐφαρμογή αὐτῆς. Ἡ ἀπόλυτος δηλαδή καί τελεία ὑπακοή εἰς τό θέλημα τοῦ Θεοῦ Πατρός (Λουκ. KB΄42, Ἰωάν. Δ΄34, Ε΄30, ΣΤ΄39 κ.ἄ.).

Μαρτυρήσας δ’ οὕτως, ἀποκαλύψας δηλαδή πρός ἡμᾶς τήν ἀπόλυτον ἀλήθειαν, καταστήσας ταύτην βεβαίαν διά τῆς ὅλης ζωῆς Του, διά τῆς ὅλως ἑκουσίας προσελεύσεώς Του εἰς τόν Σταυρικόν θάνατον καί τῆς τελείας, οὕτως ὑπακοῆς Του εἰς τό θέλημα τοῦ Πατρός, καί νικητής οὕτω γενόμενος τοῦ κόσμου καί τοῦ θανάτου (Ἰωάν. ΙΣΤ΄33, Α΄ Κορ. ΙΕ΄ 25 κ.ἄ.), ἀπέδειξε καί διά τῆς θείας, ἀναμφιβόλως, διδασκαλίας Του, τῶν ὑπερφυῶν θαυμάτων Του καί τῆς ἐκ νεκρῶν ἀναστάσεώς Του, ὅτι πάντα ὅσα εἶπεν εἶναι ἡ ἀπόλυτος ἀλήθεια καί ὅτι Αὐτός, ὡσαύτως, εἶναι ἡ σώζουσα καί ζωοποιοῦσα «αὐτοαλήθεια» (Ἰωάν. IΔ΄6 κ.ἄ.). Ὅτι «ἦν τό φῶς τό ἀληθινόν τό ἐλθόν εἰς τόν κόσμον, ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς Αὐ­τόν «μή ἀπόληται… καί ἐν τῇ σκοτίᾳ μή μείνη» (Ἰωάν. Γ΄15, IB΄46 κ.ἄ.). Διά τοῦτο καί ἐπανειλημμένως ἐτόνισεν: «…Ὁ πιστεύων εἰς ἐμέ τά ἔργα ἅ ἐγώ ποιῶ κακεῖνος ποιήσει καί μείζονα τούτων ποιήσει…» (Ἰωάν. ΙΔ΄12). «Ὁ πιστεύων εἰς ἐμέ ἔχει ζωήν αἰώνιον» (αὐτόθι ΣΤ΄40 κ.ἄ.) καί «…εἰς κρίσιν οὐκ ἔρχεται ἀλλά μεταβέβηκεν ἀπό τοῦ θανάτου εἰς τήν ζωήν» (αὐτόθι Ε΄24). Καί εἰς τόν ἀπιστήσαντα, μετά τήν ἀνάστασιν, Θωμᾶν ἐμακάρισε τούς μή ἰδόντας καί πιστεύσαντας. (Ἰωάν. Κ΄29). Διατί; Διότι οἱ ἀληθῶς πιστεύοντες καί ἐναργῆ ἔχοντες τήν πίστιν δύνανται νά ἀποκρούωσι τό ψεῦδος, τό θανατηφόρον δηλητήριον τῆς κεφαλῆς τοῦ σατανᾶ. Ὁ δέ εὐαγγελιστής Ἰωάννης προσέθεσε. «Ταῦτα ἔγραψα ὑμῖν τοῖς πιστεύουσιν εἰς τό ὄνομα τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, ἵνα ἴδητε ὅτι ζωήν αἰώνιον ἔχετε» (Α΄ Ἰωάν. Ε΄13-14).

Ἀλλ’ ἡ πίστις ἀποδεικνύεται διά τῶν ἔργων (Ἰακώβ. Β΄18-20 κ.ἄ.). Πρώτιστον δέ ἔργον τοῦ ἀληθῶς πιστοῦ εἶναι ἡ τελεία ὑπα­κοή εἰς τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Καί διά τήν ἐπιτέλεσιν τῆς ἀποστολῆς ταύ­της τοῦ Κ. ἡ. Ἰ. Χριστοῦ κατηρτίσθη ὑπό τοῦ Θεοῦ ἐν τῷ σχεδίῳ ἔτι τῆς δημιουργίας καί πρό καταβολῆς κόσμου καί τό μετά ψυχῆς σῶμα τοῦ Κυρίου (Ψαλμ. ΛΘ΄ (39) 7) καί ὡς τελείου ἀνθρώπου, τῆς δοτικῆς «μοι» (κατηρτίσω «μοι») σαφῶς διακηρυσσούσης τήν ἄναρχον προΰπαρξιν τοῦ Κυρίου «ἐν μορφῇ Θεοῦ» (Φιλιπ. Β΄6) ὡς «αἰωνίου Λόγου-Υἱοῦ» (Ἰωάν. Α΄1 κ.ἄ.). Οὐχί βεβαίως διά νά σταυρωθῇ τό σῶμα τοῦτο καί δοκιμάση ὁ Κύριος, καί ὡς τέλειος ἄν­θρωπος, ὅλως ἀδίκως (ἐφόσον «ἁμαρτίαν οὐκ ἐποίησεν, οὐδέ εὑρέθη δό­λος ἐν τῷ στόματι Αὐτοῦ» – Α΄ Πέτρ. Β΄22 κ.ἄ.) τάς φρικτάς ὀδύνας, ψυχικάς καί σωματικάς, τοῦ μαρτυρικοῦ θανάτου τοῦ Γολγοθᾶ πρός ἱκανοποίησιν!!! τῆς ἐκ τῆς παρακοῆς τῶν πρωτοπλάστων προσβλη­θείσης δῆθεν θείας δικαιοσύνης! Ἀλλά διά τήν ἄρσιν ἀπό τῆς γῆς τοῦ ψεύδους, καί, κατά τήν ρητήν καί πάλιν καί κατηγορηματικήν διακήρυξιν τῆς Γραφῆς, διά τήν «τήρησιν» ὡσαύτως, τήν θανάτωσιν δηλαδή τῆς κεφαλῆς τοῦ σατανᾶ (Γενέσ. Γ΄14-15). Τοῦτο ἀπήτει ἡ θεία δικαιοσύνη. Τήν τιμωρίαν καί τήν θανάτωσιν τοῦ κυρίως ὑπαιτίου, τοῦ ἠθικοῦ αὐτουργοῦ τῆς παρακοῆς, τῆς ἁμαρτίας, ὅστις ἐγένετο αἴτιος τῆς θανατώσεως τοῦ ἀνθρώπου, καί τήν ζωοποίησιν τοῦ πλανηθέντος καί ἐξαπατηθέντος ἄνθρωπου, ἐξ οὗ καί ὁ ἀπόστολος Παῦλος γράφει: «Ἐπεί οὖν τά παιδία κεκοινώνηκε σαρκός καί αἵματος, καί αὐτός παραπλησίως μετέσχε τῶν αὐτῶν, ἵνα διά τοῦ θανάτου καταργήσῃ τόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου, τοῦτ’ ἔστι τόν διάβολον, καί ἀπαλάξη τούτους, ὅσοι φόβω θανάτου διά παντός τοῦ ζῆν ἔνοχοι ἦσαν δουλείας» (Ἑβρ. Γ΄14-15). Ὡσαύτως διά νά καταργηθῆ καί αὐτός ὁ θάνατος ἀλλά καί ἡ προκαλέσασα αὐτόν ἁμαρτία, διότι ὅλως ἀδίκως καί ἄνευ οὐδενός δικαιώματος ἐθανάτωσαν Αὐτόν (Β΄ Τιμ. Α΄10, Ρωμ. ΣΤ΄6 κ.ἄ.)^[30].

Καί ἀληθῶς. Πάντα ταῦτα ἀπετέλεσαν τήν ἱκανοποίησιν τῆς θείας δικαιοσύνης ὡς «τιμωροῦ» (ποινικῆς) εἰς ὅ,τι ἀφεώρα τόν κύριον αἴτιον τῆς παρακοῆς τῶν πρωτοπλάστων καί τά ἀπότοκα αὐτοῦ ἤτοι τό «ψεῦδος», τήν «ἁμαρτίαν», τόν «θάνατον». Ἄν δέ, πρός τούτοις, καί ἄλλως πῶς θά ἠδυνάμεθα νά χαρακτηρίσωμεν τήν ὅλην ζωήν καί τήν μέχρι θανάτου («θανάτου δέ σταυροῦ») ὑπακοήν τοῦ Κυρίου εἰς τό θέλημα τοῦ Θεοῦ (Φιλιπ. Β΄8 κ.ἄ.) ὡς «ἱκανοποίησιν» τοῦ Θεοῦ, ἐν τῇ ἀντιθέτῳ πλέον ἔννοια τῆς «ἀγαλλιάσεως καί τῆς χαρᾶς», αὕτη θά συνίστατο εἰς τό ὅτι, σύν τῇ ἑκουσίᾳ καί ἀφάτω συγκαταβάσει τοῦ ἐν «μορφῇ Θεοῦ» ἀνάρχως ὑπάρχοντος αἰωνίου Λόγου-Υἱοῦ, ὅπως ἐπενδυθῆ τό σῶμα τῆς ταπεινώσεως ἡμῶν καί λάβη «δούλου μορφήν» (Φιλιπ. Β΄8 κ.ἄ.), εἰς ὑψίστην ἐκδήλωσιν τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ πρός τόν ἄνθρωπον, καί ὡς τέλειος ἄνθρωπος ὁ Κύριος προσέφερεν Ἑαυτόν ὅλως ἑκουσίως εἰς τό μαρτύριον τοῦ Γολγοθᾶ διά τήν σωτηρίαν ἡμῶν. Διά τοῦτο καί ἐτόνισε σύν ἄλλοις: «…Καί τήν ψυχήν μου τίθημι ὑπέρ τῶν προβάτων… Οὐδείς αἴρει αὐτήν ἀπ’ἐμοῦ, ἀλλ’ ἐγώ τίθημι αὐτήν ἀπ’ ἐμαυτοῦ. Ἐξουσίαν ἔχω θεῖναι αὐτήν καί ἐξουσίαν ἔχω πάλιν λαβεῖν αὐτήν» (Ἰωάν. I΄15-18). Προσέφερε δηλαδή καί ὡς τέλειος ἄνθρωπος τήν ζωήν καί τήν ψυχήν Του διά τήν σωτηρίαν ἡμῶν οὐχί συνεπείᾳ οἱασδήποτε ἀπαιτήσεως τοῦ Θεοῦ καί δή πρός «ἱκα­νοποίησιν!!! τῆς δῆθεν προσβληθείσης ἐκ τῆς παρακοῆς τῶν πρωτοπλάστων δι­καιοσύνης Του…», ἀλλ’ ὡς «ὁ καλός ποιμήν» (Ἰωάν. Ι΄14 ἑξ.), εἰς ὑπάτην ἐκδήλωσιν καί πάλιν τῆς ὑπέρ τῶν προβάτων ἀγάπης Του, «ὑπολιμπάνων ἡμῖν, καί ἐν τούτῳ ὑπογραμμόν, ἵνα τοῖς ἴχνεσιν Αὐτοῦ ἀκολουθήσωμεν» (Α΄ Πετρ. Β΄21 κ.ἄ.). Πολυειδῶς δέ καί πολυτρόπως ἐβεβαίωσεν ἡμᾶς διά μέσου τῶν αἰώνων, ὅτι τοῦτο καί ἡμεῖς πράττοντες ἀξιούμεθα θείων δωρεῶν ἀναλόγων πρός τάς δοθείσας εἰς Αὐτόν ὡς τέλειον ἄνθρωπον ὑπό τοῦ Θεοῦ. Καθιστάμεθα δηλαδή «τέ­κνα Θεοῦ», καί ἡμεῖς κατά χάριν (Ἰωάν. Α΄12), καί «ἀδελφοί» Αὐτοῦ αἰώνιοι (Ἑβρ. Β΄11 κ.ἄ.), συγκληρονόμοι τῆς αἰωνίου δόξης καί μακαριότητος Αὐτοῦ (Ρωμ. Η΄17 κ.ἄ).

Ἡ ὅλη ὅθεν δημιουργία «ἐξ οὐκ ὄντων» τῶν πολυποικίλων θείων κτισμάτων πνευματικῶν τε καί ὑλικῶν ὑπῆρξε καρπός τῆς «εὐδοκίας» καί τῆς ἐκδηλώσεως τῆς ἀπείρου ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, ἥτις καί κατά τάς σαφεῖς διακηρύξεις τῆς Γραφῆς, εἶναι ἡ κυρία ἰδιότης Του. Ἡ ἐνανθρώπησις τοῦ αἰωνίου Λόγου-Υἱοῦ ἐν τῷ Κ. ἡ. Ἰ. Χριστῷ ἐπηκολούθησεν ὡς ὑπάτη ἐκδήλωσις τῆς θείας ταύτης ἀγάπης διά τό τελειότερον ἰδίᾳ τῶν κτισμάτων Του, τόν ἄνθρωπον^[31], ἀλλά καί τήν ὅλην ὑλικήν κτῖσιν (Ρωμ. Η΄21). Ἡ δέ προεγνωσμένη καί προπεφητευμένη, ἑκουσία προσέλευσις τοῦ Κυρίου (ἐν Ὧ ἐνώκησεν ὁ Θεός Λόγος ἤ, ἄλλως, «ἅπαν τό πλήρωμα τῆς θεότητος σωματικῶς» – Κολασ. Β΄9 κ.ἄ.) εἰς τό μαρτύριον τοῦ Γολγοθᾶ, ἀπετέλεσε τό ἀποκορύφωμα τῆς ἐκδηλώσεως τῆς θείας ἀγάπης διά τόν ἄνθρωπον πάλιν, ἀλλά καί τήν ὅλην ὑλικήν δημιουργίαν^[32], ἤτοι διά τήν ἐπίσπευσίν της «… ἀπελευθερώσεως», τῆς «ἀνακαινίσεως» καί τῆς «τελειώσεως» καί αὐτῆς (Ρωμ. H΄21, Ἐφεσ. Α΄10, Β΄ Πετρ. Γ΄12-13, Ἀποκάλ. ΚΑ΄1-2 κ.ἄ.). Πῶς λοιπόν ἡ τοιαύτη θεία ἀγάπη, ἡ ὑπερόχως ἐκφραζομένη καί διά τῆς «παραβολῆς τοῦ ἀσώτου υἱοῦ» (Λουκ. IΕ΄20-24), ἦτο δυνατόν νά μετατραπῆ εἰς σαδιστικήν καί ἐγωπαθῆ «φιλαυτίαν» ἀπαιτοῦσαν τήν θυσίαν τελείως ἀθώου καί ἀναμαρτήτου «θύματος» πρός ἱκανοποίησιν της διά τήν δῆθεν προσβολήν ἥν ὑπέστη ἐκ τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος; !!! Ἀλλά περί τῆς βλασφήμου καί αἱρετικῆς δοξασίας ταύτης θά ἀσχοληθῶμεν ἐκτενῶς εἰς τό Δ’ κεφάλαιον.

---

^[1] Πρβλ. ἁγ. Ἰωάννου Χρυσοστ. «Ὁμιλίαι περί ἀκαταλήπτου» Α΄ , Β΄, Γ΄, Δ΄, Ε΄, Ε.Π.Μ. τ. 48, σελ. 701 – 745.

^[2] Πρβλ. καί Χρηστ. Ἀνδρούτσου «Δογματική», σελ. 71 – 72.

^[3] Πρβλ.  Ἰωάν. Ἀρνέλλου «Φιλοσοφ. Μελέται», σελ.. 52, 57 καί 76, Ἀθήνα 1930.

^[4]  Πρβλ. καί Χρηστ. Ἀνδρούτσου «Δογματ.», σελ. 71.

^[5] Πρβλ. Χρηστ. Ἀνδρούτσου «Δογματ.», σελ. 71.

^[6] Πρβλ. ἰδίου, αὐτόθι, σελ.. 71-72 καί 94 «…Καθόσον τό μεταδιδόναι τῶν ἰ­δίων ἀγαθῶν καί καθιστᾶν τά ὄντα εὐδαίμονα εἶναι ἀχώριστον ἀπό τῆς θείας οὐσίας, ἀείποτε ἐνεργούσης τήν μετάδοσιν τῆς θείας μακαριότητος, ὁ Θεός καλεῖται ὑπό τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου «ἀγάπη» (Α΄ Καθολ. Δ΄9)». Καί μακαριστοῦ πρωτοπρεσβυτ. Ἰωάν. Ρωμανίδου «Τό προπατορικό ἁμάρτημα», ἔκδ. 1957 σελ. 94  «…Δέν εἶναι ὅμως ἡ θεία ἀγάπη, ἐν τῇ πρός τά ἔξω ἐκδηλώσει αὐτῆς, τῆς θείας οὐσίας (σ.σ. δηλ. μετάδοσις τῆς θείας οὐσίας).  Ἄλλως θά ἔπρεπε νά εἶναι ἡ δημιουργία ἄναρχος… Ὁ Θεός δέν ἐνερ­γεῖ ποτέ κατ’ οὐσίαν, ἀλλά μόνον κατά βούλησιν καί ἀπόλυτον ἐλευθερίαν».

^[7] Πρβλ. Χρ. Ἀνδρούτσου, αὐτόθι, σελ.. 101-103. Ἡ ἔννοια τοῦ χρόνου ἄρχε­ται ἀπό τῆς ἐξ οὐκ ὄντων ὀντοποιήσεως τῆς ὑλικῆς δημιουργί­ας. Νοεῖται δέ ὡς χρόνος μέν ἡ ἔναρξις καί ἡ διάρκεια τῆς κινήσεως, τῆς ἀλλοιώσεως, τῆς μεταμορφώσεως κ.λ.π. τῆς ὕλης ἐν τῷ «χώρῳ». «Χῶρος» δέ ἡ ἔκτασις ἥν κατέλαβεν ἡ ὑλική δημιουργία ἐν τῷ ἀπείρῳ Θεῶ», «ἐν Ὧ ζῶμεν, κινούμεθα καί ἐσμέν». (Πράξ. ΙΖ΄28 κ.ἄ.).

^[8] Πρβλ. Χρ. Ἀνδρούτσου, μνήμ. ἔργ., σελ.. 93 καί 101-104. «…Ὁ κόσμος εἶναι προϊόν τῆς σοφίας, τῆς δυνάμεως καί τῆς θελήσεως τοῦ Θεοῦ. Μετέχουσι τῆς δη­μιουργίας καί τά τρία πρόσωπα τῆς ἁγίας Τριάδος… Τό σχέδιον τῆς δημιουργίας συνε­λήφθη ὑπό τοῦ Θεοῦ ἐν ψιλαῖς ἰδέαις… Ὁ Θεός εἶχεν αἰωνίως πρό τῆς δη­μιουργίας τήν ἰδέαν τοῦ κόσμου, ἀλλά τήν ἰδέαν ταύτην ἐξεδήλωσεν εἰς ἐνέργειαν δημιουργικήν ὅταν ἠβουλήθη… Ἀληθῶς. Ἡ μέν γνώμη ὅτι ὁ Θεός δημιουργῶν τόν κόσμον ἐν σοφίᾳ, συλλαμβάνει καί προσχεδιάζει τήν ἰδέαν τοῦ κόσμου, ὡς πᾶς τε­χνίτης, εἶναι ἐξ ὅσων εἴπομεν φανερά… Ἀλλ’ ἡ ἰδέα αὐτή τοῦ κόσμου δέν εἶναι μεταφυσικόν τί ἐκτός τοῦ Θεοῦ ἤ παρά τῷ Θεῷ ὑπάρχον, πρός ὅ βλέπων τεχνᾶται τόν κόσμον ὁ δημιουργός, κατά τόν Τίμαιον τοῦ Πλάτωνος, ἀλλ’ ἁπλῶς ἡ ἰδανική ἐκφορά τοῦ κόσμου, ἤ ἡ οὐσία τοῦ κόσμου ὡς αὐτή νοεῖται (σ.σ. ἐν ψιλαῖς βεβαίως ἰδέαις) αἰωνίως ὑπό τῆς οὐσίας τοῦ Θεοῦ».

^[9]  Πρβλ. Χρηστ. Ἀνδρούτσου μνήμ. ἔργ., σελ. 82.

^[10] Πρβλ. Ἁγ. Ἀθανασίου (τοῦ Μεγ.), ἐν Ἀ. Θεοδώρου, μν. ἔργ. σελ. 4, ὑποσ. 1. «Episte ad Adelphium, 4 P.Μ. Gr. XXVI,» σ. 1077. «Γέγονε γάρ ἄνθρωπος, ἵνα ἡμᾶς ἐν Ἑαυτῷ Θεοποίηση». Καί ἰδίου, «De Inc 54, Ρ.Μ. Gr. XXV, σ. 192. «Αὐτός γάρ ἐνηνθρώπησεν, ἵνα ἡμεῖς θεοποιηθῶμεν».

[11] «Ὅπου συνείδησις ἐκεῖ καὶ ἐλευθερία»

^[12]  Πρβλ. Χρηστ. Ἀνδρούτσου «Δογματ.», σελ. 105 – 106.

^[13]Πρβλ. Δημ. Γ. Τσάμη. «Ἡ τελείωσις τοῦ ἀνθρώπου, κατά Νικήταν τόν Στηθάτον», σελ. 23 καί 25. «…Ὁ Θεός ὡς… παντογνώστης, εἶχεν ἐν Ἐαυτῷ καί πρό τῆς ἐκ τοῦ μηδενός δημιουργίας τῶν πάντων τήν γνῶσιν, τάς φύσεις καί τούς λόγους πάντων τῶν ὄντων…». (σ.σ. ἐν «ψιλαῖς» βεβαίως,  «ἰδέαις»).

^[14] Ματθ. Ι΄1, Λουκ. Ι΄17-1 8, Ἰωάν. Η΄44 κ.ἄ. Πρβλ. Β΄ Πετρ. Β΄4, ὡς καί Ἰούδ. στιχ. 6. «…Εἰ γάρ ὁ Θεός ἀγγέλων ἁμαρτησάντων οὐκ ἐφείσατο ἀλλά σειραῖς ζόφου ταρταρώσας παρέδωκεν εἰς κρίσιν τηρούμενους…».

^[15] Πρβλ. μακαριστοῦ πρωτοπρεσβυτ. Ἰωάν. Ρωμανίδου, μνημ. ἔργ. σελ.. 144 «…Διά τῆς ἁμαρ­τίας εἰσῆλθεν εἰς τόν κόσμον ὁ θάνατος… Ὁ Θεός ἐπέτρεψε τόν θάνατον καί τήν διάλυσιν τοῦ ἀνθρώπου (σ.σ.: Ἐν τῇ «διαλύσει» πρόκειται βεβαίως περί τοῦ φυσικοῦ θανάτου μόνον, διότι πλήν τούτου ὑπάρχει καί ὁ πνευματικός, ἤτοι ἡ ἀπομάκρυνσις τῆς θείας Χάριτος καί κοινωνίας…) ἀφ’ ἑνός μέν ἵνα μή τό κακόν ἀθάνατον γένηται, ἀφ’ ἑτέρου δέ ἵνα ἀναπλάσῃ αὐτόν ἐν τῇ ἀναστάσει καί ἐπί πλέον, ἵνα διά τῆς θέας τοῦ θανάτου δώσῃ εἰς τόν ἄνθρωπον εὐκαιρίαν μετανοίας καί δοκιμάσῃ αὐτόν διά πειρασμῶν».

^[16] Οὕτω μόνον, βάσει τῶν σχετικῶν μαρτυριῶν τῆς Γραφῆς, δυνάμεθα, κατά τήν ταπεινήν γνώμην ἡμῶν, νά ἐξηγήσωμεν τόν λόγον τῆς ὑπό τοῦ Θεοῦ ὀντοποιήσεως τῶν περί τοῦ σατανᾶ καί τῶν ἐκπεσόντων μετ’ αὐτοῦ ἀγγέλων «ψιλῶν ἰδεῶν» Του, περί τῆς μετά τήν ὀντοποίησιν πτώσεως τῶν ὁποίων, ὅπως, ἐν συνεχείᾳ καί περί πάντων τῶν ἁμαρτωλῶν ἀνθρώπων, ἔσχεν ἀναμφιβόλως ὁ Θεός τελείως πρόγνωσιν. Δέν ἀποκλείομεν βεβαίως τό δυνατόν τῆς ὑπάρξεως καί ἄλλων λόγων, ἐφ’ ὅσον «… ἐκ μέρους γιγνώσκομεν καί ἐκ μέρους προφητεύομεν» (Α΄ Κορ. ΙΓ΄9), «ἀνεξερεύνητοι δέ αἱ βουλαί τοῦ Θεοῦ…» (Ρωμ. ΙΔ΄33-36 κ.ἄ.). Ἀλλά τούς λόγους ἐκείνους θά γνωρίσωμεν εἴτε κατόπιν νέων θείων ἀποκαλύψεων, ἤ ὅταν ἐκδημήσωμεν πλησίον τοῦ Θεοῦ. (Α΄ Κορ. ΙΓ΄12 κ.ἄ.). Πρβλ. Χρηστ. Ἀνδρούτσου «Δογματ.», σελ. 108. «Ὁ Θεός γιγνώσκει νά διευθετῇ τό κακόν οὕτως ὥστε οὐ μόνον νά μή διαταράσσῃ τήν καθόλου τάξιν τοῦ Κόσμου, ἀλλά μᾶλλον καί νά ἐξυπηρετῇ τό γενικόν Αὐτοῦ σχέδιον». Περί τοῦ σατανᾶ ὅμως, καί τῶν δαιμόνων ἐν γένει, ὁ ἀείμνηστος καθηγητής Ἀνδρ. Θεοδώρου, ἐν τῇ πραγματείᾳ του «Ἡ περί τῶν δικαιωμάτων τοῦ σατανᾶ θεωρία», σελ. 26, ὑπ. 1, γράφει τά ἑξῆς: «Παρ’ ὅλον ὅτι ἡ περί ὑπάρξεως τῶν δαιμόνων δόξα εἶναι ἄρθρον πίστεως πολλαχοῦ τῆς Γραφῆς ἱστορούμενον καί πολυειδῶς ἐν τῇ Ἱ. Παραδόσει ἐπιμαρτυρούμενον, ὅμως ἡ διδασκαλία αὐτή τῷ γυμνῷ λόγῳ προσπίπτει τά μάλιστα μυστηριώδης καί ἀκατανόητος. Πῶς ὁ ὑπό τοῦ παναγάθου, πανσόφου καί παντοδυνάμου Θεοῦ πλασθείς ἄγγελος, ἀγαθός κατά τήν φύσιν αὐτοῦ καί συγγενής τῷ Θεῷ διά τῶν πνευματικῶν αὐτοῦ προσόντων καί χαρισμάτων, ὁ ὑπό τοῦ Θεοῦ τά μάλιστα εὐεργετηθείς καί εἰς τά ὕψιστα τῆς παρ’ Αὐτῷ λειτουργίας καί διακονίας τιμηθείς, ἄ­γεται ἐν στιγμῇ εἰς τό παράτολμον διάβημα τῆς κατά τοῦ Θείου θελήματος ἐπαναστάσεως, τοῦθ’ ὅπερ πλείστην ἐμφαίνει τῆς φύσεως τραχύτητα, ἐγωϊστικήν πώρωσιν καί στρέβλωσιν συνειδήσεως, παραμένει ἄπορον τῇ διανοίᾳ ἡμῶν. Ἡ κατάχρησις τῆς ἐλευθερίας δέν ἐπιλύει τό πρόβλημα, καθόσον θά ἀνέμενε τίς, ὁ λογικός καί ἐλεύθερος ἄγγελος νά ἤγετο μᾶλλον εἰς τήν παρά τῷ Θεῷ παγίωσιν τῆς ἠθικῆς αὐτοῦ βουλήσεως ἤ εἰς τήν κατά τῆς Θείας Βουλῆς ἀνταρσίαν, ἐπιδείξας κακίας ὧν ἐστερεῖτο κατά τήν ἀρχαίαν τῆς φύσεως αὐτοῦ προικοδότησιν, ὤν σχετικῶς ἀγαθός. Ἐάν μέν εἶχεν ἐν τῇ φύσει αὐτοῦ τόν ἐγωϊσμόν καί τήν ἀλαζονείαν, καταλήγομεν εἰς τό ἄτοπον συμπέρασμα ὅτι ἐπλάσθη κακός ὑπό τοῦ παναγάθου Θεοῦ. Ἐάν πάλιν ἁπλήν εἶχε τήν τάσιν πρός τάς κακίας ταύτας, πάλιν ἐμμέσως τοῦ κακοῦ αἴτιος εἶναι αὐτός ὁ Θεός, τοῦθ’ ὅπερ βλάσφημον. Ἐάν δέ ὁ πρῶτος ἄγγελος τῶν τοιούτων τῆς φύσεως κακῶν ἐκαθάρευε, οὐδαμῶς δ’ ἐκτός τῆς φύσεως αὐτοῦ ὑπῆρχε τό κακόν, ὥς τις ἀρχή τῷ ἀγαθῷ ἀντιμέτωπος, κατά τάς ἀντιλήψεις τοῦ Δυϊσμοῦ, ὅπερ θεωρῶν οὗτος νά τεχνᾶται ἐσωτερικῶς καί νά μηχανεύηται τήν κακίαν εἰς ταύτην ἀκολουθῶν, παραμένει ἄπορον πῶς ἀνεδείχθη τῆς κα­κίας ἐφευρέτης καί πρωταθλητής. Τό περί ὀντολογίας τοῦ κακοῦ πρόβλημα καλύπτεται, ὡς εἰκός, ὑπό τοῦ ζοφώδους τοῦ μυστηρίου πέπλου, καλεῖται δ’ ὁ πιστός ὅπως ἀπολυπραγμανήτως συγκατατεθῆ εἰς τήν σχετικήν τῆς Θείας ἀποκαλύψεως πίστιν, παντοιο­τρόπως δέ, τῇ θεία ἀρωγῇ ἐνισχυόμενος, πολεμήση κατά τοῦ ἐπιβούλου τῆς ἰδίας αὐτοῦ εὐτυχίας καί τῆς ποικίλης κακίας, ἥτις τοσοῦτον δαψιλῶς ἐμφωλεύει εἴς τε τήν πεπτωκυῖαν αὐτοῦ φύσιν καί τήν κοινωνίαν ἐν ἧ ζῇ». Ταῦτα ἔγραφε περί τοῦ σατανᾶ ὁ μακαριστός καθηγητής Ἀ. Θεοδώρου, καί ὅτι μέν βεβαίως τό πρόβλημα τῆς ὀντολογίας τοῦ κακοῦ καί τῆς ὑποστατικότητος τοῦ σατανᾶ ἀποτελεῖ, κατ’ ἀρχήν, μυστήριον, ὅπερ ὁ πιστός καλεῖται νά ἀντιμετωπίση ἐν πίστει, εἶναι ἀναμφισβήτητον, ἐφόσον τά πάντα, καί δή τά πνευματικά καί μεταφυσικά, «ἐκ μέρους γινώσκομεν…» (Α΄ Κορ. ΙΓ΄9 κ.ἄ.)· ἡ δέ περί αὐτῶν μαρτυρία τῆς Γρα­φῆς εἶναι διά τόν πιστόν, βεβαιότερα καί τῆς πειραματικῆς ἀποδείξεως (Β΄ Πετρ. Α΄10 κ.ἄ.). Πρός τούτοις ὅμως καί περί τῆς ὑποστατικότητος τοῦ σατανᾶ καί τῶν πονηρῶν πνευμάτων ἔχομεν σήμερον, πλήν τῶν σχετικῶν ἀψευδῶν μαρτυριῶν τῆς Γραφῆς, καί ἄλλας ἀμαχήτους ἀποδείξεις a contrario ἐκ τοῦ πνευματισμοῦ καί τῆς μαγείας. Ὅσον δ’ ἀφορᾶ εἰς τήν ἀπορίαν «…πῶς ὁ σατανᾶς, ἐξέχον μάλιστα ἀγαθόν πνεῦμα δημιουργηθείς ὑπό τοῦ Θεοῦ, ἐξετράπη τῆς φύσεώς του καί ἐπανεστάτησε κατ’ Αὐτοῦ…», τοῦτο, πλήν τῆς ἀψευδοῦς ἐπίσης μαρτυρίας τῆς Γραφῆς, ἐπαρκῶς, φρονοῦμεν, ἐξηγεῖται διά τῆς «κακῆς χρήσεως» τῆς δωρηθείσης ὑπό τοῦ Θεοῦ εἰς τά πνευματικά κτίσματα συνειδητῆς ἐλευθερίας. Ἔχομεν ἐξ ἄλλου σχετικά παραδείγματα ἀνθρώπων (στρα­τηγῶν, ἀνωτέρων αὐλικῶν κ.ἄ.) ἐπαναστατησάντων κατά τῶν εὐεργετῶν βασιλέων των… Ἡ ὑπό τοῦ ἀνθρώπου δέ κατάχρησις τῆς ἐλευθερίας οὐδόλως διαφέρει τῆς τῶν πνευμά­των, ἐφόσον μάλιστα οἱ ἄγγελοι εἶναι «πνεύματα λειτουργικά εἰς διακονίαν ἀποστελλόμενα…» (Ἑβρ. Α΄14), ἡμεῖς δέ καί «ἀγγέλους κρινοῦμεν…» (Α΄ Κορ. ΣΤ΄3) πλασθέντες, προδήλως, ἀνώτεροι αὐτῶν εἰς πνευματικήν δύναμιν διά νά «γίνωμεν, ὡς προείπομεν, κατά χάριν Θεοί».

^[17] Ταύτην τήν ἔννοιαν ἔχει ἡ εὐδοκία τοῦ Θεοῦ «ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ’ εἰκόνα ἡμετέραν καί ὁμοίωσιν» (Γενεσ. Α΄26-27).

^[18] Πρβλ. μακαριστοῦ πρωτοπρεσβυτ. Ἰωάν. Ρωμανίδου μνήμ. ἔργ., σελ. 144. Ἐπίσης Χρηστ. Ἀνδρούτσου «Δογματ.», σελ. 141. Ὡσαύτως ὁ Θεόφιλος Ἀντιοχείας σχετικῶς γρά­φει (πρός Αὐτόλυκον Β΄27). «Εἰ γάρ ἀθάνατον αὐτόν ἀπ’ ἀρχῆς ἐπεποιήκει, Θεόν αὐτόν ἐπεποιήκει. Πάλιν, εἰ θνητόν αὐτόν ἐπεποιήκει, ἐδόκει ἄν ὁ Θεός αἴτιος εἶναι τοῦ θανάτου αὐτοῦ. Οὔτε οὖν ἀθάνατον αὐτόν ἐποίησεν, οὔτε μήν θνητόν, ἀλλά δεκτικόν ἀμφοτέρων ἵνα (εἰ) ρέψῃ ἐπί τά τῆς ἀθανασίας, τηρήσας τήν ἐντολήν τοῦ Θεοῦ, μισθόν κομίσηται παρ’ αὐτοῦ τήν ἀθανασίαν καί γένηται Θεός· εἰ δέ αὖ τραπῇ ἐπί τά τοῦ θανάτου… παρακούσας τοῦ Θεοῦ, αὐτός ἑαυτῷ αἴτιος ἦ τοῦ θανάτου…».

^[19]Πρβλ. Δημ. Γ. Τσάμη, μνήμ. ἔργ., σελ. 54 «… Ὅθεν ἡ ἀφετηρία τῆς ἁμαρτωλότητος τοῦ ἀνθρώπου δέν εὑρίσκεται εἰς τήν φύσιν του, ἀλλ’ εἰς τήν αὐτεξούσιον βούλησιν καί γενικώτερον εἰς τήν ψυχήν του. Αὕτη, ὡς οὐσία ζῶσα, ἁπλή, ἀσώματος, λογική καί νοερά, ἔχει ἴδιον θέλημα καί ἐνέργειαν, ὡς κτιστή δέ εἶναι τρεπτή καί δύναται νά ἐλέγξη τό ἀγαθόν ἤ τό κακόν…».

^[20]Πρβλ. μακαριστοῦ πρωτοπρεσβυτ.  Ἰωάν. Ρωμανίδου μνήμ. ἔργ., σελ. 84-85.

^[21] Ρωμ. Ε΄12. «…δι’ ἑνός ἀνθρώπου ἡ ἁμαρτία εἰς τόν κόσμον εἰσῆλθε καί διά τῆς ἁμαρτίας ὁ θάνατος, καί οὕτως εἰς πάντας τους ἀνθρώπους ὁ θάνατος διῆλθεν, ἐφ’ ὧ πάντες ἥμαρτον». Πάντως, περί τῆς ἀληθοῦς ἐννοίας τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος ὁ ἅγ. Κύριλλος, Ἀλεξανδρείας, ἐν τῇ Ἑρμηνείᾳ εἰς τήν πρός Ρωμ. Ἐπιστ. (Ε.Π.Μ. τ. 74, σ. 788-789) γράφει: «…Ἁμαρτωλοί δέ γεγόναμεν διά τῆς παρα­κοῆς τοῦ Ἀδάμ διά ποῖον δέ τρόπον. Πεποίητο μέν γάρ ἐπί ἀφθαρσίας καί ζωή, ἥν δέ αὐτῷ καί ὁ βίος ἁγιοπρεπής ἐν τῷ παραδείσῳ… Ἐπειδή δέ πέπτωκεν ὑφ’ ἁμαρτίαν καί κατωλίσθησεν εἰς φθοράν, ἐντεῦθεν εἰσέδραμον τήν τῆς σαρκός φύσιν ἡδοναί τε καί ἀκαθαρσίαι, ἀνέφυ δέ καί ὅ ἐν τοῖς μέλεσιν ἡμῶν ἀγριαίνων νόμος. Νενόσηκεν οὖν ἡ φύσις τήν ἁμαρτίαν διά τῆς παρακοῆς τοῦ ἑνός… ἠρρώστησεν ἡ ἀνθρωπίνη φύ­σις… διά τῆς παρακοῆς τήν φθοράν, εἰσέδυ δέ οὕτως αὐτήν τά πάθη…». Ὠσαύτως ὁμοίαν ἑρμηνείαν τοῦ Ἁγ. Ἀθανασίου, τοῦ Μεγ., ἰδέ εἰς Παναγ. Δημητροπούλου «Ἡ Ἀνθρωπολογία τοῦ Μεγ. Ἀθανασίου», σελ. 90, ὑποσ. 12.

^[22] Πρβλ. μακαριστοῦ πρωτοπρεσβυτ. Ἰωάν. Ρωμανίδου μνημ. ἔργ., σελ. 84-85 καί βιβλ. αὐτόθι. «…Μετά μεγίστης ζωηρότητος περιγράφει ὁ Εἰρηναῖος τό γεγονός ὅτι ἡ ὅλη οἰκονομία τῆς σωτηρίας τοῦ ἄνθρωπου ἐγένετο κατά τήν τοῦ Θεοῦ εὐδοκίαν, ὥστε οὔ­τε ἡ δύναμις οὔτε ἡ σοφία τοῦ Θεοῦ νά ἀποδειχθῶσιν ἐλάσσονες. Διότι, ἐάν ὁ διά τήν ζωήν δημιουργηθείς ὑπό τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος, μετά τήν ἀπώλειαν τῆς ζωῆς ἕνεκα τῆς ὑ­πό τοῦ ὄφεως ζημίας αὐτοῦ καί διαφθορᾶς, δέν ἐπέστρεφε πάλιν εἰς τήν ζωήν, ἀλλ’ ἐγκατελείπετο ἐς ἀεί εἰς τόν θάνατον, ἡ δύναμις τοῦ Θεοῦ θά εἶχε καμφθῇ καί ἡ κακία τοῦ ὄφεως θά εἶχεν ὑπερισχύσῃ τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ».

^[23] Ὑπέροχα ἀληθῶς καί διά τήν ἐν προκειμένη ἀλήθεια εἶναι ὅσα γράφει ὅ ἅγ. Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος ἐν τῇ ΞΖ΄ Ὁμιλία του (Ε.Π.Μ. τ. 59, σ. 372-373). Τήν ὅλην σχετικήν περικοπήν παραθέτομεν καί ἐν τῷ Γ΄ κεφ. στιχ. β’. «… Νῦν κρίσις ἐστί του Κόσμου… Κρίσις καί ἐκδίκησις. Πῶς καί τίνι τρόπω; Ἀνεῖλε τόν πρῶτον ἄνθρωπον, ὑπεύθυνον λαβών τήν ἁμαρτίαν (διά γάρ τῆς ἁμαρτίας εἰσῆλθεν ὁ θάνατος). (Ρωμ. Ε΄12). Ἐν ἐμοί τοῦτο οὐχ’ εὗρε. Τίνος οὖν ἐνεπήδησε καί θανάτῳ μέ παρέδωκε; τίνος ἕνεκεν εἰς τήν Ἰούδα ψυχήν ἐνέβαλε εἰς τό μέ ἀνελεῖν; Μή γάρ μοί εἴπης νῦν ὅτι ὁ Θεός ὠκονόμησεν: Τοῦτο γάρ αὐτοῦ τοῦ διαβόλου, τῆς σοφίας αὐτοῦ γνώμη…, τοῦ πονηροῦ…». Τονίζει δηλ. καί ὁ ἁγ. πατήρ ὅτι ἀσχέτως τῆς ἑκουσίας προσφορᾶς τοῦ Κυρίου διά τό μαρτύριον τοῦ Γολγοθᾶ, ἡ σταύρωσίς Του, ὁ θάνατός Του, ὑπῆρξαν ἔργον τοῦ Σατανᾶ καί τῶν συνεργῶν του, τοῦ Ἰούδα δήλ. καί τῶν Ἰουδαϊκῶν Ἀρ­χῶν. Τό ἔργον δέ τοῦτο τῆς «σοφίας…» τοῦ σατανᾶ προέγνω ἀπολύτως, ὡς εἴπομεν, ὁ Θεός πρό καταβολῆς κόσμου, ἐν τῷ σχεδίῳ δηλ. ἔτι τῆς δημιουργίας. Καί ἐν τῇ τοιαύτῃ ἀπερινοήτῳ προγνώσει Του προώρισεν ὡς ἀναπόφευκτον διά τόν Κύριον τό «ποτήριον» τοῦ Γολγοθᾶ, ὡς τελικήν φάσιν τοῦ θανασίμου πολέ­μου Του, τῆς ἔχθρας Του (Γεν. Γ΄14-15), καί ὡς τελείου ἀνθρώπου ἐνάντιον του σατανᾶ.

²⁹  Ἡ ἔννοια τῆς λέξεως «ἔδωκεν» ἐν τῷ χωρίῳ τούτω δέν εἶναι κατά τό «ἀποκτεῖνον γράμμα» (Β΄ Κορ. Γ΄6) κυριολεκτική. Σημαίνει «ἠνέχθη – παρεχώρησεν ὅπως θυσιασθῆ…».

^[25]  Ὅτι ἡ ἐνανθρώπησις τοῦ αἰωνίου Λόγου-Υἱοῦ ἐν τῷ Κ. ἡ. Ἰ. Χριστῷ εἶναι ὑπάτη ἐκδήλωσις τῆς ἀγάπης καί εὐδοκίας τοῦ Θεοῦ ἰδίως πρός τόν ἄνθρωπον, βεβαιοῦται καί ἐκ τῶν χωρίων, α) Λουκ. Α΄67-79 «… Καί Ζαχα­ρίας… ἐπλήσθη Πνεύματος Ἁγίου καί προεφήτευσε λέγων. Εὐλογητός Κύριος ὁ Θεός  Ἰσραήλ ὅτι  ἐπεσκέψατο καί ἐποίησε λύτρωσιν τῷ λαῷ αὐτοῦ. Καί ἤγειρε κέρας σωτηρίας ἡμῶν… Καί σύ παιδίον προφήτης Ὑψίστου κληθείση, προπορεύση γάρ… ἑτοιμᾶσαι ὁδούς αὐτοῦ τοῦ δοῦναι γνῶσιν σωτηρίας τῷ λαῷ αὐτοῦ, ἐν… ἀφέσει ἁμαρτιῶν αὐτῶν διά σπλάχνα ἐλέους Θεοῦ ἡμῶν…». Καί β) Αὐτόθι, Β΄13-14. «Καί ἐξαίφνης ἐγένετο σύν τῷ ἀγγέλῳ πλῆθος στρατιᾶς οὐρανίων αἰνούντων τόν Θεόν καί λεγόντων «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῶ καί ἐπί γῆς εἰρήνη ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία».

^[26] Κατά τήν ὁμόφωνον γνώμην τῶν ἁγ. πατέρων ἡμῶν ὁ μέν ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ «ὄφις» εἶναι ἀναντιρρήτως ὁ σατανᾶς, ἡ δέ «γυνή» μεταφορικῶς, ἡ πάνσεπτος Θεομήτωρ.

^[27]  Ὁμοίως, ὡς «σπέρμα» τοῦ σατανᾶ νοεῖται τό «ψεῦδος» καί, γενικώτερον, οἱ ἁμαρτωλοί. «Σπέρμα» δέ τῆς γυναικός, ὁ Κ. ἡ. Ἰ. Χριστός.

^[28] Προφητεύεται ἡ θανάσιμος «ἔχθρα» τοῦ σατανᾶ ἐναντίον τοῦ Κυρίου καί ἡ ὑπ’ αὐτοῦ «σταύρωσίς» Του, ὡς τελική φάσις τῆς μεταξύ αὐτῶν «ἔχθρας» – πολέμου, καθ’ ἥν, καί δι’ ἧς, προεγνώσθη ἡ ὑπό τοῦ Κυρίου, διά τῆς ὅλης ζωῆς Του καί τέλος διά τῆς σταυρικῆς θυσίας Του, τήρησις τῆς κεφαλῆς τοῦ σατανᾶ.

^[29] Πρβλ. ἁγ. Ἰωάννου Χρυσοστ. ὁμιλ. ΞΓ΄ (Ε.Π.Μ. σ.372-373) ἥν, ὅπως καί ἄλλας σχετικάς ὁμιλίας καί ἄλλων Ἁγ. Πατέρων, παραθέτομεν ἐν τῷ Γ΄ κεφ. § Β’.

^[30] Πρβλ. Ἁγ. Ἰωάν. Χρυσοστ. «Ὁμιλ. Δ΄ εἰς τήν πρός Ἑβρ. Ἐπιστολήν, Ε.Π.Μ. τ. 63, σ. 41-42, τήν σχετικήν περικοπήν τῆς ὁποίας παραθέτομεν ἐν τῇ Β΄ § τοῦ Γ΄ κεφ., καί Εὐθ. Ζιγαβινοῦ «Ἑρμην. τῶν 14 Ἐπιστολ. τοῦ Ἀποστ. Παῦλου», σελ. 85.

^[31] Πρβλ. Μέγ. Ἀθανασίου «Λόγος περί ἐνανθρωπήσεως τοῦ Λόγου…» Ε.Π.Μ. τ.25, σ.104. «… ἡ ἡμῶν αἰτία ἐκείνῳ γέγονε πρόφασις τῆς καθόδου καί ἡ ἡμῶν παράβασις τοῦ Λόγου τήν φιλανθρωπίαν ἐξεκαλέσατο, ὥστε καί εἰς ἡμᾶς φθᾶσαι καί φανῆναι τόν Κύριον ἐν ἀνθρώποις».

^[32] Ἡ ἐνανθρώπησις τοῦ αἰωνίου Λόγου – Υἱοῦ ἐν τῷ Κ. ἡ. Ἰ. Χριστῷ ἀποκαλεῖται ὑπό τοῦ Ἀποστόλου Παύλου καί «κένωσις» – συγκατάβασις (Φιλιππ. Β΄8 κ.ἄ.). Ὁ σταυρικός ὅθεν θάνατος Του εἶναι ἀναμφιβόλως τό «ἀποκορύ­φωμα» τῆς «κενώσεως» ταύτης καί τῆς «ἀγάπης» Του πρός ἡμᾶς.

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΔΕΥΤΕΡΟΝ

ΤΟ «ΔΙΚΑΙΟΝ» ΚΑΙ ΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΙ ΑΥΤΟΥ ΟΡΙΣΜΟΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΚΑΙ ΘΕΙΑ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ

καί τῆς ἀληθείας, ταῦτα δέ ἰσχύουσι καί διά τήν ἀνθρωπίνην ἀγάπην καί δή τήν χριστιανικήν, προκειμένου ἰδίᾳ περί ἀμέσου συνεργείας ἡμῶν εἰς τό ἔργον τοῦ Θεοῦ καί οὐχί περί ἁπλῶν σχέσεων ἡμῶν πρός ἀλλήλους, ὅτε ὀφείλομεν νά ἀγαπῶμεν καί τούς ἐχθρούς ἡμῶν. Ἡ πραγματική ὅθεν καί εὐάρεστος τῷ Θεῷ ἕνωσις μετά τῆς Ἐκκλησίας, θά πραγματοποιηθῇ μόνον ὑπό τήν προϋπόθεσιν τῆς συνυπάρξεως, ἐν ἀπολύτως ἴσῃ μοίρᾳ, πασῶν τῶν θείων τούτων ἰδιοτήτων. Ἄλλως οἱαδήποτε δῆθεν ἕνωσις ἤ ἑνότης θά διαλυθῇ ταχέως, καί διά θαυμαστῆς ἀκόμη παρεμβάσεως τοῦ Θεοῦ, ὡς ἀντικειμένη εἰς τό θέλημά Του (Ματθ. ΣΤ΄10 κ.ἄ.). Πρός πραγματοποίησιν ὅθεν αὐτῆς δέον νά ἀναζητηθῇ (Ρωμ. IB΄2 κ.ἄ.) καί νά γίνῃ σεβαστόν ὑπό πάντων τό θέλημα τοῦ Θεοῦ καί ἡ «…δικαιοσύνη» Αὐτοῦ (Ματθ. ΣΤ΄10, 33) καί οὐχί «αἱ βουλαί, αἱ πονηρίαι καί αἱ ἰδιοτέλειαι καί φιλοδοξίαι τῶν οἱωνδήποτε ἀνθρώπων». Διότι ὁ «κατοικῶν ἐν οὐρανοῖς ἐκγελάσεται αὐτούς καί ὁ Κύριος ἐκμυκτηριοῖ αὐτούς…» (Ψαλμ. Β΄4).

Δέν ἦτο συνεπῶς, κατ’ ἀρχήν, δυνατόν νά προσβληθῇ ὁπωσδήποτε ὁ ἀπαθής Θεός ἐκ τῆς παρακοῆς καί τῆς ἁμαρτίας τῶν πρωτοπλάστων, διότι δέν ἦτο δυνατή ἡ μονομερής προσβολή τῆς θείας δικαιοσύνης Του εἰς βάρος τῶν  μετ’ αὐτῆς συνυφασμένων καί ἀνάρχως ἐπίσης συνυπαρχουσῶν λοιπῶν ἰδιοτήτων Του. Ἡ δικαιοσύνη Του, ὁ νόμος Του, ἐτάχθησαν ὑπ’ Αὐτοῦ, πρός ἐξυπηρέτησιν τοῦ ὅλου «μυστηρίου» – «ἔργου» Του ἐν τῇ καθολικῇ δημιουργία, πνευ­ματικῇ τε καί ὑλικῇ, εἴτε πρός βράβευσιν, ἀφ’ ἑνός, τῶν ἐνσυνειδήτων πνευ­ματικῶν ἄρα δέ καί ἐλευθέρων κτισμάτων Του, ἐφόσον ταῦτα θά ἐνηρμόνιζον, ἀπολύτως ἐλευθέρως, τήν χρῆσιν τῆς ἐνσυνειδήτου ἐλευθερίας των πρός τό ἅγιον θέλημα Αὐτοῦ, ἤ καί πρός τιμωρίαν των, ἐάν θά ἀντέτασσοντο καί θά ἐπαναστατοῦν κατ’ Αὐτοῦ. Παραβιασθεῖσα δέ ἡ δικαιοσύνη, ὁ νόμος Του, ὑπό τοῦ σατανᾶ ἀρχικῶς καί τοῦ ὑπ’ αὐτόν τάγματος, ὡς καί τῶν πρωτοπλάστων ἀκολούθως, ἐλειτούργησεν ὡς «τιμωρός» (ποινική) καί… ἱκανοποιήθη πλήρως. Οἱ ἁμαρτήσαντες ἐτιμωρήθησαν κατά τάς ἐπιταγάς αὐτῆς. Οὐδέν περιθώριον ἄλλης ἱκα­νοποιήσεως ὑπελείφθη. Καί οὐδεμία ἄλλη ἱκανοποίησις (καί δή διά τῆς παρανόμου τιμωρίας καί θυσίας ἀθώου θύματος) ἦτο δυνατόν νά ζητηθῆ παρ’ αὐτῆς, οὐχί μόνον διότι θά προσεβάλλοντο καί θά ἐθίγοντο αἱ λοιπαί ἰδιότητες τοῦ Θεοῦ, ἀλλά καί διότι θά ἀνέτρεπεν οὕτως αὕτη ἄρδην ἑαυτήν διά τῆς ἀδίκου πλέον καί παρανόμου ἀξιώσεως καί λειτουργίας της.

Ἀλλά δέν ἦτο προσέτι δυνατόν νά προσβληθῇ ἡ θεία δικαιοσύνη ἐκ τῆς ἁμαρτίας τῶν πρωτοπλάστων μέ τήν ἀνθρωποπαθῆ ἔννοιαν τῆς προσβο­λῆς καί τῆς… «ἱκανοποιήσεως», διότι οἱ πρωτοπλάστοι ἦσαν ἐπίσης ἁπλά, ὡς ἡμεῖς κτίσματα τοῦ Θεοῦ, ἀσχέτως ἄν, ἐν τῇ εὐδοκίᾳ Αὐτοῦ, προωρίσθησαν νά ἐξομοιωθῶσι, κατά χά­ριν, πρός Αὐτόν ἐάν ἐτήρουν τήν πρός αὐτούς δοθεῖσαν ἐντολήν Του, τόν νόμον Του. Αἱ περί αὐτῶν «ψιλαί ἰδέαι» τοῦ Θεοῦ οὐδόλως μετά τήν γέννησιν ἤ τήν σύλληψιν των ὑπ’ Αὐτοῦ, πρό καταβολῆς κόσμου, εἶχον, ὡς προανεπτύξαμεν, ὑπόστασιν τινά «ὡς ἀρχέτυπα» ἐν τῷ σχεδίῳ τῆς δημιουργίας πρό τῆς ὀντοποιήσεως αὐτῶν. Ἦσαν καί οἱ πρω­τόπλαστοι πρό τῆς δημιουργίας των, ὅπως καί ἅπαν τό ἐξ αὐτῶν προελθόν ἀνθρώπιον γένος, «ψιλαί» ἁπλῶς ἰδέαι τοῦ Θεοῦ, «μή ὄν», καθ’ ὅν ἀκριβῶς τρόπον εἶναι «μή ὄν» καί αἱ ὑπό τοῦ νοός ἡμῶν γεννώμεναι ἑκάστοτε ψιλαί ἰδέαι ἐν τῇ ψυχῇ ἡμῶν. Ὅπως αἱ ὑπό τοῦ νοός ἡμῶν γεννώμεναι ἑκάστοτε ψιλαί καί ἀφηρημέναι ἰδέαι δέν ἀποτελοῦνται ἐκ τῆς οὐσίας αὐτοῦ οὐδέ μετέχουσιν αὐτῆς γεννώμεναι ἤ συλλαμβανόμεναι καί εἰς σχέδια ἐπεξεργαζόμεναι ὀντοποιοῦνται δέ αὗται ἤ κυριολεκτικῶς «μορφοποιοῦνται» ὑφ’ ἡμῶν διά τῆς ὑφεστώσης ὕλης, κατ’ ἐλευθέραν ὅμως βούλησιν ἡμῶν, ἄλλαι μέν προκρινόμεναι καί ἄλλαι ἀπορριπτόμεναι καί, ὡς «μή ὄν», ἀφανιζόμεναι… οὕτω καί αἱ ὑπό τοῦ Θεοῦ καί ἐν τῷ ἀπείρῳ νοΐ Αὐτοῦ (Ρωμ. ΙΑ΄34) γεννηθεῖσαι ἡ συλληφθεῖσαι ἰδέαι περί τοῦ «μή ὄντος», παρέμειναν καί παραμένουσιν ὡς τοιαῦται, ἤτοι «ὡς μή ὄν», ἐν τῷ Θεῷ καί μετά τήν «ἀποκύησιν» αὐτῶν (Ἰακώβ. Α΄18), ὅπως καί κατά τήν ἐπεξεργασίαν αὐτῶν εἰς τό ὅλον σχέδιον τῆς Δημιουργίας, καί λαμβάνουσιν ὑπόστασιν καί μορφήν ὡς κτίσματα, τῇ βουλήσει τοῦ Θεοῦ, χωρίς οὐδόλως νά μετέχουσι τῆς οὐσίας τοῦ Θεοῦ, πολύ δέ περισσότερον νά μετουσιῶνται εἰς μέρος αὐτῆς.

Δυνάμεθα ὅθεν νά νοήσωμεν – «ἐκ μέρους» βεβαίως,  (Α΄ Κορινθ. ΙΓ΄9) πάντοτε – καί τό ἐν προκειμενῳ «μυστήριον» – «ἔργον» τοῦ Θεοῦ, ἔχοντες ὡς προϋπόθεσιν ὅτι ἡ ψυχή ἡμῶν, ἐν τῇ νοερᾷ αὐτῆς φύσει, ἐξεικονίζει τόν Θεόν, κατ’ εἰκόνα Αὐτοῦ πλασθεῖσα, ὁ δέ πεπερασμένος νοῦς ἡμῶν τόν ἄπειρον θεῖον Νοῦν, περί τοῦ ὁποίου ὁ Ἀποστ. Παῦλος γράφει «τίς ἔγνω Νοῦν Κυρίου καί τῆς σοφίας Αὐτοῦ τίς ἐγένετο μέτοχος;». (Ρωμ. ΙΑ΄34). Οὕτω, κατά μέν τήν ἐπεξεργασίαν τοῦ ὅλου σχεδίου τῆς δημιουργίας, ἐνεργεῖ ἡ ἀπέρινοητος ἐπίσης καί ἀκατάληπτος θεία πρόγνωσις, ὥστε νά προγιγνώσκῃ ὁ Θεός, ἐν πάσῃ ἀκριβείᾳ, πάσας τάς λεπτομερείας τῆς ὅλης δημιουργίας (Ματθ. I΄30 κ.ἄ.) πρό τῆς ὀντοποιήσεως τῶν περί αὐτῆς «ψιλῶν ἰδεῶν», κατά τήν ἑκάστοτε δέ ὀντοποίησιν τῶν ἰδεῶν τούτων ἐξ «οὐκ ὄντων», ἐνεργεῖ ἡ βούλησις, ἡ παντοδυναμία ὅπως καί ἡ πανσοφία Αὐτοῦ. Ὡς ἐκ τούτου ἔχει μέν ὁ Θεός τελείαν πρόγνωσιν πασῶν τῶν λεπτομερειῶν καί τῆς ζωῆς ὡς καί τῆς δράσεως ἀλλά καί τῆς ἀλληλεπιδράσεως καί πάντων τῶν ἐνσυνειδήτων ἄρα δέ καί ἐλευθέρων κτισμάτων πρό τῆς ὀντοποιήσεως αὐτῶν, ἐν τῇ τοιαύτῃ ὅμως ἀπερινοήτω προγνώσει Του οὔτε ὑπεύθυνος εἶ­ναι τῆς μετά τήν ὀντοποίησιν ἤ δημιουργίαν αὐτῶν κακῆς χρήσεως τῆς ἐλευθερίας ὠρισμένων ἐκ τῶν κτισμάτων τούτων, τῶν ἐνσυνειδήτων καί ἐλευθέρων…, μήτε ταῦτα ἁμαρτάνουσι πράγματι πρό τῆς ὀντοποιήσεως αὐτῶν ὡς «ψιλαί» δηλ. «ἰδέαι», ἐφόσον δέν εἶχον ὑποστασίν τινά καί οὔτε ἐνυποστάτως δοκιμάζον­ται.

Οὔτε οἱ πρωτόπλαστοι συνεπῶς ἡμάρτησαν πρό τῆς ἐξ «οὐκ ὄντων» ὀντοποιήσεως ἤ τῆς δημιουργίας αὐτῶν, οὔτε «τέλειοι» ἐδημιουργήθησαν, ὡς ἐπίστευσεν ὁ Ἱ. Αὐγουστῖνος καί μετ’ αὐτόν πάντες οἱ «Θεολόγοι» τῆς Δύσεως. Διά τόν λόγον αὐτόν δέν προημάρτησε τῆς ὀντοποιήσεως αὐτῆς πᾶσα ἡ ἀνθρωπότης εἴτε ὡς «ψιλαί ἰδέαι», εἴτε διότι περιείχετο δυνάμει ἐν τῷ σπέρματι τοῦ Ἀδάμ. Ἠμάρτησαν οἱ πρωτόπλαστοι ὅταν ἔκαμον κα­κήν χρῆσιν τῆς ἐλευθερίας των, πιστεύσαντες οὐχί εἰς τόν Θεόν, ἀλλ’ εἰς τήν σατανικήν διαβολήν καί ἀπάτην, καί τοῦτο ἀκριβῶς προγιγνώσκων ὁ Θεός καί τήν ἄπειρον Αὐτοῦ ἀγάπην ἐκδηλῶν πρός τόν ἄνθρωπον, ἔπλασεν αὐτούς μέ τό ὑλικόν καί δεκτικόν φθορᾶς ἀλλά καί θανάτου (δια­λύσεως) σῶμα, ἵνα ἡ ἁμαρτία των, μή εἶναι ἀσύγγνωστος ἀλλά συγγνωστή. Παρεχωρήθησαν ὡσαύτως ὑπό τοῦ Θεοῦ εἰς αὐτούς (ὅπως καί ἐν συνέχειᾳ εἰς πάντας τους ἀνθρώπους) καί αἱ λοιπαί τιμωρίαι, αἱ ἀσθένειαι κ.λ.π., ὡς μέσα παιδαγω­γικά ὑποβοηθοῦντα τόν ἄνθρωπον εἰς τήν μετάνοιαν… καί τήν σωτηρίαν. Καί αὐτή ἡ ἔξωσις τῶν πρωτοπλάστων ἐκ τοῦ Παραδείσου ἐγένετο πρός ὠφέλειαν αὐτῶν καί ἐξ ἀγάπης μέ τόν αὐτόν σκοπόν^[183]. Οὕτω πολυειδῶς καί πολυτρόπως ἐξεδηλώθη διά τόν ἄνθρωπον ἡ ἄπειρος θεία ἀγάπη καί εὐσπλαχνία κατ’ ἀρχήν διά τούς πρωτοπλάστους, ἀλλ’ ἀκολούθως καί δι’ ἅ­παν τό ἀνθρώπινον γένος.

Ἐλειτούργησεν οὕτως ὡς τιμωρός ἡ θεία δικαιοσύνη ἐναντίον τῶν ἁμαρτησάντων πρωτοπλάστων,  ἀλλ’ ἡ λειτουργία της αὕτη ἐγένετο ἐν συν­δυασμῷ, μετά τῶν μετ’ αὐτῆς ἀπολύτως συνυφα­σμένων λοιπῶν ἰδιοτήτων τοῦ Θεοῦ καί μάλιστα τῆς πρυτανευούσης ἐξ αὐτῶν, τῆς ἀγάπης. Καί ταύτης συντελούσης, ὅπως καί τῆς ἀπερινοήτου βεβαίως θείας προγνώσεως, ἐξεδηλώθη πατρικῶς διά τόν ἄνθρωπον τό ἄπειρον ἔλεος τοῦ Θεοῦ (Λουκ. Α΄78 κ.ἄ.). Οὕτω, καί ἐν τῇ ἀφάτῳ θείᾳ ἀγάπῃ καί εὐδοκίᾳ (Λουκ. Β΄14 κ.ἄ.), προω­ρίσθη, πρό καταβολῆς κόσμου, οὐχί μόνον νά γίνῃ καί τέλειος ἄνθρωπος ὁ ἐν «μορφῇ Θεοῦ ὑπάρχων» ἀνάρχως Λόγος-Υἱός (Φιλιππ. Β΄6 κ.ἄ.), ἀλλά καί νά ὑποστῇ ὡς τέλειος ἄνθρωπος, τήν θυσίαν τοῦ Γολ­γοθᾶ. Ἀλλά τό ἀποκορύφωμα τοῦτο τῆς ἐκδηλώσεως διά τόν ἄνθρωπον τῆς ἀφάτου ταύτης θείας ἀγάπης ἐγένετο, ἐν τῇ ἀπολύτῳ θείᾳ προγνώσει περί τῆς θέσεως τήν ὁποίαν θά ἐλάμβανον καί τῆς στάσεως τήν ὁποίαν θά ἐτήρουν ἔναντι τοῦ Κ. ἡ. Ἰ. Χριστοῦ τόσον ὁ σατανᾶς (ὁ φθονήσας καί μισήσας τόν ἄνθρωπον ὅπως ἐφθόνησε καί ἐμίσησε τόν Θεόν), ὅπως καί τά ἐξ ἀνθρώπων ὄργανα αὐτοῦ, ἤτοι αἱ Ἰουδαϊκαί Ἀρχαί καί ἐξουσίαι, ὁ Πι­λᾶτος, ὁ Ἰούδας, ἀλλά καί ἡ πλειοψηφία τοῦ ἐν Ἱεροσολύμοις Ἰουδαϊκοῦ λαοῦ. Ἐν τῇ ἀπείρῳ δηλ. θείᾳ προγνώσει, τῇ  ἀποκαλυφθείσῃ εἰς ἡμᾶς διά τῶν ὑπερόχων προφητειῶν (δι’ ὧν προανηγγέλθησαν πρό χιλιετηρίδων ἤ ἑκατονταετιῶν πᾶσαι αἱ λεπτομέρειαι τῆς ἐνανθρωπήσεως, τῆς ζωῆς, τῆς δημοσίας δράσεως τοῦ Κυρίου ὅπως τῆς ἑκουσίας θυσίας Του εἰς τόν Γολγοθᾶν) προέγνω, ὁ Θεός, ὅτι, χωρίς νά παραβιασθῇ ἡ εἰς τά πνευματικά Αὐτοῦ κτίσματα δωρηθεῖσα ἐνσυνείδητος ἐλευθερία, οὐδείς ἄλλος τρόπος ὑπῆρχε τόσον διά τήν σωτηρίαν τῶν πρω­τοπλάστων ὅσον καί διά τήν ὁλοκλήρωσιν τοῦ ὅλου ἔργου Του ἐπί τῆς γῆς (Πράξ. ΙΓ΄41 κ.ἄ.), ἐν προωρισμένοις μάλιστα καί προπεφητευμένοις «καιροῖς», εἰμή ἡ ἐνανθρώπησις, καί ἀρχήν, καί ἡ ἑκουσία ἀκολούθως προσέλευσις τοῦ Κυρίου εἰς τό μαρτύριον τοῦ Γολγοθᾶ.

Ταύτην δέ τήν ἔννοιαν ἔχει καί τό χωρίον Ἑβρ. Β΄9-10 «…βλέπομεν Ἰησοῦν… δόξῃ καί τιμῇ ἐστεφανωμένον, ὅπως χάριτι Θεοῦ ὑπέρ παντός γεύσηται θανάτου. Ἔπρεπε γάρ αὐτῷ, δι’ ὅν τά πάντα καί δι’ οὗ τά πάντα, πολλούς υἱούς εἰς δόξαν ἀγαγόντα, τόν ἀρχηγόν τῆς σωτηρίας αὐτῶν διά παθημάτων τελειῶσαι…». Καί ἐν συνέχειᾳ, αὐτόθι στιχ. 14-15). «Ἐπεί οὖν τά παιδία κεκοινώνηκε σαρκός καί αἵματος, καί αὐτός παραπλησίως μετέσχε τῶν αὐτῶν, ἵνα διά τοῦ θανά­του κατάργησῃ τόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου, τοὐτ’ ἔστι τόν διάβολον (σ.σ. καί οὐχί νά… ἱκανοποιήσῃ τήν θείαν δικαιοσύνην… ὡς «τιμωρόν»…) καί ἀπαλλάξη τούτους, ὅσοι φόβῳ θανάτου διά παντός τοῦ ζῆν ἔνοχοι ἦσαν δουλείας». Ἡ λέξις «ἔπρεπε» ἐν τῷ χωρίῳ τούτω ἔχει τήν ἔννοιαν ὅτι «ἦτο ἀνάγκη ἀναπότρεπτος» (διά νά μή παραβιασθῇ ἡ δωρηθεῖσα εἰς τά ἐνσυνείδητα κτίσματα ἐνσυνείδητος ἐλευθερία) ὅπως διά παθημάτων καταδειχθῇ ὡς τέλειος ἄνθρωπος ὁ Κύ­ριος, διά νά «σώσῃ» καί «ἀγάγῃ εἰς δόξαν» πολλούς υἱούς – κατά χάριν – καί καταργῶν τόν θάνατον ἀπαλλάξη αὐτούς τῆς «δουλείας τοῦ φόβου τοῦ θανάτου» ὑπό τήν ὁποίαν διετέλουν. Ἦτο, ἀναπότρε­πτος ἀνάγκη λόγῳ τῆς ἀπολύτου θείας προγνώσεως περί τῆς θανασίμου ἔχθρας καί τοῦ θανασίμου πολέμου τοῦ σατανᾶ καί τῶν ἐξ ἀνθρώπων ὀργάνων του ἐναντίον τοῦ Κυρίου. Τήν αὐτήν δέ ἔννοιαν ἔχουσι καί οἱ προμνησθέντες λόγοι τοῦ Κυρίου. «… καθώς Μωϋσῆς ὕψωσε τόν ὄ­φιν ἐν τῇ ἐρήμῳ, οὕτως ὑψωθῆναι δεῖ τόν Υἱόν τοῦ ἀνθρώπου… Οὕτω γάρ ἠγάπησεν ὁ Θεός τόν κόσμον, ὥστε καί τόν Υἱόν Αὐτοῦ τόν μονογενῆ ἔδωκεν ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτόν μή ἀπόληται ἀλλ’ ἔχη ζωήν αἰώνιον» (Ἰωάν. Γ΄14-16). «Ἔδει» οὕτως ὑψωθῆναι τόν Κύριον, διότι τοιαύτη ὑπῆρξεν ἡ σχετική πρόγνωσις τοῦ Θεοῦ πρό καταβολῆς κόσμου. Ταυτόσημος δέ εἶναι καί ἡ ἔννοια καί τῆς λέξεως «ἔδωκεν», ση­μαίνουσα καί αὕτη «…παρεχώρησεν» ἵνα σταυρωθῇ, διότι κατά τήν ἄπειρον θείαν πρόγνωσιν ἦτο ἀναπόφευκτος ὁ τοιοῦτος θάνατος Αὐτοῦ.

Αὕτη εἶναι ἡ ἀληθῶς Ὀρθόδοξος ἔννοια καί τῶν χωρίων τούτων, ἀλλ’ εἰς πάσας τάς προμνησθείσας λοιπάς πλάνας καί κακοδοξίας περί τῆς σημασίας τῆς Σταυρικῆς θυσίας τοῦ Κυρίου προσετέθη ἐσχάτως -ἐκ παρερμηνείας, ἰδίᾳ, τοῦ προμνησθέντος χωρίου, Ἰωάν. Γ΄14-16- καί ἡ «γνώμη» τινῶν, ὅτι εἰς τόν Σταυρόν ἀνεβίβασε τόν Κύριον ἁπλῶς ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, χωρίς βεβαίως τῆς ἐννοίας τῆς «ἱκανοποιήσεως», ὡς «τιμωροῦ», τῆς «θείας δικαιοσύνης».

Ἐάν ὁ Θεός καί «Πατήρ τῶν φώτων, ἐξ οὗ πᾶσα δόσις ἀγαθή καί πᾶν δώρημα τέλειόν ἐστι καταβαῖνον» (Ἰακώβ. Α΄ 17), ὁ «μή πειράζων οὐδένα» καί «ἀπείραστος, βεβαίως, κακῶν» (αὐτόθι Α΄13-14), ἀπεφάσιζε (χωρίς ἔστω τῆς προϋποθέσεως τῆς «σαδιστικῆς» καί ἀνθρωποπαθοῦς ἐννοίας τῆς «ἱκανοποιήσεως» τῆς δῆθεν προσβληθείσης δι­καιοσύνης Του) καί προώριζεν ἐν τῷ σχεδίῳ τῆς δημιουργίας τήν σταύρωσιν τοῦ Κυρίου, ὡς τελείου ἀνθρώπου, διά νά ἐκδηλώσῃ ἁπλῶς καί οὕτως τήν διά τόν ἄνθρωπον ἀλλά καί τήν ὅλην δημιουργίαν ἀγάπην Του, τότε, πλήν τῶν ἄλλων προμνησθεισῶν συνεπειῶν τῆς κατά τοῦ «δικαίου» καί «ἀναμαρτήτου» Κυρίου ἀνεκφράστως ἐγκληματικῆς ἀδικίας, θά ἔδει νά εἶ­ναι ἀπηλλαγμένοι πάσης σχετικῆς εὐθύνης οὐχί μόνον ὁ σατανᾶς ἀλλά καί πάντα τά ἐξ ἀνθρώπων ὄργανα αὐτοῦ. Διότι πάντες οὗτοι, διά τῆς ποικί­λης αὐτῶν συνεργείας πρός ἐκτέλεσιν τοῦ φρικοτέρου πάντων τῶν ἀνοσιουργημάτων, οὐδέν ἄλλο θά ἔπραττον εἰμή θά ἐξυπηρέτουν τό «ἔργον» καί τήν ἐν προκειμένῳ «βουλήν» τοῦ Θεοῦ. Καί οὐχί μόνον, ὡς ἐκ τούτου, δέν θά ἡμάρτανον εἰς τήν πραγμάτωσιν τῆς θείας βουλῆς συντελοῦντες, ἀλλά καί τῆς θείας εὐλογίας θά ἦσαν ἄξιοι ὅπως καί τῆς εὐγνωμοσύνης ἡμῶν!

Ἀντιθέτως ὅμως ἡ Γραφή ρητῶς καί κατηγορηματικῶς διακηρύσσει ὅτι θανάσιμα ἁμαρτήματα διέπραξαν ὁ σατανᾶς ἀλλά καί πάντες οἱ συ­νεργοί αὐτοῦ διά τήν ὅλως ἄδικον, παράνομον καί ἐγκληματικήν καταδίκην καί σταύρωσιν τοῦ Κυρίου. Καί εἰς μέν τόν σατανᾶν, ἀφοῦ τόν κατηράσθη ὁ Θεός ἅπαξ ἔτι διά τήν ἐξαπάτησιν τῶν πρωτοπλάστων (ἥτις ὑπῆρ­ξεν ἡ πρωταρχική, κατά τοῦ ἐπί τῆς γῆς ἔργου τοῦ Θεοῦ, ἁμαρτία αὐτοῦ, ἐξ αἰτίας τῆς ὁποίας καί προέβαλεν ἡ ἀνάγκη τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Θεοῦ – Λόγου) προφητικῶς προανήγγειλεν: «Καί ἔχθραν θήσω… ἀνάμεσόν σου καί ἀνάμεσον τοῦ σπέρματος αὐτῆς. Αὐτός σου τηρήσει τήν κεφαλήν καί σύ τηρήσεις αὐτοῦ πτέρναν». (Γενεσ. Γ΄15). Προαναγγέλλει δηλ. ὁ Θεός,  τήν «θανάσιμον ἔχθραν» καί «πάλην» (Ἐφεσ. ΣΤ΄12 κ.ἄ.) μεταξύ τοῦ σατανᾶ καί τοῦ Κυρίου, ἔκβασις τῶν ὁποίων θά ἦτο ἡ ὑπό τοῦ Κυρίου συντριβή, «τήρησις» τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ καί ἀντιστοίχως ἡ ὑπ’ αὐτοῦ σταύρωσις τοῦ Κυρίου, ἤ­τοι ἡ «τήρησις τῆς πτέρνας» Του. Ἀλλά καί ὁ Κύριος ἐπίσης ρητῶς ἐτόνισεν ὅτι ὁ σατανᾶς «ἀνθρωποκτόνος ἦν ἀπ’ ἀρχῆς καί ἐν τῇ ἀληθείᾳ οὐκ ἔστηκεν» (Ἰωάν. Η΄44).

Βεβαιοῦσι δέ πανηγυρικῶς πᾶσαι αἱ σχετικαί μαρτυρίαι τῆς Γραφῆς τήν θανάσιμον «ἔχθραν» καί πολεμικήν τοῦ σατανᾶ ἐναντίον τοῦ Κυρίου, ὅταν μάλιστα διησθάνθη καί κατενόησε οὗτος χωρίς νά δύναται νά ἐννοήσῃ τό μυστήριον τῆς ἀφάτου Θείας συγκαταβάσεως, ὅτι ἐκ τῆς ὅλης ζωῆς καί δημοσίας δράσεως Αὐτοῦ ἐκινδύνευε πλέον ἡ κοσμοκρατορία του. Ἐπεχείρησε, κατ’ ἀρχήν, νά Τόν φονεύσῃ πνευματικῶς διά τῶν ἐν τῇ «ἐρήμῳ πειρασμῶν» (Μάτθ. Δ΄1), ὅπως ἐθανάτωσε τούς πρω­τοπλάστους διά τῆς ἀπάτης, ὅταν δέ ἀπέτυχε ἐν τῇ προσπαθείᾳ του ἐκείνῃ, «εἰσῆλθεν» εἰς τόν Ἰούδαν (Λουκ. KB΄3), διακρίνας, ὡς πνεῦμα, τήν σχετικήν προδιάθεσιν αὐτοῦ, καί τόν παρεκίνησεν εἰς τήν δολοφονικήν προδοσίαν. Ὑπεδαύλισεν ὡσαύτως τόν φθόνον τῶν Ἰουδαϊκῶν Ἀρ­χῶν ἀλλά καί τό θανάσιμον ἐπίσης μῖσος των ἐναντίον τοῦ Κυρίου. Ῥητῶς ὅθεν τονίζει ἡ Γραφή ὅτι ὁ κυρίως καί ἠθικῶς ὑπαίτιος τῆς σταυρώσεως τοῦ Κυρίου ὑπῆρξεν ὁ σατανᾶς.

Διά τήν ἁμαρτίαν ὡσαύτως καί τήν εὐθύνην τοῦ Ἰούδα ὁ Κύριος πάλιν εἶπε πρός τόν Πιλᾶτον. «…Ὁ μέν Υἱός τοῦ ἀνθρώπου ὑπάγει καθώς γέγραπται περί αὐτοῦ οὐαί δέ τῷ ἀνθρώπῳ ἐκείνῳ δι’ οὗ ὁ Υἱός τοῦ ἀνθρώπου παραδίδεται καλόν ἦν αὐτῷ εἰ οὐκ ἐγεννήθη ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος». Ὡσαύτως διά τήν ἁμαρτίαν καί τήν εὐθύνην τοῦ τε Ἰούδα ἀλλά καί τοῦ Πιλάτου προσέθεσε: «…Διά τοῦτο ὁ παραδιδούς μέ σοι μείζονα ἁμαρτίαν ἔχει…» (Ἰωάν. ΙΘ΄11). Δέν θά ἦτο δηλ. ἀμέτοχος εὐθύνης καί ὁ Πιλᾶτος, καίτοι θά… ἔνιπτε τάς χεῖρας του… Ἀλλά καί Λου­κ. KB΄3-5 «…Εἰσῆλθεν ὁ Σατανᾶς εἰς Ἰούδαν καί ἀπελθών συνελάλησε τοῖς ἀρχιερεῦσι καί γραμματεῦσι καί στρατηγοῖς τό πῶς αὐτόν παραδῶ αὐτοῖς. Καί ἐχάρησαν καί συνέθεντο αὐτῷ ἀργύρια δοῦναι…».

Τέλος, διά τήν ἁμαρτίαν καί τήν εὐθύνην τῶν Ἰουδαϊκῶν Ἀρχῶν ἀλλά καί τοῦ Λαοῦ, ἡ Γραφή τονίζει: α) Ματθ. ΚΖ΄18 «…Ἤδει γάρ (σ.σ. ὁ Πιλᾶ­τος) ὅτι διά φθόνον παρέδωκαν αὐτόν». β) Ἰωάν. ΙΑ΄47-51. «… Συνήγαγον οὗν οἱ ἀρχιερεῖς καί οἱ Φαρισαῖοι συνέδριον καί ἔλεγον; Τί ποιοῦμεν, ὅτι οὗτος ὁ ἄνθρωπος πολλά σημεῖα ποιεῖ; ἐάν ἀφῶμεν αὐτόν οὕτω, πάντες πιστεύσωσιν εἰς αὐτόν… Εἷς δέ τις ἐξ αὐτῶν Καϊάφας, ἀρχιερεύς ὤν τοῦ ἐνιαυτοῦ…, εἶπεν αὐτοῖς. Ὑμεῖς οὐκ οἴδατε οὐδέν… συμφέρει ἡμῖν ἵνα εἷς ἄνθρωπος ἀποθάνη ὑπέρ τοῦ λαοῦ καί μή ὅλον τό ἔθνος ἀπόλυται…» (Πρβλ. καί ἰδίου ΙΗ΄14). γ) Ἰωάν. ΙΗ΄29-30. «…ἐξῆλθεν οὖν ὁ Πιλᾶ­τος πρός αὐτούς καί εἶπε. Τίνα κατηγορίαν φέρετε κατά τοῦ ἀνθρώπου τούτου; Ἀπεκρίθησαν… αὐτῶ∙ εἰμή ἦν κακοποιός οὐκ ἄν σοί παρεδώκαμεν αὐτόν…». Καί, αὐτόθι στιχ. 38-40. «…Καί τοῦτο εἰπών (σ.σ. ὁ Πιλᾶτος) ἐξῆλθε πρός τούς Ἰουδαίους καί λέγει αὐτοῖς· ἐγώ οὐδεμίαν αἰτίαν εὑρίσκω ἐν αὐτῷ… Βούλεσθε οὖν ὑμῖν ἀπολύσω τόν βασιλέα τῶν Ἰουδαίων; ἐκραύγασαν οὖν πάλιν λέγοντες, μή τοῦτον, ἀλλά Βαρραβᾶν…». δ) Ματθ. ΚΖ΄22-24. «…Λέγει αὐτοῖς ὁ Πιλᾶτος, τί οὖν ποιήσω Ἰησοῦν τόν λεγόμενον Χριστόν; λέγουσιν αὐτῷ πάντες, σταυρωθήτω, Ὁ δέ ἡγεμών ἔφη· τί γάρ κακόν ἐποίη­σεν; οἱ δέ περισσῶς ἔκραζον λέγοντες σταυρωθήτω…»^[184], ε) Πράξ. Δ΄8-12. «…Τότε Πέτρος πλησθείς Πνεύματος Ἁγίου εἶπε πρός αὐτούς. Ἄρχοντες τοῦ λαοῦ καί πρεσβύτεροι τοῦ Ἰσραήλ, εἰ ἡμεῖς σήμερον ἀνακρινόμεθα γνωστόν ἔστω πᾶσιν ὑμῖν καί παντί τῷ λαῷ Ἰσραήλ ὅτι ἐν τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ Ναζωραίου, ὅν ὑμεῖς ἐσταυρώσατε…». Καί στ) Αὐτόθι, Ζ΄8-53. «…Στέφανος δέ πλήρης πίστεως… ἔφη… Σκληροτράχηλοι καί ἀπερίτμητοι τῇ καρδίᾳ… Ὑμεῖς ἀεί τῷ Πνεύματι τῷ Ἁγίῳ ἀντιπίπτετε, ὡς οἱ πατέρες ὑμῶν καί ὑμεῖς. Τίνα τῶν προφητῶν οὐκ ἐδίωξαν οἱ πατέρες ὑμῶν, καί ἀπέκτειναν τούς προαναγγείλαντας περί τῆς ἐλεύσεως τοῦ δικαίου οὗ ὑμεῖς προδόται καί φονεῖς γεγένησθε. Γνω­στόν ἔστω πᾶσιν ὑμῖν… ὅτι ἐν τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ Ναζωραίου, ὅν ἡμεῖς ἐσταυρώσατε…». Τό αὐτό μῖσος  καί τήν ἐμπάθειαν διϊστορικῶς τρέφει πρός τόν ἐνσαρκωθέντα Υἱόν τοῦ Θεοῦ  ὁ Ἰουδαϊσμός ὡς ἀποδεικνύεται ἐκ τῆς διαστροφῆς τοῦ Ταλμούδ καί τῆς Καμπαλά καί τῆς ὅλης Ραββινικῆς διδαχῆς διά τῶν ὁποίων ἀνασταυρώνεται ὁ τρισάγιος Κύριος εἰς πᾶσαν μετρητήν στιγμήν τοῦ χρόνου.

Δέν ἀνεβίβασεν ὅθεν τόν Κύριον εἰς τόν Σταυρόν «ἡ ἀγάπη» τοῦ Θεοῦ… ἀλλ’ ἡ ἔχθρα, τό μῖσος καί ὁ πόλεμος τοῦ σατανᾶ ἐναντίον Του, ὅπως καί ὁ φθόνος καί τό μῖσος ἐναντίον Του ἐπίσης πάντων τῶν προμνησθέντων «συνεργῶν» καί «ὀργάνων» του. Τοῦτο δέ προγιγνώσκων ὁ Θεός «πρό καταβολῆς κόσμου», κατά τήν κατάρτισιν ἔτι ἐν «ψιλαῖς ἰδέαις» τοῦ ὅλου σχεδίου τῆς δη­μιουργίας, προώρισεν ὥστε νά ἐκδηλώσῃ μέν ἀφ’ ἑνός καί ἐν τῷ φρικτοτάτῳ τούτω ἀνοσιουργήματι τήν ἄφατον διά τόν ἄνθρωπον ἀγάπην Του, μή παραβιάζων τήν δωρηθεῖσαν εἰς τά κτίσματά Του ἐνσυνείδητον ἐλευθερίαν, νά μετατρέψῃ ὅμως αὐτό, ἐν τῇ ἀπείρῳ δυνάμει καί σοφία Του, καί εἰς μέσον πολλαπλῆς  ἐξυπηρετήσεως τοῦ ὅλου μυστηριώδους «ἔργου» Του Ἐφεσ. Α΄1-10, Φιλιπ. Β΄10 κ.ἄ.).

Καί πρός τοῦτο, ἐν τῇ ἀπολύτῳ πλέον Αὐτοῦ ἐξουσίᾳ (Ρωμ. ΙΑ΄33-36 κ.ἄ.), ἤσκησε καί ἐφήρμοσε τήν πράγματι θείαν Δικαιοσύνην Του (Ματθ. ΣΤ΄33 κ.ἄ.) οὐχί μόνον ὡς «τιμωρόν» ἐναντίον πάντων τῶν κατά τοῦ Κυρίου ἁμαρτησάντων, ἤτοι τοῦ σατανᾶ καί τῶν φίλων καί συ­νεργῶν αὐτοῦ, ἀλλά καί ὡς «βραβεύουσα» ὑπέρ τοῦ Κυρίου καί πάντων ἐπίσης τῶν φίλων Αὐτοῦ. Ἐτήρησε δηλ., ὡς «τιμωρός», καί συνέτριψε τήν κεφαλήν τοῦ σατανᾶ,  κατέκρινε τήν ἁμαρτίαν καί κατήργησε τόν θάνατον (Ρωμ. Η΄3, Β΄ Τιμοθ. Α΄10 κ.ἄ.), ἐτιμώρησεν ὁμοίως πάντας τούς μετά τοῦ σατανᾶ συνεργήσαντας^[185]. Ὁ Ἰούδας, στερηθείς τῆς θείας Χάριτος καί τοῦ Θείου φωτι­σμοῦ, ἀπελθών ἀπήγξατο (Ματθ. ΚΖ΄5) γενόμενος «βρῶμα» αἰώνιον τοῦ «σατανᾶ», διότι κατά τήν ἀψευδῆ Ἱ. Παράδοσιν τῆς ἁγίας ἡμῶν Ἐκκλησίας «ἀπήγξατο» μετά τήν «ἐκ νεκρῶν ἀνάστασιν» τοῦ Κυ­ρίου καί δέν εὑρίσκετο οὕτως ἐν τῷ Ἅδῃ κατά τήν ἐκεῖ τριήμερον μετάβασιν τοῦ Κυρίου (Α΄ Πέτρ. Γ΄19-20) διά νά ἐκδηλώση πρός Αὐτόν τήν μετάνοιάν του καί σωθῆ. Ὁ Πιλᾶτος, μή πιστεύσας ἐπίσης εἰς τόν Κύριον καί μή μετανοήσας, εἶχεν ὡσαύτως (κατά τήν Ἱ. Παράδοσιν καί πάλιν) ἰσο­βίους ψυχικάς τύψεις καί βασανισμόν καί τέλος σκληρόν θάνατον αὐτοχειριασθείς ἐπίσης, κατά τήν μαρτυρίαν τοῦ Εὐσεβίου (Ἐκκλ. Ἱστορ. Β΄VII). Οἱ τότε Ἰουδαῖοι, οἱ ἀμέσως ἤ ἐμμέσως εἰς τό φρικτόν ἀνοσιούργημα συνεργήσαντες, ἐτιμωρήθησαν ὡσαύτως σκληρῶς, κατά τήν βεβαίωσιν καί τῆς παγκοσμίου Ἱστορίας ὑπό τοῦ Ρωμαίου Αὐτοκράτορος Τίτου το 70 μ.Χ. Ἔκλαυσεν ὁ Κύριος προγιγνώσκων τήν πρό τῆς παρελεύσεως τῆς γενεᾶς ἐκείνης ἱστορικήν καταστροφήν τῆς Ἱερουσαλήμ (Λουκ. ΙΘ΄41 – 44), ἡ θεία δ’ ἐκείνη καταδίκη βαρύνει μέχρι σήμερον τόν Ἰουδαϊσμόν, μή μετανοήσαντα καί μή ζητοῦντα συγχώρησιν διά τό ἀνοσιούργημα τῶν προγόνων του, ἀλλά σατανικῶς ἐμμένοντα εἰς τήν ἄρνησιν τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ. Καί θά τόν βαρύνῃ μέχρι ἀνανήψεως καί μετανοίας του.

Ἐβράβευσεν ὅμως ὡσαύτως ὁ Θεός, ὡς βραβεύων πλέον καί «δωρεοδότης» (Φιλιππ. Γ΄14, Ἐφεσ. Β΄8 κ.ἄ.), πολυειδῶς καί πολυτρόπως, κατ’ ἀρχήν τόν Κ. ἡ. Ἰ. Χριστόν ὡς τέλειον ἄνθρωπον, καί δή:

α) Ἐφόσον ὁ Κύριος ἐθανατώθη ὅλως ἀδίκως, φύσει τε καί προαιρέσει ἀναμάρτητος ὤν (καί ἔχων ἄρα, κατά τήν θείαν δικαιοσύνην, τό δικαίωμα τοῦ «αἰωνίως ζῆν»), ἀνέστησεν Αὐτόν ἐκ νεκρῶν καί ἀπέδωκεν Αὐτῷ τήν αἰωνίαν ζωήν. Οὕτω δέ τό πανάγιον σῶμα τοῦ Κυρίου, τό ἀδίκως σταυρωθέν, καί τό ἀδίκως χυθέν τίμιον αἷμά Του, οὐχί μόνον ἐγένοντο σῶμα πνευματικόν, ἄφθαρτον, αἰώνιον (Α΄ Κορ. ΙΕ΄44), ἀλλά κατέστησαν προσέτι, διά τοῦ μυστηρίου τῆς θείας εὐχαριστίας, καί πνευματική βρῶσις καί πόσις, διά τούς ἀξίως μεταλαμβάνοντας, εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καί εἰς ζωήν αἰώνιον (Ματθ. ΚΣΤ΄26-28 κ.ἄ.). Τά σεπτά ἐπίσης πάθη τοῦ Κυρίου, τά ὁποῖα ὅλως ἀδίκως ὑπέστη πρό τῆς σταυρώσεώς Του, ἀλλά καί ἐπί τοῦ Σταυροῦ, κατέστησαν ὡσαύτως μέσα θεραπείας διά τάς ἀσθενείας καί τά πάθη ἡμῶν διαιωνιζό­μενα μέχρι συντελείας ἐπί τῇ ἁπλῇ ἐπικλήσει τοῦ ὀνόματος Αὐτοῦ. Διά τοῦτο δέ καί ὁ πρόφ. Ἠσαΐας προεφήτευσεν (ΝΓ΄4, πρβλ. καί Ματθ. Η΄17). «Αὐτός τάς ἀσθενείας ἡμῶν ἔλαβε καί τάς νόσους ἐβάστασε καί τῷ μώλωπι αὐτοῦ ἡμεῖς ἰάθημεν».[186] Καί (β) Ἐφόσον θανατωθείς ἀδίκως ὁ Κύριος ἐστερήθη ὡς ἐκ τούτου τοῦ θρόνου τῆς βασιλείας τοῦ Ἰσραήλ, τοῦ ὁποίου ἦτο νόμιμος κληρονόμος ὡς ἀπογόνος τοῦ Δαυΐδ ἐκ τῆς Παναγίας Μητρός Του καταγόμενης ἐξ οἴκου Δαϋίδ (Λουκ. Α΄27), ἐβραβεύθη ἀπό τοῦ Θεοῦ διά τῆς «παμβασιλείας» (Ἀποκαλ. ΙΘ΄16 κ.ἄ.). Καί οὐχί μόνον ἐδόθη Αὐτῶ -καί ὡς τελείω ἀνθρώπω- πᾶσα ἐξουσία ἐν Οὐρανῷ καί ἐπί γῆς» (Ματθ. ΚΗ΄18 κ.ἄ.), ἀλλά καί ὁ θρόνος τῆς μεγαλωσύνης δεξιᾷ τοῦ Πατρός εἰς τό «διηνεκές» (Ἑβρ. Γ΄13-14 κ.ἄ.), ὅπου βεβαίως ὡς αἰώνιος Λόγος, «ἦν τό πρότερον» (Ἰωάν. ΣΤ΄62) καί ἀνάρχως, ἤ, ἄλλως, «ἀπ’ ἀρχῆς» (Ἰωάν. Α΄1 καί ἰδίου Α΄ Ἰωάν. Α΄1 κ.ἄ.).

Ἀλλ’ ὅπως ἐτιμώρησεν ὁ Θεός (ἡ θεία δικαιοσύνη) καί τούς ἀμέσους «συνεργούς» καί φίλους τοῦ σατανᾶ, τούς ὅπως δήποτε συνεργήσαντας διά τήν σταύρωσιν τοῦ Κυρίου (καί τιμωρεῖ ἀλλά καί θά τιμωρῆ ὁμοίως καί πάντας τούς συνεχίζοντας ἤ μέλλοντας νά συνεχίσωσι τό ἔργον ἐκείνων μέχρι συντελείας), οὕτως ἐβράβευσε, βραβεύει καί θά βραβεύῃ ἀντιστοίχως, καί δι’ ἀναλόγων βραβείων μέχρι συντελείας ἐπίσης, καί πάν­τας τούς φίλους καί «συνεργούς» Αὐτοῦ, τούς πιστεύσαντας, πιστεύ­οντας καί μέλλοντας νά πιστεύσωσιν εἰς Αὐτόν καί «τηροῦντας τάς ἐντολάς» Του. Τούς συνεχίσαντας, συνεχίζοντας καί μέλλοντας νά συνεχίσωσιν, ὡς Ἐκεῖνος, τόσον προσωπικῶς, ὅσον καί ὡς Ἐκκλησία – τόν «καλόν ἀγῶνα» (Β΄ Τιμόθ. Δ΄7 κ.ἄ.), τόν πόλεμον Αὐτοῦ ἐναντίον τοῦ ἄρχοντος τοῦ κόσμου τούτου καί τῶν ἐξουσιῶν αὐτοῦ (πρός Ἐφεσ. ΣΤ΄12 κ.ἄ.), ὅπως καί τῶν «γενημάτων» αὐτοῦ, τοῦ «ψεύδους» δηλ. καί τῆς «ἁμαρτίας», μέχρι τῆς τελείας ἐκ τοῦ κόσμου ἐκβολῆς του (Ἰωάν. IB΄31 κ.ἄ.) καί τῆς καθολικῆς ἐπικρατήσεως τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ ἀλλά καί τῆς δικαιοσύνης Αὐτοῦ καί ἐπί τῆς Γῆς, ἀκολούθως δέ καί μέχρι συντελείας. (Ματθ. ΣΤ΄10, 33 καί IΓ΄39-40 κ.ἄ.). Πάντας τούτους ἀναδεικνύει ὁ Θεός τέκνα Αὐτοῦ, κατά χάριν, (Ἰωάν. Α΄12 κ.ἄ.) καί «ἀδελφούς» αἰωνίους τοῦ Κ.ἡ.Ἰ. Χριστοῦ (Ρωμ. Η΄17, Ἑβρ. Β΄11 κ.ἄ.) καί «συγκληρονόμους», μετ’ Αὐτοῦ, τῆς «βασιλείας τῶν Οὐρανῶν» (Ρωμ. Η΄17 κ.ἄ.). Διά τοῦτο καί ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ἐν τῇ Β΄ Τιμοθ. Δ΄7-8 γράφει: «…Τόν καλόν ἀγώνα ἠγώνισμα, τόν δρόμον τετέλεκα, τήν πίστιν τετήρηκα, λοιπόν ἀπόκειταί μοι ὁ τῆς δικαιοσύνης στέφανος, ὅν ἀποδώσει μοι ὁ Κύριος ἐν τῇ ἡμέρα ἐκείνῃ, ὁ δίκαιος κριτής, οὐ μόνον δέ ἐμοί ἀλλά καί πᾶσι τοῖς ἠγαπήκοσι τήν ἐπιφάνειαν αὐτοῦ». Καί, αὐτόθι, Β΄12. «… εἰ ὑπομένομεν καί συμβασιλεύσωμεν…». Ὡσαύτως ἐν τῇ  Ρωμ. Η΄17. «…Αὐτό τό Πνεῦ­μα συμμαρτυροῖ τῷ πνεύματι ἡμῶν, ὅτι ἐσμέν τέκνα Θεοῦ. Εἰ δέ τέκνα, καί κληρονόμοι, κληρονόμοι μέν Θεοῦ συγκληρονόμοι δέ Χριστοῦ, εἴπερ συμπάσχομεν καί συνδοξασθῶμεν…». Ἡ δικαιοσύνη τοῦ ἐν Τριάδι «μόνου ἀληθινοῦ Θεοῦ» ἡμῶν (Ἰωάν. ΙΖ΄3) εἶναι ἀπολύτως τελεία (Ματθ. Ε΄48, ΣΤ΄33 κ.ἄ.) ὅπως βεβαίως καί πᾶσαι αἱ λοιπαί «ἰδιότητες» Αὐτοῦ. Δι’ ὅ καί δικαίως Αὐτῷ πρέπει πᾶσα δόξα, τιμή καί προσκύνησις καί νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰώνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν». (Ἀποκαλ. Ε΄13-14 κ.ἄ.).

---

^[1] Πρβλ. ἁγ. Ἰωάννου Χρυσοστ. «Ὁμιλίαι περί ἀκαταλήπτου» Α΄ , Β΄, Γ΄, Δ΄, Ε΄, Ε.Π.Μ. τ. 48, σελ. 701 – 745.

^[2] Πρβλ. καί Χρηστ. Ἀνδρούτσου «Δογματική», σελ. 71 – 72.

^[3] Πρβλ.  Ἰωάν. Ἀρνέλλου «Φιλοσοφ. Μελέται», σελ.. 52, 57 καί 76, Ἀθήνα 1930.

^[4]  Πρβλ. καί Χρηστ. Ἀνδρούτσου «Δογματ.», σελ. 71.

^[5] Πρβλ. Χρηστ. Ἀνδρούτσου «Δογματ.», σελ. 71.

^[6] Πρβλ. ἰδίου, αὐτόθι, σελ.. 71-72 καί 94 «…Καθόσον τό μεταδιδόναι τῶν ἰ­δίων ἀγαθῶν καί καθιστᾶν τά ὄντα εὐδαίμονα εἶναι ἀχώριστον ἀπό τῆς θείας οὐσίας, ἀείποτε ἐνεργούσης τήν μετάδοσιν τῆς θείας μακαριότητος, ὁ Θεός καλεῖται ὑπό τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου «ἀγάπη» (Α΄ Καθολ. Δ΄9)». Καί μακαριστοῦ πρωτοπρεσβυτ. Ἰωάν. Ρωμανίδου «Τό προπατορικό ἁμάρτημα», ἔκδ. 1957 σελ. 94  «…Δέν εἶναι ὅμως ἡ θεία ἀγάπη, ἐν τῇ πρός τά ἔξω ἐκδηλώσει αὐτῆς, τῆς θείας οὐσίας (σ.σ. δηλ. μετάδοσις τῆς θείας οὐσίας).  Ἄλλως θά ἔπρεπε νά εἶναι ἡ δημιουργία ἄναρχος… Ὁ Θεός δέν ἐνερ­γεῖ ποτέ κατ’ οὐσίαν, ἀλλά μόνον κατά βούλησιν καί ἀπόλυτον ἐλευθερίαν».

^[7] Πρβλ. Χρ. Ἀνδρούτσου, αὐτόθι, σελ.. 101-103. Ἡ ἔννοια τοῦ χρόνου ἄρχε­ται ἀπό τῆς ἐξ οὐκ ὄντων ὀντοποιήσεως τῆς ὑλικῆς δημιουργί­ας. Νοεῖται δέ ὡς χρόνος μέν ἡ ἔναρξις καί ἡ διάρκεια τῆς κινήσεως, τῆς ἀλλοιώσεως, τῆς μεταμορφώσεως κ.λ.π. τῆς ὕλης ἐν τῷ «χώρῳ». «Χῶρος» δέ ἡ ἔκτασις ἥν κατέλαβεν ἡ ὑλική δημιουργία ἐν τῷ ἀπείρῳ Θεῶ», «ἐν Ὧ ζῶμεν, κινούμεθα καί ἐσμέν». (Πράξ. ΙΖ΄28 κ.ἄ.).

^[8] Πρβλ. Χρ. Ἀνδρούτσου, μνήμ. ἔργ., σελ.. 93 καί 101-104. «…Ὁ κόσμος εἶναι προϊόν τῆς σοφίας, τῆς δυνάμεως καί τῆς θελήσεως τοῦ Θεοῦ. Μετέχουσι τῆς δη­μιουργίας καί τά τρία πρόσωπα τῆς ἁγίας Τριάδος… Τό σχέδιον τῆς δημιουργίας συνε­λήφθη ὑπό τοῦ Θεοῦ ἐν ψιλαῖς ἰδέαις… Ὁ Θεός εἶχεν αἰωνίως πρό τῆς δη­μιουργίας τήν ἰδέαν τοῦ κόσμου, ἀλλά τήν ἰδέαν ταύτην ἐξεδήλωσεν εἰς ἐνέργειαν δημιουργικήν ὅταν ἠβουλήθη… Ἀληθῶς. Ἡ μέν γνώμη ὅτι ὁ Θεός δημιουργῶν τόν κόσμον ἐν σοφίᾳ, συλλαμβάνει καί προσχεδιάζει τήν ἰδέαν τοῦ κόσμου, ὡς πᾶς τε­χνίτης, εἶναι ἐξ ὅσων εἴπομεν φανερά… Ἀλλ’ ἡ ἰδέα αὐτή τοῦ κόσμου δέν εἶναι μεταφυσικόν τί ἐκτός τοῦ Θεοῦ ἤ παρά τῷ Θεῷ ὑπάρχον, πρός ὅ βλέπων τεχνᾶται τόν κόσμον ὁ δημιουργός, κατά τόν Τίμαιον τοῦ Πλάτωνος, ἀλλ’ ἁπλῶς ἡ ἰδανική ἐκφορά τοῦ κόσμου, ἤ ἡ οὐσία τοῦ κόσμου ὡς αὐτή νοεῖται (σ.σ. ἐν ψιλαῖς βεβαίως ἰδέαις) αἰωνίως ὑπό τῆς οὐσίας τοῦ Θεοῦ».

^[9]  Πρβλ. Χρηστ. Ἀνδρούτσου μνήμ. ἔργ., σελ. 82.

^[10] Πρβλ. Ἁγ. Ἀθανασίου (τοῦ Μεγ.), ἐν Ἀ. Θεοδώρου, μν. ἔργ. σελ. 4, ὑποσ. 1. «Episte ad Adelphium, 4 P.Μ. Gr. XXVI,» σ. 1077. «Γέγονε γάρ ἄνθρωπος, ἵνα ἡμᾶς ἐν Ἑαυτῷ Θεοποίηση». Καί ἰδίου, «De Inc 54, Ρ.Μ. Gr. XXV, σ. 192. «Αὐτός γάρ ἐνηνθρώπησεν, ἵνα ἡμεῖς θεοποιηθῶμεν».

[11] «Ὅπου συνείδησις ἐκεῖ καὶ ἐλευθερία»

^[12]  Πρβλ. Χρηστ. Ἀνδρούτσου «Δογματ.», σελ. 105 – 106.

^[13]Πρβλ. Δημ. Γ. Τσάμη. «Ἡ τελείωσις τοῦ ἀνθρώπου, κατά Νικήταν τόν Στηθάτον», σελ. 23 καί 25. «…Ὁ Θεός ὡς… παντογνώστης, εἶχεν ἐν Ἐαυτῷ καί πρό τῆς ἐκ τοῦ μηδενός δημιουργίας τῶν πάντων τήν γνῶσιν, τάς φύσεις καί τούς λόγους πάντων τῶν ὄντων…». (σ.σ. ἐν «ψιλαῖς» βεβαίως,  «ἰδέαις»).

^[14] Ματθ. Ι΄1, Λουκ. Ι΄17-1 8, Ἰωάν. Η΄44 κ.ἄ. Πρβλ. Β΄ Πετρ. Β΄4, ὡς καί Ἰούδ. στιχ. 6. «…Εἰ γάρ ὁ Θεός ἀγγέλων ἁμαρτησάντων οὐκ ἐφείσατο ἀλλά σειραῖς ζόφου ταρταρώσας παρέδωκεν εἰς κρίσιν τηρούμενους…».

^[15] Πρβλ. μακαριστοῦ πρωτοπρεσβυτ. Ἰωάν. Ρωμανίδου, μνημ. ἔργ. σελ.. 144 «…Διά τῆς ἁμαρ­τίας εἰσῆλθεν εἰς τόν κόσμον ὁ θάνατος… Ὁ Θεός ἐπέτρεψε τόν θάνατον καί τήν διάλυσιν τοῦ ἀνθρώπου (σ.σ.: Ἐν τῇ «διαλύσει» πρόκειται βεβαίως περί τοῦ φυσικοῦ θανάτου μόνον, διότι πλήν τούτου ὑπάρχει καί ὁ πνευματικός, ἤτοι ἡ ἀπομάκρυνσις τῆς θείας Χάριτος καί κοινωνίας…) ἀφ’ ἑνός μέν ἵνα μή τό κακόν ἀθάνατον γένηται, ἀφ’ ἑτέρου δέ ἵνα ἀναπλάσῃ αὐτόν ἐν τῇ ἀναστάσει καί ἐπί πλέον, ἵνα διά τῆς θέας τοῦ θανάτου δώσῃ εἰς τόν ἄνθρωπον εὐκαιρίαν μετανοίας καί δοκιμάσῃ αὐτόν διά πειρασμῶν».

^[16] Οὕτω μόνον, βάσει τῶν σχετικῶν μαρτυριῶν τῆς Γραφῆς, δυνάμεθα, κατά τήν ταπεινήν γνώμην ἡμῶν, νά ἐξηγήσωμεν τόν λόγον τῆς ὑπό τοῦ Θεοῦ ὀντοποιήσεως τῶν περί τοῦ σατανᾶ καί τῶν ἐκπεσόντων μετ’ αὐτοῦ ἀγγέλων «ψιλῶν ἰδεῶν» Του, περί τῆς μετά τήν ὀντοποίησιν πτώσεως τῶν ὁποίων, ὅπως, ἐν συνεχείᾳ καί περί πάντων τῶν ἁμαρτωλῶν ἀνθρώπων, ἔσχεν ἀναμφιβόλως ὁ Θεός τελείως πρόγνωσιν. Δέν ἀποκλείομεν βεβαίως τό δυνατόν τῆς ὑπάρξεως καί ἄλλων λόγων, ἐφ’ ὅσον «… ἐκ μέρους γιγνώσκομεν καί ἐκ μέρους προφητεύομεν» (Α΄ Κορ. ΙΓ΄9), «ἀνεξερεύνητοι δέ αἱ βουλαί τοῦ Θεοῦ…» (Ρωμ. ΙΔ΄33-36 κ.ἄ.). Ἀλλά τούς λόγους ἐκείνους θά γνωρίσωμεν εἴτε κατόπιν νέων θείων ἀποκαλύψεων, ἤ ὅταν ἐκδημήσωμεν πλησίον τοῦ Θεοῦ. (Α΄ Κορ. ΙΓ΄12 κ.ἄ.). Πρβλ. Χρηστ. Ἀνδρούτσου «Δογματ.», σελ. 108. «Ὁ Θεός γιγνώσκει νά διευθετῇ τό κακόν οὕτως ὥστε οὐ μόνον νά μή διαταράσσῃ τήν καθόλου τάξιν τοῦ Κόσμου, ἀλλά μᾶλλον καί νά ἐξυπηρετῇ τό γενικόν Αὐτοῦ σχέδιον». Περί τοῦ σατανᾶ ὅμως, καί τῶν δαιμόνων ἐν γένει, ὁ ἀείμνηστος καθηγητής Ἀνδρ. Θεοδώρου, ἐν τῇ πραγματείᾳ του «Ἡ περί τῶν δικαιωμάτων τοῦ σατανᾶ θεωρία», σελ. 26, ὑπ. 1, γράφει τά ἑξῆς: «Παρ’ ὅλον ὅτι ἡ περί ὑπάρξεως τῶν δαιμόνων δόξα εἶναι ἄρθρον πίστεως πολλαχοῦ τῆς Γραφῆς ἱστορούμενον καί πολυειδῶς ἐν τῇ Ἱ. Παραδόσει ἐπιμαρτυρούμενον, ὅμως ἡ διδασκαλία αὐτή τῷ γυμνῷ λόγῳ προσπίπτει τά μάλιστα μυστηριώδης καί ἀκατανόητος. Πῶς ὁ ὑπό τοῦ παναγάθου, πανσόφου καί παντοδυνάμου Θεοῦ πλασθείς ἄγγελος, ἀγαθός κατά τήν φύσιν αὐτοῦ καί συγγενής τῷ Θεῷ διά τῶν πνευματικῶν αὐτοῦ προσόντων καί χαρισμάτων, ὁ ὑπό τοῦ Θεοῦ τά μάλιστα εὐεργετηθείς καί εἰς τά ὕψιστα τῆς παρ’ Αὐτῷ λειτουργίας καί διακονίας τιμηθείς, ἄ­γεται ἐν στιγμῇ εἰς τό παράτολμον διάβημα τῆς κατά τοῦ Θείου θελήματος ἐπαναστάσεως, τοῦθ’ ὅπερ πλείστην ἐμφαίνει τῆς φύσεως τραχύτητα, ἐγωϊστικήν πώρωσιν καί στρέβλωσιν συνειδήσεως, παραμένει ἄπορον τῇ διανοίᾳ ἡμῶν. Ἡ κατάχρησις τῆς ἐλευθερίας δέν ἐπιλύει τό πρόβλημα, καθόσον θά ἀνέμενε τίς, ὁ λογικός καί ἐλεύθερος ἄγγελος νά ἤγετο μᾶλλον εἰς τήν παρά τῷ Θεῷ παγίωσιν τῆς ἠθικῆς αὐτοῦ βουλήσεως ἤ εἰς τήν κατά τῆς Θείας Βουλῆς ἀνταρσίαν, ἐπιδείξας κακίας ὧν ἐστερεῖτο κατά τήν ἀρχαίαν τῆς φύσεως αὐτοῦ προικοδότησιν, ὤν σχετικῶς ἀγαθός. Ἐάν μέν εἶχεν ἐν τῇ φύσει αὐτοῦ τόν ἐγωϊσμόν καί τήν ἀλαζονείαν, καταλήγομεν εἰς τό ἄτοπον συμπέρασμα ὅτι ἐπλάσθη κακός ὑπό τοῦ παναγάθου Θεοῦ. Ἐάν πάλιν ἁπλήν εἶχε τήν τάσιν πρός τάς κακίας ταύτας, πάλιν ἐμμέσως τοῦ κακοῦ αἴτιος εἶναι αὐτός ὁ Θεός, τοῦθ’ ὅπερ βλάσφημον. Ἐάν δέ ὁ πρῶτος ἄγγελος τῶν τοιούτων τῆς φύσεως κακῶν ἐκαθάρευε, οὐδαμῶς δ’ ἐκτός τῆς φύσεως αὐτοῦ ὑπῆρχε τό κακόν, ὥς τις ἀρχή τῷ ἀγαθῷ ἀντιμέτωπος, κατά τάς ἀντιλήψεις τοῦ Δυϊσμοῦ, ὅπερ θεωρῶν οὗτος νά τεχνᾶται ἐσωτερικῶς καί νά μηχανεύηται τήν κακίαν εἰς ταύτην ἀκολουθῶν, παραμένει ἄπορον πῶς ἀνεδείχθη τῆς κα­κίας ἐφευρέτης καί πρωταθλητής. Τό περί ὀντολογίας τοῦ κακοῦ πρόβλημα καλύπτεται, ὡς εἰκός, ὑπό τοῦ ζοφώδους τοῦ μυστηρίου πέπλου, καλεῖται δ’ ὁ πιστός ὅπως ἀπολυπραγμανήτως συγκατατεθῆ εἰς τήν σχετικήν τῆς Θείας ἀποκαλύψεως πίστιν, παντοιο­τρόπως δέ, τῇ θεία ἀρωγῇ ἐνισχυόμενος, πολεμήση κατά τοῦ ἐπιβούλου τῆς ἰδίας αὐτοῦ εὐτυχίας καί τῆς ποικίλης κακίας, ἥτις τοσοῦτον δαψιλῶς ἐμφωλεύει εἴς τε τήν πεπτωκυῖαν αὐτοῦ φύσιν καί τήν κοινωνίαν ἐν ἧ ζῇ». Ταῦτα ἔγραφε περί τοῦ σατανᾶ ὁ μακαριστός καθηγητής Ἀ. Θεοδώρου, καί ὅτι μέν βεβαίως τό πρόβλημα τῆς ὀντολογίας τοῦ κακοῦ καί τῆς ὑποστατικότητος τοῦ σατανᾶ ἀποτελεῖ, κατ’ ἀρχήν, μυστήριον, ὅπερ ὁ πιστός καλεῖται νά ἀντιμετωπίση ἐν πίστει, εἶναι ἀναμφισβήτητον, ἐφόσον τά πάντα, καί δή τά πνευματικά καί μεταφυσικά, «ἐκ μέρους γινώσκομεν…» (Α΄ Κορ. ΙΓ΄9 κ.ἄ.)· ἡ δέ περί αὐτῶν μαρτυρία τῆς Γρα­φῆς εἶναι διά τόν πιστόν, βεβαιότερα καί τῆς πειραματικῆς ἀποδείξεως (Β΄ Πετρ. Α΄10 κ.ἄ.). Πρός τούτοις ὅμως καί περί τῆς ὑποστατικότητος τοῦ σατανᾶ καί τῶν πονηρῶν πνευμάτων ἔχομεν σήμερον, πλήν τῶν σχετικῶν ἀψευδῶν μαρτυριῶν τῆς Γραφῆς, καί ἄλλας ἀμαχήτους ἀποδείξεις a contrario ἐκ τοῦ πνευματισμοῦ καί τῆς μαγείας. Ὅσον δ’ ἀφορᾶ εἰς τήν ἀπορίαν «…πῶς ὁ σατανᾶς, ἐξέχον μάλιστα ἀγαθόν πνεῦμα δημιουργηθείς ὑπό τοῦ Θεοῦ, ἐξετράπη τῆς φύσεώς του καί ἐπανεστάτησε κατ’ Αὐτοῦ…», τοῦτο, πλήν τῆς ἀψευδοῦς ἐπίσης μαρτυρίας τῆς Γραφῆς, ἐπαρκῶς, φρονοῦμεν, ἐξηγεῖται διά τῆς «κακῆς χρήσεως» τῆς δωρηθείσης ὑπό τοῦ Θεοῦ εἰς τά πνευματικά κτίσματα συνειδητῆς ἐλευθερίας. Ἔχομεν ἐξ ἄλλου σχετικά παραδείγματα ἀνθρώπων (στρα­τηγῶν, ἀνωτέρων αὐλικῶν κ.ἄ.) ἐπαναστατησάντων κατά τῶν εὐεργετῶν βασιλέων των… Ἡ ὑπό τοῦ ἀνθρώπου δέ κατάχρησις τῆς ἐλευθερίας οὐδόλως διαφέρει τῆς τῶν πνευμά­των, ἐφόσον μάλιστα οἱ ἄγγελοι εἶναι «πνεύματα λειτουργικά εἰς διακονίαν ἀποστελλόμενα…» (Ἑβρ. Α΄14), ἡμεῖς δέ καί «ἀγγέλους κρινοῦμεν…» (Α΄ Κορ. ΣΤ΄3) πλασθέντες, προδήλως, ἀνώτεροι αὐτῶν εἰς πνευματικήν δύναμιν διά νά «γίνωμεν, ὡς προείπομεν, κατά χάριν Θεοί».

^[17] Ταύτην τήν ἔννοιαν ἔχει ἡ εὐδοκία τοῦ Θεοῦ «ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ’ εἰκόνα ἡμετέραν καί ὁμοίωσιν» (Γενεσ. Α΄26-27).

^[18] Πρβλ. μακαριστοῦ πρωτοπρεσβυτ. Ἰωάν. Ρωμανίδου μνήμ. ἔργ., σελ. 144. Ἐπίσης Χρηστ. Ἀνδρούτσου «Δογματ.», σελ. 141. Ὡσαύτως ὁ Θεόφιλος Ἀντιοχείας σχετικῶς γρά­φει (πρός Αὐτόλυκον Β΄27). «Εἰ γάρ ἀθάνατον αὐτόν ἀπ’ ἀρχῆς ἐπεποιήκει, Θεόν αὐτόν ἐπεποιήκει. Πάλιν, εἰ θνητόν αὐτόν ἐπεποιήκει, ἐδόκει ἄν ὁ Θεός αἴτιος εἶναι τοῦ θανάτου αὐτοῦ. Οὔτε οὖν ἀθάνατον αὐτόν ἐποίησεν, οὔτε μήν θνητόν, ἀλλά δεκτικόν ἀμφοτέρων ἵνα (εἰ) ρέψῃ ἐπί τά τῆς ἀθανασίας, τηρήσας τήν ἐντολήν τοῦ Θεοῦ, μισθόν κομίσηται παρ’ αὐτοῦ τήν ἀθανασίαν καί γένηται Θεός· εἰ δέ αὖ τραπῇ ἐπί τά τοῦ θανάτου… παρακούσας τοῦ Θεοῦ, αὐτός ἑαυτῷ αἴτιος ἦ τοῦ θανάτου…».

^[19]Πρβλ. Δημ. Γ. Τσάμη, μνήμ. ἔργ., σελ. 54 «… Ὅθεν ἡ ἀφετηρία τῆς ἁμαρτωλότητος τοῦ ἀνθρώπου δέν εὑρίσκεται εἰς τήν φύσιν του, ἀλλ’ εἰς τήν αὐτεξούσιον βούλησιν καί γενικώτερον εἰς τήν ψυχήν του. Αὕτη, ὡς οὐσία ζῶσα, ἁπλή, ἀσώματος, λογική καί νοερά, ἔχει ἴδιον θέλημα καί ἐνέργειαν, ὡς κτιστή δέ εἶναι τρεπτή καί δύναται νά ἐλέγξη τό ἀγαθόν ἤ τό κακόν…».

^[20]Πρβλ. μακαριστοῦ πρωτοπρεσβυτ.  Ἰωάν. Ρωμανίδου μνήμ. ἔργ., σελ. 84-85.

^[21] Ρωμ. Ε΄12. «…δι’ ἑνός ἀνθρώπου ἡ ἁμαρτία εἰς τόν κόσμον εἰσῆλθε καί διά τῆς ἁμαρτίας ὁ θάνατος, καί οὕτως εἰς πάντας τους ἀνθρώπους ὁ θάνατος διῆλθεν, ἐφ’ ὧ πάντες ἥμαρτον». Πάντως, περί τῆς ἀληθοῦς ἐννοίας τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος ὁ ἅγ. Κύριλλος, Ἀλεξανδρείας, ἐν τῇ Ἑρμηνείᾳ εἰς τήν πρός Ρωμ. Ἐπιστ. (Ε.Π.Μ. τ. 74, σ. 788-789) γράφει: «…Ἁμαρτωλοί δέ γεγόναμεν διά τῆς παρα­κοῆς τοῦ Ἀδάμ διά ποῖον δέ τρόπον. Πεποίητο μέν γάρ ἐπί ἀφθαρσίας καί ζωή, ἥν δέ αὐτῷ καί ὁ βίος ἁγιοπρεπής ἐν τῷ παραδείσῳ… Ἐπειδή δέ πέπτωκεν ὑφ’ ἁμαρτίαν καί κατωλίσθησεν εἰς φθοράν, ἐντεῦθεν εἰσέδραμον τήν τῆς σαρκός φύσιν ἡδοναί τε καί ἀκαθαρσίαι, ἀνέφυ δέ καί ὅ ἐν τοῖς μέλεσιν ἡμῶν ἀγριαίνων νόμος. Νενόσηκεν οὖν ἡ φύσις τήν ἁμαρτίαν διά τῆς παρακοῆς τοῦ ἑνός… ἠρρώστησεν ἡ ἀνθρωπίνη φύ­σις… διά τῆς παρακοῆς τήν φθοράν, εἰσέδυ δέ οὕτως αὐτήν τά πάθη…». Ὠσαύτως ὁμοίαν ἑρμηνείαν τοῦ Ἁγ. Ἀθανασίου, τοῦ Μεγ., ἰδέ εἰς Παναγ. Δημητροπούλου «Ἡ Ἀνθρωπολογία τοῦ Μεγ. Ἀθανασίου», σελ. 90, ὑποσ. 12.

^[22] Πρβλ. μακαριστοῦ πρωτοπρεσβυτ. Ἰωάν. Ρωμανίδου μνημ. ἔργ., σελ. 84-85 καί βιβλ. αὐτόθι. «…Μετά μεγίστης ζωηρότητος περιγράφει ὁ Εἰρηναῖος τό γεγονός ὅτι ἡ ὅλη οἰκονομία τῆς σωτηρίας τοῦ ἄνθρωπου ἐγένετο κατά τήν τοῦ Θεοῦ εὐδοκίαν, ὥστε οὔ­τε ἡ δύναμις οὔτε ἡ σοφία τοῦ Θεοῦ νά ἀποδειχθῶσιν ἐλάσσονες. Διότι, ἐάν ὁ διά τήν ζωήν δημιουργηθείς ὑπό τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος, μετά τήν ἀπώλειαν τῆς ζωῆς ἕνεκα τῆς ὑ­πό τοῦ ὄφεως ζημίας αὐτοῦ καί διαφθορᾶς, δέν ἐπέστρεφε πάλιν εἰς τήν ζωήν, ἀλλ’ ἐγκατελείπετο ἐς ἀεί εἰς τόν θάνατον, ἡ δύναμις τοῦ Θεοῦ θά εἶχε καμφθῇ καί ἡ κακία τοῦ ὄφεως θά εἶχεν ὑπερισχύσῃ τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ».

^[23] Ὑπέροχα ἀληθῶς καί διά τήν ἐν προκειμένη ἀλήθεια εἶναι ὅσα γράφει ὅ ἅγ. Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος ἐν τῇ ΞΖ΄ Ὁμιλία του (Ε.Π.Μ. τ. 59, σ. 372-373). Τήν ὅλην σχετικήν περικοπήν παραθέτομεν καί ἐν τῷ Γ΄ κεφ. στιχ. β’. «… Νῦν κρίσις ἐστί του Κόσμου… Κρίσις καί ἐκδίκησις. Πῶς καί τίνι τρόπω; Ἀνεῖλε τόν πρῶτον ἄνθρωπον, ὑπεύθυνον λαβών τήν ἁμαρτίαν (διά γάρ τῆς ἁμαρτίας εἰσῆλθεν ὁ θάνατος). (Ρωμ. Ε΄12). Ἐν ἐμοί τοῦτο οὐχ’ εὗρε. Τίνος οὖν ἐνεπήδησε καί θανάτῳ μέ παρέδωκε; τίνος ἕνεκεν εἰς τήν Ἰούδα ψυχήν ἐνέβαλε εἰς τό μέ ἀνελεῖν; Μή γάρ μοί εἴπης νῦν ὅτι ὁ Θεός ὠκονόμησεν: Τοῦτο γάρ αὐτοῦ τοῦ διαβόλου, τῆς σοφίας αὐτοῦ γνώμη…, τοῦ πονηροῦ…». Τονίζει δηλ. καί ὁ ἁγ. πατήρ ὅτι ἀσχέτως τῆς ἑκουσίας προσφορᾶς τοῦ Κυρίου διά τό μαρτύριον τοῦ Γολγοθᾶ, ἡ σταύρωσίς Του, ὁ θάνατός Του, ὑπῆρξαν ἔργον τοῦ Σατανᾶ καί τῶν συνεργῶν του, τοῦ Ἰούδα δήλ. καί τῶν Ἰουδαϊκῶν Ἀρ­χῶν. Τό ἔργον δέ τοῦτο τῆς «σοφίας…» τοῦ σατανᾶ προέγνω ἀπολύτως, ὡς εἴπομεν, ὁ Θεός πρό καταβολῆς κόσμου, ἐν τῷ σχεδίῳ δηλ. ἔτι τῆς δημιουργίας. Καί ἐν τῇ τοιαύτῃ ἀπερινοήτῳ προγνώσει Του προώρισεν ὡς ἀναπόφευκτον διά τόν Κύριον τό «ποτήριον» τοῦ Γολγοθᾶ, ὡς τελικήν φάσιν τοῦ θανασίμου πολέ­μου Του, τῆς ἔχθρας Του (Γεν. Γ΄14-15), καί ὡς τελείου ἀνθρώπου ἐνάντιον του σατανᾶ.

²⁹  Ἡ ἔννοια τῆς λέξεως «ἔδωκεν» ἐν τῷ χωρίῳ τούτω δέν εἶναι κατά τό «ἀποκτεῖνον γράμμα» (Β΄ Κορ. Γ΄6) κυριολεκτική. Σημαίνει «ἠνέχθη – παρεχώρησεν ὅπως θυσιασθῆ…».

^[25]  Ὅτι ἡ ἐνανθρώπησις τοῦ αἰωνίου Λόγου-Υἱοῦ ἐν τῷ Κ. ἡ. Ἰ. Χριστῷ εἶναι ὑπάτη ἐκδήλωσις τῆς ἀγάπης καί εὐδοκίας τοῦ Θεοῦ ἰδίως πρός τόν ἄνθρωπον, βεβαιοῦται καί ἐκ τῶν χωρίων, α) Λουκ. Α΄67-79 «… Καί Ζαχα­ρίας… ἐπλήσθη Πνεύματος Ἁγίου καί προεφήτευσε λέγων. Εὐλογητός Κύριος ὁ Θεός  Ἰσραήλ ὅτι  ἐπεσκέψατο καί ἐποίησε λύτρωσιν τῷ λαῷ αὐτοῦ. Καί ἤγειρε κέρας σωτηρίας ἡμῶν… Καί σύ παιδίον προφήτης Ὑψίστου κληθείση, προπορεύση γάρ… ἑτοιμᾶσαι ὁδούς αὐτοῦ τοῦ δοῦναι γνῶσιν σωτηρίας τῷ λαῷ αὐτοῦ, ἐν… ἀφέσει ἁμαρτιῶν αὐτῶν διά σπλάχνα ἐλέους Θεοῦ ἡμῶν…». Καί β) Αὐτόθι, Β΄13-14. «Καί ἐξαίφνης ἐγένετο σύν τῷ ἀγγέλῳ πλῆθος στρατιᾶς οὐρανίων αἰνούντων τόν Θεόν καί λεγόντων «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῶ καί ἐπί γῆς εἰρήνη ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία».

^[26] Κατά τήν ὁμόφωνον γνώμην τῶν ἁγ. πατέρων ἡμῶν ὁ μέν ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ «ὄφις» εἶναι ἀναντιρρήτως ὁ σατανᾶς, ἡ δέ «γυνή» μεταφορικῶς, ἡ πάνσεπτος Θεομήτωρ.

^[27]  Ὁμοίως, ὡς «σπέρμα» τοῦ σατανᾶ νοεῖται τό «ψεῦδος» καί, γενικώτερον, οἱ ἁμαρτωλοί. «Σπέρμα» δέ τῆς γυναικός, ὁ Κ. ἡ. Ἰ. Χριστός.

^[28] Προφητεύεται ἡ θανάσιμος «ἔχθρα» τοῦ σατανᾶ ἐναντίον τοῦ Κυρίου καί ἡ ὑπ’ αὐτοῦ «σταύρωσίς» Του, ὡς τελική φάσις τῆς μεταξύ αὐτῶν «ἔχθρας» – πολέμου, καθ’ ἥν, καί δι’ ἧς, προεγνώσθη ἡ ὑπό τοῦ Κυρίου, διά τῆς ὅλης ζωῆς Του καί τέλος διά τῆς σταυρικῆς θυσίας Του, τήρησις τῆς κεφαλῆς τοῦ σατανᾶ.

^[29] Πρβλ. ἁγ. Ἰωάννου Χρυσοστ. ὁμιλ. ΞΓ΄ (Ε.Π.Μ. σ.372-373) ἥν, ὅπως καί ἄλλας σχετικάς ὁμιλίας καί ἄλλων Ἁγ. Πατέρων, παραθέτομεν ἐν τῷ Γ΄ κεφ. § Β’.

^[30] Πρβλ. Ἁγ. Ἰωάν. Χρυσοστ. «Ὁμιλ. Δ΄ εἰς τήν πρός Ἑβρ. Ἐπιστολήν, Ε.Π.Μ. τ. 63, σ. 41-42, τήν σχετικήν περικοπήν τῆς ὁποίας παραθέτομεν ἐν τῇ Β΄ § τοῦ Γ΄ κεφ., καί Εὐθ. Ζιγαβινοῦ «Ἑρμην. τῶν 14 Ἐπιστολ. τοῦ Ἀποστ. Παῦλου», σελ. 85.

^[31] Πρβλ. Μέγ. Ἀθανασίου «Λόγος περί ἐνανθρωπήσεως τοῦ Λόγου…» Ε.Π.Μ. τ.25, σ.104. «… ἡ ἡμῶν αἰτία ἐκείνῳ γέγονε πρόφασις τῆς καθόδου καί ἡ ἡμῶν παράβασις τοῦ Λόγου τήν φιλανθρωπίαν ἐξεκαλέσατο, ὥστε καί εἰς ἡμᾶς φθᾶσαι καί φανῆναι τόν Κύριον ἐν ἀνθρώποις».

^[32] Ἡ ἐνανθρώπησις τοῦ αἰωνίου Λόγου – Υἱοῦ ἐν τῷ Κ. ἡ. Ἰ. Χριστῷ ἀποκαλεῖται ὑπό τοῦ Ἀποστόλου Παύλου καί «κένωσις» – συγκατάβασις (Φιλιππ. Β΄8 κ.ἄ.). Ὁ σταυρικός ὅθεν θάνατος Του εἶναι ἀναμφιβόλως τό «ἀποκορύ­φωμα» τῆς «κενώσεως» ταύτης καί τῆς «ἀγάπης» Του πρός ἡμᾶς.

³³ Πρβλ. Κωντ. Δεσποτοπούλου «Φιλοσοφία τοῦ Δικαίου», σελ. 221 καὶ βιβλ. αὐτ., ὡς καὶ Fustel de Coulanges «Τὸ ἀρχαῖον Ἄστυ», κατὰ μεταφρ. Τιμολ. Φιλήμονος, σελ. 204 – 208 καὶ 228 – 234.

³⁴ Πρβλ. Κωνστ. Τσάτσου «Τὸ πρόβλημα τῆς ἑρμηνείας τοῦ Δικαίου», σελ. 49.

³⁵  Πρβλ. Κωντ. Δεσποτοπούλου μνημ. ἐργ., σελ. 136 – 139 καὶ βιβλ. αὐτόθι. Ὡσαύτως καὶ Κωντ. Τσάτσου «Τὸ πρόβλημα τῆς ἑρμηνείας τοῦ δικαίου», σελ. 255 καὶ βιβλ. αὐτ. «… Ἡ ῥῆσις «φύσις τοῦ πράγματος» δέν ἀναφέρεται μόνον εἰς τὴν κοινωνικὴν πραγματικότητα καὶ εἰς τάς ἀναλόγους ἀναγκαιότητας αὐτῆς, ἀλλὰ καὶ εἰς τὴν ἔλλογον φύσιν τῶν πραγμάτων. Ὑπάρχει ἐν τῇ φύσει τοῦ κοινωνικοῦ ἀνθρώπου ὁ λό­γος ὁ ἐνσαρκούμενος εἰς ὡρισμένας ἠθικὰς καὶ κοινωνικὰς ἀρχὰς ἀναποσπάστους ἀπὸ τὴν ὕπαρξιν αὐτοῦ. Εἶναι αὗται κατὰ τοῦτο ἀπόλυτοι, ἀΐδιοι καὶ ἄνευ αὐτῶν δέν δύ­ναται νὰ ὑπάρξῃ κοινωνία. Προϋπάρχουσι τῶν θετικῶν κοινωνικῶν ῥυθμίσεων καὶ εἴτε ὑπερισχύουν αὐτῶν ἤ καὶ συνισχύουν μετ’ αὐτῶν. Ἐκ τούτων ἀποτελεῖται τὸ «Φυσικὸν Δίκαιον» ὑπὸ τὴν ἀρχικὴν αὐτοῦ ἔννοιαν εἴτε φέρει τὸ ὄνομα τοῦτο, ἤ καὶ ἐὰν ἐμφανίζεται κεκαλυμμένον δι’ ἄλλων περιφράσεων».

³⁶ Πρβλ. καὶ μακαριστοῦ πρωτοπρεσβυτ. Ἰωὰν. Ῥωμανίδου μνημ. ἐργ., σελ. 84 καὶ βιβλ. αὐτ. «… Ἡ λέξις δικαιοσύνη διὰ τὸν Παῦλον ἔχει τὴν ἰδίαν σημασίαν, ἥν ἔχει ἐν τῇ Π.Δ. Κατ’ αὐτὸν ἡ θεία δικαιοσύνη… εἶναι μία ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, ἥτις προϋ­ποθέτει τὴν ἐν τῷ κόσμῳ  ἐπικράτησιν τῆς ἀδικίας καὶ τοῦ κακοῦ. Ἑπομένως, ὅταν ὁ Παῦλος γράφῃ ὅτι «δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ πεφανέρωται» (Ρωμ. Γ΄21), ἐννοεῖ, ὅτι ἐν Χριστῷ φανεροῦται ὁ Θεὸς καταστρέφων τὸ κακόν, καταλύων τὴν ἀδικίαν καὶ ἀποκαθιστῶν τοὺς ἀδίκως ὑπὸ τοῦ κακοῦ κρατουμένους δικαίους».

³⁷ Βασικαὶ μερικαὶ ἤ καὶ ὁλικαὶ παραποιήσεις καὶ τῆς περὶ δικαίου ἰδέας ἐγένοντο, ὡς εἶναι ἱστορικῶς γνωστόν, ὑπὸ τῶν βαρβάρων λαῶν κατὰ τάς ἑκάστοτε ἐπιδρομὰς καὶ κατακτήσεις των. Ἐπίσης ὑπὸ τοῦ Μωαμεθανισμοῦ, τοῦ Παπι­σμοῦ, τοῦ φασισμοῦ- ἐθνικοσοσιαλισμοῦ καὶ τοῦ ὀνομασθέντος Ὑπαρκτοῦ Σοσιαλισμοῦ.

³⁸ Πρβλ. Χρ. Ἀνδρούτσου «Σύστημα ἠθικῆς», σελ. 246 ἐξ.

[39] Γενικωτέραν διάταξιν τῆς θείας δικαιοσύνης (τοῦ «θελήματος» τοῦ Θεοῦ) ῥυθμίζουσαν τελείως πάσας τάς σχέσεις τοῦ ἀνθρώπου πρὸς τὸν Θεὸν καὶ τοὺς ὁμοίους του (Ματθ. ΣΤ΄33) ἀποτελοῦσιν, ἀναντιρρήτως, ἡ πρώτη καὶ μεγάλη ἐντολὴ ἐν τῷ νόμῳ «ἀγαπήσεις Κύριον τὸν Θεόν σου ἐν ὅλῃ τῇ καρδίᾳ σου καὶ ἐν ὅλῃ τῇ ψυχῇ σου καὶ ἐν ὅλῃ τῇ διανοίᾳ σου», ὡς καὶ ἡ δευτέρα, ἡ ὁμοία αὐτή, «ἀγαπήσεις τὸν πλησίον του ὡς σεαυτόν». Ἐν ταῖς δυσί ταύταις ἐντολαῖς, ὅπως ἐτόνισεν ὁ Κύριος, «ὅλος ὁ νόμος καὶ οἱ προφῆται κρέμανται» (Ματθ. KB΄37-40). Νοοῦμεν δὲ πόσον ἀπολύτως δίκαιαι εἶναι αἱ διατάξεις αὗται, ὅταν ἀναλογισθῶμεν, διὰ μὲν τὴν πρώτην,  πόσον ὀφείλει ὁ ἄνθρωπος νὰ ἀγαπᾷ τὸν «ἀληθινὸν Θεόν» (Ἰωάν. ΙΖ΄3), ὅστις τὸν ἐδημιούργησεν ἐξ οὐκ ὄντων -καὶ ἀνώτερον πάντων τῶν κτισμάτων Του- προορίσας αὐτὸν διὰ τὴν πρὸς ἑαυτὸν ἐξομοίωσιν, ὡς καὶ δι’ αἰώνια ἀγαθά, «ἃ ὀφθαλμὸς οὐκ εἶδε, οὖς οὐκ ἤκουσε καὶ ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπου οὐκ ἀνέβη» (Α΄ Κορινθ. Β΄9)· καὶ οὕτως, ἀγαπῶν ὁ ἄνθρωπος τὸν Θεόν, πόσον ὀφείλει νὰ πιστεύῃ εἰς τὸν Λόγον Του καὶ νὰ τηρῇ τάς ἐντολὰς Του… Διὰ δὲ τὴν δευτέραν, ὅτι, ἐὰν καὶ μόνον αὐτὴ ἐφηρμόζετο πράγματι παρ’ ὅλων τῶν ἀνθρώπων, θὰ ἐπερίττευον ἀμέ­σως πάντες οἱ ἀνθρώπινοι νόμοι, θὰ ἐξέλιπον πᾶσαι αἱ ἀτομικαὶ καὶ αἱ ὁμαδικαὶ διαφοραὶ καὶ ἡ γῆ θὰ μετεβάλλετο εἰς παράδεισον… Ἀλλ’ ἡ ἀποστασία καὶ ἡ ἁμαρτία ἐπέφερον τὸν σκοτισμόν. Καὶ προῆλθεν ἐξ αὐτοῦ καὶ ἡ ἀνθρωπίνη ἀστικὴ (πολιτικὴ κ.λ.π.) δικαιοσύνη μὲ τὴν ἀφάνταστον πολυνομίαν της καὶ τὰ δυσβάστακτα βάρη της… (Λουκ. ΙΑ΄46, 52), ἐνῶ αἱ σχέσεις ἡμῶν πρὸς ἀλλήλους ῥυθμίζονται τελείως διὰ τῆς ἐφαρμογῆς μόνον τῆς ὀλιγολόγου δευ­τέρας θείας ἐντολῆς. «Ἀγαπήσεις καὶ τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτόν».

⁴⁰ Αἱ πρόσθετοι δὲ ποιναί, αἱ ἐπιβληθεῖσαι ὑπὸ τοῦ Θεοῦ εἰς τὸν Ἀδὰμ καὶ τὴν Εὕαν μετὰ τὴν ἀπολογίαν των (Γενέσ. Γ΄16-20), ἀναμφιβόλως περιείχοντο ἐν τῇ ἀρχικῶς ἀπειληθείσῃ κατ’ αὐτῶν ποινὴ τοῦ θανάτου, καὶ δὴ τοῦ ψυχικοῦ, ὡς φυσιολογικαὶ τούτου συνέπειαι, ἤ­τοι ὡς ἐπακόλουθα τῆς ἀπομακρύνσεως τῆς θείας χάριτος καὶ τῆς θείας κοινω­νίας. Διότι τὸ «ἔλαττον» πάντοτε περιέχεται ἐν τῷ «μείζονι».

⁴¹ Πρὸς τούτοις ὅμως εἶναι ὅλως πρόδηλον, ὅτι ἐν τῇ καταδικαστικῇ ταύτῃ ἀποφάσει τοῦ Θεοῦ ἐναντίον τοῦ σατανᾶ ἐνυπῆρχε καὶ ἡ ἔμμεσος ἐπαγγελία τῆς ὑπὸ τοῦ Κ. ἡ. Ἰ. Χριστοῦ σωτηρίας οὐχὶ μό­νον τῶν πρωτοπλάστων ἀλλὰ καὶ πάντων τῶν ἁμαρτωλῶν, οἵτινες,  θὰ ἐπίστευον εἰς Αὐτόν, τὴν ἐπαγγελίαν δὲ ταύτην κατενόησαν οἱ πρωτόπλαστοι καὶ με­τέδωσαν τὴν σχετικὴν προσδοκίαν εἰς τοὺς ἀπογόνους αὐτῶν. Καὶ ἡ «προσδοκία» ἐκείνη διετηρήθη ὡς ζῶσα προφορικὴ ἀρχικῶς παράδοσις εἰς πάντας τοὺς προχρι­στιανικοὺς λαούς.

 

[42] Τινά τῶν χωρίων τούτων ἐμνημονεύσαμεν καί ἐν τοῖς προηγούμενοις

[43]  Κ. Ἄρ. 1, 51, 26, 120 Α’, ἐναρθρ. 8, 25, 109 Β’ ἐξ. αὔτ.

[44]  Ἐναρθρ. 6, 25, 105 Δ.Κ. Αρ. Ι’ 60, 26, 137 C.

[45]  Κ.  Αρ. I’ 60, 26, 137, 140 Α’, Ιωάν. I’ 17.

[46]  Αποσπ·… διαφ. 26, 1 = 241 C.

[47]  Ρωμ. 8, 3, Κ. Αρ. I’ 51, 60. 26, 120 Α’, 137 C. II, 55, 26, 264 Β

[48]  Κ. Αρ. 1.60, 26, 137 C.

[49]  Ἐναρθρ. 10, 25, 113 C.

[50]  Ἐναρθρ. 8, 25, 109 Δ’

[51]  Ρωμ. 7.13.

⁵²  10.  Ἐναρθρ. 9.25. 112 = Α’, Ἀποσπ. διαφ. 1245. Πρβλ. Ζιγαβηνοῦ, Ἑρμ. εἰς τήν πρός Ρωμ. (στ’ 8. 3): «Ἐν σαρκί ἐνίκησε τήν ἁμαρτίαν, ἡ γάρ δεσποτική σάρξ τῷ μέν ἁμαρτάνειν οὐκ ἐνικήθη, τῷ δέ ἀποθανεῖν καί ἐνίκησε καί κατέκρινε τήν ἁμαρτίαν ὡς ἀδικήσασαν. Ἕως μέν γάρ ἁμαρτωλούς ἐλάμβανε δι­καίως ἀνήρει. Ἐπεί δέ ἀναμάρτητον σῶμα τῷ θανάτῳ παρέδωκε, ὡς ἀδικήσασα κατεκρίθη καί ἐξελύθη. Ὁ δέ Χρυσόστομος τό «καί περί ἁμαρτίας» τῷ «κατέκρινε τήν ἁμαρτίαν» συντάσσει λέγων, ὅτι «ἁμαρτήσασαν κατέκρινε τήν ἁμαρτίαν».

⁵³ Κ. Ἀρ. 1, 44, 26, 104 Α΄42, II, 16, 26, 180 C. 10. Ἔνσ. Ἐπιφ. 21, 26, 1024 Α1, πρβλ. 2, 24 καί Κ. Ἀπολλ. 1, 17, 26, 1 124 Cβ. Παρά τοῖς  Ἕλλησι Πατρᾶσιν ὑπάρχει ἡ ἰδέα ὅτι καί οἱ πρό Χριστοῦ δίκαιοι παρανόμως ἐκρατοῦντο ὑπό τοῦ θα­νάτου… «Καί ἦν τό δεινόν τοῖς πενθοῦσιν ἀπαραμύθητον καί πρός ἴασιν ἄπορον, εἰμή Χριστός σταυρωθείς τοῦ θανάτου τήν τυραννίδα κατήνεγκε…».

⁵⁴  Ἐνανθρ. 44, 25, 176 Α’.

⁵⁵ Κ. Ἀρ. Ill, 32, 26, 392β: …Πρβλ. Ἀπολλ. II, 9.26, 1148 Α’. Ὁμοίως Εἰρηναίου. Ἔλεγχος III, 18. 7, 7, 937 Α’. «Εἰμή ἄνθρωπος ἐνίκησε τόν ἀντίπαλον τοῦ ἀνθρώπου οὐ ἄν δικαίως ἐνικήθη ὁ ἐχθρός».

[56]  14. Κ. Ἀρ. Ι, 51, 60, 26, 120 Α’, 137 C

[57] 17. Ἐνανθρ. 13, 44, 25, 120 β’, 176 Α’ ἐξ. Πρβλ. Κ. Ἄρ. II, 25, 26, 261 ἐξ. «Διά τό μαρτυρῆσαι» ἄρα ὑπέρ ἡμῶν ἀνεδέξατο θάνατον καί διά τό ἀναστῆναι τούς ἀνθρώπους… ἐλήλυθεν ὁ σωτήρ καί αὕτη ἐστίν ἡ αἰ­τία τῆς ἐνσάρκου παρουσίας αὐτοῦ… Καί διά τό ἀνα­στῆναι πάντας ἐκ νεκρῶν ἐλήλυθεν».

[58] Κ. Ἀρ. I, 51, 60, 26, 277 β.

[59]  Κ. Ἀρ. IΙ 67, 26, 289 C.

[60]  Κ. Ἀρ. ΙIΙ 22, 26, 368 C 10.

[61]  Κ. Ἀρ. 11, 55, 26, 261, C 12.

[62] Κ. Ἀρ. Ι, 41, 26, 97 Α3, 11, 69, 293 Β΄. Πρβλ. Ἐνανθρ. 8.25, 109 ἐξ. «Ἀπό τῶν ἡμετέρων τό ὅμοιον λαβών διά τό πάντας ὑπευθύνους εἶναι τῇ τοῦ θανάτου φθορᾷ ἀντί πάντων τῷ θανάτῳ αὐτό παραδιδούς, προσῆγε τῷ πατρί καί τοῦτο φιλανθρώπως ποιῶν ἵνα, ὡς μέν πάντων ἀποθανόντων ἐν αὐτῷ λυθῆ ὁ κατά τῆς φθορᾶς τῶν ἀνθρώπων νόμος, ἅτε δή πληρωθείσης τῆς ἐξουσίας…»

[63]  Κ. Ἀρ. I. 59, 26, 136C

[64]  Κ. Ἀρ. 11, 9, 29, 165 Β΄

[65]  Κ. Ἀρ. 11, 7, 26, 992 CI

[66]  Ἐπιφ. 5, 26, 992 CI

[67]  Κ. Ἀρ. 11, ἐνθ. ἀν.

[68]  Ἐναθρ. 7, 25, 108 Δ

[69]  Ἐναθρ. 9, 25, 122 A C

[70]  Ἐναθρ. 9, 24, 112 A΄

[71]  Κ. Ἀρ. 11, 69, 26, 293Β΄ ἑξ.

[72] Ἐναθρ. 9, 25, 112 C.

[73]  Κ. Ἀρ. 11, 69, 26, 293E.

[74]  σ.σ. Ἡ σωτηρία καί ἡ ζωοποίησις ἡμῶν ἐγένετο ὅθεν, καί γίνεται οὐχί διά τῆς ἐξιλαστηρίου σταυρικῆς θυσίας, ἀλλά «τῇ τῆς ἀναστάσεως χάρι­τι…» (Πρβλ. Ρωμ. Δ΄24, Α΄  Κορ. ΙΕ΄22 κ.ἄ.).

[75] σ.σ. Καί πάλιν ἐπαναλαμβάνει ὁ ἁγ. πατήρ ὅτι «ἡ φθορά πάντων κατέπαυσε τῇ τῆς ἀναστάσεως χάριτι», ὅπως τονίζει, εὐθύς ἐν συνέχειᾳ  ἐν τῇ περί ἀναστάσεως ἐπαγγελία. Περί τῆς τοιαύτης γνώμης τοῦ ἁγίου Πατρός διά τήν σημασίαν τῆς ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου θά ἀσχοληθῶμεν καί ἐν τοῖς ἑπομένοις.

[76] σ.σ. Τονίζει ὁ ἅγιος πατήρ ὅτι ἡ προσφορά τοῦ Κυρίου εἰς τήν θυσίαν τοῦ Σταυροῦ ἀπετέλει εὐδοκίαν Θεοῦ.

[77] Πρβλ. Ἰωάν. Η΄46, ΙΔ΄30, ΙΗ΄38 καί ΙΘ΄4, Β΄ Κορ. Ε΄21, Α΄ Πετρ. Α΄18-20 καί Β΄22. Τονίζει δήλ. σαφῶς ὁ ἁγ. πατήρ ὅτι ἡ σταύρωσις τοῦ Κυρίου ἦ­το ἄδικος καί παράνομος.

[78] Ὁ ἁγ. Πατήρ ἀποκαλεῖ τόν Κύριον καί «δικαιοσύνην» τοῦ Θεοῦ Πατρός, ἐφόσον ἄλλως τε ὡς αἰώνιος Λόγος-Υἱός καί «…Θεοῦ δύναμις καί σοφία» (Α΄ Κορ. Α΄24) ἔχει «πᾶσαν κρίσιν», παρά τοῦ Πατρός. Διότι «…πᾶσαν κρί­σιν ὁ Πατήρ δέδωκε τῷ Υἱῷ» (Ἰωάν. Ε΄22). Καί ὁ χαρακτηρισμός ὅμως οὗτος, διά τό ἐπίμαχον θέμα, εἶναι ὑψίστης σημασίας, περί ἧς θά ἀσχοληθῶμεν καί ἐν τῇ συνεχείᾳ.

^[79] Τονίζει ὁ ἁγ. Πατήρ (ὅπως καί, κατά τά προεκτεθέντα, καί ὁ Μ. Ἀθανά­σιος), ὅτι ἡ τῆς ἀναστάσεως δύναμις καί οὐχί ἡ τοῦ σταυροῦ, ὡς πιστεύουσι πάν­τες οἱ Δυτικοί, ἔρχεται εἰς ἅπαν τό ἀνθρώπινον γένος. Ἡ πίστις ἄλλως τε αὕτη τῆς ἁγίας ἡμῶν Ἐκκλησίας στηρίζεται ἐπί τῆς σαφοῦς διακηρύξεως τοῦ ἀποστόλου Παύ­λου «εἰ δέ Χριστός οὐκ ἐγήγερται, ματαία ἡ πίστις ὑμῶν…» (Α΄ Κορ. ΙΕ΄17).

[80] Τονίζει ὁ ἁγ. Πατήρ ὅτι ἡ θυσία τοῦ Κυρίου ἑκουσίως γενομένη, καί εἰς ἐκδήλωσιν ἀπείρου ἀγάπης, ἐλέους καί συγκαταβάσεως τοῦ Θεοῦ πρός τόν ἄνθρωπον, εἶχε μόνη τήν δύναμιν νά ἐξοφλήσῃ τάς ἁμαρτίας πάντων τῶν ἀνθρώπων ὡς «ἱλαστήριον», ὡς προσφορά καί λυτρωτική δωρεά, καί οὐχί εἰς «ἱκανοποίησιν τῆς θείας δικαιοσύνης». Καί τήν «λύτρωσιν» ταύτην προέθετο ὁ Θεός «διά πίστεως ἐν τῷ αἵματι τοῦ Κ. ἡ. Ἰ. Χριστοῦ». Προώρισεν δηλ. ὅπως αὕτη ἔχη τήν δύναμιν τῆς λυτρώσεως μόνον ἐκείνων οἵτινες θά ἐπίστευον εἰς τήν Θεότητα Αὐτοῦ (ἤτοι «πολλῶν» – Ματθ. Κ΄28) καί οὐχί γενικῶς, καί, κατά κυριολεξίαν, πάντων ἀνεξαιρέτως, ὡς θά συνέβαινεν ἐάν εἶχεν αὐτή, ὡς νομικόν ἐπακόλουθον, τήν «ἱκανοποίησιν» τῆς θείας δικαιοσύνης. Περί τῆς ἀληθείας ταύτης, σαφῶς τονιζόμενης ἐν τῇ Γραφῇ, εἶναι σύμφωνοι πάντες οἱ ἁγ. Πα­τέρες τῆς ἁγίας ἡμῶν Ἐκκλησίας. Θά ἀσχοληθῶμεν δέ καί ἡμεῖς ἐκτενῶς ἐν τῇ συνεχείᾳ, προσθέτοντες, ὅτι, ἐν ἐνάντιᾳ περιπτώσει, οὐδείς λόγος θά ὑπῆρχε καί τοῦ δι’ ὕδατος βαπτίσματος, ἐφόσον τό «προπατορικόν ἁμάρτημα» θά εἶχε διά τῆς σταυρικῆς θυσίας παντελῶς ἐξαλειφθῆ…

[81] Ρητῶς τονίζει ὁ ἅγ. Πατήρ ὅτι τό «αἷμα τοῦ Μονογενοῦς δέν ἦτο δυνατόν νά τέρψῃ τόν Πατέρα…», τό δέ «λύτρον» λαμβάνει μέν, κατά τήν γνώμην του, ὁ Πα­τήρ, «οὐκ αἰτήσας ὅμως οὐδέ δεηθείς…», ἀλλά διά τήν «οἰκο­νομίαν» καί διά νά «…ἁγιασθῇ ὁ ἄνθρωπος… καί ἐπανέλθῃ εἰς τόν Θεόν». Περί τῆς ἀληθοῦς ὅμως ἐννοίας τοῦ ὑπό τοῦ Κυρίου προσφερθέντος «λύτρου» θά ἀσχοληθῶμεν καί ἐν τῇ συνεχείᾳ.

^[82] Πρβλ. Ἰωάν. Γ΄17. «Οὐ γάρ ἀπέστειλεν ὁ Θεός τόν Υἱόν Αὐτοῦ ἵνα κρίνῃ τόν κόσμον, ἀλλ’ ἵνα σωθῇ ὁ κόσμος δι’ Αὐτοῦ…». Οὐκ ἀπήτησε, λοιπόν, δίκην ὁ Θεός, καί κατά τόν ἅγιον Ἰωάννην τόν Χρυσόστομον, οὐδ’ «ἱκανοποίησιν». Ἀλλ’ ἀπεστάλη (ἐδόθη) ὁ Υἱός ἐξ ἀγάπης, ἵνα «σωθῇ ὁ κόσμος δι’ Αὐτοῦ…», ἵνα «πᾶς ὁ πιστεύων εἰς Αὐτόν μή ἀπόληται…» (αὐτόθι).

^[83] Καί ὁ ἅγ. οὗτος Πατήρ ἀποκαλεῖ τόν Κύριον αὐτοδικαιοσύνην.

^[84] Περί τῆς ἀληθοῦς ἐννοίας τοῦ χωρίου τούτου θά ἀσχοληθῶμεν καί ἐν τῇ συνεχείᾳ.

^[85] Τονίζει καί ὁ ἅγ. οὗτος Πατήρ ὅτι οἱ ἐκ τῆς θυσίας τοῦ Κυρίου ὠφελούμενοι εἶναι μόνον οἱ πιστεύοντες.

^[86]Τονίζει ἐπίσης ὅτι ἡ θυσία τοῦ Κυρίου ἐγένετο ἐξ ἀγάπης.

^[87] Πρβλ. καί Ἀββᾶ Μακαρίου, τοῦ Αἰγυπτίου, «Ὁμιλ. ΙΑ΄» (Ε.Π.Μ. τ.34, σ.552). «…Εὑρεθέντος ἐν τῷ Ἅδῃ τοῦ Κ.ἡ. Ἰ. Χριστοῦ τά δαιμόνια… ἐταράχθησαν καί ὁ ἄρχων τῆς πονηρίας παρουσίασε τά χειρόγραφα (σ.σ. χρεωστικά) τῶν κρατου­μένων, ὅτι δικαίως τούς ἐκράτει. Ὁ Κύριος ὅμως εἶπεν εἰς αὐτόν. Ἀλλά τό ἐμόν σῶμα τί ποιεῖ ὧδε; Τοῦτο ἀναμάρτητον ἐστίν… Οὐ χρεωστῶ οὐδέν… ἐξαγοράζω οὖν τό σῶμα τό πραθέν σοι διά τοῦ πρώτου Ἀδάμ, παραλύω σου τά χειρόγραφα…».

^[88]  Τονίζει ρητῶς καί ὁ ἅγιος οὗτος Πατήρ ὅτι διά τῆς ἀναστάσεως ὁ Κύριος θά ἑλκύσῃ πάντας πρός Ἑαυτόν καί οὐχί διά τῆς σταυρώσεως.

^[89] Ἐπαναλαμβάνει ὁ ἅγ. πατήρ ὅσα σχετικῶς γράφουν ἰδίᾳ οἱ ἅγ. Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, Ἰωάν. ὁ Χρυσόστομος καί Κύριλλος, Ἱεροσολύμων, ἐν ταῖς προμνησθείσαις ὁμιλίαις των. Τοῦ αὐτοῦ ἁγ. Πατρός καί ἄλλην § τῆς ἰδίας ὁμιλίας παραθέτομεν καί ἐν τῇ συνεχείᾳ. Ὡσαύτως ὅμοιαι, σχεδόν, εἶναι αἱ ἐν προκειμένῃ γνῶμαι αἱ ἀναφερόμεναι ὑπό τοῦ Δημ. Τσάμη ἐν τῇ Διατριβῇ του «Ἡ περί τοῦ ἀποδέκτου τοῦ λύτρου διδασκαλία τῶν πατέρων τῆς Ἐκκλησίας», σελ. 24, ὑποσ. 3. α) τοῦ Ἁγίου Νικολάου Καβάσιλα: «Περί τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς», Λόγος 1^ος, Ε.Π.Μ. τ.150, σελ.508 ἐξ. «Οὐ γάρ ἤρπασε τούς αἰχμαλώτους, ἀλλά λύτρον ἔδωκε καί ἔδησε τόν ἰσχυρόν, οὐ τῷ μείζῳ δύ­ναμιν ἔχειν, ψήφω δέ δικαίᾳ κατακριθέντα…, τήν τυραννίδα λύσας, οὐχ ὅτι ἠδύνατο λῦσαι, ἀλλ’  ὅτι λυθῆναι δίκαιον ἦν». Καί β) Εὐθ. Ζιγαβηνοῦ. Ὑπομν. εἰς Ματθ. 20,28: «Τίνι δέ τήν ψυχήν ἔδωκε, τῷ Πατρί… Καί πῶς ἔδωκε τήν ψυχήν αὐτοῦ λύτρον ἀντί πολλῶν; Ὡς ἑκουσίως ἐπιδούς Ἑαυτόν εἰς θάνατον ὑπέρ τῆς ἐλευθερίας τῶν ἀνθρώπων. Ἀποθανών γάρ καθεῖλεν εὐαφόρμως τόν τύραννον, ὡς ἀνελόντα τόν ἀναμάρτητον. Ἁμαρτίας γάρ ἐστιν ἐπιτίμιον ὁ θάνατος. Μόνος δέ ὁ Χριστός ἁμαρτίαν οὐκ ἐποίησε».

^[90] Πρβλ. καί Δημ. Τσάμη «Ἡ περί τοῦ ἀποδέκτου του «λύτρου» διδασκαλία τῶν ἁγίων Πατέρων», σελ. 16. «… Οἱ ἀποστολικοί πατέρες… δέν ἤγειρον ἐρώτημα περί τοῦ ἀποδέκτου τῆς «ψυχῆς» τοῦ Χριστοῦ. Ἐξαίρεσιν… ἀποτελεῖ ὁ Εἰρηναῖος, ὁ ὁποῖος πρῶτος ἐπεξειργάσθη… λογικῶς τήν μεταφορικήν εἰκόνα τῆς καταβολῆς λύτρων καί ὡς ἦτο φυσικόν ἤχθη εἰς τό πρόβλημα περί τοῦ ἀποδέκτου του λύτρου». Ἐν συνέχειᾳ, σελ. 17-24 παρατίθενται συνοπτικῶς αἱ ἐπί τοῦ θέματος σχετικαί γνῶμαι τοῦ Ὠριγένους καί τῶν ἁγ. Πατέρων Μ. Ἀθανασίου, Μ. Βασιλείου, Γρηγορίου Νύσσης, Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, Κυρίλλου Ἀλεξανδρείας, Ἰωάν. Δαμασκηνοῦ κ.ἄ., τάς ὁποίας παρεθέσαμεν ἤδη, ἤ καί θά μνημονεύσωμεν ἐν τοῖς ἑπομένοις ἀναλυτικώτερον.

[91] Ἰγνατίου, Ἔφ. 19.

[92]  Β΄ Ἀπολ. 6

[93]  Διαλ. 45

[94] Αὐτόθι 94

[95] Αὐτόθι 100

[96]  Εἰρηναίου Ἔλεγχος Γ΄ ΧΥΙΙΙ, 7

[97] Εἰρηναίου Ἔλεγχος  Δ΄ ΧΥΙΙΙ, 1

[98] Αὐτόθι Δ΄ XXΙΙΙ, 4.

[99] Αὐτόθι Ε΄ XΧΙ, 2.

[100] Αὐτόθι Ε΄ XXI, 3.

[101] Ἰουστίνου, Α΄ Απολ. 63

[102] Εἰρηναίου, ἔνθ. ἀν. Γ΄ ΧΙΧ 1.

[103]  Αὐτόθι Γ΄, ΧΧΙΙΙ, 7

[104] 1. Αὐτόθι Ε΄, XIX, 1. Πρβλ. καί ἰδίου (ἐν μακαριστῷ Ἀ. Θεοδώρου, μνήμ. ἔργ. σελ. 6 καί βιβλ. αὔτ.) «Ἐπί γῆς ἐπεφάνη ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ «universam dispositionem et omnia in semetipso recapitutans». Πρός τόν σκοπόν ὅπως ἀνακεφαλαιώσῃ τά πάντα ἐν αὐτῷ ὁ Σωτήρ μετέρχεται, ἐν τῷ θείῳ Αὐτοῦ προσώπω, πάντα τά ἀνθρώπινα, ἐκτός μόνης τῆς ἁμαρτίας, καταπολεμεῖ δέ τόν διάβολον καί κατάγει κατ’ αὐτοῦ νίκην, ἔνθα ἀκριβῶς ἐν ἀρχαῖς ὁ παλαιός Ἀδάμ ὑπέστη τήν παρά τοῦ διαβόλου ἧτταν». Διά τῆς τελείας δηλ. ὑπακοῆς εἰς τό θέλημα τοῦ Πατρός.

[105]  Ἔλεγχος, Ε΄ 1, 3.

[106] Αὐτόθι Ε΄, ΧΧΧΙΙΙ, 4

[107]  Ὅρα μακαριστοῦ Ἀρχιμ.  Β. Στεφανίδου, Ἐκκλ. Ἱστορία, Ἀθῆναι 1948, σελ. 218 ἑξ.

[108]  Θεοφίλου, ἔνθ. ἄν., Β΄, 27.

[109]   Ἰγνατίου Φίλ. 9. Πρβλ. Εἰρηναίου ἔνθ. ἄν. Γ΄ XIX, 3.

[110]  Ἔλεγχος Ε’ XXI, 3. Πρβλ. Γ΄, XVIII, 7· XIX, 3 Δ΄, XXII, 1· XC, 2. Σ.σ. Πρβλ. καί μακαριστοῦ Ἀ. Θεοδώρου μνημ.  ἔργ., σελ. 10 καί βιβλ. αὔτ. «Περαιτέρω κατά τόν Εἰρηναῖον, ὁ Κύριος καταλύει τήν ἰσχύν τοῦ διαβόλου διά τοῦ ὅλου ἀνακεφαλαιωτικοῦ ἔργου Του. Τά κυριώτερα σημεῖα τῆς θείας Του ζωῆς, πρό πάντων δέ οἱ ἐν τῇ ἐρήμῳ πειρασμοί αὐτοῦ ὑπό τοῦ πνεύματος τῆς κακίας ἀποτελοῦσι νίκην περιφα­νῆ κατά τοῦ σατανᾶ…».

[111]  Αὐτόθι Γ΄, ΧΧΙΙΙ.

[112]  Ἔλεγχος Ε΄, L,1.

[113]  Ὅρα ἀνωτ. κεφ. Α΄, Β΄

[114]  Ἰωάννου Χρυσοστόμου «Περί ἀκαταλήπτου», Λόγος Γ΄, 1.  Ἔκδοσις Π. Χρή­στου, σελ. 80.

[115]   Ὅρα μακαριστοῦ Ἰ. Καρμίρη. Ἑτερόδοξοι ἐπιδράσεις ἐπί τῆς Ὁμολογίας τοῦ ΙΖ΄ αἰῶνος. Ἐν Ἱεροσολύμοις 1949, σελ. 64 ὑποσ. 3.

[116]   Ὅρα μακαριστοῦ Πρωτοπρεσβ. C. Florovsky, the Idea of Creation, σελ. 67, ἐξ.

[117]  Ρωμ. Ε΄10.

[118]  Ἰωάν. Χρυσοστόμου. Ὁμιλία ΙΑ΄ εἰς Β΄ Κορ.

[119] Κολ. Α΄21-22.  Ὅρα Εἰρηναίου Ἔλεγχον, Ε΄,  XIV, 2.

[120] B΄ Κορ. Ε΄19

[121] Ἰωάννου Χρυσοστόμου Ὁμιλία ΙΑ΄ εἰς τήν Β΄ πρός  Κορ. γ. Ε.Π.Μ. τ. 61, σ. 478. Ὅρα ἐπίσης Θεοδωρήτου Κύρου, παρά μακαριστῷ Π.Ν. Τρεμπέλᾳ, ἐνθ’ ἄν. σελ. 480.

[122] Τοῖς τάς χρονικάς διαστάσεις ἐπί τῆς καταλλαγῆς τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως πρός τήν θείαν καί μακαρίαν φύσιν τῆς ζωαρχικῆς καί Πανακηράτου Τριάδος ἐπινοοῦσι καί παρεισάγουσι, καί πρώτον μέν τῷ Μονογενεῖ Λόγω νομοθετοῦσιν ἐξ αὐτῆς καταλλάχθαι ἡμᾶς…, ὕστερον δέ τῷ Θεῷ καί Πατρί κατά τό σωτήριον πάθος τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ καί διαιροῦσι… τά ἰδιαίτερα, ἀνάθεμα». Συνοδικόν Κυριακῆς τῆς Ὀρθοδοξίας, Τριώδιον. Ἕνεκα τῆς Ἀνσελμείου θεωρίας περί ἱκανοποιήσεως ἐνεφανίσθη εἰς μίαν μερίδα τοῦ Προτεσταντισμοῦ ἡ τάσις νά διακρίνωνται αἱ ἐνέργειαι τοῦ Πατρός ἀπό τῶν ἐνεργειῶν τοῦ Υἱοῦ. C.Welch. Ἔνθ. ἀν. σελ. 65. Τοῦτο αὐτομάτως ὁδηγεῖ εἰς τόν Ἀρειανισμόν.

[123] Οὕτως εἰς τό χωρίον Ρωμ. 3,25 τό «ἱλαστήριον» εἶ­ναι τό ὑπό τοῦ ἰδίου Θεοῦ διδόμενον εἰς τόν ἄνθρωπον μέσον ἀφέσεως τῶν ἁμαρτιῶν καί τῆς σωτηρίας. Ὁ Θεός δέν ἔχει ἀνάγκην αὐτοῦ, ἀλλ’ ὁ ἄνθρωπος. Ἡ τοιαύτη χρῆσις τοῦ ὅρου φαίνεται ἔτι σαφέστερον εἰς τά χωρία Α΄ Ἰωάν. Β΄1-2 καί Δ΄10.

[124] Ὁ Θεός ὁ ἴδιος ὁρίζει καί δέχεται τά μέσα ἐξιλεώσεως, ὄχι ἐπειδή ἔχει ἡ δῆθεν προσβληθεῖσα θεία φύσις ἀνάγκην αὐτῶν, ἀλλ’ ἕνεκα ἀγάπης καί εὐσπλαχνίας διά τήν ἀδυναμίαν, καθοδήγησιν, τελειοποίησιν καί σωτηρίαν τοῦ ἀνθρώπου.

[125] Ἔλεγχος, Δ΄, ΧΥΙΙ, 1, 2.

[126]  Θεοφίλου ἐνθ’ ἄν. Β΄26.

[127]  Ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος ἐκφράζεται ἐνταῦθα γενικῶς. Ἀλλαχοῦ ἐκφράζεται σα­φῶς, ὅτι ὁ σατανᾶς εἶναι ὁ αἴτιος τῆς φθορᾶς (ὅρα Ἔλεγχος, Γ’ XXIII, 1, 2, 3, 4, 7· Ε’, XXI, 1), ὅτι οὐσία τοῦ θανάτου εἶναι ἡ διά τῆς ἁμαρτίας ἀπομάκρυνσις τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος οὐδεμίαν Αὐτός ἐπιφέρει ἐπί τοῦ ἀπομακρυνομένου τιμωρίαν. «Οἱ τυφλώσαντες ἑαυτούς ἤ καί ὑπό ἄλλων τυφλωθέντες, διηνεκῶς ἀποστεροῦνται τῆς τοῦ φωτός ἀπολαύσεως, οὐ τοῦ φωτός ἐπιφέροντος αὐτοῖς τήν ἐν τυφλώσει τι­μωρίαν». Αὐτόθι, Ε’ XXVII, 2. Τά αὐτά ἄλλως τε προϋποθέτει ἡ πολλαχοῦ τῆς μελέτης ταύτης τονιζομένη διδασκαλία τοῦ ἁγίου Εἰρηναίου περί ἀπελευθερώσεως τοῦ ἀνθρώπου ὑπό τοῦ Χριστοῦ ἐκ τῆς αἰχμαλωσίας τοῦ θανάτου.

[128]  Εἰρηναίου,  Ἔλεγχος, Γ’, XXIII, 5-6. Πρβλ. «Οὕτως οὐχί ὁ Θεός ἔκτισε τόν θάνατον ἀλλ’ ἡμεῖς ἑαυτοῖς ἐκ πονηρᾶς γνώμης ἀπεσπασάμεθα. Οὐ μήν οὐδέ ἐκώλυσε τήν διάλυσιν διά τάς προειρημένας αἰτίας, ἵνα μή ἀθάνατον ἡμῖν τήν ἀρρωστίαν διατηρήσῃ». Μεγάλου Βασιλείου, Mique, P.G., 31, 345.

^[129]  Πρβλ. μακαριστοῦ καθηγητοῦ Σάββα Ἀγουρίδου «Ἡ περί λυτρώσεως διδασκαλία τοῦ Ἀποστόλου Παύλου», σελ. 14. «…Ἡ σωτηρία τοῦ κόσμου, ὅπως καί ἡ δημιουργία του, εἶναι ἔργον ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, πού ἐκδηλώνεται κατά ἕνα τρόπο ρεαλιστικό μαζύ καί συμβολι­κό στό Σταυρό καί στήν Ἀνάστασι τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ. Στό Σταυρό… δέν βλέπει ὁ Παῦλος μόνο τήν ἀποστασία τοῦ ἀνθρώπου… βλέπει πρό παντός τήν ἔκφρασιν τῆς ἄπειρης ἀγάπης τοῦ Θεοῦ γιά τόν κόσμο».

^[130]Πρβλ. καί μακαριστοῦ Σάβ. Ἀγουρίδου μνήμ. ἔργ., σελ. 14. «…Ἡ ἀπολύτρωσις ἀπό τό κράτος τοῦ θανάτου συντελεῖται μέ τήν ἀνάστασι τοῦ Χριστοῦ. Ἡ νίκη ἐπί τοῦ θανάτου…, ἀποτελεῖ τό κέντρον τοῦ ἀπολυτρωτικοῦ ἔργου… Γιά τό λόγο αὐτό «…εἰ Χριστός οὐκ ἐγείγερται, κενόν ἄρα τό κήρυγμα ἡμῶν, κενή δέ καί ἡ πίστις ἡμῶν». (Α΄ Κορ. ΙΕ΄14).

^[131] Πρβλ. Δημ. Τσάμη «Ἡ περί τοῦ ἀποδέκτου τοῦ «λύτρου» διδα­σκαλία τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας», σελ. 6. Ἐπίσης καί σελ. 23, «…ἡ διαφοροποίησις καί ἡ ποικιλία τῶν Πατερικῶν ἀπόψεων ὀφείλεται, κατά κύριον λόγον: α) εἰς τήν ἔλλειψιν σαφῶς διατυπωμένης διδασκαλίας περί ἀπολυτρώσεως εἰς τήν Κ.Δ. καί β) εἰς τήν ἔλλειψιν σχετικοῦ δόγματος συνοδικῶς ἐπικυρωμένου. Ἡ πολλαπλότης λοιπόν τῆς πατερικῆς διδασκαλίας περί ἀπολυτρώσεως μαρτυρεῖ τό ἀδιαμόρφωτον τοῦ ἐν λόγῳ δόγματος καί καταδεικνύει τό καθῆκον τῶν θεολογούντων νά τολμήσουν ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι νά συνεχίσουν τήν πορείαν πρός τήν ἑρμηνείαν αὐτοῦ…».

[132] Οὔτε ὑπό τοῦ Νικολάου Μεθώνης, ὑποστηρίζεται τοιαύτη ἄποψις. Βλ. Χρ. Ἀνδρούτσου, Δογματική, ἐν Ἀθήναις 1907, σελ. 199.

[133] Capitum theol. et Oecon Centuria I, P.G. 90, 1108

[134] Ἐπίδειξις 34, Sources Chretiennes No 62, Paris, 1959, σελ. 86 – 87.

[135]  Ἀσκητικαί Διατάξεις, Migne, P.G. 31, 1325.

[136]  Μεγ. Βασιλ. Ἐπιστ. 295, Migne, P.G. 32, 1040.

[137]  Εἰρηναίου, Ἐπίδειξις  37, Sources Chretiennes, σελ. 91 – 92

[138] The Orthodox Eastern Church, μεταφ. D. Η. Lovrie, London, 1929, σελ. 55. (σ.σ. ἐν ἀντιθέσει, ὡς εἴπομεν, πρός τήν Ρωμαιοκαθολικήν καί τήν Ἀγγλικανικήν Θρησκευτικάς Κοινότητας, ὡς καί τάς λοιπάς «Ὁμολογίας» τῶν Διαμαρτυρομένων…, αἵτινες ἐξ ἐπιδράσεως ἴδια τῆς βλασφήμου δοξασίας τῆς δῆθεν «ἱκανοποιήσεως τῆς θείας δικαιοσύνης» διά τῆς Σταυ­ρικῆς θυσίας τοῦ Κυρίου, θεωροῦσι τήν Σταύρωσιν ὡς τόν κύριον παράγοντα τῆς σωτηρίας).

[139] Βλ. μακαριστοῦ καθηγητοῦ Ἀνδρέου Θεοδώρου «Ἡ περί δικαιώσεως διδασκαλία τῶν 39 Ἄρθρων τῆς «Ἐκκλησίας τῆς Ἀγγλίας», ἐν Ἀθήναις, 1961, σελ. 33.

[140] Irenee, ἐν Δ th. C.t. VII, 2481

[141] Περί ἀπάτης ὡμίλησεν ἐνωρίτερον ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος Ἀντιοχείας. Κατά τόν ἱερόν πατέρα, ὁ ἄρχων τοῦ αἰῶνος τούτου ἠπατήθη ὑπό τριῶν γεγονότων τελεσθέντων ἐν σιγῇ καί ἐν μυστηρίῳ, ἤτοι τῆς Παρθένου Μαρίας, τοῦ τοκετοῦ αὐτῆς, καί τοῦ θανά­του τοῦ Κυρίου. (Πρός Ἐφεσ. P.M. Gr. t. V. c. 753).

[142] σ.σ. Παρατίθενται: α) ἡ γνώμη τοῦ Kashdalt, μετά σχετικῆς βιβλιογραφίας, ὅτι ἐν τῇ θεωρίᾳ ταύτη τοῦ Ὠριγένους οὐδέν στοιχεῖον ἀνήθικον ἤ μή θρησκευτικόν ἤ καί μή φιλοσοφικόν ὑπάρχει, διότι ἡ θεία Πρόνοια ἐπιτρέπει εἰς τούς διεστραμμένους ἀνθρώπους νά συλλαμβάνωσι τήν ἰδίαν αὐτῶν καταστροφήν, ὑποτιμῶντες τάς ἐναντίον αὐ­τῶν παρατασσομένας δυνάμεις. Καί β) τοῦ Harnack- ὅτι ἡ θεωρία, συνδεομένη μετά τῆς ἀπάτης, ἀπαντώσης τό πρῶτον παρά τοῖς ὀπαδοῖς τοῦ Βασιλείδου, ἑδράζεται ἐπί λαϊκῶν τῆς ἐποχῆς αὐτοῦ ἀντιλήψεων, ἐνισχυομένη ἔτι ὑπό μαρκιωνιτικῶν στοιχείων.

[143]  Παρατίθεται σχετική βιβλιογραφία.

[144]  σ.σ.: Παρατίθεται σχετική βιβλιογραφία.

[145]  Αὐτόθι, κεφ. Γ΄, σελ. 61-64.

[146]  «Ἐπειδή γάρ ἀκράτω προσμῖξαι τῇ τοῦ Θεοῦ παρουσίᾳ, καί γυμνήν ὑποστῆναι αὐτοῦ τήν ἐμφάνειαν ὡς ἄν εὔληπτον γένηται τῷ ἐπιζητοῦντι ὑπέρ ἡμῶν τό ἀντάλλαγμα, τῷ προκαλύμματι τῆς φύσεως ἡμῶν ἐνεκρύφθη τό θεῖον, ἵνα κατά τούς λίχνους τῶν ἰχθύων τῷ δελέατι τῆς σαρκός συναποσπασθῇ τό ἄγκιστρον τῆς θεότητος καί οὕ­τω τῆς ζωῆς τῷ θανάτῳ ἐσοικισθείσης, καί τῷ σκότει τοῦ φωτός ἐμφανέντος, ἐξαφανισθῆ τῷ φωτί, καί τῇ  ζωῇ τό κατά τό ἐναντίον νοούμενον» (Αὐτόθι κεφ. ΚΔ΄ σελ. 64-65)

[147]   J. Tixcront, μν. έργ. σ. 155.

[148]  Σημειωτέον ὅτι ἡ σωτηριολογική αὕτη ἀντίληψις, εἰ καί ὑπό τήν πληρεστέρας αὕτης μορφήν, δέν εἶναι παρά ταῦτα ἡ μόνη ἐν τῷ συστήματι τοῦ ἱεροῦ Γρηγορίου. Θά ἐλέγομεν μάλιστα ὅτι, ἐν συγκρίσει πρός τήν ἑτέραν θεωρίαν τῆς ἐν τῷ Χριστῷ θεώσεως τοῦ ἀνθρώπου, ἥν διδάσκει ὡσαύτως ὁ Γρηγόριος, ἡ περί δικαιωμάτων τοῦ Σατανᾶ θεωρία κατέχει δευτερεύουσαν ὅμως θέσιν. Ὁ ἡμέτερος Πατήρ, σύν τῷ ἱερῷ  Ἀθανασίω, καθ’ οἱ ὀπαδοί τῆς Ἀλεξανδρινῆς Σχολῆς, ἐγένοντο οἱ κύριοι διαμορφωταί, οἱ δι­δάξαντες ἐπί τό τελειότερον τήν θεωρίαν τῆς μυστικῆς ἐν τῷ Σωτῆρι θεώσεως τοῦ ἀνθρώπου. Εἰς τοιοῦτον μάλιστα βαθμόν μυστικῆς ἐνατενίσεως ἐξίκετο ὁ Γρηγόριος, ἰ­δίως εἰς ὅ,τι ἀφορᾶ εἰς τήν ἐν τῇ ἐνσαρκώσει θέωσιν τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως διά τῆς ἑνώσεως αὐτῆς μετά τῆς θείας, κατ’ ἐπέκτασιν δέ, δυνάμει τῆς μυστικῆς ἑνότητος τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, καί πάντων τῶν μυστικῶς ἐν τῷ Χριστῷ ἐμπεριλαμβανομένων ἀνθρώπων, ὥστε πλεῖστοι τῶν νεωτέρων κριτικῶν θεολόγων νά ἐπικρίνωσι τό σύστημα αὐτοῦ ὡς εἰσηγούμενον τήν ἀπολύτρωσιν κατά μαγικόν ὅμως καί φυσιοφαρμακολογικόν τρόπον…».

[149]  Hom. in Psalm. XL VIII, 3, 4, P.Μ.G. XXIX, c. 437-440 (σ.σ. προστί­θεται, ἐν συνεχείa, καί τό ὑπόλοιπον μέρος τῆς Ὁμιλίας ταύτης τοῦ ἁγίου Πατρός, ὅπερ παρεθέσαμεν ἐν τοῖς πρόσθεν).

[150]  » Beg. Fus, tract, Inter, 11, 4 P. Μ. Gr. XXXI, c. 910.

[151] De Fide Orthod. 111. A. M. Gr. 94, c. 981 – 984.

[152] 1. Πρβλ. Ἅγ. Ἰλαρίων in Ps. LXVI1I. 8, P. L. IX 475 – Ἱεροῦ Αὐγουστίνου  De Lib. arb. ΙΙΙ,Χ, 29-31, P. L. XXXII. c. 1285 – 1287, de trinit, XIII, XII, 69- 70, P. L. XLII, c. 1026 – 1029.

[153] In Epist. ad Bom. homm XIII, P. M. Gr. 60,c. 514. σ.σ. Σχετικάς περικοπάς ἄλλων ὁμιλιῶν τοῦ ἁγ. Πατρός παρεθέσαμεν. Ὡσαύτως ὁ Εὐθ. Ζιγαβινός, ἑρμηνεύων τό χωρίον τῆς Ρωμ. Η΄3-4 ἐν τῇ «Ἑρμηνείᾳ τῶν 14 ἐπιστο­λῶν τοῦ Ἀποστ. Παύλου», Σελ. 85, γράφει: «Κατέκρινε τήν ἁμαρτίαν ἐν σαρκί. Ἐν τῇ σαρκί τῇ πολλά τυρανηθείσῃ… ἐνίκησε τήν ἁμαρτίαν, ἡ γάρ δεσποτική σάρξ τῷ μέν ἁμαρτάνειν οὐκ ἐνικήθη, τῷ δέ ἀποθανεῖν καί ἐνίκησε καί κατέκρινε τήν ἁμαρτίαν ὡς ἀδικήσασαν. Ἕως μέν γάρ ἁμαρτωλούς ἐλάμβανε δικαίως ἀνήρει. Ἐπεί δέ ἀναμάρτητον σῶμα τῷ θανάτῳ παρέδωκεν, ὡς ἀδικήσασα κατεκρίθη καί ἐξεχύθη φοβερᾶς αὕτη γενομένης τῆς προτέρας εὐκαταφρονήτου σαρκός. Ὁ δέ Χρυσόστομος, τό «καί περί ἁμαρτίας», τῷ «κατεδίκασε τήν ἁμαρτίαν» συντάσσει, λέγων, ὅτι «ὡς ἁμαρτήσασαν κατέκρινε τήν ἁμαρτίαν οὐ μήν ὡς ἰσχυρός καί ἐξουσιάζων, ἀλλ’ ἵνα τό δικαίω­μα τοῦ νόμου πληρωθῆ ἐν ἡμῖν. Τί ἐστί τό «δικαίωμα»; Ὁ σκοπός, τό σπoύδαγμα. Σκοπός γάρ ἦν ἀναμάρτητον ποιῆσαι τόν ἄνθρωπον. Τούτου δέ μή ἰσχύσαντος, ἐπληρώθη ἐν ἡμῖν διά Χριστοῦ ὅ ἐκεῖνος ἐσπούδαζεν».

[154] «Εἰ γὰρ τῶν ὑπὸ τὴν ἁμαρτίαν γεγεννημένων ὁ θάνατος ἐπιτίμιον, ὁ ταύτης ἀπηλλαγμένος παντάπασι, δηλονότι ζωῆς ἀπολαύων, ἀλλ’ οὐ θάνατον, δίκαιον ἦν τοίνυν ἡττηθεῖσα ἡ ἁμαρτία, καὶ τὸν νικητὴν κατακρίνασα θανάτῳ, καὶ τὴν αὐτὴν ἐξενεγκοῦσα κατὰ τοῦ νενικηκότος, ψῆφον, ἥν ἀεὶ κατὰ τῶν ἡττημένων ἐξέφερεν, ἀδικοῦσα ἑάλω. Μέχρι μὲν γὰρ τοὺς ὑπηκόους τῷ θανάτῳ παρέπεμπεν, ὡς δίκαια ποιοῦ­σα, συνεχωρεῖτο τοῦτο ποιεῖν. Ἐπειδὴ δὲ τὸν ἀθῷον καὶ ἀνεύθυνον καὶ στεφάνων καὶ ἀναρρήσεων ἄξιον τοῖς αὐτοῖς ἐπιτιμίοις ὑπέβαλεν, ἀναγκαίως λοιπὸν ὡς ἄδικος τῆς ἐξουσίας ἐκβάλλεται». (De Incarn. Domini P. Μ. Gr. 75, c. 1433-1436 καί De Provid Χ. αὐτ. 83, 757-760.

[155]  «Οὐκοῦν ἐπειδήπερ ἀνέφικτον ἦν τῇ ἀνθρώπου φύσει τό καταργῆσαι θάνα­τον (ἐκεκράτητο γάρ ὑπ’ αὐτοῦ, κατακομιζούσης αὐτήν εἰς τοῦτο τῆς ἀρχαίας ἀρᾶς ἐκείνης) ἀναγκαίως ὁ ζωοποιός τοῦ Θεοῦ Λόγος τήν θανάτῳ κάτοχον ἠμπέσχετο φύσιν, τοὐτέστι τήν καθ’ ἡμᾶς, ἤγουν τήν ἀνθρωπίνην, ἵνα καί τῇ αὐτοῦ σαρκί καθάπερ τί τῶν ἀτιθάσσων θηρίων ἐπιπηδήσας ὁ θάνατος, παύσηται τῆς καθ’ ἡμᾶς τυραννίδος ὡς παρά Θεοῦ καταργούμενος». (Ad. reg de recta P. Μ. Gr. 76, c. 1376).

[156] Τurner, μν. έργ. σ. 58

[157] Adam. Dialogus de recta fide, P. M. Gr. XI, c. 1756-1757.

[158] Theolog. Carminum liber 1, Χ 65, P. Μ. Gr. XXXVII, c. 470

^[159] σ.σ. Πρὸς τούτοις, ἵνα, ὡς καὶ ἐν τῷ Α΄ κεφ. εἴπομεν, ἐκδηλωθῇ καὶ οὕτω ἡ ἄπειρος ἀγάπη τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸν ἄνθρωπον, ὅπως καὶ ἡ ἄπειρος δύναμις καὶ σο­φία Αὐτοῦ, μὴ παραβιασθῇ δὲ καὶ ἡ δωρηθεῖσα εἰς τὰ πνευματικὰ κτίσματα ἀπόλυτος ἐλευθερία, ἧς ἄνευ καὶ αὐτῶν ἡ πνευματικὴ φύσις θὰ ἤρετο ἀλλὰ καὶ ἡ κατὰ χάριν θέωσις τοῦ ἀνθρώπου θὰ καθίστατο ἀδύνατος.

[160]  σ.σ.  Παρεθέσαμεν καὶ ἐσχολιάσαμεν ἤδη περὶ τοῦ Σατανᾶ δὲ καὶ τοῦ κατὰ τοῦ Θεοῦ ὡς καὶ τοῦ ἀνθρώπου ἰδία μίσους του.

[161] Ὡριγ. Cels lib. VIII, 54, 64 P.M. 1597, 1610..

^[162]σ.σ. Κατὰ τὴν ταπεινὴν ἡμῶν γνώμην, αἱ περὶ ὧν ἀποκλίσεις τῶν ἁγίων τούτων Πατέρων προῆλθον ἁπλῶς ἐκ τῆς κατὰ γράμμα μόνον ἑρμηνείας, ὑπ’ αὐτῶν, τῶν ἐν τῇ Κ.Δ. λέξεων «λύτρον» καὶ «λύτρωσις» ἤ «ἀπολύτρωσις», τῶν ὁποίων ἡ ἀληθὴς ἔννοια εἶναι ὅλως διάφορος.

[163]  Θεοδωρ. De ine. Dom ιγ’, ιδ’, ιε’. Π. Μ. Gr. 75. 1432-1444.

[164]  Μ. Ἀθανασ. De inc. XXX 2, Κυριλ. Ἱεροσ. Orat. Cat. XIV 19.

 

[165]  Ρ. Μ. Gr. XXV. 112, 132, 393, XLV 52, 601

^[166]σ.σ. Ταπεινῶς φρονοῦμεν (ὅπως ἄλλως τε ἀρκούντως ἐπεξηγεῖ ἐν τῇ συνεχεία καὶ ὁ ἀοίδημος καθηγητής ὅτι, ἀπολύτως οὐδεμίαν ἰδίαν ἐξουσίαν ἔχει ὁ Σατανᾶς ἐπὶ τῆς ὅλης δημιουργίας. Ἐὰν ὁ Θεός, ἐν τῇ παντοδυναμίᾳ καὶ πανσοφίᾳ Του, ἐπιτρέπει εἰς αὐτὸν νά πειράζη ἤ καὶ νά βασανίζῃ τοὺς ἁμαρτάνοντας ἰδία ἀνθρώπους (σπανιώτατα δέ, ὅπως τὸν Ἰώβ, καὶ μὴ ἁμαρτωλούς), τοῦτο οὐδόλως ἀποτελεῖ ἐξουσίαν ἀλλ’ ἁπλὴν καὶ πάλιν παραχώρησιν τοῦ Θεοῦ, ἀρνητικῶς πάντοτε ἐξυπηρετοῦσαν τὸ ἐπὶ τῆς γῆς μυστήριον ἤ ἔργον Του. Τὴν ἔννοια ταύτην ἔχει καὶ ἡ ὑπὸ τοῦ Θεοῦ καὶ πάλιν παράδοσις εἰς τὸν Σατανᾶν καὶ πασῶν τῶν Βασιλειῶν (ἐξουσιῶν) τοῦ κόσμου τούτου (Λουκ. Δ΄6). Ἀ­ποτελεῖ καὶ αὐτὴ ἁπλῆν παραχώρησιν τοῦ Θεοῦ πρὸς τιμωρίαν, καὶ διὰ τοῦ τρόπου τούτου, τῶν κατὰ πλειοψηφίαν ἁμαρτωλῶν ἀνθρώπων. Διὰ τοῦτο καὶ θὰ τερματισθῇ καὶ αὐτὴ πάλιν ὑπὸ τοῦ Θεοῦ, καταργούμενης πάσης ἐξουσίας τοῦ Σατανᾶ ἐπὶ τοῦ Κόσμου (Ἰωάν. IB΄31, Ἀποκ. ΙΑ΄15 κ.ἄ.), ὅταν, ἐν τῷ «πληρώματι τῶν καιρῶν» (πρὸς Ἐφεσ. Α’ 1 – 10). Ὁ Σατανᾶς πνευματικὸν κτίσμα ὤν λειτουργικὸν «εἰς διακονίαν ἐπίσης ἀποστελλόμενον (Ἑβρ. Α΄14) εἶναι καὶ πάλιν, καὶ μετὰ τὴν πτῶσιν δηλ. καὶ διαστροφὴν του, ἁπλοῦν ἀρνητικὸν ὄργα­νον τῆς παντοδυνάμου βουλῆς καὶ τῆς ἀπολύτου ἐξουσίας τοῦ Θεοῦ, λαμβάνων παρ’  Αὐτοῦ ὡρισμένας ἐξουσίας πρὸς δοκιμασίαν ἤ τιμωρίαν τῶν ἀνθρώπων, μέχρις ὅτου ὁλοκληρωθῆ τὸ «μυστήριον» – ἔργον τοῦ Θεοῦ (Ἐφεσ. Α΄9-10, Πραξ. ΙΓ΄41 κ.ἄ.) ἐπὶ τῆς γῆς.

^[167]Πρβλ. Ἰωάν. Ἀρνέλλου «Ἀντέλεγχος…», σελ. 35-37, Ἀθῆναι 1923.

^[168] Ἐχωρίσθη βεβαίως τὸ πανάγιον σῶμα τοῦ Κυρίου ὑπὸ τῆς ψυχῆς Αὐτοῦ καὶ τοῦ ἐν αὐτῇ διαμένοντος αἰωνίου Λόγου – Υἱοῦ μετὰ τὸν ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ θάνα­τον Του, διότι μετέβη αὕτη κατὰ τὸ μεσολαβῆσαν μέχρι τῆς ἀναστάσεώς Του τριήμερον, (μετὰ τοῦ ἐν αὐτῇ ἐνοικοῦντος Λόγου – Θεοῦ) εἰς τὸν Ἅδην καὶ ἐκήρυξε «τοῖς ἐν φυλακῇ πνεύμασι». (Α΄ Πετρ. Γ΄20). Ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸ τριήμερον τοῦτο τὸ πανακήρατον σῶμα τοῦ Κυρίου ἀφθαρτισθέν αὐθωρεί καί πνευματοποιηθέν ἦτο καὶ πάλιν ἐν τῷ τρισυποστάτῳ Θεῶ, ἐφόσον «ἐν αὐτῷ ζῶμεν, κινούμεθα καί ἐσμέν» (Πράξ. ΙΖ΄28). Καὶ ὑπ’ Αὐτοῦ («μὴ ἐγκαταληφθὲν νά ἴδῃ διαφθοράν» – Πράξ. Β΄27) ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, διὰ νά ἐνοικήσῃ πάλιν ἐν αὐτῷ ἡ ψυχὴ τοῦ Κυρίου μετὰ τοῦ ἐν αὐτῇ αἰωνίου Λόγου – Υἱοῦ, ἀλλὰ καὶ ὑψωθῇ καὶ «καθίσῃ καὶ τοῦτο ἐν δεξιᾷ τῆς μεγαλωσύνης…» εἰς αἰῶνας αἰώνων (Ἑβρ. Α΄3 κ.ἄ.).

^[169] Γράφοντες ὅτι ἡ θεία δικαιοσύνη εἶναι «τιμωρός» καὶ «βραβεύουσα», νοοῦμεν ὅτι ἐκδηλοῦται οὕτως, «ὡς εἴπομεν, ἡ βούλησις – θέλησις ἤ ἡ κρίσις τοῦ Θεοῦ, ἥτις καθὸ ἀπείρως τελεία εἶναι ἡ συνισταμ­ένη πάσης ἐννοίας δικαίου, ἠθικῆς καὶ ἀρετῆς». (Πρβλ. Χρ. Ἀνδρούτσου «Δογματ.», σελ. 68-70). Ἄλλως, ὡς θείαν δικαιοσύνην δέον νά νοήσωμεν καὶ τὸν πνευμα­τικόν ἰδίᾳ ἀλλὰ, καὶ τοὺς φυσικούς ἀκολούθως νόμους, οὕς ὁ Θεὸς ἔταξε πρὸς περιφρούρησιν καὶ ἐξυπηρέτησιν τοῦ ὅλου ἔργου τῆς δημιουργίας, τοὺς ὁποίους οἱ παραβιάζοντες αὐτοτιμωροῦνται, χωρὶς οὐδόλως νά θέλῃ τοῦτο ὁ Θεός. Διότι ἀποδειχθείσης, δυστυχῶς, ἀναποφεύκτου τῆς ὑπὸ τοῦ Θεοῦ ἀπολύτως, προγνωσθείσης «κακῆς χρήσεως» τῆς ἐνσυνειδήτου ἐλευθερίας ὑπὸ ὡρισμένων πνευματικῶν κτισμάτων, τὸ ἔργον τοῦ Θεοῦ θὰ κατεστρέφετο κυριο­λεκτικῶς ὑπ’ αὐτῶν, ἐὰν δὲν ὑπῆρχον αἱ κατ’ αὐτῶν κυρώσεις τῶν νόμων τούτων. Ἀλλ’ αἱ κυρώσεις αὕται ἐτάχθησαν προσέτι διὰ τὸν ἄνθρωπον (ἐν τῇ ἀπείρῳ τοῦ Θεοῦ σοφίᾳ) καὶ ὡς «παιδαγωγικὰ μέσα», συντελοῦσαι, διὰ τῶν ὀδυνηρῶν συνεπειῶν αὐτῶν, εἰς τὴν μετάνοιαν καὶ τὴν σωτηρίαν αὐτοῦ.

^[170] Ὀρθῶς ἐχαρακτηρίσθη ὁ Κύριος ὡς «αὐτοδικαιοσύνη» ἤ «δικαιοσύνη τοῦ Πατρός», ἐφόσον εἶναι ὁ «αἰώνιος Λόγος-Υἱός», ἡ ἄπειρος, ἐνυπόστατος καὶ ἐνσυνείδητος «Δύναμις» καὶ «Σοφία» τοῦ Θεοῦ (Ἰωάν. Α΄1, Α΄ Κορ. Α΄24 κ.ἄ.) ἥτις κρίνει, καὶ θὰ κρίνῃ, κατὰ τὴν τελικὴν κρίσιν, τὸν κόσμον, βραβεύουσα αἰωνίως τοὺς δικαίους καὶ τιμωροῦσα αἰωνίως τοὺς ἁμαρτωλούς. Ἐνταῦθα δέον νά σημειωθῆ ὅτι δεινή σατανική πλάνη τυγχάνει καί ἡ ἀντιγραφική δοξασία περί ἀποκαταστάσεως τῶν πάντων ἤ τό χρονικῶς περιορισμένον τῆς αἰωνίου κολάσεως. Διὰ τοῦτο ῥητῶς ἐτόνισεν ὁ Κύριος. «…Ὥσπερ γὰρ ὁ Πατὴρ ἐγείρει τοὺς νεκροὺς καὶ ζωοποιεῖ οὕτω καὶ ὁ Υἱὸς οὓς θέλει ζωοποιεῖ. Οὐδὲ γὰρ ὁ Πατὴρ κρίνει οὐδένα, ἀλλὰ τὴν κρίσιν πᾶσαν δέδωκε τῷ Υἱῷ, ἵνα πάντες τιμῶσι τὸν Υἱὸν καθὼς τιμῶσι τὸν Πατέρα» (Ἰωὰν. Ε΄21-22).

^[171]Πρβλ. μακαριστοῦ καθηγητοῦ Σάβ. Ἀγουρίδου μνημ. ἐργ., σελ. 14-15. «…ἡ ἀνάστασις τοῦ Ἰησοῦ δέν σημαίνει ἁπλῶς τὴν ἀνύψωσιν του θνητοῦ καὶ φθαρτοῦ στην αἰωνιότητα, ἀλλὰ σημαί­νει συγχρόνως τήν θεμελίωσι τοῦ ἀπολύτου κύρους τῶν ἀρχῶν τῆς δικαιο­σύνης καὶ τῆς ἀγάπης στόν κόσμο».

^[172]Ἡ λέξις «πρωτότοκος», προκειμένου περὶ τοῦ Κ. ἡ. Ἱ. Χριστοῦ, τὸν «ἔχοντα τάς ἐπαγγελίας».

[173] Πρβλ. καί Μελίτωνος «Σαρδιανῶν ἐπισκόπου» τοῦ ἀπολογητοῦ «Ὁμιλία εἰς τὸ Πάθος ἤ περὶ Πάσχα» (ὑπὸ Κωντ. Μπρατσέλα), ἐκδ. 1971, σελ. 64-65. «Καὶ ἀνέστη ἐκ νεκρῶν καὶ ταύτην βοᾷ ἡμῖν τὴν φωνήν… ἐγὼ τὸν κατάδικον ἀπέλυσα, ἐγὼ τὸν νεκρὸν ἐζωοποίησα, ἐγὼ τὸν τεθαμμένον ἀνίστημι…, ἐγὼ ὁ καταλύσας τὸν θάνατον καὶ θριαμβεύσας τὸν ἐχθρόν, καὶ καταπατήσας τὸν ἅδην καὶ δήσας τὸν ἰ­σχυρόν, καὶ καθορμήσας τὸν ἄνθρωπον εἰς τὰ ὕψη τῶν οὐρανῶν, ἐγώ, φησὶ Χριστός… Ἐγὼ τὸ Πάσχα τῆς σωτηρίας, ὁ ἀμνὸς ὁ ὑπὲρ ὑμῶν σφαγείς, ἐγὼ τὸ λύτρον ὑμῶν, ἐγὼ ἡ ζωὴ ὑμῶν,… ἐγὼ ὁ σωτὴρ ὑμῶν, ἐγὼ ὑμῶν ἡ ἀνάστασις…».

 

^[174]Πρβλ. μακαριστοῦ καθηγητοῦ Ἰωάν. Καλογήρου «Ἐνημερωτικαί Εἰσηγήσεις κατά τήν Β΄ Διάσκεψιν τῆς Διορθοδόξου Θεολογικῆς Ἐπιτροπῆς ἐπί τοῦ διαλόγου μετά τῶν Παλαιοκαθολικῶν», ἔκδ. 1971, σελ.. 15, ὑποσ. 1. «…Ὁ (σ.σ. μακαρίτης «ἐπίσκοπος» τῶν Παλαιοκαθολικῶν της Ἐλ­βετίας) Urs Küry… κατεδείκνυε τό σαθρόν του Θεολογικοῦ περιεχομένου τοῦ Filiopue, ὡς ἐξ ὠρισμένης τριαδολογικῆς θεωρητικῆς ἰδιοτυπίας (Spekulation) τοῦ Αὐγουστίνου καί τῶν μεταγενεστέρων μεγάλων Σχολαστικῶν Ἀνσέλμου Καντερβουρίας καί Θωμᾶ Ἀκινάτου προκύψαντος…».

^[175] Ἐκ «μέρους» πάντοτε, δυνάμενοι νά γνωρίσωμεν (Α΄ Κορ. ΙΓ΄9 κ.ἄ.) τάς λεπτομερείας τοῦ μυστηριώδους «ἔργου» τοῦ Θεοῦ (Πράξ. ΙΓ΄41 κ.ἄ.), τῆς ὅλης δηλ. καί ἐξ «οὐκ ὄντων» πνευματικῆς καί ὑλικῆς δημιουργίας, καί ὁδηγόν πάντοτε ἔχοντες τήν θείαν ἀποκάλυψιν, λαμβάνομεν, «ὡς ἐν ἐσόπτρῳ καί αἰνίγματι» (Α΄ Κορ. ΙΓ΄11 κ.ἄ.), σχετικήν τίνα μόνον ἔννοιαν αὐτῶν δι’ ἀντιπαραβολῆς τῶν ἔργων τοῦ ἀνθρώπου, ἡ ψυχή τοῦ ὁποίου ἐπλάσθη «κατ’ εἰκόνα» τοῦ Θεοῦ (Γένεσ. Α΄26).  Ὅπως λοιπόν ἐν τῷ νοΐ ἡμῶν γεννῶνται οὐχί ἐκ τῆς οὐσίας του ἀλλ’ ἐξ «οὐκ ὄντων» πᾶσαι αἱ ψιλαί καί ἀφηρημέναι ἰδέαι περί τῶν διαφόρων ἔργων – δημιουργημάτων ἡμῶν καί μετά τήν ἐπεξεργασίαν αὐτῶν ἐν αὐτῷ, διά διαφόρων συλλογισμῶν…, φέρονται ἑκάστοτε, κατ’ ἐλευθέραν βούλησιν ἡμῶν, εἰς ὀντοποίησιν (κυριολεκτικῶς «μορφοποίησιν») διά τῆς ὑφεστώσης ὕλης, οὕτως, ἐν ἀντιπαραβολῇ, ὁ ἄπειρος καί ἀπερινόητος Θεός Πατήρ, γεννήσας ἤ συλλαβῶν ἐν τῷ ἀπείρῳ καί ἀκατάληπτω ὡσαύτως νοΐ Αὐτοῦ (Ρωμ. ΙΑ΄34), οὐχί ἐκ τῆς οὐσίας Αὐτοῦ ἀλλ’ ἐκ τοῦ «μή ὄντος», «ψιλάς ἰδέας» περί τοῦ ὅλου ἔργου Του, ηὐδόκησε νά φέρῃ ταύτας ἐξ «οὐκ ὄντων» εἰς τό «εἶναι» διά τοῦ μονογενοῦς Αὐτοῦ Υἱοῦ – Λόγου (Ἰωάν. Α΄1-2 κ.ἄ.), συνεργοῦντος τοῦ Ἁγίου Πνεύματός Του. Γενομένης δ’ ἐπεξεργασίας τῶν ἰδεῶν τούτων ἐν ἀπερινοήτῳ συμβουλίῳ τῶν τριῶν ὑποστάσεων τῆς Θεότητος, ἤρξατο προοδευτικῶς ἡ ὀντοποίησις αὐτῶν ἐξ «οὐκ ὄντων» τῇ  παντοδυνάμω ἁπλῶς βουλῇ τοῦ Θεοῦ διά τῆς ἐξ οὐκ ὄντων ἐπίσης ὀντοποιήσεως καί τῆς ὕλης, ἥτις ἀπητεῖτο πρός ὀντοποίησιν καί μορφοποίησιν αὐτῶν. Καί ὡς αἱ ψιλαί ἰδέαι ἡμῶν περί τῶν ἡμετέρων ἔργων, γεννώμεναι ἐν τῷ νοΐ ἡμῶν οὔτε μέρος τῆς οὐσίας αὐτοῦ εἶναι, μήτε ταύτης μετέχουσι μετά τήν σύλληψιν των, οὕτω καί αἱ περί τοῦ «μή ὄντος» ψιλαί ἰδέαι» τοῦ Θεοῦ οὔτε ἐκ τῆς οὐσίας Αὐτοῦ προῆλθον, μήτε, γεννηθεῖσαι ἤ συλληφθεῖσαι ἐν τῷ νοΐ Αὐτοῦ, μετέσχον τῆς Θείας Οὐσίας μετά τήν σύλληψιν καί τήν ἐπεξεργασίαν αὐτῶν.  Ὅπως ἐπίσης ἐν τῷ νοΐ τοῦ μηχανικοῦ προνοοῦνται «προγνωστικῶς», ἐν ψιλαῖς ἰδέαις, πᾶσαι αἱ λεπτομέρειαι τῆς λειτουργίας τῶν πολυσυνθέτων ἐργοστασίων κ.ἄ. μηχανημάτων, οὕτω καί ὁ Θεός ἐν τῇ ἀπείρῳ Αὐτοῦ προγνώσει, προέγνω πάσας τάς λεπτομερείας τοῦ ὅλου ἔργου τῆς εὐδοκίας Του.  Ἀλλ’ Ἐκεῖνος προέγνω οὐχί μόνον πᾶσαν κίνησιν, ζωήν κ.λ.π. τῶν καθαρῶς ὑλικῶν κτισμάτων Του, ὡς καί τῶν δι’ ἐνστίκτων προικισθέντων, βάσει τῶν φυσικῶν νό­μων, οὕς Αὐτός πάλιν ἔταξε. Προέγνω ἐπίσης καί πᾶσαν λεπτομέρειαν τῆς ζωῆς καί τῆς δράσεως καί ἀλληλεπιδράσεως ἐν γένει καί πάντων τῶν πνευματικῶν καί ἐνσυνειδήτων ἄρα δέ καί ἐλευθέρων κτισμάτων Του, ἐν οἷς καί οἱ ἄγγελοι, ὡς καί ὁ ἄνθρωπος. Ἡ τοιαύτη πρόγνωσις τοῦ Θεοῦ εἶναι βεβαίως ἐπί­σης ἀπερινόητος…, ἀλλά βεβαιοῦται πλήρως, διά τῆς πραγματώσεως τοῦ προφητισμοῦ. Καί διακηρύσσει καί αὕτη τήν ἄπειρον σοφίαν καί δύναμιν ἀλλά καί τήν ἄπειρον ἀγάπην τοῦ Θεοῦ, περί ὧν λαμβάνομεν μικράν ἔννοιαν ὅταν ἀναλογισθῶμεν ὅτι, κατά τήν ρητήν πάλιν βεβαίωσιν τοῦ Κυ­ρίου, «καί αἱ τρίχες τῆς κεφαλῆς ἡμῶν πᾶσαι ἠριθμημέναι εἰσίν», ὑπό τοῦ Θεοῦ (Ματθ. Ι΄30) πρό πάσης βεβαίως δημιουργίας.

^[176] Περί τῆς διαφορᾶς τοῦ «πανθεϊσμοῦ» ἀπό τόν «πανενθεϊσμόν» ἐπαγόμεθα τα κάτωθι: Πανθεϊσμός εἶναι ἡ θεωρία ὅτι ὁ κόσμος ἀποτελεῖ ἀπόρροια τοῦ Θεοῦ. Πανενθεϊσμός εἶναι ἡ καινοφανής θεωρία ὅτι ἡ ὕλη εἶναι ὡσαύτως αὐθύπαρκτος ἐπιδρῶσα ἐπί τοῦ Θεοῦ, ἀλλά καί τελοῦσα ὑπό τήν ἐπίδρασίν Του.

 

^[177] Ὡς εἴπομεν, ταυτίζοντες οἱ Δυτικοί τήν θείαν οὐσίαν μέ τάς ἀκτίστους ἐνέργειας τοῦ Θεοῦ ἀποφεύγουν τόν «πανθεϊσμόν», δεχόμενοι ἤδη μόνον τήν ἐν τῷ κόσμῳ ἐνέργειαν τοῦ Θεοῦ ὡς κτιστήν.

^[178] Πρβλ. καί Ἀποστολ. Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος «Ὁ Παπισμός καί ἡ Οὐνία», σελ. 12-13. «… Ε΄ Ἡ ἱκανοποίησις τῆς θείας δικαιοσύνης ὑπό τοῦ μετανοοῦντος. Εἰς τήν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν μας ἡ μετάνοια καί ἡ ἐξομολόγησις εἶναι μυστήριον καί πρᾶξις, καθ’ ἥν ὁ ἄνθρωπος ὁ ὁποῖος συνησθάνθη τά ἁμαρτήματά του, μετανοεῖ… καί προσέρχεται εἰς τόν πνευματικόν πατέρα, ἐξομολογεῖται καί λαμβάνει συγχώρησιν διά τοῦ ἐλέους τοῦ Θεοῦ, τό ὁποῖον διοχετεύεται διά τῆς εὐχῆς καί τῆς ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν τοῦ ἱερέως.  Ἀλλ’ εἰς τήν Παπικήν «Ἐκκλησίαν», ὁ μετανοῶν ἁμαρτωλός, ὅταν ἐξομολογεῖται, δικάζεται παρά τοῦ ἱερέως καί ἐπιβάλλονται εἰς αὐτόν διάφορα ἐπιτίμια μέ ποινικόν χαρακτῆρα, διά νά ἐξιλεωθῇ ἀπέναντι τοῦ Θεοῦ… Τοῦτο εἶναι ἀντίθετον πρός τό Ἱ. Εὐαγγέλιον».

^[179]Πλήν τῆς περί «ἱκανοποιήσεως τῆς θείας δικαιοσύνης…» θεωρίας, ὁ  Ἀνσελμος Καντερβουρίας ὑπῆρξεν ἔνθερμος ὑποστηρικτής καί τῆς αἱρέσεως τοῦ Filioque…», ἐξ ἐπιδράσεως προδήλως καί πάλιν τῆς σχετικῆς αἱρετικῆς διδασκαλίας τοῦ Ἱ. Αὐγουστίνου. Πρβλ. (+) Ἀρχ/που Χρυσοστ. Παπαδοπούλου «Τό πρωτεῖον τοῦ Ἐπισκόπου Ρώ­μης», σελ.. 215 καί βιβλ. αὐτόθι.

^[180] Πρβλ. καί ἀοιδίμου Ἀρχιμ.  Βασ. Στεφανίδου «Ἐκκλησ. Ἱστορία», σελ. 500-501 καί βιβλ. αὔτ. «Ἄνσελμος Καντερβουρίας…». Ἐν τῷ συγγράμματι αὐτοῦ ἐπιγραφομένῳ «Cur deus homo» (διατί ὁ Θεός ἄνθρωπος) ἐζήτησε νά ἀποδείξῃ τήν ἀνάγκην τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Θεοῦ. Ἡ θεία δικαιοσύνη ἀπήτει ἱκανοποίησιν (satisfactio), τήν ὁποίαν ἄν­θρωπος δέν ἠδύνατο νά τελέσῃ, ἦτο, ἄρα, ἀνάγκη νά τελέσῃ αὐτήν θεάνθρω­πος. Διά τῆς διδασκαλίας ταύτης πρῶτος ὁ Ἄνσελμος τήν ὑπό τοῦ Τερτυλιανοῦ καθορισθεῖσαν νομικήν σχέσιν τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ Θεοῦ ἐν τῷ μυστηρίῳ τῆς ἐξομολογήσεως καί μετανοίας μετέφερεν ἐπί τῆς σχέσεως τοῦ Χριστοῦ καί τοῦ Θεοῦ ἐν τῷ ζητήματι τοῦ σωτηριώδους ἔργου τοῦ Θεοῦ».

[181] Ὁποίαν πράγματι καταρράκωσιν τῆς θείας «τελειότητος» καί «δικαιοσύνης» θά ἀπετέλει καί ἡ ἀντίφασις ἀφ’ ἑνός μέν τῆς εἰς ἡμᾶς δοθείσης ἐντολῆς, διά τοῦ ὑπό τοῦ Θεοῦ δοθέντος Νόμου (Ἰωάν. Α΄17) «… ἀθῶον καί δίκαιον οὐκ ἀποκτενεῖς…» (Ἐξοδ. ΚΓ΄7, πρβλ. καί Δεύτερον. ΚΑ΄26, Ἰεζεκ. ΙΗ΄20 κ.ἄ.) καί ἀφ’ ἑτέρου τῆς ἀπαιτήσεως τῆς «θείας δικαιοσύνης» ὅπως θανατωθῇ καί θυσιασθῇ ἀθῶος καί ἀναμάρ­τητος διά τήν ἱκανοποίησιν αὐτῆς λόγω προσβολῆς γενομένης παρ’ ἄλλου…, ὅσον δήποτε μεγάλη καί ἄν ἦτο ἡ προσβολή αὕτη…

^[182] Οἱ Διαμαρτυρομένοι ἐθεώρησαν περιττόν οὐχί μόνον τό βάπτισμα ἀλλά καί «τά καλά ἔργα»! Διότι, κατ’ αὐτούς, ἀρκεῖ μόνον ἡ πρός τόν Κύριον πίστις, γενόμενης πλήρους ἱκανοποιήσεως τῆς «θείας δικαιοσύνης!» διά τῆς Σταυρικῆς θυσίας Του.

^[183] Πρβλ. ἁγ. Ἰωάν. Χρυσοστ. Λόγ. Α΄ «πρός Σταγειρίτην Ἀσκητήν δαιμονιώντα», Ε.Π.Μ. τ. 47, σ. 428 – 429.

^[184]Διά τῶν χωρίων τούτων βεβαιοῦται ἡ βαρύτατη εὔθυνη τοῦ Ἰουδαϊκοῦ λαοῦ διά τήν ἄδικον σταύρωσιν τοῦ Κυρίου, διότι, προδήλως, ἡ σχετική ἀπόφασις τοῦ Πιλᾶτου ἐξηρτᾶτο, κατά μέγα μέρος τουλάχιστον, ἐκ τῆς συγκαταθέσεως ἤ μή αὐτοῦ.

^[185] Πᾶσαι αἱ τιμωρίαι τῶν ἁμαρτωλῶν δέν ἐπιβάλλονται ὑπό τοῦ Θεοῦ (τῆς θείας δικαιοσύνης) κατά τήν ἔννοιαν τῶν ἀνθρωπίνων. Οἱ ἁμαρτάνοντες τιμωροῦνται παρα­βιάζοντες εἴτε τόν πνευματικόν ἤ καί τούς φυσικούς νόμους, τούς ὁποίους ὁ Θεός ἔταξεν ἐν τῇ ἀπείρῳ Αὐτοῦ ἐξουσία: πρός περιφρούρησιν καί ἐξυπηρέτησιν τοῦ ὅλου «μυστηρίου -ἔργου» Του (Ἐφεσ. Α΄9, Πράξ. ΙΓ΄41 κ.ἄ.). Καί ὑφίστανται οὕ­τω τάς συνεπείας τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν. Κατά τόν μεγαλειώδη λόγο τοῦ Θείου Παύλου «τα ὀψώνια της ἁμαρτίας θάνατος».

[186] Τὴν ἔννοιαν ταύτην ἔχει καὶ τὸ χωρίον τοῦτο καὶ οὐχὶ ὡς πιστεύουσιν οἱ Δυ­τικοί, ἀλλὰ καὶ πολλοὶ δυστυχῶς τῶν ἡμετέρων, ὅτι ὁ Κύριος ἀναλαβών ἐπὶ τοῦ σταυροῦ τάς ἁμαρτίας ἀλλὰ καὶ τάς ἀσθενείας ἡμῶν ἐν τῷ σώματι Αὐτοῦ,  ἐγένετο, ὡς ἐκ τούτου, ἔστω καὶ δι’ ὀλίγον χρόνον (!), ὁ μεγαλύτερος τῶν ἁμαρτωλῶν! Διότι προσέτι ῥητῶς ἡ Γραφὴ τονί­ζει: «…δικαιοσύνη δικαίου ἐπ’ αὐτὸν ἔσται καὶ ἀνομία ἀνόμου ἐπ’ αὐτὸν ἔσται» (Ἰεζεκ. ΙΗ΄20, πρβλ. καὶ αὐτόθι στιχ. 4 ὡς καὶ Ἐξοδ. ΚΓ΄7 καὶ Δευτερ. ΚΑ΄26).

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΤΡΙΤΟΝ

Η ΑΛΗΘΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΣΤΑΥΡΙΚΗΣ ΘΥΣIΑΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΚΑΙ ΑΙ ΠΕΡΙ ΑΥΤΗΣ ΜΑΡΤΥΡΙΑΙ

Α) Τά κυριώτερα χωρία τῆς Γραφῆς[1]

Ἰωάν. Γ΄16-17. «Οὕτω γάρ ἠγάπησεν ὁ Θεός τόν κόσμον, ὥστε καί τόν Υἱόν αὐτοῦ τόν μονογενῆ ἔδωκεν, ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτόν μή ἀπόληται, ἀλλ’ ἔχη ζωήν αἰώνιον…»…

Ἐφεσ. Α΄5. «Εὐλογητός ὁ Θεός καί πατήρ τοῦ Κ. ἡ. Ἰ. Χριστοῦ, ὁ εὐλογήσας ἡμᾶς ἐν πάσῃ εὐλογίᾳ πνευματικῇ ἐν τοῖς ἐπουρανίοις ἐν Χριστῷ, καθώς ἐξελέξατο ἡμᾶς ἐν αὐτῷ πρό καταβολῆς κόσμου…., ἐν ἀγάπῃ προορίσας ἡμᾶς εἰς υἱοθεσίαν διά Ἰησοῦ Χριστοῦ».

Ἰωάν. I΄14-19. «…Ἐγώ εἰμί ὁ ποιμήν ὁ καλός… καί τήν ψυχήν μου τίθημι ὑπέρ τῶν προβάτων… Διά τοῦτο ὁ πατήρ μέ ἀγαπᾶ ὅτι ἐγώ τίθημι τήν ψυχήν μου, ἵνα πάλιν λάβω αὐτήν. Οὐδείς αἴρει αὐτήν ἀπ’ ἐμοῦ, ἀλλ’ ἐγώ τίθημι αὐτήν ἀπ’ ἐμαυτοῦ. Ἐξουσίαν ἔχω θεῖναι αὐτήν καί ἐξουσίαν ἔχω πάλιν λαβεῖν αὐτήν…».

Ψαλμ. ΛΘ΄(39) 6-10, πρβλ. καί Ἑβρ. I΄5-8. «Πολλά ἐποίησας σύ, Κύριε ὁ Θεός μου, τά θαυμάσια… θυσίαν καί προσφοράν οὐκ ἠθέλησας, σῶμα δέ κατηρτίσω μοι. Ὁλοκαυτώματα καί περί ἁμαρτίας οὐκ ἐζήτησας. Τότε εἶπον. Ἰδού ἤκω… τοῦ ποιῆσαι τό θέλημά σου ὁ Θεός μου».

Ἐν τοῖς χωρίοις τούτοις ρητῶς βεβαιοῦται, ὅτι οὐχί μόνον ἡ ἐνανθρώπησις τοῦ Αἰωνίου Λόγου – Υἱοῦ ἐν τῷ Κ. ἡ. Ἰ. Χριστῷ, ἀλλά καί ἡ προσέλευσις τοῦ Κυρίου εἰς τόν Σταυρόν τοῦ Γολγο­θᾶ ἐγένοντο εἰς ἐκδήλωσιν τῆς ἀπείρου ἀγάπης τοῦ Θεοῦ πρός τόν ἄνθρω­πον, ἀποκορύφωμα δέ ταύτης ὑπῆρξεν ἡ ἑκουσία Σταυρική θυσία τοῦ Κυ­ρίου, ἐφόσον αὕτη, κατά τήν ἄπειρον θείαν πρόγνωσιν, θά ἦτο, δι’ ὅσους λόγους προανεπτύξαμεν, ἀναπόφευκτος. Σαφῶς δηλαδή καί κατηγορηματικῶς τονίζεται ἐν τῷ α΄ χωρίω ὅτι, ἐξ ἀπείρου ἀγάπης ὁ Θεός ἔδωκε (..ἠνέχθη…, παρεχώρησεν, νά θυσιασθῇ…) τόν Μονογενῆ Υἱόν Του, ἵνα «πᾶς ὁ πιστεύων εἰς Αὐτόν μή ἀπόληται…». Ρητῶς ἐπίσης τονίζει ὁ προφητανάξ Δαϋίδ, ἐν Πνεύματι Ἁγίω, ὅτι «θυσίαν… καί ὁλοκαυτώματα περί ἁμαρτίας…» ὁ Θεός δέν ἠθέλησε. Τέλος, καί συμπληρωματικῶς, ὁ Κύριος προσέθεσεν: «…Οὐδείς αἴρει τήν ψυχήν μου ἀπ’ ἐμοῦ, ἀλλ’ ἐγώ τίθημι αὐτήν ἀπ’ ἐμαυτοῦ ἐξουσίαν ἔχω θεῖναι αὐτήν καί ἐξουσίαν ἔχω πάλιν λαβεῖν αὐτήν». Ἑκουσίως προσῆλθεν εἰς τήν προσφοράν τῆς ὑπάτης ταύτης θυσίας, οὐχί μόνον ὡς αἰώνιος Λόγος – Υἱός, κατά τήν σχετικήν εὐδοκίαν τοῦ Παναγάθου Πατρός (Ἐφεσ. Α΄9 κ.ἄ.), ἀλλά καί ὡς τέλειος ἄνθρωπος. Ὡς Θεός μέν, εἰς ἐκδήλωσιν τῆς ὑπάτης ἀγάπης καί συγκαταβάσεώς Του πρός τόν ἄνθρωπον. Ὡς τέλειος δέ ἄνθρωπος καί «καλός ποιμήν», εἰς ἐκδήλωσιν τελείας καί πάλιν ἀγάπης πρός τά λογικά πρόβατα, ἀλλά καί πρός ἀπόδειξιν τῆς ἀπολύτου ὑπακοῆς Του εἰς τό θέλημα τοῦ Πατρός. (Φιλιπ. Β΄8 κ.ἄ.).

β) Ἡ τελεία ὡσαύτως ἀναμαρτησία τοῦ Κυρίου βεβαιοῦται διά τῶν ἑξῆς χωρίων: Ἰωάν. Η΄46. «Τίς ἐξ ἡμῶν ἐλέγχει με περί ἁμαρτίας;»

Ἰωάν. ΙΔ΄30. « Ἔρχεται γάρ ὁ τοῦ κόσμου ἄρχων καί ἐν ἐμοί οὐκ ἔχει οὐδέν».

Ἰωάν. ΙΗ΄38. «…Ἐγώ (σ.σ. ὁ Πιλᾶτος) οὐδεμίαν αἰτίαν εὑρίσκω ἐν αὐτῷ»· καί ΙΘ΄4-7. «Ἐξῆλθεν οὖν πάλιν ἔξω ὁ Πιλᾶτος καί λέγει αὐτοῖς …ἐν αὐτῷ οὐδεμίαν αἰτίαν εὑρίσκω….» καί «…ἐγώ γάρ οὐχ εὑρίσκω ἐν αὐτῷ αἰτία….».

Β΄ Κορ. Ε΄21. «Τόν μή γνόντα ἁμαρτίαν ὑπέρ ἡμῶν ἁμαρτία ἐποίησεν…».

Α΄ Πετρ. Α΄18-20. « …Εἰδότες ὅτι… ἐλυτρώθητε… τιμίῳ αἵματι ὡς ἀμνοῦ ἀμώμου καί ἀσπίλου Χριστοῦ…… Καί Β΄22. « …Ὅς ἁμαρτίαν οὐκ ἐποίησεν οὐδέ εὑρέθη δόλος ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ».

γ) Ἡ ὑπό τοῦ Κυρίου, καί διά τῆς Σταυρικῆς θυσίας Του, συντριβή τῆς κεφαλῆς τοῦ σατανᾶ τονίζεται ἐν τοῖς χωρίοις:

Γενέσ. Γ΄14-15. « …Καί ἔχθραν θήσω ἀνά μέσον σοῦ καί ἀνά μέσον τῆς γυναικός καί ἀνά μέσον τοῦ σπέρματός σου καί ἀνά μέσον τοῦ σπέρ­ματος αὐτῆς. Αὐτός σου τηρήσει τήν κεφαλήν…».

Ἰωάν. IB΄31. «Νῦν ὁ ἄρχων τοῦ κόσμου τούτου ἐκβληθήσεται ἔξω». Καί, αὐτόθι, ΙΣΤ΄11. « …Ὁ ἄρχων τοῦ κόσμου τούτου κέκριται».

Ἑβρ. Β΄14-15. « …Ἐπεί οὖν τά παιδία κεκοινώνηκε σαρκός καί αἵματος καί αὐτός παραπλησίως μετέσχε τῶν αὐτῶν, ἵνα διά τοῦ θανάτου, καταργήσῃ τόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου τουτέστι τόν διάβολον…».

δ) Ἡ διά τῆς αὐτῆς θυσίας τοῦ Κυρίου κατάκρισις (κατάργησις δυνάμει) τῆς τε ἁμαρτίας ὡς καί τοῦ ἐξ αὐτῆς προελθόντος θανάτου μαρτυρεῖται ἐπίσης ἐν τοῖς χωρίοις:

Ρωμ. Γ΄23-26. « …Πάντες γάρ ἥμαρτον καί ὑστεροῦνται τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ δικαιούμενοι δωρεάν τῇ αὐτοῦ Χάριτι δι’ ἀπολυτρώσεως τῆς ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, ὅν προέθετο ὁ Θεός ἱλαστήριον διά τῆς πί­στεως…, εἰς ἔνδειξιν τῆς δικαιοσύνης αὐτοῦ…»

Αὐτόθι, E΄10. «..ἐχθροί ὄντες κατηλλάγημεν τῷ Θεῷ διά τοῦ θανά­του τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ…».

Αὐτόθι, Η΄2-4. «Ὁ γάρ νόμος τοῦ Πνεύματος τῆς ζωῆς ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ ἠλευθέρωσέ με ἀπό τοῦ νόμου τῆς ἁμαρτίας καί τοῦ θανάτου. Τό γάρ ἀδύνατον τοῦ νόμου, ἐν ᾧ ἠσθένει διά τῆς σαρκός, ὁ Θεός τόν Ἑαυ­τοῦ Υἱόν πέμψας ἐν ὁμοιώματι σαρκός ἁμαρτίας… κατέκρινε τήν ἁμαρτίαν ἐν σαρκί».

Α΄ Κορινθ. ΙΕ΄22-56. « …Ἐπειδή γάρ δι’ ἀνθρώπου ὁ θάνατος καί δι’ ἀνθρώπου ἀνάστασις νεκρῶν. Ὥσπερ γάρ ἐν τῷ Ἀδάμ πάντες ἀποθνήσκουσιν, οὕτω καί ἐν τῷ Χριστῷ πάντες ζωοποιηθήσονται. Ἔσχατος ἐχθρός καταργεῖται ὁ θάνατος… Κατεπόθη ὁ θάνατος εἰς νῖκος. Ποῦ σου θάνατε τό κέντρον; Ποῦ σου Ἅδη τό νῖκος; τό δέ κέντρον τοῦ θανάτου ἡ ἁμαρτία».

Β΄ Τιμ. Α΄9-10. (Πρβλ. καί Κολασ. Β΄15). « …Ἀλλά κακοπάθησον τῷ Εὐαγγελίῳ κατά δύναμιν Θεοῦ, τοῦ σώσαντος ἡμᾶς… κατ’ ἰδίαν πρόθεσιν καί χάριν, τήν δοθεῖσαν ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ πρό χρόνων αἰωνίων, φανερωθεῖσαν δέ νῦν διά τῆς ἐπιφανείας τοῦ σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, καταργήσαντος μέν τόν θάνατον, φωτίσαντος δέ ζωήν καί ἀφθαρσίαν διά τοῦ Εὐαγγελίου».

Α΄ Πέτρ. Α΄18-20. (Πρβλ. καί Α΄ Κορινθ. ΣΤ΄20 καί Ζ΄23). « …Εἰδότες ὅτι οὐ φθαρτοῖς… ἐλυτρώθητε… ἀλλά τιμίῳ αἵματι ὡς ἀμνοῦ ἀμώμου… Χριστοῦ».

Τέλος, ἡ προσφορά εἰς τόν Θεόν τῆς θυσίας τοῦ Κυρίου ὑπέρ τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν ἀναφέρεται ἐν τοῖς χωρίοις:

Ματθ. Κ΄28 (πρβλ. καί Μαρκ. Γ΄45, Τιτ. Β΄14 καί Α΄ Πετρ. Α΄18). « …ὁ Υἱός τοῦ ἀνθρώπου οὐκ ἦλθε διακονηθῆναι ἀλλά διακονῆσαι καί δοῦναι τήν ψυχήν αὐτοῦ λύτρον ἀντί πολλῶν».

Ἐφεσ. Ε΄2. (Πρβλ. καί Α΄ Κορ. Ε΄7). « …Καθώς ὁ Χριστός ἠγάπησεν ἡμᾶς καί παρέδωκεν ἑαυτόν ὑπέρ ἡμῶν προσφοράν καί θυσίαν τῷ Θεῷ εἰς ὀσμήν εὐωδίας…».

Ἑβρ. I΄12. « …Αὐτός δέ μίαν ὑπέρ ἁμαρτιῶν προσενέγκας θυσίαν».

Β) Αἱ κυριώτεραι γνῶμαι τῶν Ἁγίων Πατέρων τῆς ἁγ. ἡμῶν Ἐκκλησίας περί τῆς Σταυρικῆς Θυσίας τοῦ Κυρίου

 

α) Του Ἁγ. Ἀθανασίου (τοῦ Μεγάλου).

Τάς περί τῆς Σταυρικῆς θυσίας, ἀλλά καί τοῦ ὅλου μυστηρίου τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Κυρίου, γνώμας τοῦ ἁγίου τούτου Πατρός συνοψίσας ὁ μακαριστός καθηγητής Παναγ. Δημητρόπουλος, ἐν τῷ περισπουδάστῳ συγγράμματί του «Ἡ Ἀνθρωπολογία τοῦ Μέγ. Ἀθανασίου», ἔκδ. 1954, σελ. 105-109, γράφει, σύν ἄλλοις, τά ἑξῆς:

« …Τοιαύτη τις ἐν συντομίᾳ εἶναι ἡ σχέσις τῆς σωτηριολογίας τοῦ Ἀθανασίου πρός τήν Χριστολογίαν αὐτοῦ. Ἐκ τῆς σχέσεως ταύτης προκύ­πτει τό ἀναμφίρηστον συμπέρασμα ὅτι τήν σωτηρίαν τοῦ ἀνθρώπου ἠδύνατο νά ἀγάγῃ καί ἤγαγεν εἰς πέρας μόνον ὁ ἐνανθρωπήσας Λόγος τοῦ Θεοῦ, τοῦτο μέν, διά τῆς λύσεως τῆς καταδικαστικῆς ἀποφάσεως τῆς ἀπαγγελθείσης ὑπό τοῦ Θεοῦ κατά τοῦ παραβάτου τοῦ νόμου αὐτοῦ…, τοῦτο δέ, διά τῆς καταργήσεως τῆς ἁμαρτίας καί τοῦ ἐξ αὐτῆς προελθόντος θανάτου. Ἀμφότερα ἐνήργησεν ὁ σωτήρ οὐχί αὐθαιρέτως, ἀλλά συμφώνως πρός τόν ἴδιον νόμον. Καθώς δη­λαδή ἡ φθορά καί ὁ θάνατος ὑπῆρξαν ποιναί καί ἀκολουθίαι τῆς παραβά­σεως ὑπό τοῦ Θείου νόμου ὁριζόμεναι, οὕτω καί ἡ κατάργησις τῆς ἁμαρ­τίας καί τοῦ ἐξ αὐτῆς προελθόντος θανάτου ὤφειλον νά ἀκολουθήσωσι τήν πλήρωσιν τοῦ δικαιώματος τοῦ νόμου[2], ὅπερ ἡ ἀνθρωπίνη φύσις διά τήν ἀσθένειαν τῆς σαρκός καί διά τό εἶναι αὐτήν ὑποκειμένην εἰς τόν νόμον τοῦ θανάτου δέν ἠδύνατο ἀφ’ ἑαυτῆς νά πληρώσῃ[3]. Τό δικαίωμα τοῦτο τοῦ νόμου ἐπλήρωσεν ἐξ ὁλοκλήρου Αὐτός ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ, ὅτε γενόμενος ἄν­θρωπος «εἰς ἑαυτόν ἀνεδέξατο τό κρίμα, καί τῷ σώματι παθῶν ὑπέρ πάν­των, σωτηρίαν τοῖς πᾶσιν ἐχαρίσατο[4]. Τήν τοῦ σωτῆρος πλήρη ὑποταγήν τῷ ἰδίῳ νόμῳ ἐμφαίνει μέν καί ὅλος ὁ βίος καί ἡ πολιτεία αὐτοῦ κατά τό ἀνθρώπινον, κατ’ ἐξοχήν ὅμως ἐξαίρει ὁ ἑκούσιος Αὐτοῦ θάνατος, ὅν ἀνεδέχθη «τήν ἡμετέραν ὑπακοήν πληρῶν ἀνθ’ ἡμῶν»[5]. Ἀναλαβών δηλαδή ὁ Υἱός καί λόγος τοῦ Θεοῦ διά τῆς ἐνανθρω­πήσεως τήν ἀνθρωπίνην φύσιν ὁλόκληρον, ὡς ἄνθρωπος δέ, πλήν ἁμαρτίας, πολιτευθείς καί ὑπέρ ἁμαρτιῶν δούς ἑαυτόν τῷ θανάτῳ, τήν μέν ἁμαρτίαν περί ἁμαρτίας κατέκρινεν ἐν τῇ σαρκί[6], ἐκστήσας ἀπ’ αὐτῆς τό παράπτωμα ἐν ᾧ ἠχμαλωτίζετο, ὥστε μή δέχεσθαι τόν Θεῖον νοῦν[7], τὸν δὲ νόμον τῆς ἁμαρτίας καὶ τῆς φθορᾶς ἔλυσε καὶ κατήργησε[8].

»Ὅτι ὁ Κύριος ἡμῶν κατακρίνας περί ἁμαρτίας τήν ἁμαρτίαν ἔπραξε τοῦτο δυνάμει καί συμφώνως τῷ νόμῳ ἐφ’ οὗ εἶχεν ἑδραιώσει τό κράτος αὐτῆς ἡ ἁμαρτία εἶναι ὅμως φανερόν. Κατά τά ἤδη λεχθέντα, ἡ ἁμαρτία, ὡς πρᾶξις τοῦ αὐτεξουσίου, ὑπό τοῦ ἀνθρώπου ἐλευθέρως τελεσθεῖσα, ἐγκατέστησε ὡς νόμον αὐτῆς τόν θάνατον ἐφ’ ὁλοκλήρου του ἀνθρωπίνου γένους[9]. Ὅθεν ἐφόσον ὁ θάνατος ὑπῆρξε ποινή καί ἀκολουθία τῆς ἁμαρτίας, ὁ ἄνθρωπος Χριστός, μακράν πάσης ἁμαρτίας Ἑαυτόν τηρήσας, πα­ρά τό θνητόν τῆς σαρκός Αὐτοῦ, ὡς ἀναμάρτητος κατ’ οὐδένα λόγον ἠδύνατο νά ᾗ ὑπεύθυνος θανάτου, οὗτινος ἡ βασιλεία στηρίζεται ἐπί τῆς ἰσχύος τῆς ἁμαρτίας. Κατά νομικήν λοιπόν ἀκολουθίαν, ὁ ἐν Χριστῷ ἐνυποστάτως ἡνωμένος Λόγος, ἐπί τῇ ὑπό τῶν ἁμαρτωλῶν ἀνθρώπων εἰς θά­νατον καταδίκῃ ὡς ἁμαρτωλοῦ τοῦ ἀναμαρτήτου ἀνθρώπου Χριστοῦ, ἤλεγξε καί κατέκρινε τήν ἁμαρτίαν ἐπί παρανομίᾳ κατά τῆς ἰδίας αὐτοῦ σαρκός, ἥν αὕτη, καίτοι ἀναμάρτητον οὖσαν ἀνόμως  ἐθανάτωσε διά τῶν ὀργάνων αὐτῆς. Οὕτω ἐπί παραβάσει καί παρανομίᾳ τῆς ἁμαρτίας κατακριθείσης[10], ἡ μέν ἰσχύς αὐτῆς κατελύθη, ὁ δέ ὑπ’ αὐτῆς ἐγκαθιδρυθείς νόμος τῆς φθορᾶς καί τοῦ θανάτου κατηργήθη διά τοῦ θανάτου τοῦ ἀνθρώπου Χριστοῦ^[11], ὅστις ἀναμάρτητος ὤν καί φέρων ἐν Ἑαυτῷ ὑποστατικῶς ἡνωμένον τόν ἀθάνατον Λόγον «οὐκ ἦν δυνατόν κρατεῖσθαι ὑπό τοῦ θανάτου^[12], δι’ ὅ καί ἀνέλαβεν ἀφ’ Ἑαυτοῦ πάλιν τήν ζωήν ἐγερθείς ἐκ νεκρῶν^[13]. Οὕτω τήν τοῦ δούλου μορφήν κατά τοῦ ἀδίκου ἐχθροῦ προβαλλόμενος ὁ Λόγος ἤρατο τήν κατ’ αὐτοῦ νίκην^[14] καί τήν ἥν ἀνέλαβε τρεπτήν σάρκα δεκτικήν τοῦ Λόγου κατασκευάσας, ἐλευθέραν ἀνέδειξε, ποιήσας ἡμᾶς «μηκέτι κατά σάρκα περιπατεῖν ἀλλά κατά πνεῦμα[15]. Ἔλα­βε σῶμα θνητόν, ἵνα θάνατον εὑρών ἐν τῷ σώματι Αὐτοῦ ἀπαλείψῃ[16] καί οὕτω τόν ὑπέρ ἡμῶν ἀναδεξάμενος θάνατον καί τοῦτον καταργήσας, ἀνέστη πρῶτος ὡς ἄνθρωπος, ὑπέρ ἡμῶν ἀναστήσας τό Ἑαυτοῦ σῶμα^[17] καί τήν ἀπόφασιν περί καταδίκης τοῦ παραβάντος τήν ἐντολήν τοῦ Θεοῦ πρώ­του ἀνθρώπου Αὐτός δι’ Ἑαυτοῦ ἔλυσε»[18]. Καί «πάντας τούς ὑπό κατάραν γενομένους ἠλευθέρωσε». Καί ἐνδυσάμενος τό ἡμέτερον σῶμα πάντας ἡμᾶς φορεῖ»^[19]. Ὑπέρ ἡμῶν δέ τό πάθος καί τόν θάνατον ἀναδεξάμενος[20], Ἑαυτόν ὑπέρ πάντων τῷ θανάτῳ προσήνεγκε, ἵνα ὡς πάντων δι’ Αὐτοῦ ἀποθανόντων, ὁ μέν λόγος πληρωθῆ (πάντες γάρ ἀπέθανον ἐν Χριστῷ) πάντες δέ δι’ Αὐτοῦ ἠλευθερώθημεν ἀπό τῆς ἁμαρτίας καί τῆς δι’ αὐτήν κατάρας»[21]

Ὡσαύτως ἐν σελ. 112-113 τά ἀκόλουθα:

«Οὕτω τοῦ νόμου ἀνισχύρου[22] ὄντος: 1) νά ἀπαλλάξη τόν ἄνθρωπον ἀπό τῶν ἁμαρτιῶν αὐτοῦ διά τῶν καθ’ ἡμέραν θυσιῶν, ὑπέρ ἁμαρτιῶν προσφερομένων ὑπό τοῦ ἀρχιερέως τοῦ νόμου, ἡ μία θυσία τοῦ Κυρίου ἅ­παξ ὑπέρ ἁμαρτιῶν προσενεχθεῖσα «τετελείωκε τό πᾶν καί πιστή μένουσα διά παντός», κατήργησεν ἐφ’ ἑξῆς ὡς περιττάς, τάς θυσίας τοῦ νόμου[23]. Kαι καθώς τότε ἐπί τοῦ Σταυροῦ, ὡς Ἀρχιερεύς τῆς ὁμολογίας ἡμῶν, προσφέρων ἑαυτόν εἰς θυσίαν ὑπέρ ἁμαρτιῶν[24] πάντας ἡμᾶς δι’ Ἑαυτοῦ, ἦν παρατιθέμενος τῷ πατρί[25], οὕτω καί νῦν πάντοτε ὁ αὐτός τούς ἐν πίστει αὐτῷ προσερχομένους προσάγει καί προσφέρει τῷ Πατρί, λυτρούμενος πάντας ὑπέρ πάντων ἱλασκόμενος τά πρός τόν Θεόν.[26]

»Ἀλλ’ ἐπειδή ἄμεσον τῆς ἁμαρτίας ἐπακολούθημα ὑπῆρξεν ἡ κατά φύσιν φθορά καί ὁ αὐτῆς ἀκόλουθος θάνατος…, εἰς τήν κατά φύσιν φθοράν ἐκρατοῦντο οἱ ἄνθρωποι καί τήν κατ’ εἰκόνα χάριν ἀφαιρεθέντες ἦσαν[27], μέχρις οὗ ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ τό ὅπερ ἀνείληφε σῶμα «ὡς ἱερεῖον καί θῦμα παντός ἐλεύθερον σπίλου» προσαγαγών εἰς θάνατον ἀντίψυχον ὑπέρ πάντων, ἐπλήρου τό ὀφειλόμενον ἐν τῷ θανάτῳ», μεθ’ ὅ ἀναστάς ἐκ νεκρῶν τῇ τῆς ἀναστάσεως χάριτι, τήν τοῦ θανάτου ἠφάνισε φθοράν τήν πάλαι κατ’ αὐτῶν ἰσχύουσαν»[28].

Τέλος καί τά ἑπόμενα:

« …Ἀλλά μήν, οὐ μόνον δέν παρορῶσιν οἱ  Ἕλληνες πατέρες τήν σημασίαν τοῦ Σταυρικοῦ θανάτου τοῦ Κυρίου, θεωροῦντες αὐτόν ἐκ τῶν ὧν οὐκ ἄνευ πρός σωτηρίαν τοῦ ἀνθρώπου[29], ἀλλά καί… ἀποφαίνονται ὅτι ἐν τῷ θανάτῳ τοῦ Χριστοῦ ὁ μέν λόγος τῆς καταδικαστικῆς ἀποφάσεως τοῦ Θεοῦ, «τῆς ἀποφαινομένης τόν ἁμαρτάνοντα ἄνθρωπον ἄξιον θανάτου», δεόντως ἐπληρώθη, διότι πάντες ἀπεθάνομεν ἐν Χριστῷ[30] καί ἐλύθη ὁ νόμος τῆς φθορᾶς καί τοῦ θανάτου καί ἡ ἁμαρτία κατηργήθη[31] οἱ δέ ἄνθρω­ποι πάντες ἠλευθερώθημεν ἀπό τῆς ἁμαρτίας καί τῆς δι’ αὐτήν κατάρας[32].

Ἀναλυτικώτερον ὁ ἅγιος οὗτος πατήρ, ἐν τῷ «Λόγῳ του περί ἐνανθρωπήσεως» (Ε.Π.Μ. τ. 25, σελ. 109), γράφει τά ἑξῆς: «….Λόγος ὤν τοῦ Πατρός καί ὑπέρ πάντας ὤν, ἀκολούθως καί ἀνακτίσαι τά ὅλα μόνος ἦν δυνατός…. Τούτου δή ἕνεκεν ὁ ἀσώματος καί ἄφθαρτος καί ἄϋλος τοῦ Θεοῦ Λόγος παραγίνεται εἰς τήν ἡμετέραν χώραν… συγκαταβαίνων τῇ εἰς ἡμᾶς αὐτοῦ φιλανθρωπίᾳ καί ἐπιφανείᾳ. Καί ἰδών τό λογικόν ἀπολλύμενον γένος καί τόν θάνατον κατ’ αὐτῶν βασιλεύοντα  τῇ φθορᾷ ὁρῶν δέ καί τήν ἀπειλήν τῆς παραβάσεως διακρατοῦσαν τήν καθ’ ἡμῶν φθοράν καί ὅτι ἄτοπον ἦν πρό τοῦ πληρωθῆναι τόν νόμον λυθῆναι· ὁρῶν δέ καί τό ἀπρεπές ἐν τῷ συμβεβηκότι, ὅτι ὦν αὐτός ἦν δημιουργός ταῦτα παρηφανίζετο…. ὁρῶν δέ καί τό ὑπεύθυνον πάντων τῶν ἀνθρώπων πρός τόν θάνατον· ἐλεήσας τό γένος ἡμῶν καί τήν ἀσθένειαν ἡμῶν οἰκτήρησας, καί τῇ φθορᾷ ἡμῶν συγκαταβάς, καί τήν τοῦ θανάτου κράτησιν οὐκ ἐνέγκας̇ ἵνα μή τό γενόμενον ἀπόλλυται…, λαμβάνει Ἑαυτῷ σῶμα καί τοῦτο οὐκ ἀλλότριόν τοῦ ἡμετέρου… Καί οὕτω ἀπό τῶν ἡμετέρων ὅμοιον λαβών, διά τό πάντας ὑπευθύνους εἶναι τῇ τοῦ θανάτου φθορᾷ ἀντί πάντων αὐτό θανάτῳ παραδιδούς προσῆγε τῷ πατρί, καί τοῦτο φιλανθρώπως ποιῶν, ἵνα, ὡς μέν πάντων ἀπο­θανόντων ἐν αὐτῷ, λυθῆὁ κατά τῆς φθορᾶς τῶν ἀνθρώπων νόμος, ἅτε δή πληρωθείσης τῆς ἐξουσίας ἐν τῷ κυριακῷ σώ­ματι καί μηκέτι χώραν ἔχοντος κατά τῶν ὁμοίων ἀνθρώπων· ὡς δέ εἰς φθοράν ἀνατρέψαντος τούς ἀνθρώπους πάλιν εἰς ἀφθαρσίαν ἐπιστρέψη, καί ζωοποιήση τούτους ἀπό τοῦ θανάτου τῇ  τοῦ σώματος ἰδιοποιήσει καί τῇ τῆς ἀναστάσεως χάριτι[33], τόν θάνατον αὐτῶν ἀφανίζων».

(Αὐτόθι, σελ. 112) (…Συνιδών γάρ ὁ Λόγος ὅτι ἄλλως οὐκ ἦν λυθείη τῶν ἀνθρώπων ἡ φθορά, εἰμή διά τοῦ πάντως ἀποθανεῖν…, τούτου ἕνεκεν τό δυνάμενον ἀποθανεῖν ἑαυτῷ λαμβάνει σῶμα, ἵνα τοῦτο… ἀντί πάντων ἱκανόν γένηται τῷ θανάτῳ, καί διά τόν ἐνοικήσαντα Λόγον ἄφθαρτον διαμείνῃ, καί λοιπόν ἀπό πάντων ἡ φθορά παύσηται  τῇ τῆς ἀναστάσεως χάριτι[34]. Ὅθεν ὡς ἱερεῖον καί θῦμα, παντός ἐλεύθερον σπίλου, ὁ αὐτός ἔλαβε σῶμα προσάγων εἰς θάνατον ἀπό πάντων εὐθύς τῶν ὁμοίων ἠφάνιζε τόν θάνατον τῇ προσφορᾷ τοῦ καταλλή­λου…. Ὑπέρ πάντας γάρ ὤν ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ εἰκότως τόν Ἑαυτοῦ ναόν καί τό σωματικόν ὄργανον προσάγων ἀντίψυχον ὑπέρ πάντων, ἐπλήρου τό ὀφειλόμενον τῷ θανάτῳ∙ καί οὕτως συνῶν διά τοῦ ὁμοίου τοῖς πᾶσιν ὁ ἄφθαρτος τοῦ Θεοῦ Υἱός, εἰκότως πάντας ἐνέδυσεν ἀφθαρσίαν ἐν τῇ περί ἀναστάσεως ἐπαγγελίᾳ. Πρέπον δέ καί μάλιστα τῇ ἀγαθότητι τοῦ Θεοῦ ἀληθῆ τό μέγα τοῦτο ἔργον… Ὁ τοῦ Παναγάθου Θεός Λόγος εἰς φθοράν κατεχόμενον τό δι’ Αὐτοῦ γενόμενον τῶν ἀνθρώπων γένος οὐ παρεῖδεν· ἀλλά τόν μέν συμβεβηκότα θάνατον ἀπήλειψε διά τῆς προσφορᾶς τοῦ ἰδίου σώματος, τήν δέ ἀτέλειαν αὐτῶν διορθώσατο τῇ ἑαυτοῦ διδασκαλίᾳ.

(Αὐτόθι, σελ. 129) «…Οὐδέ γάρ τήν κτίσιν αὐτήν σιωπῆσαι πεποίησεν, ἀλλά… καί ἐν τῷ θανάτῳ, μᾶλλον δέ ἐν αὐτῷ τῷ κατά τοῦ θανάτου τρο­παίῳ, λέγω δή τῷ σταυρῷ, πᾶσα ἡ κτίσις ὡμολόγει τόν ἐν τῷ σώματι γνωριζόμενον καί πάσχοντα…

»…Ἐπειδή δέ κατά τό ὀφειλόμενον παρά πάντων ἔδει λοιπόν ἀποδοθῆναι∙ ὠφείλετο καί πάντας ὡς προεῖπον ἀποθανεῖν δι’ ὅ μάλιστα καί ἐπεδήμησε…».

(Αὐτόθι, σελ. 132). «…Τούτου ἕνεκεν καί ὑπέρ πάντων τήν θυσίαν ἀνέφερεν, ἀντί πάντων τόν ἑαυτοῦ ναόν εἰς θάνατον παραδιδούς, ἵνα τούς μέν πάντας ἀνυπευθύνους καί ἐλευθέρους τῆς ἀρχαίας παραβάσεως ποιήσῃ· δείξη δέ Ἑαυτόν καί θανάτου κρείττονα… Καί μή τοι θαυμάσῃς εἰ πολλάκις τά αὐτά περί τῶν αὐτῶν λέγομεν. Ἐπειδή γάρ περί εὐδοκίας τοῦ Θεοῦ λαλοῦμεν[35].

Ἰδίου, Ἐπιστολή πρός Ἀδελφ. κατά Ἄρ. (Ε.Π.Μ. τ. 26, σελ. 107). «….Οὐδέ ἐπειδή δούλου μορφήν ἀνέλαβεν ὁ ἐν μορφῇ Θεοῦ ὑπάρχων Υἱός, ἠλαττώθη τῆς θεότητος· ἀλλά μᾶλλον αὐτός ἐλευθερωτής πάσης σαρκός καί πάσης κτίσεως γέγονε».

 

β) ΤοῦἉγ. Κυρίλλου Ἀλεξανδρείας.

«Εἰς τό κατά Ἰωάννην Εὐαγγέλιον» «Βιβλίον Δέκατον» (Ε.Π.Μ. τ. 74, σελ. 329). «….Πλήν ἔρχεται ὁ τοῦ κόσμου ἄρχων καί ἐν ἐμοί ἔχει οὐδέν τούτ’ ἔστιν, οὐχ ἁλώσομαι πεπλημεληκώς, ἀλλ’ οὐδέ πρόφασις ἔσται τοῖς Ἰουδαίοις τῆς εἰς ἐμέ παρανομίας εὔλογος. Οὐδέν ἐν ἐμοί τῶν ἰδίων ὁ διάβολος ἔχει…».[36]

«Βιβλίον Ἑνδέκατον» (Αὐτ. σελ. 545-548).

«…Φαμέν οὖν ὅτι Θεός κατά φύσιν ὑπάρχων ὁ Μονογενής, καί ἐν μορ­φῇ καί ἰσότητι τοῦ Θεοῦ καί Πατρός, κεκένωκεν Ἑαυτόν κατά τάς Γραφάς, καί γέγονεν ἄνθρωπος… κατά πάντα… δίχα ἁμαρτίας, καί ἀρρήτως Ἑαυτόν ἑνώσας τῇ  ἡμετέρᾳ φύσει, καθ’ ἑκούσιον βούλησιν, ὅπως ἄν αὐτήν ἐν Ἑαυτῷ τε πρώτῳ καί δι’ Ἑαυτοῦ πρός ἐκεῖνο πάλιν ἀναστοιχειώσας κάλλος, φημί δή τό ἐν ἀρχαῖς καί δεύτερος ἡμῖν Ἀδάμ εὑρεθείς…, πρῶτος τε ἁπάντων καί ἀπαρχή τῶν ἀνακτιζομένων εἰς καινότητα ζωῆς… παραπέμψη λοιπόν δι’ Ἑαυτοῦ πρός ἅπαν τό γένος τά ἀγαθά. Διά τοῦτο καίτοι ζωή κατά φύσιν ὑπάρχων, γέγονεν ἐν νεκροῖς, ἵνα τόν ἡμῶν ἐν ἡμῖν καταργήσῃ θάνατον. Καί αὐτός ὑπάρχων ἡ δικαιοσύνη[37] τοῦ Θεοῦ Πατρός, γέγονεν ὑπέρ ἡμῶν ἁμαρτία. Κατά γάρ τήν τοῦ προφήτου φωνήν, αὐτός τάς ἁμαρτίας ἡμῶν αἵρει καί ἐλογίσθη μεθ’ ἡμῶν ἐν νόμοις, ἵνα ἡμᾶς δικαιώσῃ δι’ Ἑαυτόν… Ὥσπερ διά τῆς ἐν Ἀδάμ παραβάσεως καί παρακοῆς, ὡς ἀπαρχή τοῦ γένους ἡ φύσις θανάτῳ κατεδικάζετο…, τόν αὐτόν, οἶμαι, τρόπον, διά τῆς ὑπακοῆς καί δικαιοσύνης τοῦ Χριστοῦ, καθό γέγονεν ὑπό νόμον, καίτοι νομοθέτης ὑπάρχων ὡς Θεός, εἰς ὅλην ἄν διήκει τήν φύσιν ἡ εὐλογία καί ἡ διά Πνεύματος ζωοποίησις».

Του αὐτοῦ. «Λόγος ὅτι εἷς ὁ Χριστός». (Ε.Π.Μ. τ. 75, σ. 1337):

«…Τόν μή γνόντα ἁμαρτίαν, ὑπέρ ἡμῶν ἁμαρτιῶν ἐποίησεν, ἵνα ἡμεῖς γενώμεθα δικαιοσύνη Θεοῦ ἐν αὐτῷ. Ἄρα οὖν ἁμαρτίαν αὐτόν γενέσθαι νοοῦμεν; ἤ ὅτι μᾶλλον ὡμοιώθη τοῖς ὑπό ἁμαρτίαν, ταύτη τοι καί ἁμαρτία λέγεται…». Καί κατωτέρω: «…Ἔζη γάρ ὁ Λόγος καί γενομένης θανάτου τῆς ἁγίας αὐτοῦ σαρκός, ἵνα ἡττηθέντου θανάτου καί πεπατημένης τῆς φθορᾶς, ἡ τῆς ἀναστάσεως δύναμις εἰς ἅπαν ἔρχηται τό ἀνθρώπινον γένος^[38].

Τοῦ αὐτοῦ. «Γλαφυρῶν εἰς τό Λευϊτ. Βιβλ. (Αὐτ. τ. 69, σ. 549).

«….Γέγονε γάρ ὑπέρ ἡμῶν ἁμαρτία ὁ Χριστός, καθώς γέγραπαι καί οὐ δήποτε παντός ἁμαρτίας ἔνοχος… Λελόγισται γάρ ἐν ἀνόμοις καί συνεσταυρώθη λησταῖς… Γέγραπται γάρ ὅτι «κατάρατος πᾶς ὁ κρεμάμενος ἐπί ξύλου… Ἀλλ’ ἦν τε καί ἔστιν ἅγιος… Οὐκοῦν κἄν γέγονεν ἁμαρτία, ὅπερ ἦν, τουτέστιν ἅγιος, κατά φύσιν Θεός.. Ὅτι δέ καί ὁ τῆς σαρκός αὐτοῦ θάνατος… ἅγιος καί ἀβέβηλος ἦν…».

Τοῦ αὐτοῦ. «Ἑρμηνεία εἰς τήν πρός Ρωμ. Ἐπιστολήν». Ε.Π.Μ. τ. 74, σ. 781-783.

«….Οὐ γάρ ἑτέρου τινος χάριν γέγονε σάρξ ὁ Λόγος καί ἐσκήνωσεν ἐν ἡμῖν, ἤ ἵνα τόν τῆς σαρκός θάνατον ἀνατλάς, θριαμβεύσῃ μέν ἀρχάς καί ἐξουσίας καταργήση δέ καί αὐτόν τόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου, τοὐτέστι τόν σατανᾶν· καί ἀνέλη μέν τήν φθοράν, «ἀποστήσῃ δέ σύν αὐτῇ καί τήν καθ’ ἡμῶν τυραννήσασαν ἁμαρτίαν».

 

γ) Τοῦἁγ. Βασιλείου τοῦ Μεγάλου.

«Ὁμιλία εἰς τόν ΜΗ΄ «Ψαλμ.» (Ε.Π.Μ. τ. 29, σ. 440 – 441).

«§ 3…. Ὅτι πᾶσα ἀνθρωπίνη ψυχή ὑπέκυψε τῷ πονηρῷ τῆς δουλείας ζυγῷ τοῦ κοινοῦ πάντων ἐχθροῦ καί… αἰχμάλωτος ἤχθη διά τῆς ἁμαρτίας. Παντί δέ αἰχμαλώτῳ λύτρων χρεία πρός τήν ἐλευθερίαν. Οὔτε οὖν ἀδελφός τόν ἑαυτοῦ ἀδελφόν δύναται λυτρώσασθαι, οὔτε αὐτός ἕκαστος ἑαυτόν. Ἀλλά καί οὐδέ ὅμως ἄνθρωπος ἐξουσίαν ἔχει πρός Θεόν ὡς καί ἐξιλάσθαι περί ἁμαρτηκότητος ἐπεί καί αὐτός ἁμαρτίας ὑπόδικος. Πάντες γάρ ἥμαρτον…».

«§4 …Μῆτοι οὖν τόν ἀδελφόν ζήτει εἰς ἀπολύτρωσιν ἀλλά τόν ὑπερβαίνοντά σου τήν φύσιν… ὅς μόνος δύναται δοῦναι ἐξίλασμα τῷ Θεῷ ὑπέρ πάντων ἡμῶν, ὅτι αὐτόν προέθετο ὁ Θεός ἱλαστήριον διά τῆς πίστεως ἐν τῷ αὐτοῦ αἵματι… Τί γάρ δύναται ἀνθρώπῳ εὑρεῖν τηλικοῦτον, ἵνα δῶ ὑπέρ λυτρώσεως τῆς ψυχῆς αὐτοῦ; Ἀλλ’ εὑρέθη ἕν ὁμοῦ πάντων ἀνθρώπων ἀντάξιον, ὅ ἐδόθη εἰς τιμήν λυτρώσεως τῆς ψυ­χῆς ἡμῶν, τό ἅγιον καί πολύτιμον αἷμα τοῦ Κ. ἡ. Ἰ. Χριστοῦ, ὁ ὑπέρ ἡμῶν ἐξέχεε πάντων∙ δι’ ὅπερ καί τιμῆς ἠγοράσθημεν».[39]

 

δ) Τοῦἁγ. Γρηγορίου, τοῦ Θεολόγου.

«Λόγος ΜΕ΄ εἰς τό Ἅγιον Πάσχα (Ε.Π.Μ. τ.36, σ.653).

«Ἔσται τοίνυν ἐξετάσαι πρᾶγμα καί δόγμα, τοῖς μέν πολλοῖς παρορώμενον, ἐμοί δέ καί λίαν ἐξεταζόμενον. Τίνι γάρ τό ὑπέρ ἡμῶν αἷμα καί περί τίνος ἐχύθη, τό μέγα καί περιβόητον τοῦ Θεοῦ καί ἀρχιερέως καί θύ­ματος; Κατεχόμεθα μέν γάρ ὑπό τοῦ πονηροῦ, πεπραμένοι, ὑπό τήν ἁμαρτίαν καί ἀντιλαβόντες τῆς κακίας τήν ἡδονήν. Εἰ δέ τό λύτρον οὐκ ἄλλου τινός, ἤ τοῦ κατέχοντος γίνεται, ζητῶ τίνι τοῦτο εἰσηνέχθη καί δι’ ἥν τινα αἰτίαν; Εἰ μέν γάρ τῷ πονηρῷ, φεῦ τῆς ὕβρεως. Εἰ μή παρά τοῦ Θεοῦ μόνον, ἀλλά καί τόν Θεόν αὐτόν λύτρον ὁ ληστής λαμβάνει, καί μισθόν οὕτως ὑπερφυῆ τῆς ἑαυτοῦ τυραννίδος, δι’ ὅν καί ἡμῶν φείδεσθαι δίκαιον ἦν· εἰ δέ τῷ Πατρί, πρῶτον μέν πῶς; οὐχ ὑπ’ Ἐκείνου γάρ ἐκρατούμεθα. Δεύτε­ρον δέ, τίς ὁ λόγος, Μονογενοῦς αἷμα τέρπειν Πατέρα, ὅς οὐδέ τόν Ἰσαάκ ἐδέξατο παρά τοῦ πατρός προσφερόμενον, ἀλλ’ ἀντηλλάξατο τήν θυσίαν, κριόν ἀντιδιδούς τοῦ λογικοῦ θύματος;  Ἤ δῆλον, ὅτι λαμβάνει μέν ὁ Πατήρ, οὐκ αἰτήσας δέ, οὐδέ δεηθείς, ἀλλά διά τήν οἰκονομίαν καί τό χρῆναι ἁγιασθῆναι…. τόν ἄνθρωπον[40]. Ἱν’ αὐτός ἡμᾶς ἐξέληται, τοῦ τυράννου βίᾳ κρατήσας καί πρός Ἑαυτόν ἐπαναγάγῃ διά τοῦ Υἱοῦ μεσιτεύσαντος, καί εἰς τιμήν τοῦτο οἰκονομήσαντος. Ὧ, τά πάντα παραχωρῶν φαίνεται…».

 

ε) Τοῦἁγ. Γρηγορίου, Νύσσης. «Λόγος Κατηχητι­κός» (Ε.Π.Μ. τ.45, σ.61-64).

«…Τούτου χάριν αὐτόν αἱρεῖται λύτρον τῶν ἐν τῇ τοῦ θανάτου φθορᾷ καθειργμένων γενέσθαι. Ἀλλά μήν ἀμήχανον ἦν γυμνῇ προσβλέψαι τῇ τοῦ Θεοῦ φαντασίᾳ, μή σαρκός τινά μοῖραν ἐν αὐτῷ θεωρήσαντα, ἥν ἤδη διά τῆς ἁμαρτίας κεχείρωτο. Διά τοῦτο περικεκάλυπται τῇ  σαρκί ἡ θεότης, ὡς πρός τό σύντροφον τε καί συγγενές αὐτῷ βλέπων (σ.σ. ὁ θάνατος) μή πτοηθῆ τόν προσεγγισμόν τῆς ὑπερεχούσης δυνάμεως… Ὁρᾶς ὅπως τό ἀγαθόν τῷ δικαίῳ συνέζευκται καί τό σοφόν τούτων οὐκ ἀποκέκριται… Τό μέν γάρ ἐθέλεσθαι σῶσαι τῆς ἀγαθότητος ἐστί μαρτυρία…»

 

στ) Τοῦἁγ.Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου.

«Ὁμιλία ΙΑ΄ § Γ΄ εἰς τήν Β΄ Κορινθ.» (Ε.Π.Μ. τ.61, σ.478). «…Αὐτός γάρ ὁ μυρίᾳ εὐεργετήσας ὑβρισθείς, οὐ μόνον οὐκ ἀπήτησε δίκην^[41], ἀλλά καί ἔδωκε τόν Υἱόν αὐτοῦ ἵνα καταλλαγῶμεν. Οὐ γάρ ἐκεῖνος ἐστίν ὁ ἐχθραίνων ἀλλ’ ἡμεῖς, Θεός οὐδέποτε ἐχ­θραίνει… Οὐ λέγω τά πρότερα, ὅτι ὑβρίσατε, ὅτι οὐδέν ἠδικηκότα, ὅτι εὐεργετήσαντα… δίκην οὐκ ἀπήτησεν, ἀλλά παρακαλεῖ πρῶτος, ὑβρισθείς πρῶτος… Ἐννόησον ἠλίκον ἦν τό ὑπέρ τῶν ὑβρικότων τόν Υἱόν δοῦναι…, τόν οὐδέν ἠδικηκότα ὑπέρ τῶν ἠδικηκότων κολασθῆναι εἴασε. Τόν μή γνόντα ἁμαρτίαν, τόν αὐτοδικαιοσύνην ὄντα^[42] ἁμαρτίαν ἐποίησε∙ τουτέστιν, ὡς ἁμαρτωλόν κατακριθῆναι ἀφῆκεν, ὡς ἐπικατάρατον ἀποθανεῖν. Ἐπικατάρατος γάρ ὁ κρεμάμενος ἐπί ξύλου^[43]… Ἐννόησον τοίνυν ὅσα σοί παρέσχε… Τά μεγάλα ἡμῖν ἐντεῦθεν χαρίζεται ἀγαθά… Τόν γάρ δίκαιον φησίν ἐποίησεν ἁμαρτωλόν, ἵνα τούς ἁμαρτωλούς ποιήσῃ δικαίους… ἵνα καί ἡμεῖς γενώμεθα οὐκ εἶπε δίκαιοι, ἀλλά δικαιοσύνη καί Θεοῦ δικαιοσύνη, ὅταν μή ἐξ ἔργων… ἀλλ’ ἀπό χάριτος δικαιωθῶμεν, ἔνθα πᾶσα ἁμαρτία ἠφάνισται».

Ὁμιλ. Β΄ (Ε.Π.Μ. τ.61, σελ.647).

«…Ἡ μέν οὖν θυσία ὑπέρ πάσης προσενήνεκτο τῆς φύσεως καί ἱκανή πάντας ἦν σῶσαι οἱ δέ τῇ εὐεργεσίᾳ χρησάμενοι οἱ πιστεύοντες εἰσί μόνοι^[44]. Εἶτα Αὐτός μέν οὕτω σέ ἠγάπησε, ὡς Ἑαυτόν παραδοῦναι, καί οὐκ ἔχοντα σωτηρίας ἐλπίδα εἰς τοιαύτην καί τοιαύτην ζωήν ἀγαγεῖν»^[45]. Καί, αὐτόθι, σελ. 655. «…Ἀλλά συνέκλεισεν ἡ Γραφή τά πάντα ὑπό ἁμαρτίαν, ἵνα ἡ ἐπαγγελία ἐκ πίστεως Ἰησοῦ Χριστοῦ δοθῇ τοῖς πιστεύουσιν».

«Ὁμιλία ΞΖ΄ (Ε.Π.Μ. τ. 59, σ. 372 – 373).

«….Νῦν κρίσις ἐστί τοῦ κόσμου· νῦν δέ ὁ ἄρχων τοῦ κόσμου τούτου ἐκβληθήσεται ἔξω (Ἰωάν.. IB΄31). Τοῦτο ποίαν ἀκολουθίαν ἔχει πρός τό ἐδόξασα καί δοξάσω; πολλήν σφόδρα συνάδουσαν. Ἐπειδή γάρ εἶπε: «Δόξασον…» δείκνυσι καί τόν τρόπον τῆς δόξης. Τίς δέ ἐστι; «Κρίσις ἔσται καί ἐκδίκησις». Πῶς καί τίνι τρόπῳ; Ἀνεῖλε τόν πρῶτον ἄνθρωπον, ὑπεύθυνον λαβών τήν ἁμαρτίαν (διά γάρ τῆς ἁμαρτίας εἰσῆλθεν ὁ θάνατος). (Ρωμ. Ε΄12). Ἐν ἐμοί τοῦτο οὐχ εὗρε. Τίνος οὖν ἐνεπήδησε καί θανάτῳ μέ παρέδωκε; τίνος ἕνεκεν εἰς τήν Ἰούδα ψυχήν ἐνέβαλεν εἰς τό μέ ἀνελεῖν; Μή γάρ εἴπης νῦν ὅτι ὁ Θεός ὠκονόμησεν. Τοῦτο γάρ αὐτοῦ τοῦ διαβόλου, τῆς σοφίας αὐτοῦ γνώμη… τοῦ πονηροῦ. Πῶς οὖν κρίνεται ὁ κόσμος ἐν ἐμοί; «Ὡσανεί δικαστηρίου καθεζόμενου λεχθήσεται πρός αὐτόν…»· ἔστω πάντας ἀνεῖλες διά τό ἁμαρτίας εὑρεῖν τόν Χριστόν διατί ἀνεῖλες; Οὐκ ἔκδηλον ὅτι ἀδίκως; Οὐκοῦν δι’ αὐτοῦ ἐκδικήσεται ὁ κόσμος ἅπας^[46]. Ἵνα δέ σαφέστερον ἦ, καί ἐπί παραδείγματος αὐτό ποιήσω φανερόν. Ἔσται τις τύραννος βίαιος, πάντας τούς ἐμπίπτοντας αὐτῷ μυρίαις περιβάλλει ποιναῖς∙ οὗτος ἐάν συμβαλών βασιλεῖ ἤ υἱῷ βασιλέως ἀνέλῃ αὐτόν ἀδίκως, ὁ ἐκείνου θά­νατος καί τούς ἄλλους ἐκδικῆσαι δυνήσεται… Οὕτω καί ἐπί Υἱοῦ γέγονεν. Ὧν γάρ εἰς ἡμᾶς ἐποίησεν ὁ διάβολος, δι’ ὧν εἰς τόν Χριστόν ἐτόλμησεν, ἀπαιτηθήσεται δίκην. Καί ὅτι τοῦτο αἰνίττεται ἄκουσον τί φησι. Νῦν ὁ ἄρχων τοῦ κόσμου τούτου βληθήσεται κάτω διά τοῦ θανάτου τοῦ ἐμοῦ. Καί ἐγώ δέ ἐάν ὑψωθῶ πάντας ἑλκύσω πρός ἐμαυτόν… Καί ἵνα μή τις εἴπη πῶς βληθήσεται κάτω, εἰ καί σοῦ περιγίνεται; λέγει, οὐ περιγίνεται… Καί οὐ λέγει τήν ἀνάστασιν, ἀλλ’ ὁ τῆς ἀναστάσεως πλέον ἐστι πάντας ἑλκύσω πρός ἐμαυτόν^[47]. Εἰ μέν γάρ εἶπεν ὅτι ἀναστήσομαι, οὔπω δῆλον ὅτι καί πιστεύουσι τῷ δέ εἰπεῖν ὅτι πιστεύουσιν ἀμφότερα συναποδέδεικται, ὅτι καί ἀναστήσεται. Εἰ γάρ νεκρός ἔμεινε καί ψιλός ἄνθρωπος ἦν, οὐδείς ἄν ἐπίστευσε… Ἑλκύσω δέ φησίν, ἅτε ὑπό τοῦ τυράννου κατεχομένους καί ἀφ’ ἑαυτῶν μόνον οὐ δυναμένους προσελθεῖν… Ἀλλαχοῦ δέ τοῦτο ἁρπαγήν καλεῖ. Οὐδείς δύναται τά σκεύη τοῦ ἰσχυροῦ διαρπάσαι, ἐάν μή πρῶτον δήσῃ τόν ἰσχυρόν καί τότε τά σκεύη αὐτοῦ διαρπάση… Ὅπερ οὖν ἐκεῖ ἁρπαγήν ἐνταῦθα ἕλξιν ἐκάλεσε».

«Ὁμιλία Δ΄ εἰς τήν πρός Ἑβρ. Ἐπιστολ., κεφ. δ΄ (Ε.Π.Μ. τ.63, σ.41-42).

«….Εἶτα δείξας τήν ἀδελφότητα (Ἑβρ. Β΄14) καί τήν αἰτίαν τίθησι τῆς οἰκονομίας. Ὅπως διά τοῦ θανάτου, φησί, καταργήση τόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου, τοὐτέστι, τόν διάβολον. Ἐνταῦθα τό θαυμαστόν δείκνυσιν, ὅτι δι’ οὗ ἐκράτησεν ὁ διάβολος διά τούτου ἡττήθη, καί ὅπερ ἰσχυρόν ἦν αὐτῷ ὅπλον… ὁ θάνατος, τούτῳ αὐτόν ἔπληξεν ὁ Χριστός· καί τό πολύ τῆς δυνάμεως τοῦ νικήσαντος ἐμφαίνει. Ὁρᾶς ὅσον ὁ θάνατος εἰργάσατο καλόν· καί ἀπαλλάξη φησί, τούτους, ὅσοι φόβω θανάτου διά παντός τοῦ ζῆν ἔνοχοι ἦσαν δουλείας. Τί­νος ἕνεκεν φρίττει, φησί, τί δεδοίκατε τόν καταργηθέντα; οὐκέτι φοβερός ἐστιν, ἀλλά πέπαυται, καταπεφρόνηται… Δείκνυσι δέ οὐ τόν θάνατον μόνον πεπαυμένον, ἀλλά διά τούτου κακεῖνον τόν ἄσπονδον πρός ἡμᾶς ἀεί τόν πόλεμον ἐπανηρημένον…, τόν διάβολον λέγω καταργηθέντα… Ὁρᾶς ὅτι τοῦ θανάτου τήν τυραννίδα ἐκβαλών, συγκατέλυσε καί τοῦ διαβόλου τήν ἰσχύν; …Οὕτω γάρ λαμπροτέρα ἡ νίκη γίνεται… Τό δέ θαυμαστόν… ὅ,τι δι’ αὐτῶν αὐτόν ἐνίκησε, δι’ ὧν ἴσχυσε, τό εὔπορον αὐτοῦ πανταχοῦ καί εὐμήχανον δεικνύς…

 

ζ) Τοῦἁγ. Κυρίλλου Ἱεροσολύμων.

Κατήχησις IB΄ (Ε.Π.Μ. τ.33, σ.741).

«…Ἀνέλαβε τό ὅμοιον ἡμῶν ἐξ ἡμῶν ὁ Κύριος ἵνα τήν ἀνθρωπότητα σώση…, ἵνα τῷ λείποντι μείζονα δῶ τήν χάριν, ἵνα ἡ ἀνθρωπότης ἡ ἁμαρτωλός Θεοῦ γένηται κοινωνός… Δέλεαρ τοίνυν τοῦ θανάτου γέγονε τό σῶμα, ἵνα ἐλπίσας καταπιεῖν ὁ δράκων, ἐξεμέση καί τούς ἤδη καταποθέντας….»

Ἰδίου, αὐτόθι, σελ. 773.

«…Καί μή θαυμάσῃς εἰ ὁ κόσμος ὅλος ἐλυτρώθη. Οὐ γάρ ἄνθρωπος ψιλός, ἀλλά Υἱός τοῦ Θεοῦ μονογενής ὁ ὑπεραποθνήσκων. Καίτοιγε ἴσχυσεν ἑνός ἀνδρός, τοῦ Ἀδάμ, ἡ ἁμαρτία, θάνατον ἐνέγκαι τῷ κόσμῳ… Πῶς οὐχί μᾶλλον τῇ δικαιοσύνῃ τοῦ ἑνός ἡ ζωή βασιλεύση; Καί εἰ τότε διά τό ξύλον τῆς βρώσεως ἐξεβλήθησαν ἐκ τοῦ Παραδείσου, ἄρα διά τό ξύλον Ἰησοῦ νῦν εὐκολώτερον οἱ πιστεύοντες εἰς παράδεισον οὐκ εὐσελεύσονται; Εἰ ὁ πρωτόπλαστος ὁ ἀπό γῆς ἤνεγκεν οἰκουμενικόν θάνατον· ὁ πλάσας αὐτόν ἀπό γῆς ἄρα οὔ φέρει ζωήν αἰώνιον, Αὐτός ὤν ἡ ζωή; Εἰ Φινεές ζηλώσας καί ἀνελών τόν αἰσχροποιόν, κατέπαυσε τοῦ Θεοῦ τήν ὀργή Ἰησοῦς οὐκ ἄλλον ἀνελών ἀλλ’ Ἑαυτόν ἀντίλυτρον παραδιδούς, ἄρα τήν ὀργήν, οὐ λύει τήν κατά τῶν ἀνθρώπων;… Εἶτα, τό μέν ἐπί Μωϋσέως πρόβατον μακράν ἀπήλασε τόν ὀλεθρεύοντα, τό δέ τοῦ Θεοῦ πρόβατον, τό αἶρον τήν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου, πολύ μᾶλλον οὐκ ἐλευθέρου τῶν ἁμαρτιῶν;….».

Ἰδίου, αὐτόθι, σελ. 813. «Κατήχησις ΙΓ΄».

«….Ἀλλά βλέπε τοῦ Θεοῦ σοφίαν. Ἐτήρησε καί τῇ  ἀποφάσει τήν ἀλήθειαν καί τῇ φιλανθρωπίᾳ τήν ἐνέργειαν. Ἀνέλαβε Χριστός τάς ἁμαρτίας ἐν τῷ σώματι ἐπί τό ξύλον, ἵνα διά τοῦ θανάτου αὐτοῦ ταίς ἁμαρτίαις ἡμεῖς ἀπογενόμενοι, τῇ  δικαιοσύνη ζήσωμεν… Οὐ τοσαύτη ἦν τῶν ἁμαρτωλῶν ἡ ἀνομία, ὅση τοῦ ὑπεραποθνήσκοντος ἡ δικαιοσύνη. Οὐ τοσοῦτον ἡμάρτομεν, ὅσον ἐδικαιοπράγησεν ὁ τήν ζωήν ὑπέρ ἡμῶν τεθεικώς, ὁ τεθεικώς ὅτε ἤθελε καί πάλιν λαβών ὅτε ἤθελε…»

 

η) Τοῦἁγ.Ἐπιφανίου.

«Ἀντεπιστολή» (Ε.Π.Μ. τ.43, σ.133).

«ΞΕ΄. «Αὐτός γάρ θανών ὁδός ζωῆς ὑπέρ ἡμῶν γέγονε… Παρεγένετο τοίνυν εἰς οἰκονομίαν τοῦ πληρώματος τῶν καιρῶν, καθώς ἐπήγγελται Ἀβραάμ καί λοιποῖς ἁγίοις, ἀνακεφαλαιώσασθαι τά πάντα ἐν αὐτῷ… Διάστασις δέ ἦν καί ἔχθρα ἐν τῇ ἀνοχῇ τοῦ Θεοῦ, ἀποκατήλλαξε δέ ἐν τῷ σώματι τῆς σαρκός αὐτοῦ, δι’ αὐτοῦ ποιήσας τά ἀμφότερα ἕν. Ἦλθε γάρ ἡ εἰρήνη ἡμῶν καί τό μεσότοιχον τοῦ φραγμοῦ λύσας, τήν ἔχθραν ἐν τῇ σαρκί αὐτοῦ τόν νόμον τῶν ἐντολῶν ἐν δόγμασι καταργήσας, ἵνα τούς δύο κτίσῃ εἰς ἕνα καινόν ἄνθρωπον… Ἀπεστάλη μοι ὁ Σωτήρ…, ἵνα με δου­λείας ἐξαγοράσῃ… φθορᾶς…, θανάτου. Καί ἐγένετο μοι δικαιοσύνη, ἁγια­σμός καί ἀπολύτρωσις. Δικαιοσύνη μέν, διά πίστεως αὐτοῦ ἁμαρτίας λύσας· ἁγιασμός δέ, δι’ ὕδατος καί πνεύματος… ἐλευθερώσας· ἀπολύτρωσις δέ, τό αἷμα αὐτοῦ, λύτρον ὁμοῦ… ὑπέρ ἐμοῦ Ἑαυτόν παραδούς. Ἱλαστήριον καθάρσεως κόσμου, καταλλαγῆς ἁπάντων ἐν οὐρανῷ καί ἐπί γῆς».

Ἰδίου, αὐτόθι, σελ. 185-188.

«…Ὁ δέ Χριστός… ἅπαξ… ἀπέθανεν ὑπέρ ἡμῶν ὑπομείνας τό πάθος διά τά ἡμέτερα πάθη, ἅπαξ ἐγεύσατο θανάτου…ἑκών δι’ ἡμᾶς ὁ Λό­γος ἐλθών εἰς θάνατον, ἵνα θανάτῳ θάνατον θανατώσῃ. Ὁ Λόγος σάρξ γενόμενος, οὐ πάσχων ἐν τῇ θεότητι, συμπάσχων δέ μετά τῆς ἀνθρωπότητος… Ὅθεν ἀπό τῆς ἡμῶν σαρκός ἀνέλαβεν ὁ Κύριος ἐλ­θών τήν σάρκα, καί ἄνθρωπος γέγονεν ἡμῖν ὅμοιος ὁ Θεός Λόγος. Ἵνα ἐν τῇ θεότητι δώῃ ἡμῖν τήν σωτηρίαν καί ἐν τῇ ἀνθρωπότητι πάθη ὑπέρ ἡμῶν…, πάθος διά τοῦ πάθους λύσας καί θάνατον διά τοῦ ἰδίου θανάτου θανατώσας».

 

θ) Τοῦἁγ.Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ.

«Βιβλίον Τέταρτον», κεφ. ΚΖ΄ (Ε.Π.Μ. τ.94, σ.1096-1097).

«Ἀναμάρτητος ὤν ὁ Κ. ἡ. Ἰ. Χριστός, ἁμαρτίαν γάρ οὐκ ἐποίησεν… οὐδέ εὑρέθη δόλος ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ, οὐχ ὑπέκειτο θανάτῳ, εἴπερ διά τῆς ἁμαρτίας εἰσῆλθεν ὁ θάνατος. Θνήσκει τοίνυν ὑπέρ ἡμῶν θάνατον ἀναδεχόμενος καί ἑαυτόν τῷ πατρί προσφέρει θυ­σίαν ὑπέρ ἡμῶν· Αὐτῷ γάρ πεπλημμελήκαμεν, καί Αὐτόν ἔδει τό ὑπέρ ἡμῶν λύτρον δέξασθαι, καί οὕτως ἡμᾶς λυθῆναι τῆς κατακρίσεως· μή γάρ γένοιτο τῷ τυράννῳ τό τοῦ δεσπότου προσενεχθῆναι αἷμα. Πρόσεισι τοιγαροῦν ὁ θάνατος καί καταπιών τό σώματος δέλεαρ, τῷ τῆς θεότητος ἀγκίστρῳ περιπείρεται καί ἀναμαρτήτου καί ζωοποιοῦ γευσάμενος σώματος, διαφθείρεται καί πάντας ἀνάγει οὕς πάλαι κατέπιεν. Ὥσπερ γάρ τό σκότος τῇ τοῦ φωτός ἐπεισαγωγῇ ἐξαφανίζεται, οὕτω καί ἡ φθορά τῇ τῆς ζωῆς προσβολῇ ἀπελαύνεται καί γίνεται πᾶσι ζωή, φθορά δέ τῷ φθείραντι»^[48].

ι) Τῶν ἁγ.Ἰγνατίου καί Εἰρηναίου, ὡς καί ἄλλων τινῶν ἁγ. Πατέρων τῶν τριῶν πρώτων αἰώνων.

Τάς γνώμας τῶν ἁγ. Ἰγνατίου καί Εἰρηναίου, ὅπως καί ἄλλων ἁγ. Πατέρων τῶν τριῶν πρώτων αἰώνων τοῦ Χριστιανισμοῦ, περί τῆς Σταυρι­κῆς θυσίας, ἀλλά καί τοῦ ὅλου μυστηρίου τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Κυρίου, συνοψίσας ἐπίσης ὁ μακαριστός πρωτοπρεσβύτερος Ἰωάν. Ρωμανίδης ἐν τῷ μνησθέντι περισπουδάστῳ συγγράμματι αὐτοῦ γράφει, σύν ἄλ­λοις, ὡσαύτως τά ἑξῆς:^[49]

Σελ. 78-80. «Εἰς τήν σκέψιν τῶν πρώτων Χριστιανῶν, ὅπως καί ὅλων τῶν Ἑλλήνων πατέρων, κεντρικήν καί ὅλως οὐσιαστικήν θέσιν κατέχει ἡ βιβλική διδασκαλία, ὅτι ὁ Θεός ἔγινεν ἄνθρωπος ἵνα καταλύσῃ τόν διά­βολον καί πατήσῃ τόν θάνατον. Ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος γράφει ὅτι «ἔλαβε τόν ἄρχοντα τοῦ αἰῶνος τούτου ἡ παρθενία Μαρίας καί ὁ τοκετός αὐτῆς, ὁμοίως καί ὁ θάνατος τοῦ Κυρίου, τρία μυστήρια κραυγῆς, ἅτινα ἐν ἡσυχίᾳ Θεοῦ ἐπράχθη… ἔνθεν τά πάντα συνεκινεῖτο διά τό μελετᾶσθαι θανάτου κατάλυσιν»[50]. Ὁ Ἰουστῖνος ἀναφέρει ὅτι ὁ Ἰησοῦς «ἄνθρωπος… γέγονε κατά τήν τοῦ Πατρός βουλήν ἀποκυηθείς ὑπέρ τῶν πιστευόντων ἀνθρώπων καί ἐπί καταλύσει τῶν δαιμόνων…[51]  διά παρθένου… σαρκοποιηθείς ὑπέμεινεν ἵνα διά τῆς οἰκονομίας ταύτης ὁ πονηρευσάμενος τήν ἀρχήν ὄ­φις καί οἱ ἐξομοιωθέντες αὐτῷ ἄγγελοι καταλυθῶσι….»[52]. «Μυστήριον γάρ διά τούτου… ἐκήρυσσε, δι’ οὖ καταλύειν μέν τήν δύναμιν τοῦ ὄφεως, τοῦ καί τήν παράβασιν τοῦ Ἀδάμ γενέσθαι ἐργασαμένου»[53]. Διά τοῦ Χριστοῦ «ὁ Θεός τόν τε ὄφιν καί τούς ὁμοιωθέντας αὐτῷ ἀγγέλους καί ἀνθρώπους καταλύει, ἀπαλλαγήν δέ τοῦ θανάτου μεταγινώσκουσιν ἀπό τῶν φαύλων καί πιστεύουσιν εἰς Αὐτόν ἐργάζεται»[54]. «Διότι, ἐάν μή εἶχεν ὑπερνικήσει ὁ ἄνθρωπος τόν ἐχθρόν τοῦ ἀνθρώπου, ὁ ἐχθρός δέν θά εἶχε κανονικῶς ἡττηθῆ. Ἐπίσης, ἐάν μή εἶχεν ὁ Θεός ἐλευθέρως χαρίση τήν σωτηρίαν, οὐδέποτε αὕτη θά ἀπετέλει ἀσφαλές ἡμῶν κτῆμα».[55] Ὁ Λόγος «ἐν τοῖς ἐσχάτοις καιροῖς ἐγένετο ἄνθρωπος μεταξύ ἀνθρώπων, ἀνεμόρφωσε τό ἀνθρώπινον γένος, κατέστρεψε δέ καί κατετρόπωσε τόν ἐχθρόν τοῦ ἀνθρώπου, καί ἔδωκε εἰς τό δημιούργημα τῶν χει­ρῶν Του τήν νίκην ἐναντίον τοῦ ἐχθροῦ».[56] «Πῶς ἐπίσης θά ἠδύνατο ὁ Χριστός νά ὑποτάξῃ τόν ἀποδειχθέντα ἰσχυρότερον τῶν ἀνθρώπων, ἐκεῖνον ὅ­στις οὐχί μόνον ἐνίκησε τόν ἄνθρωπον, ἀλλά καί ἐτήρησεν (αὐτόν) ὑπό τό κράτος του, καί πῶς θά ἠδύνατο νά κυριαρχήσῃ ἐπί τοῦ κυριαρχήσαντος καί ἐλευθερώσῃ τήν ὑπό τό κράτος τούτου τελοῦσαν ἀνθρωπότητα, ἐάν δέν ἦτο μεγαλύτερος καί ἰσχυρότερος τοῦ ἡττηθέντος ἀνθρώπου»;[57]. «Ἀλλ’ ὡς εἶναι εἷς καί ὁ αὐτός ὁ ποιήσας ἡμᾶς ἐν ἀρχῇ καί ὁ ἐν τέλει ἀποστείλας τόν Υἱόν Αὐτοῦ, ὁ Κύριος ἐτέλεσε τήν ἐντολήν τοῦ Πατρός γενόμενος ἐκ γυναικός καί ποιήσας ἀμφότερα, τήν καταστροφήν τοῦ ἐχθροῦ καί τελείωσιν τοῦ ἀνθρώπου κατ’ εἰκόνα καί ὁμοίωσιν τοῦ Θεοῦ»[58]. «Ὅταν ὁ σατανᾶς δένεται, ὁ ἄνθρωπος ἐλευθεροῦται»[59].

»Ὁ Θεός διά τῆς Παρθένου ἄνθρωπος γενόμενος κατά τήν τοῦ Πατρός βουλήν ὑπέρ σωτηρίας τῶν πιστευόντων αὐτῷ καί ἐξουθενῆναι καί παθεῖν ὑπέμεινεν, ἵνα ἀποθανών καί ἀναστάς νικήσῃ τόν θάνατον»[60] «…δι’ οὐδενός ἄλλου μέσου θά ἠδυνάμεθα νά ἐπιτύχωμεν τήν ἀφθαρσίαν καί ἀθανασίαν εἰ μή διά τῆς ἑνώσεως μετά τῆς ἀφθαρσίας καί ἀθανασίας»[61]. «Ὁ Ἀδάμ τώρα εἶχε κυριευθῆ, πᾶσα ζωή εἶχεν ἀφαιρεθῆ ἀπ’ αὐτοῦ. Διά τοῦτο, ὅτε ὁ ἐχθρός μέ τήν σειράν του κατεκυριεύθη, ὁ Ἀδάμ ἔλαβε νέαν ζωήν, κατεστράφη δέ ὁ ἔσχατος ἐχθρός, ὁ θάνατος, ὅστις ἀρχικῶς εἶχε κυριαρχήσει ἐπί τοῦ ἀνθρώπου… Ἡ σωτηρία αὐτοῦ (τοῦ Ἀδάμ) εἶναι ἡ καταστροφή τοῦ θανάτου. Ὅταν, λοιπόν, ὁ Κύριος ζωοποιεῖ τόν ἄνθρωπον, δηλαδή τόν Ἀδάμ, ὁ θάνατος συγχρόνως καταστρέφεται»[62]. «…Ἡ πονηρία τοῦ ὄφεως κατενικήθη ὑπό τῆς ἀθωότητος τῆς περιστερᾶς, λυθέντων τῶν δεσμῶν ὑφ’ ὧν ἐκρατούμεθα δέσμιοι τοῦ θανάτου».[63]

»Ὁ Ἰγνάτιος γράφει, κατά τά προεκτεθέντα, «…ἔλαβε τόν ἄρχοντα τοῦ αἰῶνος τούτου ἡ παρθενία Μαρίας καί ὁ τοκετός αὐτῆς…», ὁ ἁγ. Εἰρη­ναῖος ἐξηγεῖ «ἡ δύναμις τοῦ Ὑψίστου ἐπεσκίασεν Αὐτήν, διό καί τό ἐξ Αὐτῆς γεννηθέν ἅγιον καί Υἱός τοῦ ὑψίστου Θεοῦ καί Πατρός πάντων, ὅς ἐπραγματοποίησε τήν ἐνσάρκωσιν τοῦ ὄντος αὐτοῦ, καί ἔδειξε τό πρῶτον μίαν νέαν γέννησιν. Ὡς δέ διά τῆς προηγουμένης γεννήσεως ἐκληρονομοῦμεν τόν θάνατον, οὕτω διά τῆς νέας ταύτης γεννήσεως δυνάμεθα νά κληρονομήσωμεν τήν ζωήν».[64] Ὁ ἄνθρωπος διά τοῦ φυσικοῦ πολλαπλασια­σμοῦ τοῦ γένους κληρονομεῖ τήν ἀσθένειαν τοῦ θανάτου καί ἑπομένως εὑρίσκεται, κατά διαφόρους βαθμούς, ὑπό τό κράτος τοῦ διαβόλου καί τῆς ἁμαρτίας. Ἡ σατανική αὕτη ἐν τῇ κτίσει ἐπικράτεια ἔπαυσε τό πρῶτον ἐν Χριστῷ διά τῆς γεννήσεως Αὐτοῦ. «Διότι πῶς (ὁ ἄνθρωπος) θά ἐκφύγῃ τῆς εἰς τόν θάνατον ὑποκειμένης γεννήσεως εἰ μή διά μιᾶς νέας γεννήσεως, διδομένης κατά θαυμαστόν καί ἀπροσδόκητον τρόπον ὑπό τοῦ Θεοῦ (ἤτοι) διά τῆς ἀναγεννήσεως ἐκείνης, ἥτις ἀπορρέει ἐκ τῆς Παρθένου διά πί­στεως;  Ἤ πῶς θά λάβουν οὗτοι (οἱ ἄνθρωποι) τήν υἱοθεσίαν παρά τοῦ Θεοῦ, ἐάν παραμείνωσιν ἐν τῇ γεννήσει ταύτῃ ἥν ὁ ἄνθρωπος ἔχει κατά φύσιν ἐν τῷ κόσμῳ τούτω;[65]

»Ἡ διά Πνεύματος Ἁγίου καί Παρθένου Μαρίας γέννησις τοῦ Χριστοῦ ἔχει οὐσιαστικήν σημασίαν διά τήν ἐκ τοῦ θανάτου καί ἐκ τῆς ἁμαρτίας σωτηρίαν τῆς ἀνθρωπότητος, ὄχι ὅμως ὑπό τήν ἔννοιαν τῆς κληρονομικότητος τῆς ἐνοχῆς, ἀλλ’ ὑπό τήν ἔννοιαν ὅτι ἄλλως καί ὁ Κύριος θά εὑρίσκετο, ὅπως ὅλοι, ὑπό τό κράτος τοῦ θανάτου, τῆς ἁμαρτίας καί τοῦ δια­βόλου, ἤτοι ὑπό τήν κληρονομικήν κατάστασιν τῆς ἁμαρτίας. Τοῦτο ὅμως δέν σημαίνει, ὅπως ἐδίδασκεν ὁ Ἁλικαρνασοῦ Ἰουλιανός, ὅτι ἡ ἀνθρωπίνη φύσις τοῦ Κυρίου ἦτο ἐκ γενετῆς ἄφθαρτος καί ἀπαθής[66], ἀλλ’ ἁπλῶς ὅτι ὁ Κύριος δέν ἐγεννήθη ὑπό τό κράτος τοῦ θανάτου. Ὅπως εἰς τήν περί­πτωσιν τῶν πρωτοπλάστων[67], οὕτω καί ἡ πρό τῆς ἀναστάσεως ἀνθρωπίνη φύσις τοῦ Χριστοῦ δέν ἦτο οὔτε ἄφθαρτος, οὔτε ὑπό τό κράτος τοῦ θανά­του. Διά τοῦτο ὁ Χριστός εἶναι ὁ δεύτερος Ἀδάμ. Οὗτος ὑπέστη πράγματι τά πάθη καί τόν θάνατον ἑκουσίως, χωρίς ποτέ νά εὑρεθῇ κυριαρχούμενος ὑπό τοῦ διαβόλου καί τῆς ἁμαρτίας…, ἡ θεότης τοῦ Χριστοῦ ἐπάτησε τόν θάνατον καί κατέλυσε τό βασίλειον τοῦ σατανᾶ διά τῆς ζωοποιήσεως τῶν νεκρῶν. Ὁ Χριστός εἶναι ὁ ἀρχιερεύς ὁ πεπιστευμένος τά ἅγια τῶν ἁγίων… ὤν ἡ θύρα τοῦ Πατρός δι’ ἧς εἰσέρχονται Ἀβραάμ καί Ἰσαάκ καί Ἰακώβ, οἱ προφῆται, οἱ ἀπόστολοι καί ἡ Ἐκκλησία».[68]

Σελ. 86-91. «…Εἶναι φανερόν ὅτι ὅπως εἰς τήν θεολογίαν τοῦ Παύ­λου, οὕτω καί εἰς τήν σκέψιν τοῦ Εἰρηναίου ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ φανεροῦται ἐν τῇ καταστροφῇ τῆς ἀδικίας διά τῆς ζωοποιήσεως τῶν ἀδίκως ὑπό τοῦ διαβόλου κρατουμένων δικαίων. «Ὁ Λόγος ἔδησεν ἀσφαλῶς αὐτόν (τόν σατανᾶν) ὡς φυγάδα ἀπό τόν ἑαυτόν Του, καί διήρπασε τά λάφυρα αὐτοῦ, δηλαδή τούς ὑπ’ αὐτόν κρατουμένους ἀνθρώπους, τούς ὁποίους ἀδίκως μετεχειρίζετο δι’ ἰδίους σκοπούς. Καί τῷ ὄντι δικαίως γίνεται αἰχμάλωτος ἐκεῖνος ὅστις ὠδήγησε τούς ἀνθρώπους ἀδί­κως εἰς τήν αἰχμαλωσίαν»[69]. «Ὁ Ἀδάμ ἡττήθη καί ἐστερήθη πάσης ζωῆς.

»Ὅταν λοιπόν ὁ ἐχθρός μέ τήν σειράν του ἡττήθη, ὁ Ἀδάμ ἔλαβε νέαν ζωήν, καί ὁ ἔσχατος ἐχθρός, ὁ θάνατος, ὅστις πρῶτον εἶχε κυριεύσει ἐπί τοῦ ἀνθρώπου, καταργεῖται… Τοῦτο δέν θά ἠδύνατο νά λεχθῇ ἀκριβῶς, ἐάν ἐκεῖνος ὁ ἄνθρωπος, ἐπί τοῦ ὁποίου πρῶτον ἐκυρίευσεν ὁ θάνα­τος δέν ἠλευθεροῦτο. Διότι ἡ σωτηρία αὐτοῦ εἶναι ἡ καταστροφή τοῦ θα­νάτου. Ὅταν λοιπόν ὁ Θεός ζωοποιεῖ τόν ἄνθρωπον, δηλαδή τόν Ἀδάμ, ὁ θάνατος συνάμα καταστρέφεται»[70]. Ἀλλαχοῦ ὁ Εἰρηναῖος γράφει ὅτι «Ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ κατά πάντα δυνατός καί οὐχί ἐλλιπής κατά τήν δικαιο­σύνην Αὐτοῦ, ἐστράφη δικαίως ἐναντίον τῆς ἀποστασίας καί ἐλύτρωσεν ἐξ αὐτῆς τό ἴδιον Αὐτοῦ πλάσμα, οὐχί διά τῆς βίας, ὡς ἡ ἀποστασία εἶχε κατακυριεύσει ἡμᾶς εἰς τήν ἀρχήν, ὅτε ἀκορέστως διήρπασεν αὐτά, τά ὁποῖα δέν ἀνῆκον εἰς αὐτήν, ἀλλά διά τῆς πειθοῦς, ὡς ἁρμόζει εἰς Θεόν συμβουλῆς, ὁ ὁποῖος δέν μεταχειρίζεται τήν βίαν διά νά ἀποκτήση αὐτό ὅπερ θέλει, ἵνα μή παραβαθῇ ἡ δικαιοσύνη καί ἵνα μή καταστραφῇ ἡ δημι­ουργία τοῦ Θεοῦ. Τῷ ἰδίῳ οὖν αἵματι λυτρωσαμένου ἡμᾶς τοῦ Κυρίου καί δόντος τήν ψυχήν ὑπέρ τῶν ἡμετέρων ψυχῶν καί τήν σάρκα τήν ἑαυτοῦ ἀντί τῶν ἡμετέρων σαρκῶν ἐξέχυσε τό Πνεῦμα τοῦ Πατρός διά τήν ἕνωσιν καί κοινωνίαν τοῦ Θεοῦ καί τοῦ ἀνθρώπου, τῷ ὄντι παρέχων τόν Θεόν εἰς τόν ἄνθρωπον διά τοῦ Πνεύματος καί ἑνῶν τόν ἄνθρωπον μετά τοῦ Θεοῦ διά τῆς Ἑαυτοῦ ἐνσαρκώσεως, δίδων ἡμῖν διά τῆς ἑαυτοῦ παρουσίας τήν ἀθανασίαν μονίμως καί ἀληθῶς διά τῆς κοινωνίας μετά τοῦ Θεοῦ»[71].

»Εἶναι λίαν παράδοξον πῶς ἡ περί ἱκανοποιήσεως θεωρία τοῦ Ἀνσέλμου ἐθεωρήθη ὡς στηριζομένη ἐπί τῆς θεολογίας τοῦ Παύλου. Ὁ Ἄνσελμος ἐθεώρει τόσον τήν ἀπαίτησιν τῆς τιμωρίας, ὅσον καί τήν ἀπαίτησιν τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου ὡς μίαν ἀνάγκην τῆς θείας φύσεως. Δι’ αὐτόν ὁ Θεός εἶναι δικαιοσύνη καί ἀγάπη κατά τήν οὐσίαν. Οὕτως ὁ Θεός ὑπόκειται εἰς ὡρισμένους νόμους ἀνάγκης καί αἱ σχέ­σεις του πρός τόν κόσμον ρυθμίζονται καθ’ ὡρισμένα ἰδιώματα τῆς θείας οὐσίας, πρᾶγμα βλάσφημον καί ἀπαράδεκτον διά τήν Πατερικήν θεολογίαν. Ὁ Θεός τῆς ἁγίας Γραφῆς καί τῶν Ὀρ­θόδοξων Πατέρων δέν ὑπόκειται κατά τήν οὐσίαν Του εἰς καμμίαν ἀνάγ­κην, διότι ὡς εἴδομεν[72], εἶναι ἐλεύθερος πάσης ἀνάγκης καί πάσης ἰδιοτέ­λειας. Δέν δύναται ὁ ἄνθρωπος νά ἀποδώσῃ εἰς τήν θείαν φύσιν ἀνθρωπομορφικά ἰδιώματα, καί μάλιστα ἰδιώματα τῆς πεπτωκυΐας ψυχοσυνθέσεως τοῦ ἀνθρώπου, ὅπως εἶναι ἡ αἱρετική ἰδέα ὅτι ἡ θεία φύσις προσβάλλεται καί ἔχει ἀνάγκην ἱκα­νο­ποιήσεως. «Τόν μέν γάρ Θεόν οὐδείς οὔτε ἀτιμάζων παραβλάψαι δυνήσεται, οὔτε εὐφημῶν λαμπρότερον ἀποφῆναι, ἀλλ’ ἐπί τῆς οἰκείας ἀεί μένει δόξης, οὔτε εὐφημίας αὐξανόμενος, οὔτε βλασφημίας ἐλαττούμενος τῶν δέ ἀνθρώπων οἱ μέν δοξάζοντες αὐτῶν κατ’ ἀξίαν, μᾶλλον δέ κατ’ ἄξι­αν οὐδενί δυνατόν, εἰς δέ δύναμιν τήν ἑαυτῶν, τήν ἀπό τῆς δοξολογίας, ὠφέλειαν καρποῦνται, οἱ δέ βλασφημοῦντες καί ἐξευτελίζοντες τήν οἰκείαν λυμαίνονται σωτηρίαν»[73]. Ἀκόμη καί ὁ ὅρος «ἱκανοποίησις» ἤ Satisfactio εἶναι ξένος πρός τούς Ἕλληνας Πατέρας[74]. Ἡ θεία οὐσία μένει κατά πάντα ἀσύλληπτος. Ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ ὡς καί ἡ ἀγάπη Αὐτοῦ εἶναι θεῖαι ἐνέργειαι καί ἰδιότητες περί τήν θεία Οὐσία καί οὐχί αὐτή αὕτη ἡ θεία οὐσία.[75]

»Ὅταν ὁ Παῦλος λέγη «εἰ γάρ ἐχθροί ὄντες κατηλλάγημεν τῷ Θεῷ διά τοῦ θανάτου τοῦ Υἱοῦ Αὐτοῦ»[76] δέν πρέπει νά νομίσωμεν, ὅτι πρό τῆς Σταυρικῆς θυσίας ὁ Θεός ἐκράτει ἐχθρικήν στάσιν πρός τόν κόσμον. «Οὐκ Ἐκεῖνος (ὁ Θεός) ἔστιν ὁ ἐχθραίνων, ἀλλ’ ἡμεῖς· Θεός γάρ οὐδέποτε ἐχθραίνει»[77]. Ὁ σταυρός προϋποθέτει οὐχί ἔχθραν ἀλλά ἀγάπην τοῦ Θεοῦ. Οὕτω γάρ ἠγάπησεν ὁ Θεός τόν κόσμον…» (Ἰωάν. Γ΄36). Ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καί ἡ ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ πρός τόν κόσμον πρό τῆς σταυρώσεως ὡς καί μετά τήν σταύρωσιν εἶναι ἡ αὐτή. «Καθώς ἠγάπησέ με ὁ Πατήρ, κἀγώ ἠγάπησα ἡμᾶς» (Ἰωάν. ΙΕ΄9). Ἐάν λοιπόν ὁ Πατήρ εἶχεν ἐχθρικήν πρός τήν ἀνθρωπότητα στᾶσιν, θά εἶχεν ἀσφαλῶς παρομοίαν πρός τόν κόσμον ἔχθραν καί ὁ Υἱός. Οὐδαμοῦ ὅμως τῆς Καινῆς Διαθήκης λέγεται ὅτι ὁ Χριστός ἤ ὁ Θεός ἦτο ἐχθρός τοῦ κόσμου. Ἡ ἀγάπη, ἥν ἐξ ἀρχῆς ἔδειξεν ὁ Χριστός πρός τούς ταλαιπωρούμενους καί πρίν ἀκόμη σταυρωθῆ, εἶχε πηγήν τόν Πατέρα (Ἰωάν. Γ΄16). Ὁ Παῦλος ποτέ δέν λέγει ὅτι ὁ Θεός εἶχεν ἔχθραν πρός τούς ἀνθρώπους, ἀλλ’ ὅτι διά τῆς ἁμαρτίας οἱ ἄνθρωποι ἦσαν ἐχθροί τῆς θείας θελήσεως, «διότι τό φρόνημα τῆς σαρκός ἔχθρα εἰς τόν Θεόν» (Ρωμ. Η΄7). «Καί ἡμᾶς ὄντας ἀπηλλοτριωμένους καί ἐχθρούς τῇ διανοία ἐν τοῖς ἔργοις τοῖς πονηροῖς, νυνί δέ ἀποκατήλλαξεν ἐν τῷ σώματι τῆς σαρκός αὐτοῦ διά τοῦ θανάτου παραστῆσαι ἡμᾶς ἁγίους καί ἀμώμους καί ἀνεγκλήτους κατενώπιον αὐτοῦ».[78]. Οὐδαμοῦ ὁ Παῦλος λέγει ὅτι ὁ Θεός καταλλάσσεται τῷ ἀνθρώπῳ, ἀλλά πάντοτε ὅτι ὁ Θεός καταλλάσσει ἑαυτῷ τούς ἀνθρώπους. «Θεός ἦν ἐν Χριστῷ κόσμον καταλλάσσων ἑαυτῷ, μή λο­γιζόμενος αὐτοῖς τά παραπτώματα αὐτῶν καί θέμενος ἐν ἡμῖν τόν λόγον τῆς καταλλαγῆς»[79]. «Κατηλλάγητε τῷ Θεῷ. Καί οὐκ εἶπε καταλλάξατε ἑαυτοῖς τόν Θεόν, οὐ γάρ ἐκεῖνος ἔστιν ὁ ἐχθραίνων, ἀλλ’ ἡμεῖς, Θεός γάρ οὐδέποτε ἐχθραίνει»[80].

»Πρέπει νά σημειωθῇ, ὅτι εἰς τήν Γραφήν καί εἰς τούς συγγραφεῖς τῆς ὑπό ἐξέτασιν περιόδου ἡ θεία ὀργή δέν ἐκδηλοῦται ποτέ γενικῶς καί ἀδια­κρίτως καθ’ ὅλης τῆς Ἀνθρωπότητος, ὅπως σαφῶς προϋποθέτει ἡ περί πτώσεως θεωρία τοῦ Ἱ. Αὐγουστῖνου, ἀλλά τοὐναντίον ἐκδηλοῦται πάντοτε μερικῶς πρός τούς ἀμετανοήτους ἀσεβεῖς, ἀδίκους, καί ἰδίως πρός τόν διάβολον. Οὐχί μόνον δέν παρατηρεῖται γενική τις πρός πᾶσαν τήν ἀνθρωπότητα ἐκδήλωσις θείας ὀργῆς, ἀλλ’ ἀκόμη καί πρό τῆς σταυρικῆς θυ­σίας ὁ Ἰησοῦς ἐμφανίζεται διώκων τά δαιμόνια, θεραπεύων τούς ἀσθενεῖς καί ἐγείρων νεκρούς. Αἱ θεῖαι αὗται ἐνέργειαι εἶναι ἐντελῶς ἀκατανόητοι, ἄν ὑποτεθῇ ὅτι ἡ θεία δικαιοσύνη εἶναι, ἕνεκα μιᾶς κληρονομικῆς τῶν ἀνθρώπων ἐνοχῆς, τό αἴτιον τῶν ὑπό τοῦ Κυρίου καταπολεμούμενων τού­των κακῶν. Πῶς αἵρεται ἡ εἰς θάνατον, εἰς ἀσθένειαν καί εἰς χεῖρας δαιμόνων ὑπό τοῦ Θεοῦ καταδίκη τῶν ἀνθρώπων πρίν ἀκόμη γίνη ἡ μεγάλη ἐπί τοῦ σταυροῦ ἱκανοποίησις τῆς θείας δικαιοσύνης; (σ.σ. Καί πῶς, ἐάν ὄντως, κατά τήν θεωρίαν τοῦ Ἱ. Αὐγουστίνου καί τοῦ Ἀνσέλμου…, ἡ θεία ὀργή καί …καταδίκη ἐβάρυνον, ἐξ αἰτίας τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος, πάντας τούς πρό τῆς ἐξιλαστηρίου θυσίας τοῦ Κυρίου ἀνθρώπους, ὑπῆρξαν τόσοι πρό τῆς ἐπιφανείας τοῦ Κυρίου δίκαιοι ἀλλά καί ἅγιοι, τινές τῶν ὁποίων, ὡς ὁ Ἀβραάμ καί ὁ Μωϋσῆς ἀπεκλήθησαν καί φίλοι τοῦ Θεοῦ – Ἰακώβου, Καθολ. Β΄23, Ἐξοδ. ΛΓ΄11 κ.ἄ., ἄλλοι δέ, ὡς ὁ Ἐνώχ καί ὁ Ἠλίας -Ἑβρ. ΙΑ΄5, Δ΄ Βασιλ. Β΄11 – δέν ἐγεύθησαν οὐδέ σωματικοῦ θανάτου;). Ἤ πρέπει νά ὑποτε­θῇ ὅτι εἰς τήν πραγματικότητα δέν ὑπῆρχεν ἀνάγκη νά ἱκανοποιηθῇ  ἡ θεία δικαιοσύνη, ἤ ὅτι ὁ ἄνθρωπος κατηλλάγη κατά τίνα τρόπον πρῶτον μετά τοῦ Λόγου καί ὕστερον μετά τοῦ Πατρός[81].

»Ὅσον ἀφορᾶ τόν ὅρον «ἱλασμός» ἤ «ἱλαστήριον» παρατηρεῖ ὁ C.Η.Dodd, ὅτι εἰς τήν μετάφρασιν τῶν Ο΄ δέν ἔχει τήν ἔννοιαν, ἥν, καί παρά τοῖς εἰδωλολάτραις, ἤτοι τήν ἔννοιαν τοῦ κατευνασμοῦ τῆς θείας ὀργῆς[82]. Περίπου τά αὐτά παρατηρεῖ καί ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος. Κατ’ αὐτόν δέν δύνα­ται νά ὑπάρξη θεωρία περί ἐξιλεώσεως καί ἱκα­νοποιή­σεως τῆς δῆθεν προσβληθείσης θείας φύσεως[83]. Μετ’ ἐμφάσεως διακηρύττει, ὅτι «ὁ Θεός δέν εἶχεν ἀνάγκην τῶν θυσιῶν τῶν Ἑβραίων. Τάς ἐζήτησεν ἁπλῶς χάριν τοῦ ἰδίου προσφέροντος αὐτάς ἀνθρώπου. Τοῦτο σαφῶς ἐδίδαξεν ὁ Κύριος ὡς ἐδείξαμεν. Ὅταν λοιπόν εἶδεν αὐτούς ἀμελοῦντας τήν δικαιοσύνην καί ἐγκαταλείποντας τήν ἀγάπην τοῦ Θεοῦ, καί νομίζοντας ὅτι ὁ Θεός ἐξευμενίζεται διά τῶν θυσιῶν καί τῆς τη­ρήσεως τῶν λοιπῶν τυπικῶν διατάξεων, ὁ Σαμουήλ εἶπε πρός αὐτούς… (Α΄ Βασ. ΙΕ΄15, 22), καί ὁ Δαυίδ λέγει… κλπ… Εἶτα, ἵνα μή ὑποτεθῇ  ὅτι ἐν τῷ θυμῷ αὐτοῦ ὁ Θεός ἠρνήθη τά πράγματα ταῦτα, συνεχίζει ἀπορρίπτων μετ’ ἐμφάσεως ἐκεῖνα τά πράγματα, δι’ ὧν οἱ ἁμαρτωλοί ἐφαντάζοντο ὅτι ἠδύναντο νά ἐξιλεώσουν τόν Θεόν καί δεικνύων ὅτι ὁ ἴδιος οὐδενός ἔχει ἀνάγκην… δέν ἀπέρριψε τάς θυσίας των, ἐπειδή ἦτο ὠργισμένος ὡς ἄν­θρωπος, ὡς τίνες λέγουν, ἀλλ’ ἕνεκα εὐσπλαχνίας διά τήν τύφλωσιν των κλπ»[84]. Ἡ ἀπόρριψις τῶν θυσιῶν, λοιπόν, ὀφείλεται εἰς τὴν θείαν εὐσπλαχνίαν καὶ ὄχι εἰς τὴν θείαν δικαιοσύνην.

»Εἰς τήν Ἑλληνικήν Πατερικήν παράδοσιν δέν ὑπάρχουν τά περί πτώσεως καί σωτηρίας δικανικά σχήματα τῆς Δύσεως. Ὄχι μόνον θεωρεῖται ὁ θάνατος ὡς δικαία τιμωρία τῶν ἀδίκων μόνον καί ὡς προϊόν τῆς πανουργίας τοῦ διαβόλου, ἀλλά τονίζεται ὅτι ἐπέτρεψεν ὁ Θεός τόν θάνατον τῶν δικαίων οὐχί ἕνεκα τιμωροῦ τίνος θείας ἀποφάσεως, ὡς ἐφαντάσθη ὁ Ἱ. Αὐγουστῖνος, ἀλλ’ ἕνεκα τῆς Θείας εὐσπλαχνίας. Ἄλλως, ὁ δίκαιος θά εὑρίσκετο αἰωνίως ὑπό τό κράτος τῆς ἁμαρτίας. «Τοῦτο δέ ὁ Θεός μεγάλην εὐεργεσίαν παρέσχεν τῷ ἀνθρώπῳ, τό μή διαμεῖναι αὐτόν εἰς τόν αἰῶνα ἐν ἁμαρτίᾳ ὄντα… καθάπερ σκεῦος τι, ἐπαναπλασθέν αἰτίαν τινά σχῇ, ἀναχωνεύεται ἤ ἀναπλάσσεται εἰς τό γενέσθαι καινόν καί ὁλόκληρον, οὕτως γίνεται καί τῷ ἀνθρώπῳ διά τοῦ θανάτου· δυνάμει γάρ τέθραυσται, ἵνα ἐν τῇ ἀναστάσει ὑγιής εὑρεθῆ, λέγω δέ ἄσπιλος καί δίκαιος καί ἀθάνατος»[85]. «Ὁ Θεός… ἔδειξεν ἔλεος εἰς τόν ἀπατηθέντα (ἄνθρωπον). Διά τόν αὐτόν ἐπίσης λόγον ἐξεδίωξεν αὐτόν ἐκ τοῦ παραδείσου καί τόν ἀπεμάκρυνεν ἀπό τό δένδρον τῆς ζωῆς, οὐχί διότι ἐφθόνησεν αὐτόν διά τό δένδρον τῆς ζωῆς, ὥς τινες ἰσχυρίζονται, ἀλλά διότι ηὐσπλαχνίσθη αὐτόν, καί δέν ἠθέλησε νά ἐξακολουθήσῃ οὗτος ζῶν ἐν τῇ ἁμαρτίᾳ αἰωνίως, οὔτε νά καταστῆ ἀθάνα­τος ἡ περικυκλοῦσα αὐτόν ἁμαρτία καί τό κακόν ἀτελεύτητον καί ἀθεράπευτον. Ἀλλ’ ἔθεσεν ὅριον εἰς τήν ἁμαρτίαν τοῦ ἀνθρώπου παρεμβαλών τόν θάνατον[86] καί οὕτω προκαλέσας τό τέλος τῆς ἁμαρτίας, θέσας τέρμα εἰς αὐτήν διά τῆς διαλύσεως τῆς σαρκός ἐν τῇ γῇ, ἵνα ὁ ἄνθρωπος, παύσας πλέον νά ζῇ ἐν τῇ ἁμαρτίᾳ καί κατασταθείς νεκρός δι’ αὐτήν, δυνηθῆ ν’ ἀρχίση ζῶν ἐν τῷ Θεῷ»[87].

»Περί τῆς δικαιοσύνης τοῦ Θεοῦ καί τῆς σωτηρίας θά ἠδυνάμεθα ἐκ τῶν ἀνωτέρω νά συμπεράνωμεν διά τῶν λόγων τοῦ Ἀλεξανδρείας Κυρίλ­λου καί Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου. «Οὐ γάρ ἑτέρου τινος χάριν γέγονε σάρξ ὁ Λόγος καί ἐσκήνωσεν ἐν ἡμῖν, ἤ ἵνα τόν τῆς σαρκός θάνατον ἀνατλάς, θριαμβεύσῃ μέν ἀρχάς καί ἐξουσίας, καταργήσῃ καί αὐτόν τόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου, τόν σατανᾶν». (σ.σ. Τό ὑπόλοιπον τῆς περικοπῆς ταύτης ἐκ τῆς ἑρμηνείας τῆς πρός Ρωμ. Ἐπιστο­λῆς τοῦ ἁγ. Κυρίλλου, Ἀλεξανδρείας, παρεθέσαμεν ἐν τοῖς προηγουμένοις. Τήν δέ ἐν συνέχειᾳ ἐπίσης παρατιθέμενην περικοπήν ἐκ τοῦ ΜΕ΄ Λόγου «Εἰς τό Πάσχα» τοῦ ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, περί τοῦ ὑπό τοῦ Κυρίου δοθέντος «λύτρου» παραθέσαμεν ἐν τοῖς πρόσθεν).

Οὕτως ἡρμήνευσαν τά μνημονευθέντα ἀλλά καί πάντα τά λοιπά σχετικά μέ τήν σταύρωσιν τοῦ Κυρίου χωρία τῆς Γραφῆς οἱ προμνησθέντες ἅγιοι Πατέρες καί διδάσκαλοι τῆς ἁγίας ἡμῶν Ἐκκλησίας, τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς καί Ἀδιαιρέτου τῶν δύο χιλιάδων ἐτῶν, ἱστορικοῦ βίου. Τό μυστήριον τῆς Σταυρικῆς θυσίας Του ἐθεωρήθη ὑπό πάντων ὡς ὑπάτη κατ’ ἀρχήν ἐκδήλωσις τῆς πρός τόν ἄνθρωπον ἀγάπης καί συγκαταβάσεως, οὐχί μόνον τοῦ τρισυποστάτου Θεοῦ, ἀλλά καί τοῦ τελείου ἀνθρώπου Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἐν Ὧ, ὁ αἰώνιος Λόγος-Υἱός, ἐν τῷ «πληρώματι τοῦ χρόνου» (Γαλατ. Δ΄4 κ.ἄ.), ἐνηνθρώπησεν ἑνωθείς, εἰς τό Χριστολογικόν τῆς Ἁγίας ἐν Χαλκηδόνι Τετάρτης Οἰκουμενικῆς Συνόδου ἐδογμάτισεν, ἐν τῇ τελείᾳ προγνώσει τοῦ Θεοῦ ὅτι ἡ θυσία αὕτη θά ἦτο ἀναπόφευκτος δι’ ὅσους λόγους εἴπομεν. Ὡς ὅλως ἑκουσία προσφορά καί θυσία ἀγάπης πρός σωτηρίαν καί λύτρωσιν τοῦ ἀνθρώπου^[88] ἀποκαλεῖται αὕτη ἐν τῇ Γραφῇ καί «λύτρον», «ἱλασμός», ἤ «ἱλαστήριον».

Πρός τούτοις ὅμως νοεῖται ἡ Σταυρική θυσία τοῦ Κυρίου ὑπό πάντων τῶν ἁγίων Πατέρων ἡμῶν καί ὡς «πλήρωσις» ὑπ’ Αὐτοῦ τῆς πρός τούς πρωτοπλάστους ἐντολῆς τοῦ Θεοῦ, τοῦ πρωταρχικοῦ δηλαδή «νόμου» περί πίστεως καί ὑπακοῆς εἰς τόν Λόγον τοῦ Θεοῦ – καί κατάργησις αὐτοῦ, κατόπιν τῆς πληρώσεως ταύτης, ὅπως καί τῶν συνεπειῶν τῆς παραβάσεως αὐτοῦ, ἤτοι τῆς ἁμαρτίας καί τοῦ θανάτου – καί ὡς «πλήρωσις» προσέτι τῶν περί παρακοῆς ὡσαύτως καί ἁμαρτίας διατάξεων τοῦ γραπτοῦ νόμου, τοῦ δοθέν­τος διά τοῦ Μωϋσέως, ὡς καί τῶν συναφῶν τοιούτων (περί προσφορᾶς θυ­σιῶν ὑπέρ ἁμαρτιῶν) διά τῆς ὑπό τοῦ Κυρίου, ὡς Ἀρχιερέως, ἐφ’ ἅπαξ γενομένης ἑκουσίας προσφορᾶς καί θυσίας τοῦ ἰδίου αὐτοῦ Σώματος ὑπέρ ὅλων τῶν ἁμαρτωλῶν, οἵτινες ἔμελλον νά πιστεύσωσιν εἰς Αὐτόν. Καί ὡς «κατάργησις» ἄρα, ἐν πνευματικῇ ἀλλά καί νομικῇ πλέον ἀκολουθίᾳ, καί τῶν περί θυσιῶν, ὑπέρ ἁμαρτιῶν, διατάξεων τοῦ γραπτοῦ νόμου, ἐφόσον ταύτας ἀνεπλήρωσεν ἡ ἐφ’ ἅπαξ θυσία τοῦ Κ. ἡ. Ἰ. Χριστοῦ. Καί ἁπλῶς ὁ ὅρος «ἱκανοποίησις…» εἶναι εἰς τούς ἁγίους ἡμῶν πατέρας ἄγνωστος.

Ἡ γνώμη δ’ αὕτη τῶν ἁγ. Πατέρων ἀποδίδουσα πλήρως τήν ἀληθῆ ἔννοιαν τῆς διακηρύξεως τοῦ Κυρίου «οὐκ ἦλθον καταλῦσαι -τόν νόμον ἤ τούς προφήτας- ἀλλά πληρῶσαι» (Ματθ. Ε΄17), ἀπηχεῖ βεβαίως καί τό ὅλον ἐν προκειμένῳ πνεῦμα τῆς Γραφῆς, καθ’ ὅ ἡ ἄπειρος ἀγάπη τοῦ Θεοῦ εἰς μείζονα βαθμόν καί ἔκτασιν προοδευτικῶς ἐκδηλουμένη, τείνει, διά παροχῆς πλείονος ἐλέους καί χάριτος, οὐ μόνον νά ἀπαλλάξῃ τόν ἄνθρωπον ἀπό τῶν συνεπειῶν καί τῶν δουλειῶν τοῦ νόμου, προφορικοῦ τε καί γραπτοῦ, ἀλλά καί νά συνδράμῃ πάντας τους ἀνθρώπους, οὐχί δηλαδή μόνον τόν πρῶτον Ἰσραήλ, ὅπως μετανοήσωσι καί, πιστεύοντες εἰς τόν «μόνον ἀληθινόν Θεόν – καί Ὅν Οὗτος ἀπέστειλεν Ἰησοῦν Χριστόν» (Ἰωάν. ΙΖ΄3), ἀλλά καί τηροῦντες τάς ἐντολάς Του, σωθῶσι καί θεωθῶσι, κατά χάριν, γινόμενοι «τέκνα Θεοῦ» (Ἰωάν. Α΄12, Ἐφεσ. Δ΄2 κ.ἄ.).  Ἔκφρασιν δέ τῆς ἀπείρου ταύτης ἀγάπης τοῦ Θεοῦ πρός τόν ἄνθρωπον καί τῆς προοδευτικῆς, δι’ αὐτόν, ἐκχύσεως τοῦ ἀπείρου ἐλέους Του, ἀποτελοῦσιν αἱ παραβολαί τοῦ «ἀσώτου» καί τοῦ «κα­λοῦ Σαμαρείτου». (Λουκ. ΙΕ΄35 ἑξ. καί I΄37 ἑξ.).

Τέλος ἐθεωρήθη ὑπό τῶν ἁγ. Πατέρων ἡμῶν ἡ Σταυρική θυσία τοῦ Κυρίου καί ὡς περίλαμπρος νίκη Αὐτοῦ (καί ὡς τελείου, ἀνθρώπου) ἐν τῷ ὑπερόχῳ πνευματικῷ «ἀγῶνι», τῇ «πάλῃ» (Ἐφεσ. ΣΤ΄12 κ.ἄ.) ἤ, ἄλλως, τῷ πολέμῳ Αὐτοῦ ἐναντίον τοῦ Σατανᾶ ἀλλά καί τῆς ὑπ’ αὐτοῦ γεννηθείσης ἁμαρτίας (ὡς καί τοῦ ἐπακολούθου ταύτης, τοῦ θανάτου) διά τῆς τηρήσεως ὑπό τοῦ Κυρίου πασῶν τῶν διατάξεων τοῦ νόμου ἀλλά καί τῆς ἀπολύτου Αὐτοῦ ὑποταγῆς – μέχρι θανάτου, θανάτου δέ Σταυροῦ – εἰς τό θέλημα τοῦ Πατρός. (Λουκ. KB΄42, Φιλιπ. Β΄8 κ.ἄ.). Τήν νίκην δέ ταύτην ἐβράβευσεν, ὡς βραβεύουσα πλέον, ἡ θεία δικαιοσύνη παράσχουσα Αὐτῷ πά­σας τάς προμνημονευθείσας δωρεάς^[89]. Εἶναι διά πάντα ταῦτα ἀπολύτως σύμφωνοι πάντες ἀνεξαιρέτως οἱ ἅγιοι Πατέρες τῆς ἁγίας ἡμῶν Ἐκκλησίας, ἀσχέτως τῶν διαφωνιῶν τινῶν ἐξ αὐτῶν περί τῆς ἐννοίας τοῦ ὑπό τοῦ Κυρίου δοθέντος «λύτρου». Ὁ προμνησθείς καθηγητής μακαριστός Σάββας Ἀγουρίδης ἐν τῇ διατριβῇ του ὑπό τόν τίτλον «Ἡ περί καταλλαγῆς διδασκαλία τῆς Κ.Δ. κατά τήν Ὀρθόδοξον Παράδοσιν», ἔκδ. 1964 γράφει, σύν ἄλλοις, καί τά ἑξῆς:

Σελ. 3. «…Ἡ Ὀρθόδοξος Ἀνατολική Ἐκκλησία δέν ἔχει ἐπίσημον διατύπωσιν τῆς διδασκαλίας της περί καταλλαγῆς ἡμῶν μετά τοῦ Θεοῦ διά τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἡ παράδοσις τῆς Ἐκκλησίας περί συμφιλιώσεως ἡμῶν μετά τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ, περί ἀπολυτρώσεως ἤ σωτηρίας ἤ δικαιώσεως ἡμῶν ὑπό τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ, δέν συνεζητήθη ὅπως ἄλλα δόγματα ὑπό τῶν θεολόγων εἰς τήν Ἀνατολήν. Διά τόν λόγον τοῦτον δέν εὑρίσκει τις καθωρισμένην ἐπί τοῦ προκειμένου διδασκαλίαν οὔτε μεταξύ τῶν ἀρχαίων Πατέρων, ἀλλά μόνον κοινήν ἐπί τοῦ θέματος παράδοσιν…»^[90]. Καί ἐν συνεχείᾳ:

»Σελ. 4. «…Οἱ ἀρχαῖοι Πατέρες θά ἀπέρριπτον πᾶσαν περί καταλλαγῆς θεωρίαν, κατά τήν ὁποίαν ὡς κύριος σκοπός τῆς ἀποστολῆς τοῦ Χριστοῦ μεταξύ ἀνθρώπων θά ἐθεωρῆτο ἡ συμφιλίωσις τῆς ἀνθρωπότητος μετά τοῦ Θεοῦ διά τῆς συμφιλιώσεως τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ μετά τῆς τρωθείσης διά τῆς ἀνυπακοῆς τοῦἀνθρώπου δι­καιοσύνης Αὐτοῦ. Τοιαύτη θεωρία οὐδέποτε ὑπεστηρίχθη ὑπό Ὀρθοδόξου Θεολόγου»[91].

Σελ. 5. «Ἡ θέσις τῶν Ἐκκλησιαστικῶν διδασκάλων τῆς Ἀνατολῆς, κατά τούς ἑπτά πρώτους αἰῶνας, ἐκφράζεται συνοπτικώτατα ὑπό Μαξίμου τοῦ ὁμολογητοῦ ὡς ἑξῆς: Τό ἔργον τῆς σωτηρίας συνίσταται ἐκ τριῶν στα­δίων, τά ὁποῖα ὁ Χριστός διαδοχικῶς ἀποκατέστησε· τό ὄν, τό εὖ ὄν καί τό ἀεί ὄν…. «Τό τῆς ἐνσωματώσεως τοῦ Λόγου μυστήριον, γράφει ὁ ἅγιος Μά­ξιμος, πάντων ἔχει τῶν τε κατά τήν Γραφήν αἰνιγμάτων καί τύπων τήν δύ­ναμιν… Καί ὁ μέν γνούς τοῦ σταυροῦ καί τῆς ταφῆς τό μυστήριον ἔγνω τῶν προειρημένων τούς λόγους· ὁ δέ τῆς ἀναστάσεως μυηθείς τήν ἀπόρρητον δύναμιν, ἔγνω τόν ἐφ’ ὦ τά πάντα προηγουμένως ὁ Θεός ὑπεστήσατο σκοπόν»[92]. Ἡ καταλλαγή δι’ αὐτούς εἶναι ἡ παλιγγενεσία, ἡ ἀποκατάστασις τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ κόσμου εἰς τήν ἀρχικήν του κατάστασιν».

»Σελ. 6-7 …Πῶς ὅμως, κατά τήν διδασκαλίαν τῶν Πατέρων ὑπερενικήθη ὑπό τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ ἡ ἐπαναστατημένη θέλησις τοῦ ἀνθρώπου, ἡ ἁμαρτία; Ὁ Χριστός ἐνίκησε τήν ἁμαρτίαν διά τοῦ βίου Του, διά τῆς ὑπακοῆς Του εἰς τόν Πατέρα… διά τῆς κενώσεως ἐν γένει καί εἰδικώτερον διά τοῦ θανάτου ἐπί τοῦ Σταυροῦ. Κατά τόν Εἰρηναῖον, διά τῆς ὑπακοῆς μέχρι θανάτου, εἰς ἥν ὑπέταξεν Ἑαυτόν κρεμασθείς ἐπί τοῦ ξύλου, κατέστρεψε τήν ἀνυπακοήν, ἡ ὁποῖα διεπράχθη ἕνεκα τοῦ ξύ­λου»[93]. Κατά τόν Μ. Βασίλειον: «Πᾶσα πράξις καί πᾶς λόγος τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ κανών ἐστιν εὐσεβείας τε καί ἀρετῆς. Διά τοι τοῦτο ἐνηνθρώπησεν, ὡς ἐν εἰκόνι διαγράφων ἡμῖν εὐσεβείαν τε καί ἀρετήν, ἵνα, κατά δύναμιν ἕκαστος καί ἑκάστη, ὁρῶντες ζηλώσωμεν τό ἀρχέτυπον. Διά γάρ τοῦτο φέρει τό ἡμέτερον σῶμα, ἵνα καί ἡμεῖς Αὐτοῦ τήν πολιτείαν, ὡς οἷόν τε, μιμησώμεθα…»[94].

»Σελ. 7-8. Ἡ ὅλη ζωή τοῦ Κυρίου θεωρουμένη ὑπό τῶν Πατέρων ὑπό τό πρῖσμα τῆς θείας κενώσεως ἀποκτᾶ εἰς τήν σκέψιν των τήν σημασίαν καί σπουδαιότητα θυσίας. Ἡ σωτηρία ἔρχεται διά τῆς ταπεινώσεως καί ἡ ζωή διά τοῦ θανάτου. Εἰς τό ὁμιλητικόν καί ἐξηγητικόν τῶν Πατέ­ρων τονίζεται, ὡς εἶναι φυσικόν, ὅμως ἰδιαιτέρως ἡἀνάγκη τῆς ἀνταποκρίσεως τοῦἀνθρώπου εἰς τήν πρόσκλησιν τοῦ Χριστοῦ πρός μετάνοιαν… Ἡ ἀπάντησις αὕτη καλεῖται συνήθως «πίστις» ἤ, κατά τόν ἀπόστολον Παῦλον, «πίστις δι’ ἀγάπης ἐνεργουμένη»[95]… Ὅσον ὅμως καί ἄν τονίζηται ἡ ἀνάγκη τῆς συνεργασίας διά τήν σωτηρίαν, εἶναι ἡ δύναμις τοῦ Θεοῦ, ἥτις κατανικᾶ τήν ἁμαρτίαν. Τό ἔργον τῆς συγχωρήσεώς μας ὑπό τοῦ Θεοῦ παρίσταται ὑπό τῶν Πατέρων… ὡς μάχη τοῦ Θεοῦ, ἐν τῇ ὁποίᾳ ὅμως ἀπαιτεῖται ἡ χαρμόσυνος συμμετοχή τοῦ ἀνθρώπου».

»Σελ. 9-11 …Ἐκτός τῆς ἁμαρτίας ὁ θάνατος ὡς ἔσχατος ἐχθρός τοῦ ἀνθρώπου κατανικᾶται ὑπό τοῦ Σωτῆρος. «Ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ ἐγένετο ἄνθρωπος…. διά νά καταστρέψῃ τόν θάνατον καί ζωοποιήσῃ τόν ἄνθρω­πον…»[96]. Διά τοῦτο ὁ θάνατος τοῦ Χριστοῦ θεωρεῖται ὄχι μόνον ὡς τό ἀποκορύφωμα τῆς θείας κενώσεως, ἀλλ’ ὡς ἡ νικητήριος μάχη εἰς τό ἔργον τῆς διά τοῦ Χριστοῦ λυτρώσεως. «θανάτῳ, θάνατον πατήσας». Ὁ Χριστιανισμός εἶναι διά τούς Πατέρας ἡ θρησκεία τοῦ Σταυροῦ. Πι­στεύεται συνήθως ὅτι ἡ Ἀνάστασις τοῦ Χριστοῦ διά τούς Χριστιανούς τῆς Ἀνατολῆς εἶναι τό σπουδαιότερον γεγονός εἰς τήν ζωήν καί τό ἔργον τοῦ Χριστοῦ.

»…Διά τήν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν, τόσον διά τήν θεολογίαν ὅσον καί διά τήν λαϊκήν εὐσέβειαν, ἡ σωτηρία εἶναι τελικῶς πλήρης ἐν τῇἀναστάσει. Ἡ ἁμαρτία καί ὁ θάνατος κατανικῶνται καί χαρίζεται ἡ ζωή εἰς τούς ἀνθρώπους. Μόνον ἡ ἀνάστασις εἶναι ὁ ἀληθής ἀρραβών τῆς σωτηρίας καί τῆς αἰωνίου ζωῆς[97]. Ὁ θάνατος τοῦ Χριστοῦ ἐπί τοῦ Σταυροῦ εἶναι προσφορά θυσίας διά τήν σωτηρίαν τοῦ κόσμου… Εἴτε ὁ θά­νατος τοῦ Χριστοῦ θεωρηθῇ ὡς λύτρον καταβληθέν εἰς τόν διάβολον…, εἴ­τε ὡς ἀπάτη γενομένη εἰς τόν διάβολον, εἴτε ὅπως δήποτε ἄλλως, παραμένει βέβαιον ὅτι… ἦτο θυσία εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν ἀντί «πολλῶν» (σ.σ. δήλ. οὐχί πάντων…), συγχρόνως δέ νίκη τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ ἐπί τοῦ Διαβόλου, τῆς φθορᾶς καί τοῦ θανάτου. Ἀμφότερα τά στοιχεῖα ταῦτα εὑρίσκει τις εἰς τούς Ἀνατολικούς Πατέρας…, μέ γενικόν τόνον καί ἔμφασιν ἐπί τοῦ στοι­χείου τοῦ θριάμβου τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ ἐπί τῶν ἀντιθέτων δυνάμεων. Ἐπί τοῦ σημείου ἀκριβῶς τούτου φαίνεται, ὅτι ἡ ἄποψις τῆς Ἀνατολῆς ἐπί τοῦ λυτρωτικοῦ ἔργου τοῦ Χριστοῦ διαφέρει τῆς Λατινικῆς ἀπόψεως, ἀφοῦ ἐν τῇ τελευταίᾳ ταύτη τό στοιχεῖον τοῦ θριάμβου καί τῆς νίκης εἶναι ἠτονημένον καί τό ἔργον τοῦ Χριστοῦ ἐπί τοῦ Σταυροῦ πα­ρουσιάζεται ὡς θυσία προσφερθεῖσα εἰς τόν Θεόν πρός ἱκανοποίησιν τῆς προσβληθείσης ἐκ τῆς ἡμετέρας παραβάσεως καί ἀνυπακοῆς θείας δικαιοσύνης…

» Σελ. 13-14… Ὁ Χριστός ἔρχεται εἰς τόν κόσμον καί κηρύττει τό Εὐαγγέλιον τῆς σωτηρίας καί εἶτα προσφέρει Ἑαυτόν ὑπέρ πολλῶν. Ἀλ­λά τό πάθος Του δέν ἔχει ἁπλῶς τόν χαρακτῆρα τῆς θυσίας, ἀλλά τῆς ἐν­δόξου νίκης ἐπί παντός κακοῦ…

» Σελ. 28-31. «… Ἀλλ’ ἵνα γνῶ ὁ κόσμος ὅτι ἀγαπῶ τόν Πατέρα καί καθώς ἐντείλατό μοι ὁ Πατήρ οὕτω ποιῶ». Οὐ γάρ ὑπεύθυνος ὤν θανάτῳ φησίν, οὐδέ ὀφείλων αὐτῷ, διά δέ τήν ἀγάπην τήν εἰς τόν Πατέρα ὑπομένω… ἑκών ἔρχεται ἐπί τοῦτο, καί καταφρονῶν τοῦ διαβόλου… Οὐκ ἀπό ἀνάγκης ἀλλά δι’ ἀγάπην τοῦ Πατρός… (Ἰ. Χρυσοστ.)».

» …Ἐξ ἀφορμῆς τῆς «παραβολῆς τοῦ ἀσώτου» ἐν σχέσει πρός τήν διδασκαλίαν τῆς Κ.Δ. περί καταλλαγῆς, τονίζεται ἐξ Ὀρθόδοξου πλευρᾶς ἡ ἀντίθεσις πρός τήν νομικήν ἀντίληψιν περί δικαιώσεως. Κατά τήν ἀντίληψιν αὐτήν ὁ Θεός ἐμφανίζεται ὡς ἀπαθής κριτής, ὄχι ὡς πλήρης ἀγάπης Πατήρ, δεχόμενος τά τέκνα του καί συγχωρῶν τάς ἁμαρτίας των[98]… Ἡ παραβολή τοῦ ἀσώτου θά ἠδύνατο νά θεωρηθῇ ὡς ὁ πυρήν αὐτῆς τῆς ἀποκαλύψεως. Ἐξ ἄλλου, ἡ ἀναγνώρισις ὅτι διά τῆς παραβολῆς ταύτης μανθάνομεν ποιός εἶναι ὁ Θεός, γνωρίζομεν τόν Θεόν ὡς Πατέρα πλήρη ἀγάπης διά τά τέκνα του, δέν παρουσιάζει οἱασδήποτε χαρακτηριστικάς συνεπείας εἰς τάς σκέψεις των περί καταλλαγῆς, διότι, προφανῶς, ὁλόκληρος ἡ σκέψις των προϋποθέτει τόν Θεόν ὡς πλήρη ἀγάπης Πατέρα…

»…Ἐξ ἀμφοτέρων τῶν μερῶν τῆς μελέτης ταύτης κατέστη, νομίζομεν, φανερόν ὅτι: α) Ἡ πατερική ἐξήγησις τῆς Κ.Δ. χαρακτηρίζεται ὑπό εὐρείας ἀντιλήψεως ἐπί τοῦ θέματος τῆς συμφιλιώσεως καί καταλλαγῆς ἡμῶν μετά τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ. Ὁλόκληρος ἡ ζωή τοῦ Χριστοῦ θεωρεῖται ὡς τό μέσον της σωτηρίας, καί ὄχι μόνον ἡ ἐπί τοῦ Σταυροῦ θυσία… β) Ὅταν οἱ ἐξηγηταί Πατέρες ἀναπτύσσουν χω­ρία σχέσιν ἔχοντα πρός τόν θάνατον τοῦ Χριστοῦ, ἐκφράζουν τήν πεποίθησιν ὅτι ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ ἐπί τοῦ Σταυροῦ κατετρόπωσε τούς ἐχθρούς τῆς  Ἀνθρωπότητος. Δέν βλέπουν τόν Σταυρόν ὡς νομικήν τινα πρᾶξιν…».

Γ) Ἡ ἀληθής ἔννοια τοῦ διά τῆς Σταυρικῆς θυσίας τοῦ Κυ­ρίου δοθέντος «λύτρου» ὡς καί τῆς δι’ αὐτοῦ «λυτρώσεως ἤ ἀπολυτρώσεως» ἡμῶν.

Ὡς καί ἐν τῇ προηγουμένῃ ἑνότητι ἀρκούντως εἴπομεν, τό περί τῆς σημασί­ας τοῦ ὑπό τοῦ Κυρίου δοθέντος «λύτρου» καθαρῶς «θεολογούμε­νον» θέμα ὑπῆρξεν «ἀντιλεγόμενον» ἀπό τῶν πρώτων ἔτι χρόνων τῆς διαδόσεως τοῦ Χριστιανισμοῦ μεταξύ τῶν ἁγίων Πατέρων τῆς ἁγίας ἡμῶν Ἐκκλησίας. Τοῦτο ἄλλως τε σαφῶς συνάγεται ἐξ ὅσων γράφει καί ὁ ἁγ. Γρηγόριος, ὁ Θεολόγος, ἐν τῷ μνημονευθέντι ΜΕ΄ λόγῳ αὐτοῦ εἰς τό Ἅγιον Πάσχα: «Ἔσται τοίνυν ἐξετᾶσαι πρᾶγμα καί δόγμα τοῖς μέν πολλοῖς παρορώμενον ἐμοί δέ λίαν ἐξεταζόμενον…». Τονίζει δ’ ἐν συνέχειᾳ, καί οὗτος, ὅτι «ἡ γνώμη καθ’ ἥν τό λύτρον ἐδόθη εἰς τόν σατανᾶν ἀποτελεῖ ὕβριν…», διά νά καταλήξῃ ὅτι, ἐδόθη μέν, κατά τήν γνώμην του, τοῦτο εἰς τόν Πατέρα, ἔλαβεν ὅμως αὐτό Ἐκεῖνος «οὐκ αἰτήσας, οὐδέ δεηθείς…, ἀλλά διά τήν οἰκονομίαν καί τό χρῆναι ἁγιασθῆναι τόν ἄνθρωπον».

Διά τό αὐτό πάντως θέμα καί ἐν τῇ προμνησθείσῃ ἐπίσης πραγματείᾳ τοῦ μακαριστοῦ καθηγητοῦ Ἀνδρ. Θεοδώρου, «Ἡ περί δικαιωμάτων τοῦ σατανᾶ θεω­ρία», ἀναφέρονται, σύν ἄλλοις, καί τά ἑξῆς:

Σελ. 10. «…ἐξ ὅσων εἴπομεν, φαίνεται ὅτι ἡ διαβόητος περί δικαιωμά­των τοῦ σατανᾶ θεωρία οὐσιαστικῶς εἶναι ξένη τῆς διδασκαλίας τοῦ Εἰρη­ναίου. Ὅμως τό τε πρόσωπον καί τό ἔργον τοῦ διαβόλου ἐν τῷ ἔργῳ τῆς θείας περί τόν ἄνθρωπον οἰκονομίας κεντρικήν κατέχουσι παρά τῷ Εἰρηναίῳ θέσιν. Ἐναντίον τοῦ διαβόλου ὁ Κύριος ἀναλαμβάνει ἀγῶνα κατά τούς κανόνας τῆς θείας σοφίας καί δικαιοσύνης, αἵτινες διέπουσι τάς καθόλου ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ, μάλιστα δέ τάς ἐν τῷ ἔργῳ τῆς ἀπολυτρώσεως. Τό αἷμα τοῦ Χριστοῦ δίδεται μέν ὡς λύτρον, χωρίς ὅμως σαφῶς νά διακριβοῦται εἰς ποῖον τό αἷμα τοῦτο ἐδόθη. Ὁλοσχερῶς ὅμως ἀποκλείεται ἡ ἰδέα ὅτι τό αἷμα τοῦ Κυρίου ἐδόθη ὡς λύτρον εἰς τόν σατανᾶν διά τάς κατεχομένας ὑπ’ αὐτοῦ ψυχάς. Ὅπως ποτ’ ἄν ἦ, αἱ ἰδέαι τοῦ Εἰρηναίου περί τῆς θείας δικαιοσύνης ἐν τῷ ἔργῳ τῆς ἀπολυτρώσεως, κακῶς ἐκλαμβανόμεναι, θά ἐπιδράσωσιν ἐπί τῆς διαμορφώσεως τῆς περί δικαιωμάτων τοῦ σατανᾶ θεωρίας, ἥν θά ἐπιχειρήσωσιν ἀκολούθως τινές τῶν ἱερῶν της Ἐκκλησίας Πατέρων»[99].

»Σελ. 10-12. Ὠριγένης. (σ.σ. Παρατίθεται χωρίον τῆς περί λύτρου διδασκαλίας τοῦ Ὠριγένους, μετά τῆς σχετικῆς βιβλιογραφίας, καί προστίθεται). Ἐκ τοῦ χωρίου τούτου τοῦ Ὠριγένους ἔχομεν σαφῆ πλέον τήν ἰδέαν περί τῶν δικαιωμάτων τοῦ Σατανᾶ. Οὗτος ἐκράτει ἡμᾶς αἰχμαλώτους εἰς στυγνήν παρ’ αὐτῷ δουλείαν. Ἡ ἀπελευθέρωσις δέ καί ἡ ἐξαγορά τῶν αἰχμαλώτων ἐκ τῆς τυραννίας ταύτης ἔδει νά γίνη κατόπιν προσφορᾶς λύτρων. Ὡς τοιοῦτον ὅμως λύτρον, μόνη ἡ ψυχή τοῦ Κυρίου ἠδύνατο νά δοθῆ. Ὁ Σατανᾶς δέχεται τό λύτρον, πλήν ἠπατήθη, ὅτι ἠδύ­νατο νά γίνῃ κύριος αὐτῆς, χωρίς νά συναισθάνηται ὅτι δέν ἦτο τοσοῦτον ἰσχυρός, ὥστε νά τήν κατακρατήσῃ. Εἰσελθών δέ διά τοῦ θανάτου ὁ Κύ­ριος εἰς τό κράτος τοῦ θανάτου, ἅτε Θεός ὤν καί ἰσχυρότερος, κυριεύει αὐτοῦ, ἐλευθεροῖ δέ συγχρόνως καί τούς ὑπ’ αὐτοῦ κατεχομένους.

»Στοιχεῖον νέον ἐν τῇ θεωρίᾳ ταύτη ἔχομεν τήν ἀπάτην»[100] τοῦ διαβό­λου ἐν τῇ ὅλῃ διαδικασία. Ὁ Διάβολος ἐν τῇ μετά τοῦ Κυρίου συμφωνίᾳ ἀπατᾶται, ἡ ἀπάτη δ’ αὐτή ἀποδοτέα εἴτε εἰς τόν Θεόν, εἴτε εἰς αὐτόν τοῦτον τόν Διάβολον (αὐταπάτη). Καί τίς μέν ἡ ἀκριβής ἔννοια τοῦ Ὠριγέ­νους ἐπί τοῦ προκειμένου δέν εἶναι εὔκολον νά διακριβωθῇ»[101]. Πιθανώτατα ὁ Σατανᾶς «αὐθυ­πατήθη»[102], νομίσας ὅτι ἠδύνατο νά κυριεύσῃ ἁπλῶς τῆς ψυ­χῆς τοῦ Κυρίου, χωρίς νά συναισθάνηται τήν ὑπό τήν σάρκα τοῦ Ἰησοῦ ἐγκρυπτομένην θεότητα. Σημειωτέον ὅτι ἡ θεωρία αὕτη δέν ἀποτελεῖ καί τό κύριον καί μοναδικόν στοιχεῖον τῶν σωτηριο­λογικῶν τοῦ Ὠριγένους ἀντιλήψεων. Παραλλήλως, ἐξέχουσαν θέσιν κατέχει παρ’ αὐτῶ ἡ θεωρία περί ἀντιπροσωπευτικῆς ἐξιλαστηρίου θυσίας τοῦ Χριστοῦ. Φέρων τάς ἁμαρτίας ἡμῶν ὁ Κύριος ὑπέφερεν ἑκουσίως, ἀληθής δ’ ἀρχιερεύς προσέφερε τῷ Πατρί αὐτοῦ ἀληθῆ θυσίαν ἐξιλασμοῦ, γεγονώς ἐξιλαστήριον θῦμα»[103].

»Γενικῶς εἰπεῖν, ἡ περί δικαιωμάτων τοῦ σατανᾶ θεωρία, ἥτις διά τοῦ Ὠριγένους εἰσέρχεται εἰς τήν πατερικήν θεολογίαν, ὑπῆρξεν ἀτυχής, τυ­χοῦσα περαιτέρω ἀτυχῶν ἐπεξεργασιῶν ἰδίως ἀπό μέρους τοῦ μαθητοῦ αὐτοῦ Γρηγορίου, τοῦ Νύσσης, εἰς οὗ τήν διδασκαλίαν μεταβαίνομεν».

»Σελ. 14-18. Παρατίθεται ἡ γνώμη τοῦ ἁγίου Γρηγορίου, Νύσσης, ὅτι «τό λύτρον ἐδόθη εἰς τόν Σατανᾶν, ὅστις ἰδών ἐν τῇ ψυχῇ τοῦ Κυρίου ἀντάλλαγμα ἀξίας μείζονος πασῶν τῶν ψυχῶν τῶν ὑπ’ αὐτοῦ κρα­τουμένων ἀνθρώπων, ἐδέχθη τήν συμφωνίαν… Ὡς ὅμως εἶναι φυσικόν, δέν ἦτο δυνατόν νά συγκατατεθῇ… εἰς περίπτωσιν καθ’ ἥν ἡ θεότης τοῦ Κυ­ρίου ἐφαίνετο γυμνή, ἐν ὅλῃ αὐτῆς τῇ δυνάμει καί αἴγλῃ… Ὅθεν ἡ θεία τοῦ Κυρίου φύσις περιβάλλεται τήν ἀνθρωπίνην, ὥστε, ἀτενίζων ὁ διάβο­λος…. νά μή πτοηθῇ…». Ἐν τῇ ὅλῃ ταύτη διαδικασία, ὡς ἤδη ἐλέχθη, καταφαίνονται αἱ τρεῖς κύριαι τῆς θείας οὐσίας ἰδιότητες, ἡ ἀγαθότης, ἡ δικαιοσύνη καί ἡ σοφία. Ὁ ἱερός Γρηγόριος αὖθις ἐπαναλαμβάνει:

»Ὁρᾶς ὅπως τό ἀγαθόν τῷ δικαίῳ συνέζευκται καί τό σοφόν τούτων οὐκ ἀποκέκριται. Τό γάρ διά τῆς τοῦ σώματος περιβολῆς χωρητήν τήν θείαν δύναμιν ἐπινοῆσαν γενέσθαι, ὡς ἄν ἡ ὑπέρ ἡμῶν οἰκονομία μή παραποδισθείη τῷ φόβῳ τῆς ὑψηλῆς ἐμφανείας, πάντως κατά ταῦτον τήν ἀπόδειξιν ἔχει, τοῦ ἀγαθοῦ, τοῦ σοφοῦ, τοῦ δικαίου. Τό μέν γάρ ἐθέλεσθαι σῶσαι, τῆς ἀγαθότητος ἔστι μαρτυρία, τό δέ συναλλαγματικήν ποιήσασθαι τήν τοῦ κρατουμένου λύτρωσιν, τό δίκαιον δείκνυσι∙ τό δέ χωρητόν δι’ ἐπινοίας ποιῆσαι τῷ ἐχθρῷ τό ἀχώρητον, τῆς ἀνωτάτης σοφίας τήν ἀπόδειξιν ἔχει»[104].

»Καί ταῦτα μέν ὡς πρός τήν ἐνέργειαν τῆς θείας ἀγαθότητος, δικαιοσύνης καί σοφίας. Εἶναι ὅμως εὔλογον νά ἐρωτήσῃ τις ποῦ ἔγκειται ἡ θεία δύναμις ἐν τῷ προμνησθέντι ἔργω καί πῶς ἀνακαλεῖται εἰς σωτηρίαν ὁ πεπτωκώς; Κατά τόν ἱερόν Γρηγόριον, ἡ θεία δύναμις εἶναι τά μάλιστα ἔκδηλος ἐν αὐτῷ τούτῳ τῷ ἔργῳ τῆς θείας ἐνανθρωπήσεως. Ἡ ὑπό τοῦ Θεοῦ Λόγου λῆψις καί περιβολή τοῦ ταπεινοῦ τῆς φύσεως ἡμῶν σχήματος εἶναι θαῦμα τῆς παντοδυνάμου δεξιᾶς, «πλείονα ἀπόδειξιν τῆς δυνάμεως ἔχον ἤ τά μεγάλα τε καί ὑπερφυῆ τῶν θαυμάτων». Ἡ δέ λύτρωσις τοῦ αἰχμαλώτου ἐπιτυγχάνεται, καθόσον ὁ κρατῶν, δελεασθείς καί ἀπατηθείς ὑπό τοῦ δολώματος τῆς ἀνθρωπότητος τοῦ Κυρίου, ταύτην δέ ἀποσπάσας, παρέμεινε κρεμάμενος ὑπό τοῦ ὑποκρυπτομένου ἀγκίστρου τῆς θείας φύ­σεως. Τοιουτοτρόπως «εἰσοικισθεῖσα ἡ ζωή καί τό φῶς ἐν τῷ σκότει καί τῷ θανάτῳ, ἐξηφάνισε πάντα ταῦτα καί ἠλευθέρωσε τόν ἄνθρωπον».[105]

»Καί αὕτη μέν ἡ περί δικαιωμάτων τοῦ Σατανᾶ θεωρία τοῦ Γρηγορίου. Κρίνοντες ταύτην διά βραχέων λέγομεν, ὅτι παρά τῷ ἡμετέρῳ διδασκάλῳ φέρεται ὑπό τήν πληρεστέραν μέν, ὅμως καί τήν ἀτυχεστέρα αὐτῆς μορφήν. Τά δικαιώματα τοῦ Σατανᾶ εἶναι πραγματικά, ὡς λύτρον δίδεται εἰς τόν Διάβολον ἡ ψυχή τοῦ Κυρίου, ὁ Σατανᾶς δέ δεχόμενος ταύτην ἀπατᾶται ὑπό τοῦ Θεοῦ. Καί τά τρία ταῦτα στοιχεῖα δέν δύνανται νά ἐμφιλοχωρήσωσιν ἐν τῷ σωτηριολογικῷ συστήματι τῆς Ἐκκλησίας. Καί φαίνεται μέν ὁ Γρηγόριος δικαιολογῶν τό ἐκ τῆς χρησιμοποιήσεως ἀπάτης ὑπό τοῦ ἀγαθοῦ καί ἁγίου Θεοῦ ἀνακῦπτον ἠθικόν πρόβλημα. Ὅσον ὅμως εὐφυής καί ἄν εἶναι ἡ δικαιολογία αὐτή, οὐδαμῶς παρέχει λύσιν εἰς τό πρόβλημα. Ὁ ἀγαθός τοῦ Θεοῦ σκοπός ἐπί σωτηρίᾳ πάντων δέν δύναται νά ἁγιάση μέσον, ὅπερ, ἠθικῶς, ἐπιλήψιμον, ἀντίκειται ἄρδην εἰς τήν θείαν ἁγιότητα. Ἐάν ὁ σκοπός δέν ἁγιάζῃ τά μέσα ἐν τῷ πεδίῳ τῆς ἠθικῆς τοῦ πεπερα­σμένου ἀνθρώπου ἐνεργείας, πολλῷ μᾶλλον δέν δύναται νά ἁγιάσῃ ἐν τῷ πεδίῳ τῆς ἐνεργείας τοῦ ἀπολύτως παναγίου Θεοῦ. Ὅτι δ’ ἀφ’ ἑτέρου, ἡ περί ἀποκαταστάσεως τῶν πάντων θεωρία τοῦ Γρηγορίου, ἥτις σημαντικήν κατέχει θέσιν ἐν τῇ σχετικῇ αὐτοῦ διδασκαλία, εἶναι ἀπό ὀρθοδόξου πλευ­ρᾶς ἀπόβλητος, μόλις εἶναι ἀνάγκη νά εἴπωμεν»[106] (σ.σ. αἱρετική καί κακόδοξος).

»Σελ. 18-20. Τήν περί δικαιωμάτων τοῦ Σατανᾶ θεωρίαν φαίνεται γνωρίζων καί ὁ Μ. Βασίλειος, ὅστις σημειωτέον δέν διδάσκει αὐτήν «ἀναφανδόν»[107], ὡς ὁ ἀδελφός αὐτοῦ Γρηγόριος, ἀλλ’ ὅμως ἐμμέσως. Ὁμιλῶν πρός τούς ἐπί πλούτου ἀδηλότητι πεποιθότας,… γράφει:»

»Καί ἡμεῖς… οἱ πεποιθότες ἐπί πλούτου ἀδηλότητι, ἀκούσατε. Λύτρων ὑμῖν χρεία πρός τό εἰς τήν ἐλευθερίαν ἐξαιρεθῆναι, ἥν ἀφηρέθητε νικηθέντες τῇ βίᾳ τοῦ διαβόλου, ὅς ὑποχειρίους ἡμᾶς λαβών οὐ προτέρον τῆς ἑαυτοῦ τυραννίας ἀφίησι, πρίν ἄν τινι λύτρῳ ἀξιολόγῳ πεισθείς ἀνταλλάξασθαι ὑμᾶς ἕληται. Δεῖ οὖν τό λύτρον μή ὁμοιογενές εἶναι τοῖς κατεχομένοις, ἀλλά πολλῷ διαφέρειν τῷ μέτρῳ εἰ μέλλοι ἑκών ἀφήσειν τῆς δου­λείας τούς αἱχμαλώτους. Διόπερ ἀδελφός ὑμᾶς λυτρώσασθαι οὐ δύναται. Ἄνθρωπος γάρ οὐδείς δυνατός ἐστι πεῖσαι τόν διάβολον πρός τό τόν ἅπαξ ὑποπεσόντα ἐξελέσθαι ἀπό τῆς ἐξουσίας· ὅς οὐδέ περί τῶν ἰδίων ἁμαρτημάτων οἷος τε ἐστι ἐξίλασμα δοῦναι τῷ Θεῷ. Πῶς οὖν ἰσχύσει τοῦτο ὑπέρ ἑτέρου πράξαι;… Κἄν τῶν μέγα τί δυναμένων ἐν τῷ βίῳ τούτῳ εἶναι δοκῇ…., ἀκουέτω πᾶσαν τοῦ πράγματος τήν ἀλήθειαν· ὅτι πᾶσα ἀνθρωπίνη ψυχή ὑπέκυψε τῷ πονηρῷ τῆς δουλείας ζυγῷ τοῦ κοινοῦ πάντων ἐχθροῦ… Παντί δέ αἰχμαλώτῳ χρεία πρός ἐλευθερίαν. Οὔτε οὖν ἀδελφός τοῦ ἑαυτοῦ ἀδελφόν δύναται λυτρώσασθαι, οὔτε αὐτός ἕκαστος ἑαυτόν. Διό πολλῷ βελτίονα δεῖ εἶναι τόν λυτρούμενον τοῦ κεκτημένου καί δουλεύοντος ἤδη»[108].

»Ἐκ τοῦ παρατεθέντος χωρίου φαίνεται ὅτι ὁ ἱερός Βασίλειος ἀποδέχεται τήν περί δικαιωμάτων τοῦ Σατανᾶ θεωρίαν… Καί δέν λέγει μέν ρη­τῶς ὅτι ἡ ψυχή τοῦ Κυρίου ἐδόθη λύτρον εἰς τόν κατέχοντα τούς ἁμαρτωλούς ἀνθρώπους, ἐκ τῶν συμφραζομένων ὅμως συνάγεται. Ἐφ’ ὅσον οὐδέν τῶν κοινῶν λύτρων ἠδύνατο νά πείσῃ τόν ἐχθρόν, εἰ μή λύτρον ἀξιολόγον καί ἀκριβόν, τοῦτο δέ οὐδείς ἠδύνατο νά δώση… πρόδηλον ὅτι μόνον ἡ τοῦ Κυρίου ψυχή ἠδύνατο νά ἱκανοποίησῃ τήν ἀπληστίαν τοῦ ἐχθροῦ.

»Ὡς βλέπομεν, ἡ περί ἧς ὁ λόγος θεωρία, παρά τῷ ἡμετέρῳ διδασκάλω φέρεται ὑπό τήν ἠπιωτέραν αὐτῆς μορφήν (μή ἀναφερομένου ἐν αὐτῇ τοῦ στοιχείου τῆς ἀπάτης) πλαισιουμένη δέ ὑπό ὑγιῶν σωτηριολογικῶν στοιχείων τῆς πραγματικῆς λεγομένης θεωρίας, ἥν ὁ ἱερός πατήρ πολλαχῶς ἐδίδαξεν».[109]

Σελ. 20. Τέλος καί παρά τῷ μεγάλῳ Δαμασκηνῷ θεολόγῳ, τῷ συνδυάζοντι ἐν προκειμένῳ τάς δοξασίας τῶν δυό μεγάλων πατέρων καί διδα­σκάλων τῆς Ἐκκλησίας Γρηγορίου τοῦ Ναζιανζηνοῦ καί Γρηγορίου τοῦ Νύσσης, τοῦ μέν πολεμοῦντος τήν θεωρίαν, τοῦ δέ, ὡς εἴδομεν, διδάσκον­τος, ἐπί τό τελειότερον, ἀπηχοῦνται ἡ τε διαμαρτυρία τοῦ Ναζιανζηνοῦ κατά τῆς θεωρίας καί ἡ τοῦ Γρηγορίου Νύσσης διδασκαλία περί ἀπάτης τοῦ σατανᾶ. Ὁ ἱερός Δαμασκηνός παρατηρεῖ:

«Αὐτός γάρ ὁ δημιουργός τε καί Κύριος τήν ὑπέρ τοῦ οἰκείου πλάσμα­τος ἀποδέχεται πάλην, καί ἔργῳ διδάσκαλος γίνεται καί ἐπειδή θεότητος ἐλπίδι ὁ ἐχθρός δελεάζει τόν ἄνθρωπον, σαρκός προβλήματι δε­λεάζεται καί δείκνυται ἅμα τό ἀγαθόν καί τό σοφόν, τό δίκαιον τε καί τό δυνατόν τοῦ Θεοῦ»[110].

»Εἰς ἕτερον δέ σημεῖον γράφει:

»Θνήσκει τοίνυν τόν ὑπέρ ἡμῶν θάνατον ἀναδεχόμενος… (σ.σ.: προσ­τίθεται ἐν συνέχειᾳ καί ὑπόλοιπον μέρος τῆς ὁμιλίας τοῦ ἁγίου πατρός, ἥν παρεθέσαμεν).

»Σελ. 21-22. Ἀργότερον ἡ περί τῶν δικαιωμάτων τοῦ Σατανᾶ θεω­ρία, οὐ μόνον παρά τοῖς Λατίνοις[111] ἀλλά καί παρά τισι ἐκ τῶν Ἑλλήνων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, ἀποβάλλουσα τήν ἀρχικήν αὐτῆς μορφήν, φέρε­ται ὑφ’ ἑτέραν μεμετριασμένην ὄψιν, ὡς τίς δυνάμεως κατάχρησις καί ὑπέρβασις τῆς πραγματικῆς τοῦ Σατανᾶ ἐξουσίας ἐν τῷ θανάτῳ τοῦ ἀναμαρτήτου Σωτῆρος, δι’ οὗ, δικαίῳ τῷ λόγῳ, ὁ θάνατος καταλύεται καί συντρίβεται ἡ ἐξουσία τοῦ καταχραστοῦ καί ἀδίκου δυνάστου.

»Τήν θεωρίαν ταύτην ἀπαντῶμεν παρά τῷ ἱερῷ Χρυσοστόμῳ. Σχολιάζων ὁ ἱερός πατήρ τόν ἐν τῷ θανάτῳ τῆς ἀναμαρτήτου σαρκός τοῦ Κυρίου θρίαμβον καί τήν περιφανῆ νίκην τῆς σαρκός τοῦ Θεανθρώπου κατά τῆς ἁμαρτίας, παρατηρεῖ. « Ἕως μέν ἁμαρτωλούς ἐλάμβανε (ἡ ἁμαρτία) κατά τόν τοῦ δικαίου λόγον ἐπῆγε τελευτήν ἐπειδή ἀναμαρτήτου εὑροῦσα σῶμα τῷ θανάτῳ παρέδωκεν, ὡς ἀδικήσασα κατεκρίθη… Πρότερον γάρ ἐλέγξας ἠδικηκυΐαν, οὕτως αὐτήν κατεδίκασεν. Οὐχ ἁπλῶς ἰσχύϊ καί ἐξουσίᾳ, ἀλλά καί τῷ τοῦ δικαίου λόγῳ»[112].

»Διασαφηνίζει δέ τάς ἰδέας του ταύτας ὁ ἱερός Χρυσόστομος καί διά τοῦ παραδείγματος. «ἵνα καὶ σαφέστερον ἡ, καί ἐπί παραδείγματος αὐτό ποιήσω φανερόν. Ἔστω τίς βίαιος τύραννος, πάντας τούς ἐμπίπτοντας μυρίοις περιβάλλων κακοῖς…» (σ.σ. Τήν συνέχεια τῆς Ὁμιλίας ταύτης τοῦ ἁγ. Πατρός παρεθέσαμεν).

»Περί καταχρήσεως τῆς δυνάμεως καί ἐξουσίας τοῦ Σατανᾶ ἐν τῷ θανάτῳ τοῦ Κυρίου καί τῆς ἥττης τοῦ πρώτου ὡμίλησαν ὡσαύτως ὁ ἱερός Θεοδώρητος»[113] καί ὁ Κύριλλος Ἀλεξανδρείας»[114]

» Ἐν τῇ μεταγενεστέρᾳ ταύτῃ τῆς θεωρίας μορφῇ βλέπομεν, ὅτι ἐλλείπουν εὐτυχῶς τά στοιχεῖα τά ἀπάδοντα πρός τήν ὀρθήν πίστιν τῆς Ἐκκλησίας, ἤτοι ἡ αὐστηρά ἔννοια τῶν δικαιωμάτων τοῦ Σατανᾶ, ἡ ἰδέα τῶν λύτρων καί ἡ θεωρία τῆς ἀπάτης ἐν τῇ μεταξύ Θεοῦ καί Διαβόλου διαπραγματεύσει. Ἡ οὐσία τῆς θεωρίας περιστέλλεται ὀρθῶς ἐν τῇ τυραννικῇ τοῦ Διαβόλου ἐξουσίᾳ, ἐν τῇ βουλιμίᾳ καί ἀπληστία τοῦ ἀρχαίου ἅρπαγος, ἥτις, καί ἐπί τοῦ ἀναμαρτήτου Κυρίου ἐκταθεῖσα, ἀπετέλεσε βοῶσαν ἄδικον. Ταύτην δικαίως πατάσσει ὁ λυτρωτής, ὡς ἰσχυρότερος, ἀφαιρέσας τοῦἀντιδίκου τήν δύναμιν καί τροπώσας τήν τυραννικήν αὐτοῦἰσχύν…

Σελ. 22-23. Ὡς εὐλόγως θά ἀνέμενέ τις, ἡ περί δικαιωμάτων τοῦ Σατανᾶ θεωρία, ὡς ταύτην ἐμελετήσαμεν μέχρι τοῦδε, θά ἤγειρε διά τά ἐπιλήψιμα αὐτῆς σημεῖα, καί διαμαρτυρίας παρά τῇ ἀρχαίᾳ Ἐκκλησίᾳ. Αἱ διαμαρτυρίαι αὗται γενικῶς ἐκφέρονται ὡς ἀποτροπιασμός κατά τῆς κεν­τρικῆς ἰδέας, ἥν χαρακτηρίζουσιν ὡς βλάσφημον, τῆς ἀποδόσεως τουτέστιν εἰς τόν Σατανᾶν ὡς λύτρου τοῦ τιμίου αἵματος τοῦ Χριστοῦ.

»Τήν πρώτην διαμαρτυρίαν ἀπαντῶμεν παρά τῷ διαλόγῳ Ἀδαμαντίου περί Ὀρθῆς εἰς τόν Θεόν πίστεως, οὗτινος ὁ ἄγνωστος συγγραφεύς χαρακτηρίζει τήν θεωρίαν ὡς μαρκιωνικήν κατά τήν βάσιν αὐτῆς»[115].

» Ἀναγινώσκομεν τά ἑξῆς:

»Πάνυ ἀπαρακολουθήτως φέρεσθε… Τόν πριόμενον ἔφης εἶναι τόν Χριστόν. Ὁ πεπρακώς τίς ἐστιν; Οὐκ ἦλθεν εἰς σέ ὁ ἁπλοῦς μῦθος, ὅτι ὁ πω­λῶν καί ὁ ἀγοράζων ἀδελφοί εἰσιν. Εἰ κακός ὤν ὁ διάβολος τῷ ἀγαθῷ πέπρακεν οὐκ ἔστι κακός, ἀλλ’ ἀγαθός… Αὐτός γοῦν ὁ Θεός εὑρίσκεται πωλήσας· μᾶλλον δέ ἡμαρτηκότες ἑαυτούς ἀπηλλοτρίασαν οἱ ἄνθρωποι διά τάς ἁμαρτίας αὐτῶν· πάλιν δέ ἐλυτρώθησαν διά τήν εὐσπλαχνίαν αὐτοῦ… Εἰκός δέ, ὅτι κατά σέ ἐπρίατο, δούς Ἑαυτοῦ τό αἷμα, πῶς οὖν καί ἐκ νεκρῶν ἠγείρετο;…. Οὐκέτι οὖν τό «ἐξουσίαν ἔχω θεῖναι καί ἐξουσίαν ἔχω λαβεῖν» ἵσταται., Ὁ γοῦν διάβολος κατέχει τό αἷμα τοῦ Χριστοῦἀντί τῆς τιμῆς τῶν ἀνθρώπων; Πολλή βλάσφημος ἄνοια φεῦ τῶν κακῶν. Ἀπέθανεν, ἀνέστη ὡς δυνατός·ἔθηκεν ὅἔλαβεν»[116].

»Ἐν τῷ σκοτεινῷ τούτῳ χωρίῳ ὁ ἄγνωστος συγγραφεύς καταδικάζει οἱανδήποτε συμφωνίαν μεταξύ τῶν ἀπείρως ἀντιτιθεμένων Θεοῦ καί δια­βόλου. Ἐάν ὁ Χριστός, κατά τήν θεωρίαν, ἐπωλήθη, τότε τίς ὁ πωλήσας; Ἐάν ὁ φύσει κακός καί φθόνῳ ἀπ’ ἀρχῆς ἀγόμενος διάβολος ἐπώλησεν εἰς τόν ἀγαθόν Θεόν τά ἐπί τῶν ἀνθρώπων δικαιώματα αὐτοῦ, τότε παύε­ται ἀπό τοῦ νά εἶναι κακός… Ἑπομένως ὁ Θεός ἐπώλησε. Τίνι ὅμως τρό­πω; Ὅτι ἀπαλλοτριωθέντων τῶν ἀνθρώπων διά τῆς ἁμαρτίας, ὁ Θεός, εὐσπλαχνίᾳ κινηθείς, ἔστειλε τόν Μονογενῆ Αὐτοῦ Υἱόν, ὅστις ἔχυσε τό αἷμα αὐτοῦ ὑπέρ τῶν ἀνθρώπων. Ὅτι δέ ἐλευθέρως τοῦτο ἔδωκε, καί δέν ἐπώλησεν εἰς τόν Διάβολον, πιστοῦται ἐκ τῆς ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου. Ἐάν ἐπωλήθη ὁ Κύριος εἰς τόν Διάβολον, προφανῶς δέν θά ἀνίστατο ἐκ τῶν νε­κρῶν, ἅτε τῇ ἐξουσία ὑπείκων τοῦ ἐχθροῦ… Ὁ Χριστός, ὡς δυνατός, ἀπέθανε καί ἀνέστη, συντρίψας τοῦ θανάτου τό κράτος».

»Σελ. 23-25. Τήν θεωρίαν ἐπικρίνει ὁμοίως καί ὁ ἱερός Γρηγόριος ὁ Ναζιανζηνός. (σ.σ. παρατίθεται ἡ περικοπή τῆς Ὁμιλίας τοῦ ἁγ. Πατρός, τήν ὁποίαν ἀναφέρομεν ἐν τοῖς πρόσθεν).

»Ἐν τοῖς θεολογικοῖς δ’ αὐτοῦ ποιήμασιν ὡσαύτως παρατηρεῖ:

«Ζητῶ τό αἷμα τῷ προσερρύῃ Θεοῦ; Εἰ μέν τῷ πονηρῷ φεῦ τό Χριστοῦ τῷ κακῷ· εἰ τῷ Θεῷ δέ∙ πῶς ἑτέρῳ κρατουμένων ἡμῶν; ἐπεί κρα­τοῦντος ἐστ’ ἀεί λύτρον». Ἤ τοῦτο ἀληθές, αὐτόν προσφέρειν τῷ θεῷ, ἥν αὐτός ἡμᾶς τοῦ κρατοῦντος ἁρπάση, λάβῃ τε ἀντάλλαγμα τοῦ πεπτωκότος τόν Χριστόν· ὁ χρίσας γάρ οὐχ ἁλώσιμος. Οὕτω φρονοῦμεν. Τοὺς τύπους δ’ αἰδούμεθα. Ἔχεις τὰ τῇ δὲ προσκύνει τὴν Τριάδα»[117].

»Ὅτι θὰ ὕψωνε φωνὴν διαμαρτυρίας ὁ θεῖος Γρηγόριος οὐδὲν τὸ παράδοξον. Φύσις λεπτὴ καὶ εὐαίσθητος…, οὐδέποτε θὰ ἐδέχετο ἀδιαμαρτυρήτως ἰδέαν τοσοῦτον ἀντιτιθεμένην εἴς τε τὴν θεολογίαν καὶ τὸ χριστιανικὸν ἦθος. Ἡ περὶ ἧς ὁ λόγος ἰδέα, κυκλοφοροῦσα, ὡς εἰκάζεται, μεταξὺ τῶν εὐρυτέρων λαϊκῶν στρωμάτων τῆς Ἐκκλησίας, μὴ οὖσα δὲ καὶ ἐπίσημος αὐτῆς δόξα, πολλοὺς μὲν τῶν θεολογούντων ἄφηνεν ἀδιαφόρους, τὸν ἱε­ρὸν ὅμως Γρηγόριον, ὡς ὁ ἴδιος ἀνομολογεῖ… τὰ μάλιστα καὶ ἐνεργῶς ἀπησχόλει. Τὸ νά ὑποτεθῇ ὅτι τὸ τίμιον αἷμα τοῦ Κυρίου προσεφέρθη ὡς λύτρον εἰς τὸν ἐργάτην τῆς ἀνομίας, ὁ Γρηγόριος οὔτε κἄν νά διανοηθῇ δύναται. Ἡ ἰδέα αὕτη, ἀπάδουσα πρὸς τὸ ὀρθόδοξον πνεῦμα καὶ τὴν ἀλήθειαν, κρίνεται βλάσφημος. Συγχρόνως ὅμως καὶ ἡ ἑτέρα γνώ­μη, καθ’ ἥν τοῦ Χριστοῦ τὸ αἷμα προσεφέρθη ὡς λύτρον εἰς τὸν Θεὸν Πα­τέρα, κρίνεται ὑπὸ τοῦ ἱεροῦ Γρηγορίου ὡς ἀπόβλητος. Τὸ λύτρον, κατὰ τὴν φυσικὴν καὶ λογικὴν αὐτοῦ ἔννοιαν, δί­δεται πάντοτε εἰς τὸν κατέχοντα, ἵνα, δι’ αὐτοῦ, ἀφήσῃ οὗτος τοὺς ὑπ’ αὐτοῦ κατεχομένους αἰχμαλώτους. Ὅμως, διὰ τῆς ἁμαρτίας, τὸ ἀνθρώπινον γένος δέν ὑπήχθη εἰς τὴν δουλείαν παρὰ τῷ Θεῷ, ἀφοῦ ἀπεξενώθη μᾶλλον διὰ τῆς πτώσεως. Ἡ ἑτέρα πάλιν ἰδέα, ὅτι τὸ λύτρον εὐχαρι­στεῖ καὶ τέρπει τὸν δεχόμενον αὐτὸ Πατέρα (σ.σ. δηλαδὴ ἡ περισσότερον βλάσφημος, ὡς καὶ ἐν τῇ συνεχείᾳ θὰ ἐπιδείξωμεν, γνώμῃ, τῆς «ἱκα­νοποιήσεως, δι’ αὐτοῦ, τῆς δῆθεν προσβληθείσης θείας δικαιοσύνης!!!) εἶναι ἰδέαι καὶ σκέψεις ἁρμόζουσαι μὲν εἰς τὸν ἐν ἁμαρτίαις καὶ πάθεσι δουλεύοντα ἄνθρωπον, οὐχὶ δ’ ὅμως εἰς τὸν ἀπαθῆ καὶ ἁγιώτατον Θεόν. Ἡ ἀλήθεια, κατὰ τὸν ἱερὸν Γρηγόριον, εἶναι ὅτι ἐχύθη μὲν ἐλευθέρως τὸ πανάγιον τοῦ Κυρίου αἷμα πρὸς ἀπολύτρωσιν τοῦ ἀνθρώπου, χυθὲν δέ, ἐδέχθη τοῦτο ὁ Θεὸς Πατήρ, χωρὶς νά δέεται τούτου καὶ χωρὶς προηγουμένως, οἱονεὶ καθηδυνόμενος τῇ προσφορᾷ, νά τὸ ἐπιζητήσῃ, ἀλλὰ χάριν τῆς οἰκονομίας. Τὸ αἷμα τοῦ ἀμωμήτου Κυρίου, ὑπὸ τῆς κακίας τοῦ Διαβόλου ἅπαξ χυθέν, γίνεται δεκτὸν παρὰ τοῦ Θεοῦ Πατρός, ὡς λόγος δικαιότατος, ἵνα προσβάλῃ τὸ κράτος τοῦ μιαροῦ καὶ καταπατήσῃ αὐτοῦ τὴν ἐξουσίαν καὶ δύναμιν^[118]. Οὕτω, τοῦ Χριστοῦ τὸ αἷμα ἀποβάλλει πᾶσαν περὶ λύτρου ἔννοιαν, ὡς σφραγὶς δὲ τῆς ἱλαστηρίου ἐπὶ τοῦ σταυροῦ θυσίας τοῦ Χριστοῦ, ἐμφαίνει τὴν κατάλυσιν τοῦ κράτους τῆς ἀνομίας καὶ τοῦ θανάτου.

»Σελ. 25. Τέλος, τὴν θεωρίαν ταύτην καταδικάζει ἐν μέρει καὶ ὁ ἱερὸς Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός. Λέγομεν ἐν μέρει, καθόσον, ὡς προελέχθη, ὡρισμένα σημεῖα αὐτῆς παραδέχεται…

»Καὶ αὗται μὲν αἱ διαμαρτυρίαι αἱ ἐξενεχθεῖσαι ἐν τῇ ἀρχαίᾳ Ἐκκλησίᾳ κατὰ τῆς περὶ δικαιωμάτων τοῦ Σατανᾶ θεωρίας… Ἐν τοῖς ἑξῆς προβαίνομεν εἰς κρίσεις τινὰς ἡμετέρας ἐπὶ τοῦ θέματος.

»Σελ. 26-28. «…Ὁ Σατανᾶς ἀποτελεῖ τὴν ζοφερὰν μορφήν, ἥτις, τοῦ Θεοῦ ἀλλοτριωθεῖσα, ἐγένετο τῆς κακίας ὁ προσωπικὸς φορεύς, ὁ πολέ­μιος τοῦ Θεοῦ  καὶ τῶν θείων Αὐτοῦ βουλῶν, ὁ ἐπίβουλος τῆς δημιουργίας ἁπάσης, ἰδιαίτατα δὲ τοῦ ἀνθρώπου»[119].

»…Ὁ Σατανᾶς ἀποτελεῖ προσωπικότητα ἀληθῆ, δύναμιν ἀντιτασσομένην εἰς τάς βουλὰς τοῦ Ὑψίστου. Ἀνάγκη λοιπὸν ὁ Κύριος διὰ τοῦ ἀπολυτρωτικοῦ Αὐτοῦ ἔργου νά θέσῃ τέρμα εἰς τὸ ἀπεχθὲς τοῦ διαβόλου ἔρ­γον, λυτρούμενος τὸν ἄνθρωπον ἐκ τῆς ἀθλίας παρὰ τῷ ἀντιδίκῳ δου­λείας»[120]… Ἡ ἀνάγκη αὕτη εἶναι ἐπιτακτική. Ἐκ τῆς ἐπόψεως δὲ ταύτης ἐξηγεῖται καὶ ἡ μεγάλη θέσις, ἥν εὑρίσκει ἡ διδασκαλία αὕτη ἐν ταῖς σωτηριολογικαῖς τῶν ἁγίων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας ἀντιλήψεσιν, οὐ μόνον δέ, ἀλλὰ καὶ ἐν τίνι μέτρῳ ἐξηγοῦνται αἱ ποικίλαι ἐκ τῆς ὀρθοδόξου διδασκαλίας ἀποκλίσεις τῶν προμνησθέντων Πατέρων^[121], ἐν τῇ προσ­πάθεια αὐτῶν ὅπως ἐμβαθύνωσι καὶ ἐπεξηγήσωσι τὸν τρόπον, δι’ οὗ ὁ Σωτὴρ χειροῦται τὸν ἐχθρὸν καὶ  ἐλευθεροῖ τὸν ἄνθρωπον.

» Ὅτι δὲ ὁ ὅλος βίος τοῦ Σωτῆρος ἀποτελεῖ, σὺν τοῖς ἄλλοις, καὶ πάλην κατὰ τοῦ Διαβόλου εἶναι ὁμοίως φανερόν. Κατὰ τοὺς ἱεροὺς Πατέρας, ἐν ταῖς κεντρικαῖς στιγμαῖς τῆς ζωῆς καὶ τοῦ ἔργου τοῦ Σωτῆρος παρατηρεῖται ἀγών καὶ νίκη κατὰ τοῦ Σατανᾶ…

» Ἐν συνεχείᾳ, σημαντικὸν μέρος τῆς διδασκαλίας τοῦ Κυρίου ἀσχολεῖται περὶ τὸν Διάβολον, ἐν οἷς δὲ θαύμασιν ὁ Σωτὴρ ἰᾶται τοὺς ὑπὸ τὴν χαλεπὴν μάστιγα τοῦ τυράννου καταδυνα­στευομένους, διαλάμπει ἡ βασι­λικὴ τοῦ Χριστοῦ κυριότης, ἡ συντρίβουσα τὸ κράτος τοῦ πονηροῦ.

»Τοῦτον χειροῦται… ὁ Κύριος καὶ ἐπὶ τοῦ ἠθικοῦ πεδίου… Οἱ ἐν τοῖς συνοπτικοῖς εὐαγγελίοις ἱστορούμενοι πειρασμοὶ τοῦ Ἰησοῦ ἀποτελοῦσι νίκην αὐτοῦ περιφανῆ κατὰ τοῦ πατρὸς τοῦ ψεύδους καὶ τῆς ἀνομίας»[122].

»Ἀλλὰ καὶ οἱ ἕτεροι σπουδαῖοι σταθμοὶ τῆς ζωῆς τοῦ Κυρίου, ὁ ἐπὶ τοῦ σταυροῦ θάνατος, ἡ εἰς Ἄδου κάθοδος καὶ ἡ ἐκ νεκρῶν ζωηφόρος ἀνάστασις, ἀποτελοῦσι νικητήρια κατὰ τοῦ κράτους τοῦ Διαβόλου πλή­γματα. Ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ ὁ Κύριος καταργεῖ τὸν ἄρχοντα τοῦ αἰῶνος τούτου, ἐκπορθοῖ καὶ καταστρέφει τὸ κράτος τοῦ πονηροῦ διὰ τοῦ θανάτου δ’ αὐτοῦ θανάτου τὸν θάνατον»[123]. Ἡ εἰς Ἄδου κάθοδος τοῦ λυτρωτοῦ ἔχει ἐπίσης… καὶ τὴν ἔννοιαν τῆς νίκης, τοῦ θριάμβου… Τέλος ἡ ἐκ νεκρῶν ζωηφόρος ἀνάστασις τοῦ Σωτῆρος ἀποτελεῖ τὴν περιφανεστέραν κατὰ τοῦ θανάτου νίκην… καὶ τὴν ἐκπόρθησιν τῆς δυνάμεως τοῦ μιαροῦ, δι’ ἧς συνεῖχεν ἐν τῷ κράτει αὐτοῦ τοὺς ἀποθνῄσκοντας»[124].

»Σελ. 28-33. «Καὶ ταῦτα μὲν τὰ ὑγιὰ στοιχεῖα τῆς ἐν λόγῳ θεωρίας. Κρίνοντες ὅμως ταύτην γενικώτερον πολλὰ ἀνευρίσκομεν ἐν τῇ οὐσίᾳ αὐτῆς τὰ ἐπιλήψιμα στοιχεῖα, τὰ καθιστῶντα αὐτὴν ἀπαράδεκτον ἀπὸ Ὀρθο­δόξου πλευρᾶς. Καὶ πρῶτον μὲν ἡ ἔννοια τῶν δικαιωμάτων τοῦ Σατανᾶ, ἐξ ἧς καὶ ἡ ὀνομασία τῆς θεωρίας, εἶναι κατὰ πάντα λόγον ἀσύστατος καὶ ἀπαράδεκτος, ἀπάδουσα εἰς τὴν περὶ Θεοῦ καὶ δημιουργίας ἔννοιαν τῆς Πίστεως. Ἡ ἀπόλυτος κυριότης ἀνήκει μόνον εἰς τὸν παντοκράτορα Θεόν, τὰ δὲ δημιουργήματα πάντα ὑπάγονται ἀνεξαιρέτως εἰς τὴν ἀπόλυτον αὐτοῦ ἐξουσίαν. Καὶ αὐτὸς εἰσέτι ὁ Διάβολος τηρεῖται ὑπὸ τὴν ἐξουσίαν τοῦ παντοδυνάμου Θεοῦ καὶ ἐλέγχεται. Κατὰ ταῦτα, οὐδὲν δημιούργημα δύναται νά διεκδικήσῃ δικαιώματα ἐπὶ ἄλλου δημιουργήματος… Ὁ Σα­τανᾶς οὐ μόνον ἐπὶ τοῦ ἀνθρώπου… οὐδὲν κυριαρχικὸν δικαίωμα δύναται νά ἔχῃ, ἀλλ’ οὐδ’ ἐπὶ τῆς ἀλόγου καὶ ἀψύχου δημιουργίας… Ἐὰν δὲ ἔχῃ ποίαν τίνα ἐξουσίαν, ταύτην δέον νά ἀναζητήσωμεν ἐπὶ τοῦ ἠθικοῦ πεδίου^[125]. Διὰ τῆς ἁμαρτίας, δῆλον ὅτι, ὁ ἄνθρωπος ἀκολουθεῖ εἰς τὸ θέλημα τοῦ ἀρχεκάκου ὄφεως, γίνεται ὀπαδὸς καὶ ὄργανον τῶν μιαιφόνων αὐτοῦ σκο­πῶν. Ἀπὸ τοιαύτης ἐπόψεως, καὶ ἐφόσον ὁ ἄνθρωπος παραμένει ἀμετανόητος ἐν τῇ ἁμαρτίᾳ, λέγομεν ὅτι καθίσταται υἱὸς τοῦ διαβόλου…, ὁ δὲ Σα­τανᾶς ἄρχων τοῦ κόσμου τούτου. Ὁ Θεὸς παραχωρεῖ μὲν εἰς τὸν Διάβο­λον ποικιλοτρόπως νά πειράζῃ τὸν ἄνθρωπον, ἔστιν δ’ ὅτε καὶ νά τιμωρῇ, ἵνα καταστήσῃ τοῦτον δοκιμώτερον ἐν τῇ ἀρετῇ καὶ ἐν τῷ ἀγαθῷ σταθερώτερον. Οὐδεμίαν ὅμως βίαν δύναται οὗτος νά ἀσκήσῃ ἐπὶ τοῦ λογικοῦ καὶ ἐλευθέρου ἀνθρώπου. Ἡ σχετική, τέλος, ἐξουσία τοῦ Σατανᾶ, προσωρινὸν ὅλως φέρουσα χαρακτῆρα, εἶναι ὑπὸ τίνα ἔποψιν ἐξυπηρετικὴ εἰς τὴν ἐκπλήρωσιν τῶν σχεδίων τῆς θείας περὶ τὸν ἄνθρωπον βουλῆς.

»…Κατὰ ταῦτα ἡ ἔννοια τῆς πληρωμῆς οἱωνδήποτε λύτρων εἰς τὸν διάβολον εἶναι ἐσφαλμένη… καὶ ἡ ἰδέα ὅτι τὸ πανάγιον αἷμα τοῦ Κυρίου ἤ ἡ ψυχὴ Αὐτοῦ προσεφέρθησαν ὡς λύτρον εἰς τὸν Σατανᾶν… εἶναι αὐτόχρημα βλάσφημος καὶ ἀσεβής… Τὸ αἷμα τοῦ Κυρίου εἶναι ἐνδεικτικὸν τῆς ὑπερτάτης θυσίας τοῦ θεανθρώπου ὑπὲρ τῆς του κόσμου ζωῆς. Τὴν θυσίαν ταύτην, ἅπαξ ἐλευθέρως δοθεῖσαν, δέχεται ὁ Πατὴρ ὡς νίκην δικαίαν κατὰ τῆς ἀνομίας καὶ ἀδικίας διὰ τὴν οἰκονομίαν.

»Ὁ Σατανᾶς δέν ἀποτελεῖ ἀνεξάρτητον καὶ ἀνεξέλεγκτον ἐν τῷ κόσμῳ ἀρχήν, ἀλλ’ εἶναι τὸ ἀποστατῆσαν ἀπὸ τοῦ Θεοῦ δημιούργημα, οὗτι­νος τὸ κράτος συνετρίβη ὑπὸ τῆς σωστικῆς τοῦ Κυρίου ἐνεργείας, ἡ δὲ δύ­ναμις προώρισται ἐπὶ τῷ τέλει τῶν αἰώνων νά ἐκμηδενισθῇ».

Ταῦτα γράφει καὶ ὁ ἀοίδιμος καθηγητὴς Ἀνδρ. Θεοδώρου, ἐν τῇ ῥηθείση πρα­γματείᾳ του, περὶ τῆς ἀληθοῦς ἐννοίας τοῦ ὑπὸ τοῦ Κυρίου δοθέντος λύτρου, ὡς καὶ τῆς δι’ αὐτοῦ «λυτρώσεως» ἤ «ἀπολυτρώσεως» ἡμῶν, πληρεστέραν, ὅμως ἑρμηνείαν τῶν λέξεων τούτων, ἐν τῷ ἀπολύτως Ὀρθοδόξῳ πνεύματι, ἀποτελοῦσι, κατὰ τὴν ταπεινὴν καὶ πάλιν γνώμην ἡμῶν, ὅσα σχετικῶς γράφει, ἐν τῇ «Θρησκευτικῇ Ἐγκυκλοπαιδεία» (τομ. Η΄, σελ. 420-423) ὁ προμνησθεὶς ἐπίσης μακαριστός καθηγητὴς Παναγ. Δημητρόπουλος, καὶ ἅτινα ἔχουσιν ὡς ἑξῆς:

«Ἡ λέξις «λύτρον» ἀπαντᾶται εἰς τὴν Κ.Δ. «Ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου οὐκ ἦλθε διακονηθῆναι, ἀλλὰ διακονῆσαι καὶ δοῦναι τὴν ψυχὴν αὐτοῦ λύτρον ἀντὶ πολλῶν» (Ματθ. Κ΄28, Μάρκ. I΄45), καὶ ἅπαξ σύνθετος, ἐν τῇ αὐτῇ ἔννοιᾳ, εἰς Α΄ Τιμ. Β΄6. «Εἷς γὰρ Θεός, εἷς καὶ μεσίτης Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων ἄνθρωπος Χριστὸς Ἰησοῦς ὁ δοὺς ἑαυτὸν ἀντίλυτρον ὑπὲρ πάν­των». Τὰ χωρία ταῦτα, ἐν συνδυασμῷ πρὸς τὰ τούτοις παράλληλα «διὰ τῆς ἀπολυτρώσεως τῆς ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, ὅν προέθετο ὁ Θεὸς ἱλαστήριον… ἐν τῷ αἵματι αὐτοῦ» (Ρωμ. Γ’ 26), «οὐ φθαρτοῖς ἀργυρίῳ ἤ χρυσίῳ ἐλυτρώθητε…, ἀλλὰ τιμίῳ αἵματι ὡς ἀμνοῦ ἀμώμου καὶ ἀσπίλου Χριστοῦ» (Α΄ Πετρ. Α΄19-20), «ἠγοράσθητε γὰρ τιμῆς» (Α΄ Κορ. ΣΤ΄20, Ζ΄23, πρβλ. Β΄ Πετρ. Β΄1), παρέσχον τὸ ἔδαφος πρὸς γένεσιν τοῦ προβλήματος τῆς ἀπολυτρώσεως τοῦ ἀνθρώπου διὰ τοῦ αἵματος τοῦ Χριστοῦ, πληρωθέντος ὡς λύτρου. Ἐγείρεται ὅμως τὸ ἐρώτημα εἰς ποῖον ἐδόθη τὸ λύτρον;

Εἰς τὴν Κ.Δ. οὐδεμία ὑπάρχει ἔνδειξις περὶ τοῦ λαβόντος τὸ λύτρον, ἐκ δὲ τῶν ἑρμηνευτῶν, παλαιοτέρων τε καὶ νεωτέρων, ἄλλοι ἄλλως ἡρμήνευσαν τὴν ἔννοιαν τοῦ λύτρου. Ἐντεῦθεν ἀνεπτύχθη ἐπὶ τοῦ θέματος τούτου ἡ «περὶ λύτρου θεωρία», ὑπὸ δύο κυρίως ἐκδοχὰς καὶ ὑπὸ ποικίλας ἑκατέρα μορφάς, καθ’ ἅς τὸ αἷμα τοῦ Κυρίου ἐπληρώθη ὡς λύ­τρον: α) Εἰς τὸν σατανᾶν, ὅστις μετὰ τὴν πτῶσιν εἶχεν ἀποβῇ κύριος τοῦ ἀνθρώπου· καὶ β) Εἰς τὸν Θεόν, οὗτινος ἡ δικαιοσύνη ἀπῄτει τὴν πληρωμὴν ταύτην, ἵνα ἀπαλλάξῃ τὸν ἄνθρωπον ἀπὸ τὴν ἐνοχὴν τῆς ἁμαρτίας.

»Τὴν πρώτην ἐκδοχὴν ἀποδεχόμενος ὁ Ζιγαβηνός, ἐν συνδυασμῷ πως πρὸς τὴν δευτέραν λέγει ὅτι «ὁ Κύριος ἔδωκε τὴν ψυχὴν αὐτοῦ τῷ Πατρί. (Ἐφώνησε γὰρ ἀποθνῄσκων- Πάτερ εἰς χεῖράς σου παρατίθημι τὸ πνεῦμά μου), καίτοι οὐχὶ ὑπὸ τοῦ Πατρὸς ἀλλ’ ὑπὸ τοῦ διαβόλου κατεχόμεθα. Πᾶν δὲ λύτρον ὑπὸ τὴν ἐξουσίαν πίπτει τοῦ κατέχοντος τινας, τοὺς κατεχομένους δὲ λυτροῦται τῆς ἐκείνου χειρός. Τὸ δὲ παρὰ τοῦ Κυρίου δοθὲν λύτρον, ὡς παντὸς λύτρου διαφερόντως ὑπερφυέστερον, ἐλυτρώσατο τοὺς κατεχομένους, αὐτὸ δὲ ὑπὸ τὴν ἐξουσίαν τοῦ κατέχοντος αὐτοὺς οὐκ ἔπε­σε, μὴ δυνηθέντος λαβεῖν αὐτό». Τὰ αὐτὰ περίπου διδάσκει ὁ Ὠριγένης. Ἀλλ’ ἐφ’ ὅσον ὁ κατέχων δέν ἠδυνήθη λαβεῖν τὸ λύτρον, δελεασθεὶς καὶ ἀπατηθεὶς μᾶλλον ὑπ’ αὐτοῦ, εἰς τελευταίαν ἀνάλυσιν οὐδαμῶς ἐδόθη αὐτῷ καὶ ἑπομένως εἰς τὴν ἀνωτέρω γνώμην ὑπάρχει ποία τις ἀντίφασις. Συστηματικώτερον ἀνέπτυξαν τὴν θεωρίαν ταύτην νεώτεροι Διαμαρτυρόμε­νοι Θεολόγοι.

»Ἡ ἀποδοχὴ ὅμως τῆς θεωρίας ταύτης προσκρούει εἰς μεγίστας δυσχερείας. Καὶ δὴ ἐὰν ἠθέλαμεν ἀποδεχθῇ αὐτήν, τοῦτο θὰ ἐσήμαινεν ὅτι ἀποδεχόμεθα ὅτι ὁ Χριστὸς ἡττήθη ἐν τῷ ἀγῶνι αὐτοῦ κατὰ τοῦ σατανᾶ καὶ ὑπεχρεώθη νά ἔλθῃ εἰς διαπραγματεύσεις μετ’ αὐτοῦ καὶ νά ἐκχωρήσῃ αὐτῷ τὴν ζωὴν Του, ἤ τὸ αἷμα Του, ὡς λύτρον χάριν τῆς ἀπολυτρώσεως τοῦ ἀνθρώπου, ἐπειδὴ ἡ κυρία ἔννοια τοῦ λύτρου ἐστὶ «δόμα τι τοῖς πολεμίοις διδόμενον ὑπὸ τῶν ἡττηθέντων ἐπὶ σωτηρία ἤ ἀφέσει τῶν αἰχμαλωτισθέντων» (Ὡριγ. Ἑρμην. εἰς Ψαλμ. ΛΓ΄23). Καὶ μολονότι χωρία τινὰ τῆς Κ.Δ. περιέχουσι τὴν ἰδέαν τῆς ἐξαγορᾶς τοῦ ἀνθρώπου διὰ τοῦ αἵματος τοῦ Χριστοῦ, ἐν τούτοις ἐφόσον ἡ Γραφὴ δέν ὁμιλεῖ σαφῶς πρὸς ποῖον ἐπληρώθη ἡ τιμὴ αὕτη, δέν δυνάμεθα ποσῶς νά δεχθῶμεν ὅτι ὁ Κύριος ἐδω­κε τὴν ζωὴν αὐτοῦ εἰς τὸν σατανᾶν ὡς ἀντάλλαγμα τῆς ἐλευθερίας τοῦ ἀνθρώπου, διότι τοῦτο οὐ μόνον ἀσεβὲς εἶναι καὶ ἀσυμβίβαστον πρὸς τὸν Ὀρθὸν λόγον, ἀλλὰ καὶ ἀντίκειται ὀξέως πρὸς σαφῆ διδασκαλίαν τῆς Γραφῆς, «ὅτι διὰ τοῦ θανάτου τοῦ Κυρίου ὁ σατανᾶς καὶ αἱ ὑπ’ αὐτὸν ἀρχαὶ καὶ ἐξουσίαι κατετροπώθησαν ἀνεπανορθώτως καὶ ἡ ἰσχὺς αὐτῶν κατηργήθη» (Κολασ. Β΄15, Ἑβρ. Β΄14).

»Ἀλλ’ οὔτε καὶ ἡ δευτέρα ἐκδοχὴ δύναται νά τύχῃ ἀποδοχῆς. Διότι ἐὰν δεχθῶμεν τὴν ἔννοιαν τῆς λέξεως ἀπολύτρωσις ὡς ἀπελευθέρωσιν ἀπὸ τῆς αἰχμαλωσίας ἤ τῆς δουλείας ἐπὶ καταβολῇ λύτρων, τότε ἡ ἐκδοχὴ ὅτι τὰ λύτρα ταῦτα ἐπληρώθησαν εἰς τὸν Θεὸν εἶναι ἀσύστατος, διότι ὁ κατέ­χων ἐν δουλείᾳ ἤ αἰχμαλωσία τὸν ἄνθρωπον δέν ἦτο ὁ Θεός, ἀλλ’ ὁ σατα­νᾶς. Ὅθεν ἡ ἐκδοχὴ ὅτι ὁ ἀπόστολος Παῦλος ὁμιλῶν περὶ ἀπολυτρώσεως ἐσκέπτετο περὶ εἴδους τινος λύτρων πληρωθέντων εἰς τὸν Θεὸν διὰ τὴν ἀπελευθέρωσιν τοῦ ἀνθρώπου τελοῦντος ὑπὸ τὴν ἐξουσίαν τοῦ σατανᾶ καταντᾶ ἐντελῶς ἀδιανόητος.

»Ἐντεῦθεν ἀποκλειομένων ἀμφοτέρων τῶν ἐκδοχῶν τούτων τῆς περὶ λύτρων θεωρίας τρίτη τις ἀπάντησις εἰς τὸ ἐν ἀρχῇ τεθὲν ἐρώτημα πρέπει νά ἀναζητηθῇ. Ἡ θεωρία περὶ λύτρων βασίζεται εἰς τὴν κυρίαν σημασίαν τῶν λέξεων «λύτρον» καὶ «ἀπολύτρωσις». Προσεκτικὴ ὅμως ἐξέτασις τῶν χωρίων, ἐν οἷς ἀπαντοῦν αἱ λέξεις αὗται, δεικνύει ὅτι οὐδαμοῦ τῆς Κ.Δ. ἡ λέξις ἀπολύτρωσις ἀπαντᾶ ἐν τῇ ἀρχικῇ αὐτῆς σημασία, τῆς διὰ λύτρων ἀπελευθερώσεως, ἀλλὰ πάντοτε ἐν τῇ ση­μασία τῆς ἀπαλλαγῆς ἀπὸ δεινῶν (Λουκ. ΚΑ΄28, Ρωμ. Η΄23), τῆς συγχωρήσεως παραβάσεων ἤ ἀπαλλαγῆς ἀπὸἐνοχῆς ἤ ποινῆς (Ἑβρ. Θ΄15), ἡ συνώνυμος δ’ αὐτὴ «λύτρωσις», ὁσάκις ἀπαντᾶται, κεῖται ἀντὶ τῶν λέξεων σωτηρία, ἐλευθερία (Λουκ. Α΄68, Β΄38). Ἐπίσης τὸ ῥῆμα «λυτρῷ», παράγωγ­ος τοῦ ὁποίου εἶναι ἡ λέξις «λύτρον», ἔχει τὴν σημασίαν τοῦ «ἐλευθερῷ» κατόπιν ἀγῶνος (Λουκ ΚΔ΄21) ἤ ἀπαλλάσσω ἤ καθα­ρίζω ἀπὸἀνομίας (Τιτ. Β΄14). Ὁ Παῦλος οὐχὶ ἅπαξ χρησιμοποιεῖ ἀντὶ τοῦ «ἀπολυτρῶ» ἤ «λυτρῶ», τὸ ῥῆμα «ἐλευθερῷ», ὡς ἐν Ρωμ. ΣΤ΄18,22 καὶ Γαλάτ. Ε΄1 («ἐλευθερωθέντες ἀπὸ τῆς ἁμαρτίας», «Χριστὸς ἡμᾶς ἠλευθέρωσεν»). Εἶναι ἑπομένως προφανὲς ὅτι ὁ Παῦλος ἐκδέχεται τὴν ἀπολύτρωσιν τοῦ ἀνθρώπου οὐχὶ ὡς ἀποτέλεσμα συναλλαγῇς (commercial theory), καθ’ ἥν ὁ μὲν Χριστὸς προσέφερε λύτρα, ὁ δὲ σατανᾶς λαβὼν αὐτὰ ἀποδίδει ἀντιστοίχως εἰς τοὺς ὑπ’ αὐτοῦ κατεχομένους ἐλευθερίαν – τοῦτο ἀφ’ ἑνὸς μὲν εἶναι ἀσεβὲς νά δεχθῶμεν, ἀφ’ ἑτέρου δὲ ὁδηγεῖ λο­γικῶς εἰς πλεῖστα ὅσα ἄτοπα – ἀλλ’ ὡς ἀποτέλεσμα νικηφόρου πάλης τοῦ Χριστοῦ κατὰ τοῦ σατανᾶ, περὶ τοῦ ὁποίου αὐτὸς ὁ Χριστὸς εἶπεν «ἔρχεται ὁ τοῦ κόσμου τούτου ἄρχων καὶ ἐν ἐμοὶ οὐκ ἔχει οὐδέν» (Ἰωάν. ΙΔ΄30), «…ὁ ἄρχων τοῦ κόσμου τούτου κέκριται» (Ἰωάν. ΙΣΤ΄11) καὶ «ἐκβληθήσεται ἔξω» (Ἰωάν. IB΄31), σημαίνων ὅτι οὗτος ὡς ἰσχυ­ρότερος ἐπελθὼν κατ’ αὐτοῦ καὶ νικήσας αὐτὸν κατὰ κράτος, «τὴν πανοπλίαν αὐτοῦ αἵρει, ἐφ’ ἧ ἐπεποίθει, καὶ τὰ σκύλα αὐτοῦ διαδίδωσιν» (Λουκ. ΙΑ΄32). Ἤτοι εἰς τὴν γλῶσσαν τοῦ Παύλου, ὁ Χριστὸς θριαμβεύσας ἐν τῇ πάλῃ αὐτοῦ ταύτῃ κατὰ τοῦ σατανᾶ «ἐρύσατο» ἡμᾶς ἐκ τῆς ἐξουσίας τοῦ σκότους καὶ μετέστησεν εἰς τὴν «βασιλείαν» Αὐτοῦ (Κολασ. Α΄12, Β΄15). Ἡ διδασκαλία αὕτη εὕρηται ἐν ἁρμονίᾳ πρὸς τὴν πρώτην ἐπαγγελίαν, τὴν ὁποίαν ἔδωκεν ὁ Θεὸς εἰς τὸν πεπτωκότα πρῶτον ἄνθρω­πον ἐμμέσως, ὅταν κατηρᾶτο τὸν ὄφιν. «Ἔχθραν θήσω ἀνὰ μέσον σοῦ… καὶ ἀνὰ μέσον τοῦ σπέρματος αὐτῆς. Αὐτὸς σοῦ τηρήσει τὴν κεφαλήν…» (Γενέσ. Γ΄15), ἥτις ὑποδηλοῖ θανάσιμον ἔχθραν καὶ ἀγῶνα μεταξὺ Χριστοῦ καὶ σατανᾶ. Ὁ διάβολος καὶ αἱ ὑπ’ αὐτὸν πονηραὶ δυνά­μεις δέν εἶναι ἀφηρημέναι ἔννοιαι εἰς τὸν νοῦν τοῦ Παύλου, ἀλλὰ πραγμα­τικαὶ ὑπάρξεις, ἔργον δὲ τοῦ Χριστοῦ ἦτο νά καταβάλῃ αὐτάς, ἵνα ἐλευθερώσῃ ἐκ τῆς ἐξουσίας αὐτῶν τὸν ἄνθρωπον. Ἐπίσης ὁ σατανᾶς, ἡ ἁμαρτία, ὁ θάνατος καὶ ὁ νόμος -περιγράφονται ὑπὸ τοῦ Παύλου ἀντικειμενικῶς ὡς προσωπικαὶ δυνάμεις, τὸ δὲ ἀποτέλεσμα τῆς πάλης τοῦ Χριστοῦ κατὰ τοῦ θανάτου καὶ τῆς ἁμαρτίας ἐκτίθεται ὑπ’ αὐτοῦ οὕτω σαφῶς. «Ὁ νόμος τοῦ πνεύματος καὶ τῆς ζωῆς ἠλευθέρωσέ με ἀπὸ τοῦ νόμου τῆς ἁμαρτίας καὶ τοῦ θανάτου. Τὸ γὰρ ἀδύνατον τοῦ νόμου, ἐν ᾧ ἠσθένει διὰ τῆς σαρκός, ὁ Θεὸς τὸν Ἑαυτοῦ Υἱὸν πέμψας ἐν ὁμοιώματι σαρκὸς ἁμαρτίας κατέκρινε τὴν ἁμαρτίαν ἐν σαρκί, ἵνα τὸ δικαίωμα τοῦ νόμου πληρωθῇ ἐν ἡμῖν τοῖς μὴ κατὰ σάρκα περιπατοῦσιν ἀλλὰ κατὰ πνεῦμα» (Ρωμ. Η΄2-4). Ὁ Παῦλος ἐνταῦθα ἐξηγεῖ, εἰς νομικὴν γλῶσσαν, τὸν τρόπον καθ’ ὅν τὸ δικαίωμα τοῦ νόμου ἐπληρώθη ὑπὸ τοῦ ἀνθρώπου Χριστοῦ, ἵνα ἡ ἁμαρτία, ἧς ἀκόλουθος ὁ θάνατος, κατακριθῇ, συμφώνως τῷ νόμῳ ἐν τῇ σαρκὶ αὐτοῦ. Ἅπαξ ὁ ἄνθρωπος ἡμάρτησεν, ὑπετάγη εἰς τὸν νόμον τῆς ἁμαρτίας καὶ τοῦ θανάτου. Ἡ ὑπὸ τούτων ἀπαλλαγή ἦτο ἔργον ὑπερβαῖνον τάς δυνάμεις τοῦ ἀνθρώπου, διότι λόγῳ τῆς ἀσθενείας τῆς ἁμαρτωλῆς αὐτοῦ φύσεως, ἦτο οὗτος ἀνίκανος νά ἐκπληρώσῃ τάς ἀπαιτήσεις τοῦ νόμου, ἤτοι νά ἀγωνισθῇ καὶ νά νικήσῃ ἀποφασιστικῶς καὶ ὁριστικῶς τὴν ἁμαρτίαν. Ὅθεν ἐκεῖνο ὅπερ ἦτο ἀδύνατον διὰ τὸν ἀνθρω­πον ἔκαμεν ὁ Θεὸς ἀποστείλας τὸν Υἱὸν Αὐτοῦ, ὅστις ἀναλαβὼν τὴν ἀσθένειαν τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως («ἐν ὁμοιώματι σαρκὸς ἁμαρτίας»), ἀνέλαβεν καὶ διὰ λογαριασμον τοῦ ἀνθρωπίνου γένους ὁλόκληρον τὴν τρομερὰν πάλην κατὰ τοῦ Διαβόλου καὶ τῆς ἁμαρτίας καὶ ἤγαγεν αὐτὴν νικηφόρως εἰς πέρας καθ’ ὅλας αὐτῆς τάς φάσεις. Ἡ τελικὴ καὶ ἀποφασιστικὴ νίκη τοῦ Ἰησοῦ ἐναντίον τῆς ἁμαρτίας ἦτο ὁ σταυρικός Αὐτοῦ θάνατος. Διότι γενόμενος Οὗτος ὑπήκοος τῷ Πατρὶ Αὐτοῦ μέχρι θα­νάτου, ἐνίκησε τὴν ἁμαρτίαν (Φιλιπ. Β΄7-8).

»Αἱ νομικαὶ ἀκολουθίαι τῆς νίκης ταύτης τοῦ Κυρίου εἶναι:

»1) Ἐνῶ πρὸ τοῦ σταυρικοῦ θανάτου Του ἡ ἐξουσία τῆς ἁμαρτίας ἐξετείνετο ἐπὶ πάντας τοὺς ἁμαρτωλούς, ἁμαρτωλοὶ δὲ ἦσαν πάντες οἱ ἀν­θρωποι, ἅπαξ αὕτη ἐθανάτωσε τὸν δίκαιον καὶ ἀναμάρτητον Ἰησοῦν, κατελήφθη παραβάτης τοῦ νόμου, διαπράξασα βαρύτατον κατὰ τοῦ νόμου ἔγκλημα, καὶ συμφώνως τῷ νόμῳ ὤφειλε νά καταδικασθῇ ὡς ἁμαρτωλὸς (πρβλ. Ζιγαβινοῦ, Ἑρμ. εἰς Ρωμ. Η΄3. «Ἐν τῇ σαρκὶ ἐνίκησε τὴν ἁμαρτίαν, ἡ γὰρ δεσποτικὴ σὰρξ τῷ μὲν ἁμαρτάνειν οὐκ ἐνικήθη, τὸ δὲ ἀποθανεῖν καὶ ἐνίκησε καὶ κατέκρινε τὴν ἁμαρτίαν ὡς ἀδικήσασαν. Ἕως μὲν ἁμαρτωλοὺς ἐλάμβανε δικαίως ἀνῄρει. Ἐπεὶ δὲ ἀναμάρτητον σῶμα τῷ θανάτῳ παρέδωκεν, ὡς ἀδικήσασα κατεκρίθη καὶ ἐξελύθη)· ἐνῶ ὁ Ἰησοῦς ἀνέλαβε πάλιν τὴν ζωὴν αὐτοῦ ἀναστὰς ἐκ νεκρῶν, «καθότι οὐκ ἦν δυνα­τὸν κρατῆσθαι ὑπὸ τοῦ θανάτου» (Πραξ. Β΄24), ἐπειδὴ οὐδεμίαν ἐξουσίαν εἶχεν ὁ θάνατος ἐπ’ Αὐτοῦ, ὄντος ἀναμαρτήτου.

»2) Ἅπαξ ὁ Ἰησοῦς κατέβαλε τὸν σατανᾶν κατὰ τὴν μετ’ αὐτοῦ πά­λην, κατήργησε μὲν τὴν ἁμαρτίαν, ἐν τῇ ὁποίᾳ ἔγκειται ἡ δύναμις τοῦ σα­τανᾶ, τὸν δὲ ἄνθρωπον, τὸν ὁποῖον ὡς ἁμαρτωλὸν δικαιωματικῶς ἐκράτει ὑπὸ τὴν ἐξουσίαν αὐτοῦ ὡς αἰχμάλωτον, ἠλευθέρωσεν ἰδίῳ δικαιώματι ὡς νικητής, ἀπὸ τὴν δουλείαν τοῦ σατανᾶ καὶ τῆς ἁμαρτίας καὶ τοῦ ἐξ αὐτῆς θανάτου, χωρὶς νά ἔχῃἀνάγκην νά πληρώσῃ λύτρα.

»3) Ἡ πάλη ἥν ὁ ἄνθρωπος – Ἰησοῦς ἤγαγε νικηφόρως εἰς πέ­ρας, ἀνελήφθη ὑπ’ Αὐτοῦ οὐχὶ δι’ Ἑαυτόν, ἀλλὰ διὰ λογαριασμὸν τοῦ ἀνθρώπου γενικῶς, ὅστις διὰ τῆς εἰς Χριστὸν πίστεως μετέχει αὐτῆς καὶ καυ­χᾶται ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ διὰ τὴν νίκην αὐτοῦ (πρὸς Φιλιππ. Γ΄3). Ἡ νίκη αὕτη, τὴν ὁποίαν κατήγαγεν ὁ Ἰησοῦς ἐν τῇ πορείᾳ τοῦ ἔργου τῆς ἀπο­λυτρώσεως κατὰ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, Ὃς προέθετο αὐτὸν ἱλαστήριον διά τῆς πίστεως ἐν τῷ αὐτοῦ αἵματι, «ἐνδείκνυται τὴν δικαιοσύνην τοῦ Θεοῦ διὰ τὴν πάρεισιν τῶν προγεγονότων ἁμαρτημάτων ἐν τῇ ἀνοχῇ τοῦ Θεοῦ, πρὸς ἔνδειξιν τῆς δικαιοσύνης αὐτοῦ ἐν τῷ νῦν καιρῷ εἰς τὸ εἶναι αὐτὸν δί­καιον καὶ δικαιοῦντα τὸν ἐκ πίστεως Ἰησοῦν» (Ρωμ. Γ΄25-26).

»Κατὰ ταῦτα ἡ περὶ λύτρων θεωρία εἰς ὅλας αὐτῆς τάς ἐκδοχὰς εἶναι γραφικῶς τε καὶ λογικῶς ἐσφαλμένη. Ὁ Κύριος ὁμιλῶν περὶ τῆς ἰδίας αὐτοῦ ζωῆς ὡς «λύτρου» δέν ἠννόει ὅτι ἐπρόκειτο νά πληρώσῃ «λύτρα» εἰς τὸν σατανᾶν διὰ νά ἐλευθερώσῃ ἀπὸ τὴν ἐξουσίαν αὐτοῦ τὸν ἁμαρτωλὸν ἄνθρωπον, ἀλλ’ ὅτι θὰ παραδώσῃ Ἑαυτὸν ἑκουσίως εἰς τὸν θάνατον, ὅν καλεῖ λύτρον, ἵνα δηλώσῃ τὴν ἀπολυτρωτικὴν αὐτοῦ δύναμιν καὶ χά­ριν. Οὕτως ἐννόησε τὴν σημασίαν τοῦ «λύτρου» καὶ ὁ «νοῦν Χριστοῦ» ἔχων Παῦλος (Α΄ Κορ. Β΄16), δι’ ὅ καί διδάσκει. «Ἄνθρωπος Χριστὸς Ἰησοῦς, ὁ δοὺς ἑαυτὸν ἀντίλυτρον ὑπὲρ πάντων» (Α΄ Τιμ. Β΄6), ὅπερ εἶναι ἴσον καὶ ταὐτόσημον πρὸς τὰ «δόντος Ἑαυτὸν (εἰς θάνατον) ὑπὲρ τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν», καὶ «ὑπὲρ πάντων ἀπέθανεν», ὡς λέγει ἀλλαχοῦ (Γαλατ. Α΄4, Β΄ Κορ. Ε΄15). «Εἰς τοῦτο γὰρ Χριστὸς καὶ ἀπέθανε καὶ ἀνέστη καὶ ἔζησεν, ἵνα καὶ νεκρῶν καὶ ζώντων κυριεύσῃ» (Ρωμ. ΙΔ΄9), ἀφοῦ πρῶτον διὰ τοῦ θανάτου αὐτοῦ κατήργησε «τὸν τὸ κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου, τοὐτέστι τὸν διάβολον, καὶ ἀπήλλαξε ὅσους φόβῳ θανάτου διὰ παντὸς τοῦ ζῆν ἔνοχοι ἦσαν δουλείας» (Ἑβρ. Β΄14-15)».

Αὕτη, φρονοῦμεν, εἶναι ἡ πληρεστέρα ἑρμηνεία καὶ ἡ ἀληθὴς ἔννοια τοῦ «λύτρου», ὀρθοδόξως ὅπερ ἀπετέλεσεν ἡ σταυρικὴ θυσία τοῦ Κυρίου.

Δ) Ἡ ἀληθὴς ἔννοια τῶν χωρίων:

α) «… τὸν μὴ γνόντα ἁμαρτίαν ὑπὲρ ἡμῶν ἁμαρτίαν ἐποίησεν…» (Β΄ Κορ. Ε΄21) καὶ

β) «…Χριστὸς ἡμᾶς ἐξηγόρασεν ἐκ τῆς κατάρας τοῦ νόμου γενόμενος ὑπὲρ ἡμῶν κατάρα» (Γαλατ. Γ΄13).

 

Δυσώδης πνευματικὸς καρπὸς τῆς ἐπικρατήσεως καὶ παρ’ ἡμῖν τῆς βλασφήμου καὶ αἱρετικῆς δοξασίας τῆς διὰ τῆς σταυρικῆς θυσίας τοῦ Κυ­ρίου ἱκα­νοποιήσεως, ὡς «τιμωροῦ», τῆς θείας δικαιοσύνης ὑπῆρξεν, ἀναντιρρήτως, καὶ ἡ ἑτέρα συναφὴς καὶ ἐξ ἴσου βλάσφημος διδασκαλία – ἡ, δυστυχῶς, ὑπὸ πολλῶν καὶ ἐν Ἑλλάδι μέχρι σήμερον διδασκομένῃ καὶ κηρυσσομένη – ὅτι ὁ Κύριος αἴρων ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ τάς ἁμαρτίας τοῦ Κόσμου, ἐγένετο «πρὸς καιρόν» (…καὶ ὅσον ἀπῃτεῖτο διὰ νά ἱκα­νοποιηθῇ ἡ θεία δικαιοσύνη!) οὐχὶ μόνον ὁ μεγαλύτερος τῶν ἁμαρτωλῶν, ὡς ἐνσωματώσας ἐν Ἑαυτῷ τάς ἁμαρτίας ὅλων τῶν ἀνθρώπων, ἀλλὰ καὶ πράγματι, κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον, καὶ «ἐπικατάρατος»! Καὶ ἠκούσθησαν ἱεροκήρυκες κατὰ τὴν ἁγιωτάτην ἡμέραν τῆς Μ. Παρασκευῆς, κηρύττοντες ἐνώπιον τοῦ ἐσταυρωμένου Κυρίου… «…Τὸν βλέπετε;… Κατὰ τὴν ὥραν ταύτην, εἶναι ὁ ἁμαρτωλότερος τῶν ἁμαρτωλῶν! Ὁ Πατὴρ ἀπέστρεψε τὸ πρόσωπον Του ἀπ’ Αὐτοῦ καὶ δέν τολμᾷ, ὡς ἐκ τούτου, νά ἀποκαλέσῃ τὸν Θεὸν πατέρα! Διότι ὁ Θεὸς τὸν ἐγκατέλειψεν! ἐξ οὐ καὶ τὸν ἀποκαλεῖ ἁπλῶς Θεόν. Καὶ ἐν τῇ συναισθήσει τῆς ἐγκαταλείψεώς Του…, ἀναφωνεῖ: «…Θεέ μου Θεέ μου, ἵνα τὶ μὲ ἐγκατέλιπες;» (Ματθ. ΚΖ΄46).

Ἐπιφυλασσόμενοι νά ἀσχοληθῶμεν ἰδιαιτέρως ἐν τῇ ἑπομένῃ ἑνότητι περὶ τῆς ἀληθοῦς ἐννοίας καὶ τοῦ χωρίου «Θεέ μου, Θεέ μου, ἵνα τὶ μὲ ἐγκατέλιπες», θὰ παρατηρήσωμεν ἤδη ὅτι, οἱ εἰσαγάγοντες εἰς τὴν διδασκαλίαν τῆς ἁγίας ἡμῶν Ἐκκλησίας καὶ τὴν προμνησθεῖσαν βλάσφημον ἐπίσης δοξασίαν, ἐνόμισαν ὅτι εἶναι δυνατὸν νά τὴν θεμελιώσωσιν ἐπὶ τῶν προμνησθέντων χωρίων τῆς Β΄ Κορ. Ε΄21 καὶ τῆς Γαλατ. Γ΄13 ἐπιστολῶν. Ἀλλὰ τὴν ἀληθῆ ἔννοιαν καὶ τῶν χωρίων τούτων ἀρκούντως φρονοῦμεν ἐπεξηγεῖ καὶ μόνον τὸ ταυτόσημον χωρίον τῆς Ρωμ. Η΄3 ἐπιστολῆς ἔχον οὕτως: «…Τὸ γὰρ ἀδύνατον τοῦ νόμου, ἐν ὦ ἠσθένει διὰ τῆς σαρκός, ὁ Θεὸς τὸν ἑαυτοῦ Υἱὸν πέμψας ἐν ὁμοιώματι σαρκὸς ἁμαρτίας…, κατέκρινε τὴν ἁμαρτίαν ἐν τῇ σαρκί…». Τονίζει δηλαδὴ σαφῶς καὶ ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἐν τῷ χωρίῳ τούτῳ, ὅτι ὁ Κύριος ἐγένετο ἁπλῶς «ὁμοίωμα σαρκὸς ἁμαρτίας». Καὶ ἐν τῷ Δευτερονομίῳ προστί­θεται. «…Ἐὰν δὲ γένηται ἐν τινι ἁμαρτίᾳ κρῖμα θανάτου καὶ ἀποθάνῃ καὶ κρεμάσητε αὐτὸν ἐπὶ ξύλου…, ὅτι κατηραμένος ἀπὸ Θεοῦ πᾶς ὁ κρε­μάμενος ἐπὶ ξύλου».

Ὁ ὅρος δηλονότι «ἐπικατάρατος» ἐξαρτᾶται ἀπολύτως ἐκ τῆς ὑποθετικῆς προτάσεως «ἐὰν δὲ γένηται ἐν τίνι ἁμαρτίᾳ, κρῖμα θανάτου …καὶ κρεμάσητε αὐτὸν ἐπὶ ξύλου». Καὶ ἐρωτᾶται: Ἀσχέτως πασῶν τῶν προμνησθεισῶν σαφῶν διακηρύξεων τῆς Γραφῆς, τάς ὁποίας  παρεθέσαμεν (περὶ τῆς ἀπολύτου ἀναμαρτησίας τοῦ Κυρίου), ὑπέπεσε μήπως ἀληθῶς ὁ Κύριος εἰς ἁμάρτημα, εἰς κρῖμα θανάτου, καὶ ὡς διαπράξας τοιοῦτον ἔγκλημα δικαίως κατεδικάσθη ὑπὸ τῶν Ἰουδαϊκῶν Ἀρχῶν εἰς θάνατον, ἤ ὅλως ἀντιθέτως ἀδίκως κατεδικάσθη, ἀπολύτως ἀθῷος ὤν, καὶ ἐνῶ προσέτι ἦτο αὐτὴ αὕτη ἡ «αὐτοδικαιοσύνη», ἡ «ἀλήθεια» καὶ ἡ ζωή;» (Ἰωάν. ΙΔ΄6 κ.ἄ.). Ὅπως δ’ ἐτόνισε ῥη­τῶς Αὐτὸς καὶ πάλιν, δέν πρέπει νά κρίνωμεν τὴν «κατ’ ὄψιν κρίσιν, ἀλλὰ τὴν δικαίαν» (Ἰωάν. Ζ΄24). Δεδομένου λοιπὸν ὅτι ὁ Μωϋσῆς χαρα­κτηρίζει ὡς ἐπικατάρατον τὸν κρεμάμενον ἐπὶ ξύλου δι’ ἔγκλημα θανά­του, ἄρα πειθόμενοι τῷ Κυρίῳ καὶ μὴ κρίνοντες τὴν κατ’ ὄψιν κρίσιν (ὅτι δηλαδὴ ἁπλῶς ὁ Κύριος ἐσταυρώθη), οὐδὲ περιοριζόμενοι εἰς τὸ «ἀποκτεῖνον γράμμα…» (Β΄ Κορ. Γ΄6), ἀλλὰ διεισδύοντες εἰς τὸ «πνεῦμα», εἴς τε δηλαδὴ τὸ ποιητικὸν ὅπως καὶ εἰς τὸ τελεολογικὸν αἴτιον δι’ ὃ ἐσταυρώθη, δέν βεβαιούμεθα ὅτι Αὐτός, καὶ κρε­μάμενος ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ, εἶναι οὐχὶ «ἐπικατάρατος» ἤ ὁ «μέγιστος τῶν ἁμαρτωλῶν», ἀλλ’ ὁ πανάχραντος και ὑπερευλογημένος, ἀφοῦ κατέστησε διὰ τῆς νίκης Αὐτοῦ κατὰ τοῦ θανάτου ἔμπεδον τὸν Λόγον τοῦ Θεοῦ καὶ ἀφώπλισε τὸν ἀρχαῖον ὄφιν, τὸν διὰ τοῦ ψεύδους καὶ τῆς ἀπάτης ἀποκτείναντα τὸν ἀνθρώπιον γένος;^[126]

Καὶ ἐστηρίχθη βεβαίως ἡ εἰς θάνατον καταδίκη τοῦ Κυρίου ἐπὶ τῆς ἀπαντήσεως ἰδία Αὐτοῦ εἰς τὸ ἐρώτημα τοῦ Ἀρχιερέως Καϊάφα «ἐξορκίζω σε κατὰ τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος ἵνα ἡμῖν εἴπῃς εἰ σὺ ὁ Χριστὸς ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ». Διὰ τοῦ ἐρωτήματος τούτου ὁ Καϊάφας ἐνόμισεν ὅτι θὰ συνελάμβανε τὸν Κύριον ἐν διλήμματι, διότι ἐὰν μὲν ἠρνεῖτο τὴν θείαν υἱότητα, ἐξετόπιζεν Αὐτὸν ἐξ αὐτῆς τῆς βάσεως Αὐτοῦ, τῆς ὁποίας τόσον στερρῶς πάντοτε ἀντείχετο. Ἂν δὲ ὡμολόγει, ἐνομιμοποιεῖτο πλήρως ἡ εἰς θάνατον καταδίκη Του. Ὅταν δὲ ὁ Κύριος, ὡς «αὐτοαλήθεια», λύων τὴν σιωπήν, τὴν ὁποίαν μέχρι τῆς ὥρας ἐκείνης ἐκράτει, ἀπήντησε εἰς τὴν ἐπίσημον ἐκείνην ἐρώτησιν «σύ εἶπας» (δηλαδὴ «βεβαιότατα εἰμί») καὶ προσέθεσεν «Ἀμὴν λέγω ὑμῖν ἀπ’ ἄρτι ὄψεσθε τὸν Υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου καθήμενον ἐκ δεξιῶν τῆς δυνάμεως καὶ ἐρχόμενον ἐπὶ τῶν νε­φελῶν τοῦ Οὐρανοῦ» (Ματθ. ΚΣΤ΄64), ὁ Καϊάφας διέρρηξε τὰ ἱμάτια αὐτοῦ ἐνώπιον τοῦ Συνεδρίου λέγων: «Ἐβλασφήμησε τί ἔτι χρείαν ἔχομεν μαρτύρων; ἴδε νῦν ἠκούσατε τὴν βλασφημίαν αὐτοῦ». Καὶ ἠρώτησε τὸ Συνέδριον. «Τὶ ὑμῖν δοκεῖ;» Οἱ δὲ λοιποὶ σύνεδροι ἀποκριθέντες εἶπον. «Ἔνο­χος θανάτου ἐστὶ» (Ματθ. ΚΣΤ΄ 67). Ἐρωτᾶται ὅμως. Ἐβλασφήμησεν ὄν­τως ὁ Κύριος εἰπὼν ὅτι εἶναι «Υἱὸς τοῦ Θεοῦ» καὶ ἄρα δικαίως κατεδικάσθη εἰς θάνατον (καὶ πράγματι, τότε, ἐγένετο «ἐπικατάρατος») ἤ Ἐκεῖ­νος μὲν εἶπε τὴν ἀπόλυτον ἀλήθειαν, τὴν ὁποίαν διὰ τόσων ἔργων ἐβεβαίωσεν (Ἰωάν. Ι΄25 κ.ἄ.), οἱ δὲ καταδικάσαντες Αὐτὸν Ἀρχιερεῖς  ἐβλασφήμησαν καὶ ἐγένοντο ἄξιοι θανάτου καί μέχρι σήμερον οἱ ἀπόγονοι των ἐπί δύο χιλιάδες δώδεκα χρόνια ἀμεταμελήτως συνεχίζουν την ἰδία φρικώδη βλασφημία, ἰδίᾳ δέ διά τῆς Καμπαλά  καί τοῦ Ταλμούδ καθίστανται σατανολάτραι; Ὑπερτάτην ἄρα ἀλήθειαν εἰπὼν ὁ Κύριος καὶ ἐν ἀπολύτῳ δικαίῳ εὑρισκόμενος, οὐχὶ μόνον δέν ἐγέ­νετο πράγματι «ἐπικατάρατος» ὅλως ἀδίκως καταδικασθεὶς εἰς τὸν σταυρικὸν θάνατον, ἀλλά, καὶ τοὐναντίον, διὰ τοῦ ἀδίκου τούτου θανάτου Του, χαρίσας τὴν ἀπολύτρωσιν ἐκ τῆς ἁμαρτίας καὶ τοῦ θανάτου εἰς πάντας τοὺς εἰς Αὐτὸν πιστεύοντας, εἶναι, καὶ ὡς τέλειος ἄνθρωπος, ὁ ὑπερευλογημένος, ὁ ἀπείρως εὐλογητὸς. Περὶ τῆς ἀληθοῦς ἄλλως τε ἐννοίας καὶ τῶν προμνησθέντων χωρίων, ὁ Μεγ. Ἀθανάσιος, κατ’ ἀρχήν, γράφει:

«Ἀκούοντές τε Χριστὸς γένομεν ὑπὲρ ἡμῶν κατάρα, καὶ «τὸν μὴ γνόντα ἁμαρτίαν, ὑπὲρ ἡμῶν ἁμαρτίαν ἐποίησεν», οὐκ αὐτὸ τοῦτο ὅλον κατάραν καὶ ἁμαρτίαν Αὐτὸν νοοῦμεν γεγενῆσθαι, ἀλλ’ ὅτι τὴν καθ’ ἡμῶν κατάραν ἀνεδέξατο, ὡς εἶπεν ὁ Ἀπόστολος, καὶ ἐξηγόρασεν ἡμᾶς ἐκ τῆς κατάρας τοῦ νόμου, τάς δὲ ἁμαρτίας ἡμῶν, ὡς ὁ μὲν Ἠσαΐας εἶπεν, ἐβάστασεν, ὁ δὲ Πέτρος ἔγραψεν, «ἀνήνεγκεν αὐτὰς τῷ σώματι ἐπὶ τὸ ξύλον» (Κατά Ἀρειανῶν Λογ. Β΄, Ε.Π.Migne, τ. 26, σ. 247 § 47 καί 265 § 55).

Ὁμοίως ὁ Ἅγ. Κύριλλος, Ἀλεξανδρείας ἐν τῷ «Ἑνδεκάτῳ βιβλίῳ» Του «εἰς τὸ κατὰ Ἰωάννην Εὐαγγέλιον» προσθέτει: «…Καὶ αὐτὸς ὑπάρχων δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ Πατρός, γέγονεν ὑπὲρ ἡμῶν ἁμαρτία. Κατὰ γὰρ τήν τοῦ  προφήτου φωνήν, αὐτὸς τάς ἁμαρτίας ἡμῶν αἴρει καὶ ἐλογίσθη μεθ’ ἡμῶν ἐν ἀνόμοις…». Καὶ ἐν τῷ «Γλαφυρῶν εἰς τὸ Λευϊτ. Βιβλ.», «…Γέγονε γὰρ ὑπὲρ ἡμῶν ἁμαρτία ὁ Χριστός, καθὼς γέγραπται, καὶ οὐ δήπου πάντως ἁμαρτίας ἔνοχος… Λελόγισται γὰρ ἐν ἀνόμοις καὶ συνεσταυρώθη λῃσταῖς… Γέγραπται γὰρ ὅτι «κατάρατος πᾶς ὁ κρεμάμενος ἐπὶ ξύ­λου…. Ἀλλ’ ἦν τε καί ἐστιν ἅγιος… Οὐκοῦν κἄν γέγονεν ἁμαρτία, ὅπερ ἦν, τουτέστιν ἅγιος, κατὰ φύσιν Θεός… Ὅτι δὲ καὶ ὁ τῆς σαρκὸς αὐτοῦ θάνατος… ἅγιος καὶ ἀβέβηλος ἦν…».

Τέλος ὁ Ἅγ. Ἰωάννης, ὁ Χρυσόστομος (ἐν τῇ ΙΑ΄ Ὁμιλ. εἰς τὴν Β΄ πρὸς Κορινθ.) γράφει ἐπίσης. «…Τὸν μὴ γνόντα ἁμαρτίαν, τὸν αὐτοδικαιοσύνην ὄντα, ἁμαρτίαν ἐποίησε. Τουτέστιν ὡς ἁμαρτωλὸν κατακριθῆναι ἀφῆκεν, ὡς ἐπικατάρατον ἀποθανεῖν. Ἐπικατάρατος γὰρ ὁ κρεμάμενος ἐπὶ ξύλου…».

Ε) Ἡ ἀληθὴς ἔννοια τοῦ χωρίου:

«…Θεέ μου, Θεέ μου, ἵνα τὶ μὲ ἐγκατέλιπες» (Ματθ. ΚΖ΄46).

Συνέπεια ἐπίσης καὶ ἀποτέλεσμα τῆς ἐν τῇ προηγουμένῃ ἑνότητι μνημο­νευθείσης βλασφήμου κακοδοξίας («ὅτι ὁ Κύριος, αἴρων ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ τάς ἁμαρτίας τοῦ Κόσμου, ἐγένετο, πρὸς καιρόν, πράγματι ὁ μεγαλύτερος τῶν ἁμαρτωλῶν καὶ ἐπικατάρατος»!) εἶναι ἀναμφιβόλως καὶ ἡ συναφὴς τοιαύτη, ὅτι, κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον τῆς εἰς δῆθεν «ἐπικατάρατον…» με­τατροπῆς Του!, ἐγκατελείφθη πράγματι ὡσαύτως ὑπὸ τοῦ Θεοῦ, ἐξ οὗ καὶ δέν ἐτόλμησε πλέον, ἐν τῇ σχετικῇ ἀναφωνήσει Του, νά ἀποκαλέσῃ τὸν Θεὸν «πατέρα». Καὶ ἡ κακοδοξία αὕτη ἐστηρίχθη βεβαίως ἐπὶ τῆς προμνησθείσης, ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ, ἀναφωνήσεως τοῦ Κυρίου «Θεέ μου Θεέ μου, ἵνα τὶ μὲ ἐγκατέλιπες;» πλήν, καὶ κατ’ ἀρχήν, ὁ ἁγ. Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ἑρμηνεύων καὶ τὸ χωρίον τοῦτο ἐν τῇ ΠΗ΄ Ὁμιλ. του εἰς τὸ κατὰ Ματθαῖον Εὐαγγέλιον (Ε.Π.Μ. τ.58, σ.775), γράφει ὅτι ἡ ἀναφώνησις ἐγένετο «…ἵνα μέχρις ἐσχάτης ἀναπνοῆς ἴδωσιν ὅτι τιμᾷ τὸν Πα­τέρα… Καὶ κράξας ἀφῆκε τὸ πνεῦμα… Τοὐτέστι ὃ ἔλεγεν· ἐξουσίαν ἔχω θεῖναι τὴν ψυχήν μου καὶ ἐξουσίαν ἔχω πάλι λαβεῖν αὐτήν. Καὶ ἐγὼ τίθημι αὐτὴν ἀπ’ ἐμαυτοῦ». Ἐν συνεχείᾳ δὲ (αὐτόθι, σελ.777) προσθέτει ὁ Ἁγ. πατήρ.«…Ἀλλ’ ὅτι δέν ἐγκατελείφθη ὑπὸ τοῦ Πατρός, μαρτυροῦσι τὰ ὑπερ­φυσικὰ σημεῖα κατὰ τὴν Σταύρωσιν, ἤτοι ὁ σεισμὸς -ἐξ αἰτίας τοῦ ὁποίου τὸ καταπέτασμα τοῦ Ναοῦ ἐσχίσθη εἰς δύο- ὁ σκοτισμὸς τοῦ ἡλίου ἐν μέσῃ μεσημβρίᾳ κ.ἄ.» (Ματθ. ΚΖ΄ 51-52 κ.ἄ.).

Συμπληρωματικὰ ὅμως τῆς ἑρμηνείας ταύτης τοῦ ἁγίου πατρός, καὶ διὰ τὴν περὶ ἧς «ἀναφώνησιν» τοῦ Κυρίου, δέον νά θεωρηθῶσι καὶ ὅσα γράφει οὗτος ἐν τῇ ΠΓ΄ Ὁμιλίᾳ του (αὐτόθι, σελ.745) ἑρμηνεύων τὴν πρὸ τῆς συλλήψεως καὶ τῆς Σταυρώσεως τοῦ Κυρίου ἐναγώνιον καὶ ἐπανειλημμενην προσευχὴν Του (Ματθ. ΚΣΤ΄ 36-46), καθ’ ἣν καὶ «…ἐγένετο ὁ ἱδρὼς Αὐτοῦ ὡσεὶ θρόμβοι αἵματος καταβαίνοντες ἐπὶ τὴν γῆν» (Λουκ. KB΄ 44-45). «…Ἐκτενῶς εὔχεται, ὁ Κύριος -γράφει πάλιν ὁ Ἁγ. Πατὴρ- καὶ ἱδρῶτες ἐπιρρέουσιν…, ἵνα μὴ εἴπωσιν οἱ αἱρετικοὶ ὅτι ὑποκρίνεται τὴν ἀγωνίαν…, ἵνα πιστεύσωσι καὶ οἱ σφοδρὰ φιλονικοῦντες, ὅτι καὶ ἄνθρωπος γέγονε καὶ ἀπέθανε… Διὰ τοῦτο καὶ ἡ εὐχή «…εἰ δυνατὸν παρελθέτω τὸ ποτήριον ἀπ’ ἐμοῦ…», ἔδειξε τὸ ἀνθρώπινον».

Κατὰ τὴν ταπεινὴν ὅθεν καὶ ἡμετέραν γνώμην, τόσον ἡ πρὸ τῆς συλ­λήψεως καὶ τῆς Σταυρώσεως ἐναγώνιος προσευχὴ τοῦ Κυρίου – καὶ δὴ ἡ πρὸς τὸν Πατέρα παράκλησις. «…εἰ δυνατόν ἐστι παρελθεῖν ἀπ’ ἐμοῦ τὸ ποτήριον τοῦτο…» (Ματθ. ΚΣΤ΄ 39-43), ὅσον καὶ ἡ ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ ἀναφώνησις «Θεέ μου Θεέ μου ἵνα τὶ μὲ ἐγκατέλιπες», ἐλέχθησαν κυρίως ἵνα βεβαιωθῇ, καὶ δι’ αὐτῶν, ὅτι πράγματι ἔπασχεν ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ καὶ ὡς τέλειος ἄνθρωπος. Διότι προεγίγνωσκεν ἀπολύτως, ὡς αἰώνιος Λόγος – Θεὸς (δι’ Οὗ καὶ ἐν Ὧ· οὐχὶ μόνον ἐγένοντο ἀλλὰ καὶ προεγνώσθησαν τὰ πάντα – Ἰωάν. Α΄2, Ρωμ. Η΄29 κ.ἄ.), ὅτι μεταξὺ τῶν ἄλλων αἱρετικῶν, οἵτινες ταχέως ἔμελλον νά ἐμφανισθῶσι διὰ νά καταπολεμήσωσι πολυτρόπως, ὡς «πύλαι Ἄδου» (Ματθ. ΙΣΤ΄18), τὴν ἁγίαν Ἐκκλησίαν Του, θὰ ἦσαν καὶ οἱ «Δοκῆται» – Μονοφυσίται, οἵτινες καὶ θὰ ὑπεστήριζον ὅτι ἡ θεία φύσις Του ἀπερρόφησε τελείως τὴν ἀνθρωπίνην, πάντα δὲ τὰ ὑπ’ Αὐτοῦ ἤ εἰς Αὐτὸν κατ’ ἄνθρωπον τελεσθέντα ᾖσαν ἁπλὰ «φαινόμενα»… Ἑπομένως, οὐδόλως ἔπασχε πρὸ ἤ καὶ ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ, ἐπίσης δὲ ὅτι οὐδ’ ἀπέθανεν, ὡς ἄνθρωπος. Ὡς ἐκ τούτων δὲ λίαν περιωρισμένης πνευματικῆς σημασίας ἦσαν τόσον ἡ … Σταύρωσίς Του, ὅπως καὶ ἡ δῆθεν «ἀνάστασίς» Του. Καὶ ἀνάλογοι αἱ ὑποχρεώσεις ἡμῶν καὶ τὰ καθήκοντα… ὅπως «γίνωμεν μιμηταὶ Αὐτοῦ καί … ὑπήκοοι εἰς τὸ θέλημα τοῦ Πατρὸς μέχρι θανάτου, θανάτου δὲ Σταυροῦ» (Α΄ Κορ. ΙΑ΄1, Α΄ Πετρ. Β΄21 κ.ἄ.).

Διὰ τὴν παροχὴν λοιπὸν εἰς τὴν Ἐκκλησίαν πάντων τῶν πνευματικῶν στοιχείων πρὸς τελείαν ἀναίρεσιν καὶ τῆς αἱρέσεως ταύτης (ἐξ ἧς ἡ πνευ­ματικὴ βλάβη τῆς ἁγίας ἡμῶν πίστεως θὰ ἦτο, εἰς βασικὰ σημεῖα, ἀνυπολόγιστος, ὡς καὶ ἐκ τῶν ἐν ἄκρᾳ συνόψει προεκτεθέντων συνάγεται) ἀνέπεμψεν ὁ Κύριος, καὶ κατ’ ἐπανάληψιν μάλιστα, πρὸς τὸν Θεὸν Πατέρα τὴν πρὸ τοῦ πάθους ἐναγώνιον προσευχὴν «Πάτερ μου, εἰ δυνατὸν παρελθέτω ἀπ’ ἐμοῦ τὸ ποτήριον τοῦτο…», ἀνεφώνησε δ’ ἀκολούθως ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ καὶ τὴν περὶ τῆς ἐγκαταλείψεως Του ἀναφώνησιν. Ἠθέλησε νά μὴ ἀφίσῃ οὐδεμίαν ἀμφιβολίαν ὅτι, τόσον πρὸ τῆς Σταυρώσεως ὅσον καὶ κατ’ αὐτήν, ἔπασχε πράγματι καὶ ὡς τέλειος ἄνθρωπος. Καὶ ὡς τοιοῦτος, ἀπέθανε καὶ θάνατον πραγματικόν καί ἐπώδυνον.

Ἀλλ’ εἰς τὴν πλήρη ταύτην καὶ τελείαν, κατὰ τὴν ταπεινὴν ἡμῶν γνώμην, ἑρμηνείαν καὶ τῆς περὶ ἧς ὁ λόγος ἀναφωνήσεως τοῦ Κυρίου ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ καλὸν κρίνομεν νά προσθέσωμεν καὶ συμπληρωματικὴν τοιαύτην καθ’ ἥν, ἡ ἀναφώνησις ἐγένετο ἵνα καὶ δι’ αὐτῆς διακηρύξη ὁ Κύριος καὶ τὴν τελείαν ἀναμαρτησίαν Του καὶ ὡς τέλειος, ἐπαναλαμβάνομεν, ἄνθρωπος. Διότι μόνον ὁ «τελείως ἀναμάρτητος» θὰ εἶχε τὸ δικαίωμα νά εἴπῃ πρὸς τὸν Θεὸν τοιοῦτον λόγον, ἐφόσον ὁ θάνατος ὡρίσθη ὑπ’ Αὐτοῦ ὡς ποινὴ καὶ ἐπακόλουθον τῆς ἁμαρτίας. Ἐπανέλαβεν ὅθεν καὶ δι’ αὐτῆς ἐμμέσως ὁ Κύριος τὴν διακήρυξι τῆς τελείας ἀναμαρτησίας Του, τὴν ὁποίαν,  ῥητῶς, καὶ κατ’ ἐπανάληψιν, καὶ εἰς ἄλλας ὁμιλίας Του ἐτόνισε. Ἐμμέσως δὲ πάλιν προανήγγειλεν ὡσαύτως καὶ τὴν πολλαπλὴν νίκην Του κατὰ τοῦ Σατανᾶ, τῆς ἁμαρτίας καὶ τοῦ θανάτου, ὡς ἀπολύτως δικαίαν, καὶ νόμιμον συνέπειαν αὐτῆς.

Ὅτι δὲ ἀμφότεραι αἱ προμνησθεῖσαι ῥήσεις τοῦ Κυρίου δέν ἐλέχθησαν ὑπ’ Αὐτοῦ μὲ τὴν κυριολεκτικήν, τὴν «κατὰ γράμμα» ἐν­νοιαν αὐτῶν ἀλλὰ διὰ τοὺς προεκτεθέντας λόγους, βεβαιούμεθα, φρονοῦμεν, ἀπολύτως.  Ὁ Θεὸς εἶναι μέν τρισυπόστατος, ἀλλ’ εἶναι εἷς κατά τε τὴν οὐσίαν καὶ τὴν φύσιν, δέν εἶναι ἄρα δυνατὸν νά δεχθῶμεν ἤ νά νοήσωμεν χωρισμὸν οἱασδήποτε θείας ὑποστάσεως ἀπὸ τῶν λοιπῶν, ἐφόσον αὗται εἶναι ἀτρέπτως, ἀϊδίως καὶ ἀνάρχως ἀχώριστοι («…τριὰς ὁμοούσιος καὶ ἀχώριστος) καὶ ἀποτελοῦσιν, αἱ τρεῖς ὁμοῦ, τὸν ἕνα Θεόν, μὴ δυναμένης οὐδεμιᾶς νά νοηθῇ, ἀλλὰ καὶ νά ὑπάρξῃ, κεχωρισμένως ἀπὸ τῶν δύο λοιπῶν μή ὑφισταμένης Ἱεραρχίας ἐν τῇ  Ἁγία Τριάδι, ἀλλά ὑφισταμένων προσωπικῶν ἰδιωμάτων (Α΄ Ἰωάν.  Β΄23). Τοῦτο ἐξ ἄλλου ῥητῶς καὶ πολυτρόπως διεκήρυξεν ὁ Κύριος διὰ τῶν «…ἐγὼ καὶ ὁ Πατὴρ ἕν ἐσμέν» (Ἰωάν. I΄30 κ.ἄ.), «Ἐγὼ ἐν τῷ Πατρὶ καὶ ὁ Πατὴρ ἐν ἐμοί» (Ἰωάν. ΙΔ΄10 κ.ἄ.), ἐνῶ ὁ θεῖος Παῦλος, γράφει, σὺν ἄλλοις, ὅτι ὁ Κύριος εἶναι τὸ «ἀπαύγασμα τῆς δόξῃς τοῦ Πατρὸς καὶ ὁ χαρακτὴρ τῆς ὑποστάσεως Αὐτοῦ» (Ἑβρ. Α΄3), ὡσαύτως δὲ καὶ ἡ «Δύναμις καὶ ἡ Σοφία τοῦ Θεοῦ» (Α΄ πρὸς Κορ. Α΄24 κ.ἄ.).

Δέν ἦτο ὅθεν δυνατὸν νά γίνῃ ἐγκατάλειψις τοῦ Κυρίου ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ, οὔτε ὑπὸ τοῦ Πατρός, οὔτε ὑπὸ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἐφόσον ἐν Αὐτῷ ἐνῴκει ὁ αἰώνιος Λόγος-Υἱός. Ὑπὸ τοῦ Πατρὸς μὲν διότι ἐφόσον ἐν τῷ Κυρίῳ ἐνῴκει ὁ αἰώ­νος Λόγος-Υἱός, ἄρα ἐγκατάλειψίς Του θὰ ἐσήμαινε χωρι­σμὸν τοῦ Πατρὸς ἀπὸ τοῦ «μονογενοῦς Υἱοῦ καὶ Λόγου Αὐτοῦ (τοῦ ὄντος, πάντοτε, ἀϊδίως, ἀτρέπτως καὶ ἀνάρχως εἰς τὸν κόλπον Αὐτοῦ -Ἰωάν. Α΄18 κ.ἄ.), χωρισμὸν δηλαδὴ ἀπὸ τῆς «Δυ­νάμεως» καὶ τῆς «Σοφίας» Του, ἀπὸ τοῦ ἀπαυγάσματος τῆς δόξῃς Του καὶ τοῦ χαρακτῆρος τῆς ὑποστάσεως Αὐτοῦ, ὅπερ αἱρετικοῦ βλασφήμου και κακόδοξου. Ὡσαύτως, δέν ἦτο δυνατὴ ἡ ἐγκατάλειψις τοῦ Κυρίου ὑπὸ τοῦ Ἁγίου Πνεύμα­τος, διότι ἀνάρχως καὶ ἀϊδίως καὶ τοῦτο ἐκπορευόμενον ὑπὸ τοῦ Πατρὸς ἐπαναπαύεται πάντοτε ἐπὶ τὸν Υἱόν. Τέλος, ἐπί τοῦ Σταυροῦ ὁ Κύριος καὶ ὡς τέλειος ἄνθρωπος, ἐνῴκει καὶ ἐνυπῆρχεν ἐν Αὐτῷ ὁ αἰώνιος Λόγος-Θεός, «ἅπαν δηλαδὴ τὸ πλήρωμα τῆς θεότητος σωματικῶς» (Κολασ. Β΄9 κ.ἄ.), ἀμέριστου καὶ ἀδιαιρέτου οὔσης, κατὰ τὰ προεκτεθέντα. Ἑπομένως οὐδ’ ἐπὶ στιγμὴν δέν ἐγκατελείφθη ὁ Κύριος ὑπὸ τοῦ Θεοῦ, ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ, ἡ δὲ σχετικὴ ἀναφώνησίς Του οὐδόλως εἶχε κυριολεκτικὴν ἔννοιαν. Ἀπέβλεπεν εἰς ἄλλον ἣ ἄλλους σκοπούς, ὕψιστης πάντοτε πνευματικῆς σημασίας διὰ τὸ ὅλον μυστήριον τῆς ἐνανθρωπήσεως καὶ τῆς Σταυρώσεως Του. Ἄλλως, πλὴν τῶν προεκτεθέντων, θὰ ἀντέφασκεν ὁ Κύριος καὶ πρὸς Ἑαυτόν, διακηρύξας, ὡς εἴπομεν, ἐπανειλημμένως «Ἐγὼ καὶ ὁ Πατὴρ ἕν ἐσμεν» καὶ «ἐγὼ τῷ Πατρὶ καὶ ὁ Πατὴρ ἐν ἐμοί» κ.ἄ.^[127]

Εὐχερὴς δέ, φρονοῦμεν, καθίσταται ἡ κατανόησις τῆς ἀληθοῦς ἐννοίας καὶ τῆς ἑτέρας προμνησθείσης ῥήσεως τοῦ Κυ­ρίου «Πάτερ μου, εἰ δυνατὸν παρελθέτω ἀπ’ ἐμοῦ τὸ ποτήριον τοῦτο», διότι ὡς «αἰώνιος Οὗτος Λόγος – Υἱός, μετέχων,  τοῦ ἀπερινοήτου συμβουλίου τοῦ τρισυποστάτου Θεοῦ κατὰ τὴν κατάρτισιν τοῦ ὅλου σχεδίου τῆς δημιουργίας, προεγίγνωσκεν ὡσαύτως, καὶ ἀναντιρρήτως, «πρὸ καταβολῆς κόσμου» (Α΄ Πετρ. Α΄20 κ.ἄ.), ὅτι ὁ σταυρὸς τοῦ Γολγοθᾶ θὰ ἦτο δι’ Αὐτὸν ἀναπόφευκτος δι’ ὅσους λόγους προανεπτύξαμεν. Διὰ τοῦτο δὲ οὐχὶ μόνον προανηγγέλθη οὗτος ἀλληγορικῶς ὑπὸ τοῦ Θεοῦ εἰς τοὺς πρωτοπλάστους (Γενεσ. Γ΄14-15), ἀλλὰ καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, «λαμβάνον ἐκ τῶν τοῦ Υἱοῦ» (Ἰωάν. ΙΣΤ΄14), ἐκ τοῦ «αἰωνίου δηλ. Λόγου – Θεοῦ», «δι’ Οὗ ἀλλὰ καὶ ἐν Ὧ τὰ πάντα ἐγένετο» (Ἰωάν. Α΄2 κ.ἄ.), προοανήγγειλε τοῦτον, ἐν πάσῃ μάλιστα λεπτομερείᾳ, διὰ τῶν προφητῶν (Ἠσ. ΝΓ΄4-7, 12, Δαν. Θ΄26, Ζαχαρ. ΙΓ΄6 κ.ἄ.). Αὐτὸς ἐπίσης ὁ Κύριος ῥητῶς καὶ ἐπανειλημμένως πρὸ τοῦ πάθους ἐτόνισεν ὅτι «ὁ μὲν υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ὑπάγει καθὼς γέγραπται περὶ αὐτοῦ…» (Μαρκ. IΔ΄21) καὶ ὅτι «ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου παραδοθήσεται τοῖς ἀρχιερεῦσι… καὶ κατακρινοῦσιν Αὐτὸν θανάτῳ καὶ παραδώσωσιν Αὐτόν… εἰς τὸ… σταυρῶσαι καὶ τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ ἀναστήσεται» (Ματθ. Κ΄19-20, ΚΣΤ΄2 κ.ἄ.). Ἐφόσον λοιπὸν ἐν τῷ σχεδίῳ τῆς δημιουργίας ἦτο προεγνωσμένον δι’ Αὐτὸν τὸ πικρὸν ποτήριον τοῦ Σταυρικοῦ θανάτου, ἄνευ τοῦ ὁποίου δέν ἦτο δυνατόν, σὺν τοῖς ἄλλοις, νά ἐπακολουθήσῃ ἡ ζωηφόρος ἀνάστασις, οὐδὲ νά συντελεσθῶσι, πρὸ ταύτης, τόσα μυστήρια (ὡς ἡ σωτηρία τοῦ λῃστοῦ, τὰ κατὰ τὴν σταύρωσιν ὑπερφυσικὰ φαινόμενα, ἡ μέχρι θανάτου ὑπακοὴ Του εἰς τὸ θέλημα τοῦ Πατρός, ἡ μετάβασις τῆς ψυχῆς Του εἰς τὸν Ἅδην… κ.ἄ.), πῶς ἦτο δυνατὸν νά ζητήσῃ πράγματι, καὶ ἐν κυριολεξίᾳ, ὅπως «παρέλθῃ ἀπ’ Αὐτοῦ τὸ ποτήριον ἐκεῖνο»; Δέν θὰ ἐζήτει οὕτω τὴν ἀνατροπὴν τοῦ ὅλου σχεδίου τῆς δημιουργίας; Δέν θὰ ἀντέφασκε πρὸς Ἑαυτόν; Ἀλλὰ καὶ δέν θὰ ἐφαίνετο καὶ ἔργοις ἀνακόλουθος τελῶν πρὸ τοῦ πάθους, ἐν τῷ μυστικῷ δείπνῳ, τὸ μυστήριον τῆς θείας εὐχαριστίας (Ματθ. ΚΣΤ΄ 26-29 κ.ἄ.) ἐπὶ τῇ ἀπολύτως βεβαίᾳ προγνώσει ὅτι μετ’ ὀλίγον θὰ προσέφερε πράγματι τὸ πανάγιον «σῶμα» καὶ «αἷμα» Του ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ «εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν»… καὶ «λύτρον ἀντὶ πολλῶν», ἡ διαιώνισις δὲ καὶ τοῦ μυστηρίου τῆς θείας εὐχαριστίας ἄνευ τῆς Σταυρικῆς θυσίας δέν θὰ ἦτο ἀδύνατος;…

Οὐδεμία ὅθεν, φρονοῦμεν, δύναται νά ὑπάρξῃ ἀμφιβολία ὅτι καὶ ἡ ῥῆσις αὕτη τοῦ Κυρίου δέν εἶχε κυριολεκτικὴν ἔννοιαν. Ἐλέχθη καὶ αὕτη διὰ τοὺς προεκτεθέντας λόγους. Ἵνα βεβαιωθῶμεν δηλαδὴ ἀπολύτως ὅτι ἔπαθε πράγματι ὁ Κύριος καὶ ὡς τέλειος ἄνθρωπος… Ἐὰν δὲ καὶ τί­νες ἐξ ἡμῶν προωρίσθημεν ὑπὸ τοῦ Θεοῦ (ἐν τῇ ἀπείρῳ Αὐτοῦ προγνώ­σει…) νά δοκιμάσωμεν εἴτε ἐν μέρει ἤ καὶ ἐν ὅλῳ τὰ αὐτὰ πάθη (Κολ. Α΄24), νά δυνά­μεθα μὲν καὶ ἡμεῖς νά λέγωμεν ὡς Ἐκεῖνος «… εἰ δυνατὸν παρελθέτω ἀφ’ ἡμῶν τὸ ποτήριον τοῦτο…», ἀλλὰ νά προσθέτωμεν ἀπαραιτήτως ἀκολούθως: «… Οὐχί, Πάτερ, τὸ ἐμὸν θέλημα ἀλλὰ τὸ Σόν…». Διότι ἡ τε­λεία καὶ μέχρι θανάτου ὑπακοὴ ἡμῶν εἰς τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ εἶναι τὸ πραγματικὸν συμφέρον, ἡ ἀληθὴς καὶ ἡ ἀνεκτίμητος ὠφέλεια ἡμῶν διά τε τὴν παροῦσαν ὅσον καὶ διὰ τὴν αἰωνίαν ζωήν.

στ) Ἡ ἀνάστασις τοῦ Κυρίου ἐκ νεκρῶν καὶ ἡ ὑπὸ τῆς «θείας δικαιοσύνης» βράβευσις Αὐτοῦ ὡς τελείου ἀνθρώπου.

Ἡ θεία δικαιοσύνη ἀνωτέρα οὗσα τῆς ἀνθρωπίνης τοιαύτης, ὡς «γενέτειρα» ἄλλως τε ταύτης ἤ πηγὴ αὐτῆς, ἐκδηλοῦται οὐχὶ μόνον ὡς «φρουρός» τοῦ ἠθικοῦ νόμου, τῆς «ἠθικῆς τά­ξεως», ἥν ὁ Θεὸς ἔταξε πρὸς περιφρούρησιν καὶ ἐξυπηρέτησιν τοῦ ὅλου «ἔργου» Του, τῆς ὅλης δημιουργίας (καὶ ὡς τιμωρὸς ἄρα δικαστι­κὴ ἀρχὴ ἐναντίον πάσης παραβιάσεώς της -πρὸς Ἑβρ. Β’ 2 κ. ἄ.), ἀλλὰ καὶ ὡς «ἀμείβουσα» ἤ «βραβεύουσα» τοιαύτη, κατὰ ποικίλους καὶ πάλιν τρόπους, πρὸς τοὺς σεβόμενους τάς διατάξεις της καὶ τηροῦντας αὐτὰς^[128]. Οὕτως ἔδοξε τῷ Τρισυποστάτω Θεῶ, τῷ ἀπείρῳ, παναγάθῳ ἀλλὰ καὶ πανσόφῳ. Καὶ «…τὶς σύμβουλος Αὐτοῦ ἐγένετο;…» (Πρὸς Ρωμ. ΙΑ΄34). Ἀποπειρώμενοι να ἐμβαθύνωμεν εἰς τὸ μυστήριον τῶν πανσόφων ἔργων Του ἔστω καὶ «ἐκ μέρους» (Α΄  Κορ. ΙΓ΄9, 12), νοοῦμεν καὶ καθορῶμεν ἀρκούντως πόσον ἀληθῶς πάνσοφος καὶ ἀπείρως τελεία ὑπῆρξε καὶ ἡ ἐν προκειμένῳ κρίσις Αὐτοῦ.

Διὰ τοῦτο καὶ ὁ Κύριος, ἡ «θεία αὐτοδικαιοσύνη»^[129] ἐπανειλημμένως ἐν τῇ πρὸς τὸν Εὐαγγελιστὴν Ἰωάννην δοθείσῃ «Ἀποκαλύψει» ἐτόνισε: «…Τῷ νικῶντι δώσω αὐτῷ φαγεῖν ἐκ τοῦ ξύλου τῆς ζωῆς». (Β΄7). «… Ὁ νικῶν οὐ μὴ ἀδικηθῇ ἐκ τοῦ θανάτου τοῦ δευτέ­ρου» (Β΄11). «… Ὁ νικῶν καὶ τηρῶν ἄχρι τέλους τὰ ἔργα μου, δώσω αὐτῷ ἐξουσίαν ἐπὶ τῶν ἐθνῶν…». (Β΄26-27). «… Ὁ νικῶν οὕτως περιβαλεῖται ἐν ἱματίοις λευκοῖς…». (Γ΄5). «…Ὁ νικῶν ποιήσω αὐτὸν στῦλον ἐν τῷ ναῷ τοῦ Θεοῦ μου…». (Γ΄12). «…Ὁ νικῶν δώσω αὐτῷ καθίσαι μετ’ ἐμοῦ ἐν τῷ θρόνῳ μου…». (Γ΄21) κ.ἄ. Ἐπίσης ὁ εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης, ἐν τῇ αὐτῇ «Ἀποκαλύψει» του, γράφει (ΙΕ΄2): «Καὶ εἶδον τοὺς νικῶντας… ἔ­χοντας τάς κιθάρας τοῦ Θεοῦ καὶ ἄδουσι τὴν ᾠδὴν τοῦ Μωϋσέως…». Τέλος ὁ ἀπόστολος Παῦλος προσέθεσε: α) Ἐν τῇ Α΄ Κορ., Θ΄24 «…Οὐκ οἴδατε ὅτι οἱ ἐν τῷ σταδίῳ τρέχοντες πάντες μὲν τρέχουσιν, εἷς δὲ λαμβά­νει τὸ βραβεῖον; Οὕτω τρέχετε, ἵνα καταλάβητε…»- β) Φιλιππ. Γ΄14. «… ἕν δέ, τὰ μὲν ὀπίσω ἐπιλανθανόμενος τοῖς δὲ ἔμπροσθεν ἐπεκτεινόμενος κατὰ σκοπὸν διώκω ἐπὶ τὸ βραβεῖον τῆς ἄνω κλή­σεως τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ»· καὶ γ) Β΄ Τιμ. Δ΄7 «…τὸν ἀγῶνα τὸν καλὸν ἠγώνισμα, τὸν δρόμον τετέλεκα τὴν πίστιν τετήρηκα· λοιπὸν ἀπόκειταί μοι ὁ τῆς δικαιοσύνης στέφανος, ὅν ἀπο­δώσει μοι ὁ Κύριος ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ, ὁ δίκαιος κριτής, οὐ μόνον δὲ ἐμοὶ ἀλλὰ καὶ πᾶσι τοῖς ἠγαπηκόσι τὴν ἐπιφάνειαν Αὐτοῦ».

Βραβεύουσα λοιπὸν ἡ θεία δικαιοσύνη τὸν Κύριον ὡς τέλειον ἄνθρωπον διὰ τὴν καθολικὴν καὶ πολλαπλὴν Αὐτοῦ νίκην ἐναντίον τοῦ «ἄρχοντος τοῦ κόσμου τούτου» (Ἰωάν. ΙΣΤ΄11 κ.ἄ.) ἀλλὰ καὶ τοῦ «κόσμου»,, γενικῶς (Ἰωάν. ΙΣΤ΄33), ἐπίσης δὲ καὶ ἐναντίον τῆς «ἁμαρτίας» ὡς καὶ τοῦ «θανάτου», νίκην διὰ τῆς τελείας ἀναμαρτησίας Του καὶ τῆς ἀπολύτου ὑπακοῆς Του («…μέχρι θανά­του, θανάτου δὲ σταυροῦ» -Φιλιπ. Β΄8-9 κ.ἄ.) εἰς τὸ θέλημα τοῦ Πατρός, ἐδωρήσατο Αὐτῷ, ὡς ἐτόνισε καὶ ὁ ἀπόστολος Πέτρος ἐν τῇ πρώ­τη ὁμιλίᾳ του κατὰ τὴν ἑορτὴν τῆς Πεντηκοστῆς (Πράξ. Β΄24,  32-33), α) Τὴν ἀνάστασίν Του ἐκ νεκρῶν, β) Τὴν ὕψωσίν Του, καὶ ὡς τε­λείου ἀνθρώπου, δεξιᾷ τοῦ Θεοῦ, ὅπου  «ἦν τὸ πρότερον» ὡς αἰώ­νιος Λόγος-Υἱός (Ἰωάν. ΣΤ΄62), «ἐν μορφῇ Θεοῦ» (Φιλιπ. Β΄6) καὶ τὴν ἐκεῖ παραμονὴν Του εἰς τὸ διηνεκὲς (Ἑβρ. I΄12 κ.ἄ.). Ὁμολογουμένως δέ, δέν ἦτο δυνατὸν νά ὑπάρξῃ μεγαλυτέρα ἐκδήλωσις τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ διὰ τὸν ἄνθρωπον ἀλλὰ καὶ τιμή.  γ) Τὴν δι’ Αὐτοῦ (τῆς πρὸς Αὐτὸν δηλ. πίστεως, ἀλλὰ καὶ τῆς τηρήσεως τῶν ἐντολῶν Του), παροχὴν εἰς ἡμᾶς τῶν χαρισμάτων τοῦ Ἁγίου Πνεύματος (Α΄ Κορινθ. IΒ΄4-11 κ.ἄ.). Γενικώτερον δὲ ἐδωρήθη ὑπὸ τοῦ Θεοῦ εἰς τὸν Κύριον, καὶ ὡς τέλειον ἄνθρωπον, «πᾶσα ἐξουσία ἐν Οὐρανῷ καὶ ἐπὶ γῆς» (Ματθ. ΚΗ΄18, Φιλιπ. Β΄9-10 κ.ἄ.).

Ὅτι δὲ δι’ αὐτοῦ τοῦ τρόπου ἐγένετο ἡ ἐν προκειμένῳ ἱκα­νοποίησις ὡς «βραβευούσης» τῆς θείας δικαιοσύνης, ἤτοι ὅτι «ἠγαλλιάσατο» ὁ τρισυπόστατος Θεὸς ἐπὶ τῇ καταδείξει τοῦ τελείου ἀνθρώπου, καί ἐξεδήλωσε τὴν χαρὰν καὶ τὴν ἱκα­νοποίησιν Του ταύτην τόσον διὰ τῆς ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου ἐκ νεκρῶν ὡς καὶ διὰ τῆς πολλαπλῆς βραβεύσεώς Του (καὶ οὐχὶ διὰ τῆς σαδιστικῆς, ἀδίκου καὶ παρανόμου τιμωρίας καὶ καταδίκης Του εἰς τὸν Σταυρικὸν θάνατον), ἐπαναλαμβάνει ὁ ἀπόστολος Πέτρος καὶ ἐν τῇ προμνησθείσῃ Α΄ (Α΄3) ἐπιστολῇ του γράφων τὰ ἑξῆς: «Εὐλογητὸς ὁ Θεὸς καὶ Πατὴρ τοῦ Κ. ἡ. Ἰ. Χριστοῦ ὁ κατὰ τὸ πολὺ αὐτοῦ ἔλεος ἀναγεννήσας ἡμᾶς εἰς ἐλπίδα ζῶσαν δι’ ἀναστάσεως Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐκ νεκρῶν». Καὶ (αὐτόθι § 19-20). «…Εἰδότες ὅτι οὐ φθαρτοῖς, ἀργυρίου ἤ χρυσίου ἐλυτρώθητε… ἀλλὰ τιμίῳ αἵματι ὡς ἀμνοῦ ἀμώμου καὶ ἀσπίλου Χριστοῦ, προεγνωσμένου μὲν πρὸ καταβολῆς κόσμου, φανερωθέντος δ’ ἐπ’ ἐσχάτων τῶν χρόνων δι’ ἡμᾶς τοὺς δι’ αὐτοῦ πιστεύοντας εἰς τὸν Θεὸν τὸν ἐγείραντα αὐτὸν ἐκ νεκρῶν καὶ δόξαν αὐτῷ δόντα». Τονίζει δηλ. καὶ ὁ ἀπόστολος Πέτρος, ὅτι ἐξ ἀπείρου ἀγάπης, «κατὰ τὸ πολὺ αὐτοῦ ἔλεος…», ἀπέστειλεν ὁ Θεὸς τὸν Υἱὸν Αὐτοῦ πρὸς ἀναγέννησιν ἡμῶν εἰς ἐλπίδα ζῶσαν διὰ πίστεως, δι’ Αὐτοῦ, εἰς τὸν Θεόν. Καὶ οὐχὶ διὰ νά τὸν ἀφίσῃ νά σταυρωθῇ ὅλως ἀδίκως καὶ παρανόμως ὡς τέλειος ἄνθρωπος πρὸς ἱκα­νοποίησιν τῆς ἐκ τῆς παρακοῆς τῶν πρωτοπλάστων δῆθεν προσβληθείσης δικαιοσύνης Του!

Ὡσαύτως, ἐν τῷ αὐτῷ πνεύματι, ὁ ἀπόστολος Παῦλος προσθέτει: α) Ἐν τῇ Α΄ Κορ. ΙΕ΄14. «…Εἰ δὲ Χριστὸς οὐκ ἐγήγερται, κενὸν ἄρα τὸ κήρυγμα ἡμῶν κενὴ δὲ καὶ ἡ πίστις ἡμῶν…». Καί, αὐτόθι, 17-18. «Εἰ δὲ Χριστὸς οὐκ ἐγήγερται, ματαία ἡ πίστις ἡμῶν, ἔτι ἐστὲ ἐν ταῖς ἁμαρτίαις ἡμῶν. Ἄρα καὶ οἱ κοιμηθέντες ἐν Χριστῷ ἀπώλοντο…». Χωρὶς δηλ. τῆς ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου ὡς «ἐπάθλου» τῆς πολ­λαπλῆς νίκης Του, οὐδεμίαν θὰ εἶχε λυτρωτικὴν δύναμιν καὶ αὐτὴ ἡ ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ ἑκουσία θυσία Του θὰ ἦτο κενὴ καὶ ματαία ἡ πίστις ἡμῶν ὡς καὶ τὸ ἀποστολικὸν κήρυγμα. Καὶ οἱ «κοιμηθέντες», οἱ ἀποθανόντες δηλ. ἐν Χριστῷ, «ἀπώλοντο» δέν θὰ ἐτύγχανον δηλ. τοῦ αὐτοῦ «βραβείου», τῆς ἐκ νεκρῶν ἀναστάσεως. β) Ρωμ. Γ΄8-10. «…Ἐγγύς σου τὸ ῥῆμά ἐστιν, ἐν τῷ στόματί σου καὶ ἐν τῇ καρδίᾳ σου· τουτέστι τὸ ῥῆμα τῆς πίστεως ὅ κηρύσσομεν, ὅτι ἐὰν ὁμολογήσῃς ἐν τῷ στόματί σου Κύριον Ἰησοῦν, καὶ πιστεύσῃς ἐν τῇ καρδίᾳ σου ὅτι ὁ Θεὸς αὐτὸν ἤγειρεν ἐκ νεκρῶν, σωθήσῃ». Καὶ γ) Ἐν τῇ πρὸς τοὺς Ἀθηναίους ὁμιλία του (Πράξ. ΙΖ΄30-32) ἐτόνισε. «… Τοὺς μὲν οὖν χρό­νους τῆς ἀγνοίας ὑπεριδὼν ὁ Θεὸς τανῦν παραγγέλλει τοῖς ἀνθρώποις πᾶσι μετανοεῖν, διότι ἔστησεν ἡμέραν ἐν ἧ μέλλει κρίνειν τὴν οἰκουμένην ἐν δι­καιοσύνη, ἐν ἀνδρί ὧ ὥρισε, πίστιν παρασχὼν πᾶσιν ἀναστήσας αὐτόν ἐκ νεκρῶν».

Τέλος, ἐν τῷ αὐτῷ καὶ πάλιν πνεύματι, ὁ Ἅγ. Ἀθανάσιος (ὁ Μέγας) προσέθεσεν. «Οὐκέτι νῦν ὥσπερ πάλαι κατὰ τήν τοῦ νόμου ἀπειλὴν θανάτῳ ἀποθνῄσκομεν οἱ ἐν Χριστῷ πιστοὶ (πέπαυται γὰρ ἡ τοιαύτη καταδίκη)· ἀλλὰ τῆς φθορᾶς παυομένης καὶ ἀφανιζομένης ἐν τῇ τῆς ἀναστάσεως χάριτι, λοιπὸν κατὰ τὸ τοῦ σώματος θνητὸν διαλυόμεθα μόνον τῷ χρόνῳ ὅν ἑκάστῳ ὥρισεν ὁ Θεός, ἵνα κρείττονος ἀναστά­σεως τυχεῖν δυνηθῶμεν» (Α΄ Κορ. ΙΕ΄53-54, Ἐνανθρ. 21, 55, 132 C. Ἐπικτ, 6, 26, 1062 Α΄). Οὕτω, καὶ συμφώνως πρὸς σαφεστάτας σχετικὰς δια­κηρύξεις τῆς Γραφῆς, ἡ ἁγία ἡμῶν Ἐκκλησία ἐθεώρησε τὴν ἀνάστασιν τοῦ Κυρίου, ὡς τὸ «βάθρον», τὸ «κέντρον» τοῦ ἀπολυτρωτικοῦ ἔργου Του, καὶ οὐχὶ τὴν σταύρωσιν, ὡς πιστεύει καθ’ ἅ ἐν τῷ ἑπομένῳ κεφ. ἐκτενέστερον θὰ ἀναπτύξωμεν ὁ Δυτικός κόσμος. Διότι ἡ ἀνάστασις ἀποτελεῖ τὴν «βράβευσίν» Του, ὡς τελείου ἀνθρώπου διὰ τὴν ἐπὶ τοῦ σταυροῦ ὁλοκληρωθεῖσαν πολλαπλὴν νίκην Του^[130]. Ταύτης δέ, ὅπως καὶ τῶν προμνησθεισῶν λοιπῶν βραβεύσεων, οὐδὲ κἄν θὰ ἐδικαιοῦτο, ἐὰν ἡ ἐπὶ τοῦ Σταυ­ροῦ θυσία Του ἐγένετο πρὸς ἱκα­νοποίησιν τῆς δῆθεν προσβληθείσης, ἐκ τῆς παρακοῆς τῶν πρωτοπλάστων, «θείας δικαιοσύνης», ἐφόσον τότε θὰ ἀπέτιεν, ὑποχρεωτικῶς (νομικῶς), μίαν νομικὴν ὑποχρέωσιν ἤ ὀφειλὴν πρὸς μεταστροφήν, ὡς  ὁ σχολαστικισμός διδάσκει αἱρετικῶς καί  κακοδόξως τῆς ἔναντι τοῦ ἀνθρώπου διαθέ­σεως τοῦ Θεοῦ.

Ζ) Ἡ σχετικὴ ὑμνολογία τῆς ἁγίας ἡμῶν Ἐκκλησίας.

Ἀκολουθοῦσα καὶ ἐν προκειμένῳ ἡ ἁγία μήτηρ Ἐκκλησία τὸ ὑπόδειγμα τῶν Ἀποστόλων ὑπὸ τὴν ἡγεσίαν Αὐτοῦ τοῦ Κυρίου (Ματθ. ΚΣΤ΄30 κ.ἄ.) συνέθεσεν καὶ διαφόρους πνευματικοὺς ὕμνους ἤ ᾠδὰς διὰ τὴν ἐν γένει ἀπόδοσιν τῆς θείας λατρείας καὶ τάς πρὸς τὸν Θεὸν προσευχὰς (Πράξ. ΙΣΤ΄25, Ἐφεσ. Ε΄19 κ.ἄ.). Καὶ εἰς ὑπερόχους καὶ θεοπνεύστους πράγματι ὕμνους, πολλαπλασιασθέντας προϊόντος τοῦ χρόνου ἀλλὰ καὶ ὑπὸ τοῦ Κανονικοῦ «Τυπικοῦ» τῆς Ἐκκλησίας καθιερωθέντας, ἀπεδόθη καὶ ἐμελοποιήθη πλήρως ὑπὸ τῶν θεοπνεύστων ὑμνογράφων τῆς ἁγίας ἡμῶν Ὀρθοδοξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας τὸ ὅλον μυστήριον τῆς διὰ τὴν σωτηρίαν κ.λ.π. τοῦ ἀνθρώπου ἀνεκφράστου ἐκδηλώσεως τῆς θείας ἀγάπης καὶ συγκαταβάσεως, διὰ τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ αἰωνίου  Λόγου – Υἱοῦ ἐν τῷ Κ. ἡ. Ἰ. Χριστῷ, ἀπὸ τῆς προφητικῆς ἔτι προαναγγελίας του καὶ μέχρι συντελείας τοῦ Κόσμου τούτου καὶ τῆς «ἀνακεφαλαιώσεως τῶν πάντων ἐν Χριστῷ» (Ἐφεσ. Α΄1-10).

Εἶναι λοιπὸν χαρακτηριστικὸν ὅτι εἰς πάσας τάς προσευχάς, τοὺς ὕ­μνους καὶ τάς ᾠδάς, τάς καὶ διὰ τοῦ «Τυπικοῦ» καθορισθείσας ὑπὸ τῆς ἁγίας ἡμῶν Ἐκκλησίας διὰ τὴν ἐν γένει ἀπονομὴν τῆς θείας λατρείας καὶ τὴν τέλεσιν τοῦ μυστηρίου τῆς θείας εὐχαριστίας (ἐν αἷς καὶ ἀποδίδεται, ὡς εἴπομεν, τὸ ἀπ’ ἀρχῆς καθολικὸν φρόνημα Αὐτῆς περὶ ὅλου τοῦ μυ­στηρίου τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Κυρίου), οὐδαμοῦ γίνεται ἡ ἐλαχίστη ἔ­στω νύξις ὅτι ὁ «Πατὴρ τῶν οἰκτιρμῶν», ὁ ἐξ ἀπείρου ἀγάπης καὶ «διὰ σπλάχνα ἀπείρου ἐλέους», ἀποστείλας τὸν μονογενῆ Αὐτοῦ Υἱὸν διὰ τὴν σωτηρίαν τοῦ ἀνθρώπινου γένους, προώρι­σε καὶ ἀφῆκεν τελικῶς Αὐτὸν νά σταυρωθῇ ὡς τέλειος ἄνθρωπος ὅλως ἀδίκως καὶ παρανόμως, διὰ νά ἱκα­νοποιήση! τὴν ἐκ τῆς παρακοῆς τῶν πρωτοπλάστων προσβληθεῖσαν δικαιοσύνην Του! Διότι δῆθεν διὰ τὴν ἱκα­νοποίησιν αὐτῆς ἀπῃτεῖτο θῦμα ἀντάξιον αὐτῆς!, τοιοῦ­τον δὲ θῦμα δέν ἦτο δυνατὸν νά εἶναι ἄλλο τι εἰμὴ ὁ τελείως ἀθῷος καὶ τελείως ἀναμάρτητος ἄνθρωπος, ὁ… Θεάνθρωπος!

Ὅλως δ’ ἀντιθέτως, καὶ ἀληθῶς θεοπνεύστως, ἐξαίρεται διὰ πάντων τῶν ὕμνων καὶ πασῶν τῶν ὠδῶν καὶ τῶν προσευχῶν τῆς ἁγίας ἡμῶν Ἐκ­κλησίας ἡ πρὸ καταβολῆς κόσμου (καὶ ἐν τῷ σχεδίῳ δηλ. ἔτι τῆς δημιουρ­γίας – Α΄ Πετρ. Α΄19-20 κ. ἄ.) ἐκδήλωσις τῆς ἀνεκφράστου θείας ἀγάπης καὶ συγκαταβάσεως τοῦ ἐν Τριάδι Θεοῦ ἡμῶν διὰ τὸ τελειότερον τῶν πλασμάτων Του, τὸν ἄνθρωπον, ὡς καὶ τὸ «ἀποκορύφωμα» τούτων, ἡ «ἑ­κουσία» δηλ. προσφορὰ τοῦ Θεανθρώπου Κυρίου εἰς τὴν θυσίαν τοῦ Γολγοθᾶ. Οὐχὶ πρὸς σαδιστικὴν ἱκα­νοποίησιν τῆς δῆθεν προσβληθείσης θείας δι­καιοσύνης, ἤτοι αὐτοῦ τοῦ Θεοῦ! Ἀλλὰ διὰ τὴν ὑπάτην ἐκδήλωσιν τῆς ἀγάπης Του πρὸς τὸν ἄνθρωπον καὶ τὴν κατάδειξιν τοῦ τελείου ἀνθρώ­που, τοῦ «νέου Ἀδὰμ», ὅστις γενόμενος τὸ «μέσον» τῆς σωτηρίας, ἀλλὰ καὶ τῆς «κατὰ χάριν θεώσεως» ἡμῶν (διὰ τῆς πρὸς Αὐτὸν – καὶ δι’ Αὐτοῦ εἰς τὸν Τριαδικόν Θεὸν – πίστεως καὶ τῆς τηρήσεως τῶν ἐντολῶν Του), θὰ ἦτο συνάμα καὶ ὁ «ὑπογραμμός» ἵνα ἀκολουθῶμεν τοῖς ἴχνεσιν Αὐτοῦ» (Α΄ Πετρ. Β΄21 κ.ἄ.).

Καί, ἰδιαιτέρως, πάντες οἱ ὕμνοι καὶ πᾶσαι αἱ ᾠδαὶ καὶ αἱ προσευχαὶ αἱ καὶ τυπικῶς καθιερωθεῖσαι διὰ τὴν ἐξύμνησιν τῆς ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ τοῦ Γολγοθᾶ θυσίας τοῦ Κυρίου ἀποτελοῦσιν, ἐν τῷ συνόλῳ των, θριαμβευτικοὺς παιᾶνας καὶ θούρια νικητήρια, δι’ὧν θεοπνεύ­στως ἐξαίρεται οὐχὶ μόνον ἡ ὅλως ἑκουσία προσφορὰ τοῦ Κυρίου εἰς τὴν ὑπάτην ταύτην θυσίαν, ἀλλὰ καὶ ἡ τελική, δι’ αὐτῆς, καὶ πολλαπλῆ νίκη Του ἐν τῷ διεξαχθέντι μεταξὺ Αὐτοῦ καὶ τοῦ σατανᾶ φρικτῷ – θανασίμῳ πολέμῳ, τόσον κατ’ αὐτοῦ ὅσον καὶ ἐναντίον τοῦ «σπέρματός» του καὶ τῶν «ἀποτόκων» του, ἤτοι τῆς ἁμαρτίας καὶ τοῦ θα­νάτου. Ἐπίσης ἡ Ἀνάστασις τοῦ Κυρίου θεωρεῖται ὡς ἐπιβράβευσις καὶ ἐπισφράγισις τῆς νίκης ταύτης ἀλλὰ καὶ τὸ πνευματι­κόν «μέσον», δι’ οὗ ἐξησφαλίσθη καὶ ἐφ’ οὗ ἐθεμελιώθη ἡ προσδοκωμένη ἀνάστασις καὶ πάντων ἡμῶν, τῶν πιστῶν. Ἐξ ὅλων λοιπὸν τῶν ὕμνων τούτων ἐθεωρήσαμεν καλὸν νά παραθέσωμεν ἐνταῦθα τοὺς ἑξῆς:

«Εὐφραινέσθω τὰ οὐράνια ἀγαλλιάσθω τὰ ἐπίγεια. Ὅτι ἐποίησε κρά­τος ἐν βραχίονι αὐτοῦ ὁ Κύριος ἐπάτησε τῷ θανάτῳ τὸν θάνατον. Πρωτότοκος^[131] τῶν νεκρῶν ἐγένετο. Ἐκ κοιλίας Ἄδου ἐρρύσατο ἡμᾶς καὶ παρέσχε τῷ κόσμῳ τὸ μέγα ἔλεος.

Κατέλυσας τῷ σταυρῷ σου τὸν θάνατον, ἠνέῳξας τῷ λῃστῇ τὸν παράδεισον, τῶν Μυροφόρων τὸν θρῆνον μετέβαλες καὶ τοῖς σοῖς Ἀποστόλοις κηρύττειν ἐπέταξας ὅτι ἀνέστης Χριστὲ ὁ Θεός, παρέχων τῷ κόσμῳ τὸ μέ­γα ἔλεος.

Ὅτε κατῆλθες πρὸς τὸν θάνατον ἡ ζωὴ ἡ ἀθάνατος, τότε τὸν Ἅδην ἐνέκρωσας τῇ ἀστραπῇ τῆς Θεότητος. Ὅτε δὲ καὶ τοὺς τεθνεῶτας ἐκ τῶν καταχθονίων ἀνέστησας, πᾶσαι αἱ δυνάμεις τῶν ἐπουρανίων ἐκραύγαζον. Ζωοδότα Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν δόξα σοι.

Τῷ σῷ Σταυρῷ, Χριστὲ Σωτήρ, θανάτου κράτους λέλυται, καὶ διαβό­λου ἡ πλάνη κατήργηται. Γένος δὲ ἀνθρώπων πίστει σωζόμενον ὕμνον σοι καθ’ ἑκάστην προσφέρει.

Τὸν ζωοποιόν σου Σταυρὸν ἀπαύστως προσκυνοῦντες, Χριστὲ ὁ Θεός, τὴν τριήμερόν σου ἀνάστασιν δοξάζομεν, δι’ αὐτῆς γὰρ ἀνεκαινίσας τὴν καταφθαρθεῖσαν τῶν ἀνθρώπων φύσιν, Παντοδύναμε, ὡς μόνος ἀγαθὸς καὶ φιλάνθρωπος.

Πύλας Ἄδου συνέτριψας, Κύριε, καὶ τῷ σῷ θανάτῳ τοῦ θανάτου τὸ βασίλειον ἔλυσας, γένος δὲ τὸ ἀνθρώπινον ἐκ φθορᾶς ἠλευθέρωσας ζωὴν καὶ ἀφθαρσίαν τῷ κόσμῳ δωρησάμενος κατὰ τὸ μέγα ἔλεος.

Δεῦτε ἀνυμνήσωμεν, λαοί, τὴν τοῦ Σωτῆρος τριήμερον ἔγερσιν, δι’ ἧς ἐλυτρώθημεν τῶν του Ἅδου ἀλύτων δεσμῶν καὶ ἀφθαρσίαν καὶ ζωὴν πάν­τες ἐλάβομεν κράζοντες. Ὁ σταυρωθεὶς καὶ ταφεὶς καὶ ἀναστάς, σῶσον ἡμᾶς τῇἀναστάσει σου, μόνε φιλάνθρωπε.

Κύριε, ἡ ἐκ Πατρός σου γέννησις ἄχρονος ὑπάρχει καὶ ἀΐδιος, ἡ ἐκ παρθένου σάρκωσις ἄφραστος ἀνθρώποις καὶ ἀνερμήνευτος, καὶ ἡ εἰς Ἅ­δου κάθοδος φοβερὰ Διαβόλῳ καὶ τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ, θάνατον γὰρ πατήσας τριήμερος ἀνέστης, ἀφθαρσίαν παρέχων ἀνθρώποις καὶ μέγα ἔλεος.

Διὰ τοῦ τιμίου σοῦ Σταυροῦ, Χριστέ, Διάβολον ᾔσχυνας καὶ διὰ τῆς ἀναστάσεώς σου τὸ κέντρον τῆς ἁμαρτίας ἠμβλύνας καὶ ἔσωσας ἡμᾶς ἐκ τῶν πυλῶν τοῦ θανάτου. Δοξάζομεν σε, Μονογενές.

Τὸν ἀρχηγὸν τῆς σωτηρίας ἡμῶν Χριστὸν δοξολογήσωμεν Αὐτοῦ γὰρ ἐκ νεκρῶν ἀναστάντος, κόσμος ἐκ πλάνης σέσωται, χαίρει χο­ρὸς ἀγγέλων φεύγει Δαιμόνων πλάνη· Ἀδὰμ πεσὼν ἀνίσταται, διάβολος κατήργηται.

Ἡ ταφή σου, Κύριε, τὰ δεσμὰ τοῦ Ἅδου συντρίψασα διέρρηξεν, ἡ ἐκ νεκρῶν ἀνάστασις τὸν κόσμον ἐφώτισε. Κύριε δόξα σοι.

Δεῦτε ἀγαλλιασώμεθα τῷ Κυρίῳ, τῷ συντρίψαντι θανάτου τό κράτος καί φωτίσαντι ἀνθρώπων τό γένος, μετά τῶν ἀσωμάτων κραυγάζοντες. Δη­μιουργέ καί σωτήρ ἡμῶν δόξα σοι.

Ἀπόστολοι ἰδόντες τὴν ἔγερσιν τοῦ Δημιουργοῦ ἐθαύμασαν, βοῶντες τὴν αἴνεσιν τὴν ἀγγελικήν. Αὕτη ἡ δόξα τῆς Ἐκκλησίας, οὗτος ὁ πλοῦτος τῆς βασιλείας. Ὁ παθῶν δι’ ἡμᾶς, Κύριε, δόξα σοι.

Τὴν ἐκ νεκρῶν σου ἀνάστασιν δοξολογοῦμεν, Χριστέ, δι’ ἧς ἠλευθέρωσας ἀδαμιαῖον γένος ἐκ τῆς τοῦ Ἅδου τυραννίδος καὶ ἐδωρήσω τῷ κόσμῳ ζωὴν αἰώνιον καὶ τὸ μέγα ἔλεος.

Διὰ ξύλου, Σῶτερ, κατήργησας τήν τοῦ ξύλου κατάραν, κράτος θανά­του τῇ ταφῇ σου ἐνέκρωσας, ἐφώτισας δὲ τὸ γένος ἡμῶν τῇἐγέρσει σου. Διό βοῶμέν σοι, Ζωοδότα Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν δόξα σοι.

Ἡ ζωοδόχος σου ἔγερσις, Κύριε, τὴν οἰκουμένην πᾶσαν ἐφώτισε καὶ τὸ ἴδιον πλάσμα φθαρὲν ἀνεκαλέσατο. Διό τῆς κατάρας τοῦ Α­δάμ ἀπαλλαγέντες βοῶμεν∙ Παντοδύναμε Κύριε, δόξα σοι.

Ἵνα τὸ γένος ἡμῶν ἐκ τοῦ θανάτου, Χριστέ, λυτρώσης, θάνατον ὑπήνεγκας∙ καὶ τριήμερος ἐκ νεκρῶν ἀναστάς, ἑαυτῷ συνανέστησας τοὺς σὲ ἐπιγνόντας καὶ κόσμον ἐφώτισας, Κύριε, δόξα σοι.

Ξένη σου ἡ σταύρωσις καὶ ἡ ἐν Ἅδῃ κάθοδος, φιλάνθρωπε, ὑπάρχει∙ σκυλεύσας γὰρ αὐτὸν καὶ τοὺς πάλαι δεσμίους συναναστήσας ἑαυτῷ ἐνδόξως ὡς Θεός, τὸν παράδεισον ἀνοίξας, ἀπολαβεῖν τούτου ἠξίωσας. Διό καὶ ἡμῖν τοῖς δοξάζουσι τὴν σὴν τριήμερον ἔγερσιν δώρησαι ἱλασμὸν ἁμαρτιῶν. Παραδείσου οἰκτήτορας καταξιῶν…

Σταυρωθεὶς ὡς ἠβουλήθης, Χριστέ, καὶ τὸν θάνατον τῇ ταφῇ σου σκυ­λεύσας, τριήμερος ἀνέστης ὡς Θεὸς μετὰ δόξῃς, τῷ κόσμῳ δωρούμενος ἀτελεύτητον ζωὴν καὶ τὸ μέγα ἔλεος.

Ὑπὸ τὸν Ἅδην κατελθών, Χριστέ, θάνατον ἐσκύλευσας, καὶ τριήμερος ἀναστὰς ἡμᾶς συνανέστησας, δοξάζοντας τὴν παντοδύναμον ἔγερσιν, Κύ­ριε φιλάνθρωπε.

Ἐν τῷ σταυρῷ σου Χριστέ, τῆς ἀρχαίας κατάρας ἠλευθέρωσας ἡμᾶς καὶ ἐν τῷ θανάτῳ σου τὸν τὴν φύσιν ἡμῶν τυραννήσαντα διάβολον κατήργησας∙ ἐν δὲ τῇ ἐγέρσει σου χαρᾶς τὰ πάντα ἐπλήρωσας. Διό βοῶμέν σοι∙ ὁ ἀναστάς ἐκ τῶν νεκρῶν, Κύριε, δό­ξά σοι.

Τῶν πατρικῶν κόλπων μὴ χωρισθείς, μονογενὲς Λόγε τοῦ Θεοῦ, ἦλ­θες ἐπὶ γῆς διὰ φιλανθρωπίαν, ἄνθρωπος γενόμενος ἀτρέ­πτως, καὶ Σταυρὸν καὶ θάνατον ὑπέμεινας σαρκὶ ὁ ἀπαθὴς τῇ θεότητι∙ ἀναστὰς δὲ ἐκ νεκρῶν, ἀθανασίαν παρέσχες τῷ γένει τῶν ἀνθρώπων, ὡς μόνος παντοδύναμος.

Θάνατον κατεδέξω σαρκί, ἡμῖν ἀθανασίαν πραγματευόμενος, Σωτὴρ καὶ ἐν τάφῳ ᾤκησας, ἵνα ἡμᾶς τοῦ Ἅδου ἐλευθερώσῃς, συναναστήσας ἑαυτῷ, παθῶν μὲν ὡς ἄνθρωπος, ἀλλ’ ἀναστὰς ὡς Θεός. Διό τοῦτο βοῶμεν. Δόξα σοι ζωοδότα Κύριε, μόνε φιλάνθρωπε.

Τὸ χειρόγραφον ἡμῶν ἐν τῷ σταυρῷ τῇ λόγχῃ διέρρηξας∙ καὶ λογι­σθείς ἐν τοῖς νεκροῖς τὸν ἐκεῖσε τύραννον ἔδησας, ῥυσάμενος ἅπαντας τῶν δεσμῶν τοῦ θανάτου τῇἀναστάσει σου∙ δι’ ἧς ἐφωτίσθημεν, φιλάνθρωπε Κύριε, καὶ βοῶμέν σοι∙ Μνήσθητι καὶ ἡμῶν σωτήρ, ἐν τῇ βα­σιλεία σου.

Βασιλεύει, ἀλλ’ οὐκ αἰωνίζει, ᾅδης τοῦ γένους τῶν βροτῶν∙ σύ γὰρ τε­θεὶς ἐν τάφῳ, κραταιέ, ζωαρχικῇ παλάμῃ τοῦ θανάτου τὰ κλεῖθρα διεσπάραξας καὶ ἐκήρυξας τοῖς ἀπ’ αἰῶνος ἐκεῖ καθεύδουσι λύτρωσιν ἀψευδῆ, Σῶτερ, γεγονώς νεκρῶν πρωτότοκος.

Ἀγαλλιάσθω ἡ κτίσις, εὐφραινέσθωσαν πάντες οἱ γηγενεῖς∙ ὁ γὰρ ἐχθρὸς ἐσκύλευται Ἅδης∙ μετὰ μύρων γυναῖκες προσυπαντάτωσαν∙ τὸν Ἀδὰμ σὺν τῇ Εὔᾳ λυτροῦμαι παγγενῆ∙ καὶ τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ ἐξαναστήσομαι..

Κατῆλθες ἐν τοῖς κατωτάτοις τῆς γῆς καὶ συνέτριψας μοχλοὺς αἰωνίους, κατόχους πεπεδημένων Χριστέ, καὶ τριήμερος, ὡς ἐκ κήτους  Ἰωνᾶς, ἐξανέστης τοῦ τάφου[132]

Καὶ τὸ «Θεοτόκιον»: Ὑπερευλογημένη ὑπάρχεις Θεοτόκε Παρθένε∙ διὰ γὰρ τοῦ ἐκ σοῦ σαρκωθέντος ὁ Ἅδης ἠχμαλώτισται, ὁ Ἀδὰμ ἀνακέκληται, ἡ κατάρα νενέκρωται, ἡ Εὔα ἠλευθέρωται, ὁ θάνατος τεθανάτωται καὶ ἡμεῖς ἐζωοποιήθημεν∙ Διὸ ἀνυμνοῦντες βοῶμεν. Εὐλογητὸς Χριστὸς ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ οὕτως εὐδοκήσας δόξα σοι.

Εἰς πάντας λοιπὸν τοὺς ὕμνους καὶ τάς ὠδὰς ταύτας, ἐν τῷ πνεύματι τῶν ὁποίων εἶναι συντεταγμέναι πᾶσαι αἱ λοιπαὶ ὠδαὶ καὶ προσευχαὶ τῆς ἁγίας ἡμῶν Ἐκκλησίας, εἶναι δυνατὸν νά νοηθῇ οἱαδήποτε ἔννοια «ἱκανοποιήσεως» τῆς Θείας δικαιοσύνης, ὡς «τιμωροῦ», διὰ τὴν προσβολὴν ἥν αὕτη  ὑπέστη ἐκ τῆς ὑπὸ τῶν πρωτοπλάστων γενομένης παρα­κοῆς; Ἀλλὰ περὶ τῆς βλασφήμου, ὡς εἴπομεν, καὶ αἱρετικῆς ταύτης, «θεωρίας» τοῦ Ἀνσέλμου Καντερβουρίας ὅν ὁ Παπισμός τιμᾶ ὡς ἅγιον, θὰ ἀσχοληθῶμεν εἰδικῶς εἰς τὸ ἑπόμενον κεφάλαιον.

 

 

 

---

[1] Τινά τῶν χωρίων τούτων ἐμνημονεύσαμεν καί ἐν τοῖς προηγούμενοις

[2]  Κ. Ἄρ. 1, 51, 26, 120 Α’, ἐναρθρ. 8, 25, 109 Β’ ἐξ. αὔτ.

[3]  Ἐναρθρ. 6, 25, 105 Δ.Κ. Αρ. Ι’ 60, 26, 137 C.

[4]  Κ.  Αρ. I’ 60, 26, 137, 140 Α’, Ιωάν. I’ 17.

[5]  Αποσπ·… διαφ. 26, 1 = 241 C.

[6]  Ρωμ. 8, 3, Κ. Αρ. I’ 51, 60. 26, 120 Α’, 137 C. II, 55, 26, 264 Β

[7]  Κ. Αρ. 1.60, 26, 137 C.

[8]  Ἐναρθρ. 10, 25, 113 C.

[9]  Ἐναρθρ. 8, 25, 109 Δ’

[10]  Ρωμ. 7.13.

⁵²  10.  Ἐναρθρ. 9.25. 112 = Α’, Ἀποσπ. διαφ. 1245. Πρβλ. Ζιγαβηνοῦ, Ἑρμ. εἰς τήν πρός Ρωμ. (στ’ 8. 3): «Ἐν σαρκί ἐνίκησε τήν ἁμαρτίαν, ἡ γάρ δεσποτική σάρξ τῷ μέν ἁμαρτάνειν οὐκ ἐνικήθη, τῷ δέ ἀποθανεῖν καί ἐνίκησε καί κατέκρινε τήν ἁμαρτίαν ὡς ἀδικήσασαν. Ἕως μέν γάρ ἁμαρτωλούς ἐλάμβανε δι­καίως ἀνήρει. Ἐπεί δέ ἀναμάρτητον σῶμα τῷ θανάτῳ παρέδωκε, ὡς ἀδικήσασα κατεκρίθη καί ἐξελύθη. Ὁ δέ Χρυσόστομος τό «καί περί ἁμαρτίας» τῷ «κατέκρινε τήν ἁμαρτίαν» συντάσσει λέγων, ὅτι «ἁμαρτήσασαν κατέκρινε τήν ἁμαρτίαν».

⁵³ Κ. Ἀρ. 1, 44, 26, 104 Α΄42, II, 16, 26, 180 C. 10. Ἔνσ. Ἐπιφ. 21, 26, 1024 Α1, πρβλ. 2, 24 καί Κ. Ἀπολλ. 1, 17, 26, 1 124 Cβ. Παρά τοῖς  Ἕλλησι Πατρᾶσιν ὑπάρχει ἡ ἰδέα ὅτι καί οἱ πρό Χριστοῦ δίκαιοι παρανόμως ἐκρατοῦντο ὑπό τοῦ θα­νάτου… «Καί ἦν τό δεινόν τοῖς πενθοῦσιν ἀπαραμύθητον καί πρός ἴασιν ἄπορον, εἰμή Χριστός σταυρωθείς τοῦ θανάτου τήν τυραννίδα κατήνεγκε…».

⁵⁴  Ἐνανθρ. 44, 25, 176 Α’.

⁵⁵ Κ. Ἀρ. Ill, 32, 26, 392β: …Πρβλ. Ἀπολλ. II, 9.26, 1148 Α’. Ὁμοίως Εἰρηναίου. Ἔλεγχος III, 18. 7, 7, 937 Α’. «Εἰμή ἄνθρωπος ἐνίκησε τόν ἀντίπαλον τοῦ ἀνθρώπου οὐ ἄν δικαίως ἐνικήθη ὁ ἐχθρός».

[15]  14. Κ. Ἀρ. Ι, 51, 60, 26, 120 Α’, 137 C

[16] 17. Ἐνανθρ. 13, 44, 25, 120 β’, 176 Α’ ἐξ. Πρβλ. Κ. Ἄρ. II, 25, 26, 261 ἐξ. «Διά τό μαρτυρῆσαι» ἄρα ὑπέρ ἡμῶν ἀνεδέξατο θάνατον καί διά τό ἀναστῆναι τούς ἀνθρώπους… ἐλήλυθεν ὁ σωτήρ καί αὕτη ἐστίν ἡ αἰ­τία τῆς ἐνσάρκου παρουσίας αὐτοῦ… Καί διά τό ἀνα­στῆναι πάντας ἐκ νεκρῶν ἐλήλυθεν».

[17] Κ. Ἀρ. I, 51, 60, 26, 277 β.

[18]  Κ. Ἀρ. IΙ 67, 26, 289 C.

[19]  Κ. Ἀρ. ΙIΙ 22, 26, 368 C 10.

[20]  Κ. Ἀρ. 11, 55, 26, 261, C 12.

[21] Κ. Ἀρ. Ι, 41, 26, 97 Α3, 11, 69, 293 Β΄. Πρβλ. Ἐνανθρ. 8.25, 109 ἐξ. «Ἀπό τῶν ἡμετέρων τό ὅμοιον λαβών διά τό πάντας ὑπευθύνους εἶναι τῇ τοῦ θανάτου φθορᾷ ἀντί πάντων τῷ θανάτῳ αὐτό παραδιδούς, προσῆγε τῷ πατρί καί τοῦτο φιλανθρώπως ποιῶν ἵνα, ὡς μέν πάντων ἀποθανόντων ἐν αὐτῷ λυθῆ ὁ κατά τῆς φθορᾶς τῶν ἀνθρώπων νόμος, ἅτε δή πληρωθείσης τῆς ἐξουσίας…»

[22]  Κ. Ἀρ. I. 59, 26, 136C

[23]  Κ. Ἀρ. 11, 9, 29, 165 Β΄

[24]  Κ. Ἀρ. 11, 7, 26, 992 CI

[25]  Ἐπιφ. 5, 26, 992 CI

[26]  Κ. Ἀρ. 11, ἐνθ. ἀν.

[27]  Ἐναθρ. 7, 25, 108 Δ

[28]  Ἐναθρ. 9, 25, 122 A C

[29]  Ἐναθρ. 9, 24, 112 A΄

[30]  Κ. Ἀρ. 11, 69, 26, 293Β΄ ἑξ.

[31] Ἐναθρ. 9, 25, 112 C.

[32]  Κ. Ἀρ. 11, 69, 26, 293E.

[33]  σ.σ. Ἡ σωτηρία καί ἡ ζωοποίησις ἡμῶν ἐγένετο ὅθεν, καί γίνεται οὐχί διά τῆς ἐξιλαστηρίου σταυρικῆς θυσίας, ἀλλά «τῇ τῆς ἀναστάσεως χάρι­τι…» (Πρβλ. Ρωμ. Δ΄24, Α΄  Κορ. ΙΕ΄22 κ.ἄ.).

[34] σ.σ. Καί πάλιν ἐπαναλαμβάνει ὁ ἁγ. πατήρ ὅτι «ἡ φθορά πάντων κατέπαυσε τῇ τῆς ἀναστάσεως χάριτι», ὅπως τονίζει, εὐθύς ἐν συνέχειᾳ  ἐν τῇ περί ἀναστάσεως ἐπαγγελία. Περί τῆς τοιαύτης γνώμης τοῦ ἁγίου Πατρός διά τήν σημασίαν τῆς ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου θά ἀσχοληθῶμεν καί ἐν τοῖς ἑπομένοις.

[35] σ.σ. Τονίζει ὁ ἅγιος πατήρ ὅτι ἡ προσφορά τοῦ Κυρίου εἰς τήν θυσίαν τοῦ Σταυροῦ ἀπετέλει εὐδοκίαν Θεοῦ.

[36] Πρβλ. Ἰωάν. Η΄46, ΙΔ΄30, ΙΗ΄38 καί ΙΘ΄4, Β΄ Κορ. Ε΄21, Α΄ Πετρ. Α΄18-20 καί Β΄22. Τονίζει δήλ. σαφῶς ὁ ἁγ. πατήρ ὅτι ἡ σταύρωσις τοῦ Κυρίου ἦ­το ἄδικος καί παράνομος.

[37] Ὁ ἁγ. Πατήρ ἀποκαλεῖ τόν Κύριον καί «δικαιοσύνην» τοῦ Θεοῦ Πατρός, ἐφόσον ἄλλως τε ὡς αἰώνιος Λόγος-Υἱός καί «…Θεοῦ δύναμις καί σοφία» (Α΄ Κορ. Α΄24) ἔχει «πᾶσαν κρίσιν», παρά τοῦ Πατρός. Διότι «…πᾶσαν κρί­σιν ὁ Πατήρ δέδωκε τῷ Υἱῷ» (Ἰωάν. Ε΄22). Καί ὁ χαρακτηρισμός ὅμως οὗτος, διά τό ἐπίμαχον θέμα, εἶναι ὑψίστης σημασίας, περί ἧς θά ἀσχοληθῶμεν καί ἐν τῇ συνεχείᾳ.

^[38] Τονίζει ὁ ἁγ. Πατήρ (ὅπως καί, κατά τά προεκτεθέντα, καί ὁ Μ. Ἀθανά­σιος), ὅτι ἡ τῆς ἀναστάσεως δύναμις καί οὐχί ἡ τοῦ σταυροῦ, ὡς πιστεύουσι πάν­τες οἱ Δυτικοί, ἔρχεται εἰς ἅπαν τό ἀνθρώπινον γένος. Ἡ πίστις ἄλλως τε αὕτη τῆς ἁγίας ἡμῶν Ἐκκλησίας στηρίζεται ἐπί τῆς σαφοῦς διακηρύξεως τοῦ ἀποστόλου Παύ­λου «εἰ δέ Χριστός οὐκ ἐγήγερται, ματαία ἡ πίστις ὑμῶν…» (Α΄ Κορ. ΙΕ΄17).

[39] Τονίζει ὁ ἁγ. Πατήρ ὅτι ἡ θυσία τοῦ Κυρίου ἑκουσίως γενομένη, καί εἰς ἐκδήλωσιν ἀπείρου ἀγάπης, ἐλέους καί συγκαταβάσεως τοῦ Θεοῦ πρός τόν ἄνθρωπον, εἶχε μόνη τήν δύναμιν νά ἐξοφλήσῃ τάς ἁμαρτίας πάντων τῶν ἀνθρώπων ὡς «ἱλαστήριον», ὡς προσφορά καί λυτρωτική δωρεά, καί οὐχί εἰς «ἱκανοποίησιν τῆς θείας δικαιοσύνης». Καί τήν «λύτρωσιν» ταύτην προέθετο ὁ Θεός «διά πίστεως ἐν τῷ αἵματι τοῦ Κ. ἡ. Ἰ. Χριστοῦ». Προώρισεν δηλ. ὅπως αὕτη ἔχη τήν δύναμιν τῆς λυτρώσεως μόνον ἐκείνων οἵτινες θά ἐπίστευον εἰς τήν Θεότητα Αὐτοῦ (ἤτοι «πολλῶν» – Ματθ. Κ΄28) καί οὐχί γενικῶς, καί, κατά κυριολεξίαν, πάντων ἀνεξαιρέτως, ὡς θά συνέβαινεν ἐάν εἶχεν αὐτή, ὡς νομικόν ἐπακόλουθον, τήν «ἱκανοποίησιν» τῆς θείας δικαιοσύνης. Περί τῆς ἀληθείας ταύτης, σαφῶς τονιζόμενης ἐν τῇ Γραφῇ, εἶναι σύμφωνοι πάντες οἱ ἁγ. Πα­τέρες τῆς ἁγίας ἡμῶν Ἐκκλησίας. Θά ἀσχοληθῶμεν δέ καί ἡμεῖς ἐκτενῶς ἐν τῇ συνεχείᾳ, προσθέτοντες, ὅτι, ἐν ἐνάντιᾳ περιπτώσει, οὐδείς λόγος θά ὑπῆρχε καί τοῦ δι’ ὕδατος βαπτίσματος, ἐφόσον τό «προπατορικόν ἁμάρτημα» θά εἶχε διά τῆς σταυρικῆς θυσίας παντελῶς ἐξαλειφθῆ…

[40] Ρητῶς τονίζει ὁ ἅγ. Πατήρ ὅτι τό «αἷμα τοῦ Μονογενοῦς δέν ἦτο δυνατόν νά τέρψῃ τόν Πατέρα…», τό δέ «λύτρον» λαμβάνει μέν, κατά τήν γνώμην του, ὁ Πα­τήρ, «οὐκ αἰτήσας ὅμως οὐδέ δεηθείς…», ἀλλά διά τήν «οἰκο­νομίαν» καί διά νά «…ἁγιασθῇ ὁ ἄνθρωπος… καί ἐπανέλθῃ εἰς τόν Θεόν». Περί τῆς ἀληθοῦς ὅμως ἐννοίας τοῦ ὑπό τοῦ Κυρίου προσφερθέντος «λύτρου» θά ἀσχοληθῶμεν καί ἐν τῇ συνεχείᾳ.

^[41] Πρβλ. Ἰωάν. Γ΄17. «Οὐ γάρ ἀπέστειλεν ὁ Θεός τόν Υἱόν Αὐτοῦ ἵνα κρίνῃ τόν κόσμον, ἀλλ’ ἵνα σωθῇ ὁ κόσμος δι’ Αὐτοῦ…». Οὐκ ἀπήτησε, λοιπόν, δίκην ὁ Θεός, καί κατά τόν ἅγιον Ἰωάννην τόν Χρυσόστομον, οὐδ’ «ἱκανοποίησιν». Ἀλλ’ ἀπεστάλη (ἐδόθη) ὁ Υἱός ἐξ ἀγάπης, ἵνα «σωθῇ ὁ κόσμος δι’ Αὐτοῦ…», ἵνα «πᾶς ὁ πιστεύων εἰς Αὐτόν μή ἀπόληται…» (αὐτόθι).

^[42] Καί ὁ ἅγ. οὗτος Πατήρ ἀποκαλεῖ τόν Κύριον αὐτοδικαιοσύνην.

^[43] Περί τῆς ἀληθοῦς ἐννοίας τοῦ χωρίου τούτου θά ἀσχοληθῶμεν καί ἐν τῇ συνεχείᾳ.

^[44] Τονίζει καί ὁ ἅγ. οὗτος Πατήρ ὅτι οἱ ἐκ τῆς θυσίας τοῦ Κυρίου ὠφελούμενοι εἶναι μόνον οἱ πιστεύοντες.

^[45]Τονίζει ἐπίσης ὅτι ἡ θυσία τοῦ Κυρίου ἐγένετο ἐξ ἀγάπης.

^[46] Πρβλ. καί Ἀββᾶ Μακαρίου, τοῦ Αἰγυπτίου, «Ὁμιλ. ΙΑ΄» (Ε.Π.Μ. τ.34, σ.552). «…Εὑρεθέντος ἐν τῷ Ἅδῃ τοῦ Κ.ἡ. Ἰ. Χριστοῦ τά δαιμόνια… ἐταράχθησαν καί ὁ ἄρχων τῆς πονηρίας παρουσίασε τά χειρόγραφα (σ.σ. χρεωστικά) τῶν κρατου­μένων, ὅτι δικαίως τούς ἐκράτει. Ὁ Κύριος ὅμως εἶπεν εἰς αὐτόν. Ἀλλά τό ἐμόν σῶμα τί ποιεῖ ὧδε; Τοῦτο ἀναμάρτητον ἐστίν… Οὐ χρεωστῶ οὐδέν… ἐξαγοράζω οὖν τό σῶμα τό πραθέν σοι διά τοῦ πρώτου Ἀδάμ, παραλύω σου τά χειρόγραφα…».

^[47]  Τονίζει ρητῶς καί ὁ ἅγιος οὗτος Πατήρ ὅτι διά τῆς ἀναστάσεως ὁ Κύριος θά ἑλκύσῃ πάντας πρός Ἑαυτόν καί οὐχί διά τῆς σταυρώσεως.

^[48] Ἐπαναλαμβάνει ὁ ἅγ. πατήρ ὅσα σχετικῶς γράφουν ἰδίᾳ οἱ ἅγ. Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, Ἰωάν. ὁ Χρυσόστομος καί Κύριλλος, Ἱεροσολύμων, ἐν ταῖς προμνησθείσαις ὁμιλίαις των. Τοῦ αὐτοῦ ἁγ. Πατρός καί ἄλλην § τῆς ἰδίας ὁμιλίας παραθέτομεν καί ἐν τῇ συνεχείᾳ. Ὡσαύτως ὅμοιαι, σχεδόν, εἶναι αἱ ἐν προκειμένῃ γνῶμαι αἱ ἀναφερόμεναι ὑπό τοῦ Δημ. Τσάμη ἐν τῇ Διατριβῇ του «Ἡ περί τοῦ ἀποδέκτου τοῦ λύτρου διδασκαλία τῶν πατέρων τῆς Ἐκκλησίας», σελ. 24, ὑποσ. 3. α) τοῦ Ἁγίου Νικολάου Καβάσιλα: «Περί τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς», Λόγος 1^ος, Ε.Π.Μ. τ.150, σελ.508 ἐξ. «Οὐ γάρ ἤρπασε τούς αἰχμαλώτους, ἀλλά λύτρον ἔδωκε καί ἔδησε τόν ἰσχυρόν, οὐ τῷ μείζῳ δύ­ναμιν ἔχειν, ψήφω δέ δικαίᾳ κατακριθέντα…, τήν τυραννίδα λύσας, οὐχ ὅτι ἠδύνατο λῦσαι, ἀλλ’  ὅτι λυθῆναι δίκαιον ἦν». Καί β) Εὐθ. Ζιγαβηνοῦ. Ὑπομν. εἰς Ματθ. 20,28: «Τίνι δέ τήν ψυχήν ἔδωκε, τῷ Πατρί… Καί πῶς ἔδωκε τήν ψυχήν αὐτοῦ λύτρον ἀντί πολλῶν; Ὡς ἑκουσίως ἐπιδούς Ἑαυτόν εἰς θάνατον ὑπέρ τῆς ἐλευθερίας τῶν ἀνθρώπων. Ἀποθανών γάρ καθεῖλεν εὐαφόρμως τόν τύραννον, ὡς ἀνελόντα τόν ἀναμάρτητον. Ἁμαρτίας γάρ ἐστιν ἐπιτίμιον ὁ θάνατος. Μόνος δέ ὁ Χριστός ἁμαρτίαν οὐκ ἐποίησε».

^[49] Πρβλ. καί Δημ. Τσάμη «Ἡ περί τοῦ ἀποδέκτου του «λύτρου» διδασκαλία τῶν ἁγίων Πατέρων», σελ. 16. «… Οἱ ἀποστολικοί πατέρες… δέν ἤγειρον ἐρώτημα περί τοῦ ἀποδέκτου τῆς «ψυχῆς» τοῦ Χριστοῦ. Ἐξαίρεσιν… ἀποτελεῖ ὁ Εἰρηναῖος, ὁ ὁποῖος πρῶτος ἐπεξειργάσθη… λογικῶς τήν μεταφορικήν εἰκόνα τῆς καταβολῆς λύτρων καί ὡς ἦτο φυσικόν ἤχθη εἰς τό πρόβλημα περί τοῦ ἀποδέκτου του λύτρου». Ἐν συνέχειᾳ, σελ. 17-24 παρατίθενται συνοπτικῶς αἱ ἐπί τοῦ θέματος σχετικαί γνῶμαι τοῦ Ὠριγένους καί τῶν ἁγ. Πατέρων Μ. Ἀθανασίου, Μ. Βασιλείου, Γρηγορίου Νύσσης, Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, Κυρίλλου Ἀλεξανδρείας, Ἰωάν. Δαμασκηνοῦ κ.ἄ., τάς ὁποίας παρεθέσαμεν ἤδη, ἤ καί θά μνημονεύσωμεν ἐν τοῖς ἑπομένοις ἀναλυτικώτερον.

[50] Ἰγνατίου, Ἔφ. 19.

[51]  Β΄ Ἀπολ. 6

[52]  Διαλ. 45

[53] Αὐτόθι 94

[54] Αὐτόθι 100

[55]  Εἰρηναίου Ἔλεγχος Γ΄ ΧΥΙΙΙ, 7

[56] Εἰρηναίου Ἔλεγχος  Δ΄ ΧΥΙΙΙ, 1

[57] Αὐτόθι Δ΄ XXΙΙΙ, 4.

[58] Αὐτόθι Ε΄ XΧΙ, 2.

[59] Αὐτόθι Ε΄ XXI, 3.

[60] Ἰουστίνου, Α΄ Απολ. 63

[61] Εἰρηναίου, ἔνθ. ἀν. Γ΄ ΧΙΧ 1.

[62]  Αὐτόθι Γ΄, ΧΧΙΙΙ, 7

[63] 1. Αὐτόθι Ε΄, XIX, 1. Πρβλ. καί ἰδίου (ἐν μακαριστῷ Ἀ. Θεοδώρου, μνήμ. ἔργ. σελ. 6 καί βιβλ. αὔτ.) «Ἐπί γῆς ἐπεφάνη ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ «universam dispositionem et omnia in semetipso recapitutans». Πρός τόν σκοπόν ὅπως ἀνακεφαλαιώσῃ τά πάντα ἐν αὐτῷ ὁ Σωτήρ μετέρχεται, ἐν τῷ θείῳ Αὐτοῦ προσώπω, πάντα τά ἀνθρώπινα, ἐκτός μόνης τῆς ἁμαρτίας, καταπολεμεῖ δέ τόν διάβολον καί κατάγει κατ’ αὐτοῦ νίκην, ἔνθα ἀκριβῶς ἐν ἀρχαῖς ὁ παλαιός Ἀδάμ ὑπέστη τήν παρά τοῦ διαβόλου ἧτταν». Διά τῆς τελείας δηλ. ὑπακοῆς εἰς τό θέλημα τοῦ Πατρός.

[64]  Ἔλεγχος, Ε΄ 1, 3.

[65] Αὐτόθι Ε΄, ΧΧΧΙΙΙ, 4

[66]  Ὅρα μακαριστοῦ Ἀρχιμ.  Β. Στεφανίδου, Ἐκκλ. Ἱστορία, Ἀθῆναι 1948, σελ. 218 ἑξ.

[67]  Θεοφίλου, ἔνθ. ἄν., Β΄, 27.

[68]   Ἰγνατίου Φίλ. 9. Πρβλ. Εἰρηναίου ἔνθ. ἄν. Γ΄ XIX, 3.

[69]  Ἔλεγχος Ε’ XXI, 3. Πρβλ. Γ΄, XVIII, 7· XIX, 3 Δ΄, XXII, 1· XC, 2. Σ.σ. Πρβλ. καί μακαριστοῦ Ἀ. Θεοδώρου μνημ.  ἔργ., σελ. 10 καί βιβλ. αὔτ. «Περαιτέρω κατά τόν Εἰρηναῖον, ὁ Κύριος καταλύει τήν ἰσχύν τοῦ διαβόλου διά τοῦ ὅλου ἀνακεφαλαιωτικοῦ ἔργου Του. Τά κυριώτερα σημεῖα τῆς θείας Του ζωῆς, πρό πάντων δέ οἱ ἐν τῇ ἐρήμῳ πειρασμοί αὐτοῦ ὑπό τοῦ πνεύματος τῆς κακίας ἀποτελοῦσι νίκην περιφα­νῆ κατά τοῦ σατανᾶ…».

[70]  Αὐτόθι Γ΄, ΧΧΙΙΙ.

[71]  Ἔλεγχος Ε΄, L,1.

[72]  Ὅρα ἀνωτ. κεφ. Α΄, Β΄

[73]  Ἰωάννου Χρυσοστόμου «Περί ἀκαταλήπτου», Λόγος Γ΄, 1.  Ἔκδοσις Π. Χρή­στου, σελ. 80.

[74]   Ὅρα μακαριστοῦ Ἰ. Καρμίρη. Ἑτερόδοξοι ἐπιδράσεις ἐπί τῆς Ὁμολογίας τοῦ ΙΖ΄ αἰῶνος. Ἐν Ἱεροσολύμοις 1949, σελ. 64 ὑποσ. 3.

[75]   Ὅρα μακαριστοῦ Πρωτοπρεσβ. C. Florovsky, the Idea of Creation, σελ. 67, ἐξ.

[76]  Ρωμ. Ε΄10.

[77]  Ἰωάν. Χρυσοστόμου. Ὁμιλία ΙΑ΄ εἰς Β΄ Κορ.

[78] Κολ. Α΄21-22.  Ὅρα Εἰρηναίου Ἔλεγχον, Ε΄,  XIV, 2.

[79] B΄ Κορ. Ε΄19

[80] Ἰωάννου Χρυσοστόμου Ὁμιλία ΙΑ΄ εἰς τήν Β΄ πρός  Κορ. γ. Ε.Π.Μ. τ. 61, σ. 478. Ὅρα ἐπίσης Θεοδωρήτου Κύρου, παρά μακαριστῷ Π.Ν. Τρεμπέλᾳ, ἐνθ’ ἄν. σελ. 480.

[81] Τοῖς τάς χρονικάς διαστάσεις ἐπί τῆς καταλλαγῆς τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως πρός τήν θείαν καί μακαρίαν φύσιν τῆς ζωαρχικῆς καί Πανακηράτου Τριάδος ἐπινοοῦσι καί παρεισάγουσι, καί πρώτον μέν τῷ Μονογενεῖ Λόγω νομοθετοῦσιν ἐξ αὐτῆς καταλλάχθαι ἡμᾶς…, ὕστερον δέ τῷ Θεῷ καί Πατρί κατά τό σωτήριον πάθος τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ καί διαιροῦσι… τά ἰδιαίτερα, ἀνάθεμα». Συνοδικόν Κυριακῆς τῆς Ὀρθοδοξίας, Τριώδιον. Ἕνεκα τῆς Ἀνσελμείου θεωρίας περί ἱκανοποιήσεως ἐνεφανίσθη εἰς μίαν μερίδα τοῦ Προτεσταντισμοῦ ἡ τάσις νά διακρίνωνται αἱ ἐνέργειαι τοῦ Πατρός ἀπό τῶν ἐνεργειῶν τοῦ Υἱοῦ. C.Welch. Ἔνθ. ἀν. σελ. 65. Τοῦτο αὐτομάτως ὁδηγεῖ εἰς τόν Ἀρειανισμόν.

[82] Οὕτως εἰς τό χωρίον Ρωμ. 3,25 τό «ἱλαστήριον» εἶ­ναι τό ὑπό τοῦ ἰδίου Θεοῦ διδόμενον εἰς τόν ἄνθρωπον μέσον ἀφέσεως τῶν ἁμαρτιῶν καί τῆς σωτηρίας. Ὁ Θεός δέν ἔχει ἀνάγκην αὐτοῦ, ἀλλ’ ὁ ἄνθρωπος. Ἡ τοιαύτη χρῆσις τοῦ ὅρου φαίνεται ἔτι σαφέστερον εἰς τά χωρία Α΄ Ἰωάν. Β΄1-2 καί Δ΄10.

[83] Ὁ Θεός ὁ ἴδιος ὁρίζει καί δέχεται τά μέσα ἐξιλεώσεως, ὄχι ἐπειδή ἔχει ἡ δῆθεν προσβληθεῖσα θεία φύσις ἀνάγκην αὐτῶν, ἀλλ’ ἕνεκα ἀγάπης καί εὐσπλαχνίας διά τήν ἀδυναμίαν, καθοδήγησιν, τελειοποίησιν καί σωτηρίαν τοῦ ἀνθρώπου.

[84] Ἔλεγχος, Δ΄, ΧΥΙΙ, 1, 2.

[85]  Θεοφίλου ἐνθ’ ἄν. Β΄26.

[86]  Ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος ἐκφράζεται ἐνταῦθα γενικῶς. Ἀλλαχοῦ ἐκφράζεται σα­φῶς, ὅτι ὁ σατανᾶς εἶναι ὁ αἴτιος τῆς φθορᾶς (ὅρα Ἔλεγχος, Γ’ XXIII, 1, 2, 3, 4, 7· Ε’, XXI, 1), ὅτι οὐσία τοῦ θανάτου εἶναι ἡ διά τῆς ἁμαρτίας ἀπομάκρυνσις τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος οὐδεμίαν Αὐτός ἐπιφέρει ἐπί τοῦ ἀπομακρυνομένου τιμωρίαν. «Οἱ τυφλώσαντες ἑαυτούς ἤ καί ὑπό ἄλλων τυφλωθέντες, διηνεκῶς ἀποστεροῦνται τῆς τοῦ φωτός ἀπολαύσεως, οὐ τοῦ φωτός ἐπιφέροντος αὐτοῖς τήν ἐν τυφλώσει τι­μωρίαν». Αὐτόθι, Ε’ XXVII, 2. Τά αὐτά ἄλλως τε προϋποθέτει ἡ πολλαχοῦ τῆς μελέτης ταύτης τονιζομένη διδασκαλία τοῦ ἁγίου Εἰρηναίου περί ἀπελευθερώσεως τοῦ ἀνθρώπου ὑπό τοῦ Χριστοῦ ἐκ τῆς αἰχμαλωσίας τοῦ θανάτου.

[87]  Εἰρηναίου,  Ἔλεγχος, Γ’, XXIII, 5-6. Πρβλ. «Οὕτως οὐχί ὁ Θεός ἔκτισε τόν θάνατον ἀλλ’ ἡμεῖς ἑαυτοῖς ἐκ πονηρᾶς γνώμης ἀπεσπασάμεθα. Οὐ μήν οὐδέ ἐκώλυσε τήν διάλυσιν διά τάς προειρημένας αἰτίας, ἵνα μή ἀθάνατον ἡμῖν τήν ἀρρωστίαν διατηρήσῃ». Μεγάλου Βασιλείου, Mique, P.G., 31, 345.

^[88]  Πρβλ. μακαριστοῦ καθηγητοῦ Σάββα Ἀγουρίδου «Ἡ περί λυτρώσεως διδασκαλία τοῦ Ἀποστόλου Παύλου», σελ. 14. «…Ἡ σωτηρία τοῦ κόσμου, ὅπως καί ἡ δημιουργία του, εἶναι ἔργον ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, πού ἐκδηλώνεται κατά ἕνα τρόπο ρεαλιστικό μαζύ καί συμβολι­κό στό Σταυρό καί στήν Ἀνάστασι τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ. Στό Σταυρό… δέν βλέπει ὁ Παῦλος μόνο τήν ἀποστασία τοῦ ἀνθρώπου… βλέπει πρό παντός τήν ἔκφρασιν τῆς ἄπειρης ἀγάπης τοῦ Θεοῦ γιά τόν κόσμο».

^[89]Πρβλ. καί μακαριστοῦ Σάβ. Ἀγουρίδου μνήμ. ἔργ., σελ. 14. «…Ἡ ἀπολύτρωσις ἀπό τό κράτος τοῦ θανάτου συντελεῖται μέ τήν ἀνάστασι τοῦ Χριστοῦ. Ἡ νίκη ἐπί τοῦ θανάτου…, ἀποτελεῖ τό κέντρον τοῦ ἀπολυτρωτικοῦ ἔργου… Γιά τό λόγο αὐτό «…εἰ Χριστός οὐκ ἐγείγερται, κενόν ἄρα τό κήρυγμα ἡμῶν, κενή δέ καί ἡ πίστις ἡμῶν». (Α΄ Κορ. ΙΕ΄14).

^[90] Πρβλ. Δημ. Τσάμη «Ἡ περί τοῦ ἀποδέκτου τοῦ «λύτρου» διδα­σκαλία τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας», σελ. 6. Ἐπίσης καί σελ. 23, «…ἡ διαφοροποίησις καί ἡ ποικιλία τῶν Πατερικῶν ἀπόψεων ὀφείλεται, κατά κύριον λόγον: α) εἰς τήν ἔλλειψιν σαφῶς διατυπωμένης διδασκαλίας περί ἀπολυτρώσεως εἰς τήν Κ.Δ. καί β) εἰς τήν ἔλλειψιν σχετικοῦ δόγματος συνοδικῶς ἐπικυρωμένου. Ἡ πολλαπλότης λοιπόν τῆς πατερικῆς διδασκαλίας περί ἀπολυτρώσεως μαρτυρεῖ τό ἀδιαμόρφωτον τοῦ ἐν λόγῳ δόγματος καί καταδεικνύει τό καθῆκον τῶν θεολογούντων νά τολμήσουν ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι νά συνεχίσουν τήν πορείαν πρός τήν ἑρμηνείαν αὐτοῦ…».

[91] Οὔτε ὑπό τοῦ Νικολάου Μεθώνης, ὑποστηρίζεται τοιαύτη ἄποψις. Βλ. Χρ. Ἀνδρούτσου, Δογματική, ἐν Ἀθήναις 1907, σελ. 199.

[92] Capitum theol. et Oecon Centuria I, P.G. 90, 1108

[93] Ἐπίδειξις 34, Sources Chretiennes No 62, Paris, 1959, σελ. 86 – 87.

[94]  Ἀσκητικαί Διατάξεις, Migne, P.G. 31, 1325.

[95]  Μεγ. Βασιλ. Ἐπιστ. 295, Migne, P.G. 32, 1040.

[96]  Εἰρηναίου, Ἐπίδειξις  37, Sources Chretiennes, σελ. 91 – 92

[97] The Orthodox Eastern Church, μεταφ. D. Η. Lovrie, London, 1929, σελ. 55. (σ.σ. ἐν ἀντιθέσει, ὡς εἴπομεν, πρός τήν Ρωμαιοκαθολικήν καί τήν Ἀγγλικανικήν Θρησκευτικάς Κοινότητας, ὡς καί τάς λοιπάς «Ὁμολογίας» τῶν Διαμαρτυρομένων…, αἵτινες ἐξ ἐπιδράσεως ἴδια τῆς βλασφήμου δοξασίας τῆς δῆθεν «ἱκανοποιήσεως τῆς θείας δικαιοσύνης» διά τῆς Σταυ­ρικῆς θυσίας τοῦ Κυρίου, θεωροῦσι τήν Σταύρωσιν ὡς τόν κύριον παράγοντα τῆς σωτηρίας).

[98] Βλ. μακαριστοῦ καθηγητοῦ Ἀνδρέου Θεοδώρου «Ἡ περί δικαιώσεως διδασκαλία τῶν 39 Ἄρθρων τῆς «Ἐκκλησίας τῆς Ἀγγλίας», ἐν Ἀθήναις, 1961, σελ. 33.

[99] Irenee, ἐν Δ th. C.t. VII, 2481

[100] Περί ἀπάτης ὡμίλησεν ἐνωρίτερον ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος Ἀντιοχείας. Κατά τόν ἱερόν πατέρα, ὁ ἄρχων τοῦ αἰῶνος τούτου ἠπατήθη ὑπό τριῶν γεγονότων τελεσθέντων ἐν σιγῇ καί ἐν μυστηρίῳ, ἤτοι τῆς Παρθένου Μαρίας, τοῦ τοκετοῦ αὐτῆς, καί τοῦ θανά­του τοῦ Κυρίου. (Πρός Ἐφεσ. P.M. Gr. t. V. c. 753).

[101] σ.σ. Παρατίθενται: α) ἡ γνώμη τοῦ Kashdalt, μετά σχετικῆς βιβλιογραφίας, ὅτι ἐν τῇ θεωρίᾳ ταύτη τοῦ Ὠριγένους οὐδέν στοιχεῖον ἀνήθικον ἤ μή θρησκευτικόν ἤ καί μή φιλοσοφικόν ὑπάρχει, διότι ἡ θεία Πρόνοια ἐπιτρέπει εἰς τούς διεστραμμένους ἀνθρώπους νά συλλαμβάνωσι τήν ἰδίαν αὐτῶν καταστροφήν, ὑποτιμῶντες τάς ἐναντίον αὐ­τῶν παρατασσομένας δυνάμεις. Καί β) τοῦ Harnack- ὅτι ἡ θεωρία, συνδεομένη μετά τῆς ἀπάτης, ἀπαντώσης τό πρῶτον παρά τοῖς ὀπαδοῖς τοῦ Βασιλείδου, ἑδράζεται ἐπί λαϊκῶν τῆς ἐποχῆς αὐτοῦ ἀντιλήψεων, ἐνισχυομένη ἔτι ὑπό μαρκιωνιτικῶν στοιχείων.

[102]  Παρατίθεται σχετική βιβλιογραφία.

[103]  σ.σ.: Παρατίθεται σχετική βιβλιογραφία.

[104]  Αὐτόθι, κεφ. Γ΄, σελ. 61-64.

[105]  «Ἐπειδή γάρ ἀκράτω προσμῖξαι τῇ τοῦ Θεοῦ παρουσίᾳ, καί γυμνήν ὑποστῆναι αὐτοῦ τήν ἐμφάνειαν ὡς ἄν εὔληπτον γένηται τῷ ἐπιζητοῦντι ὑπέρ ἡμῶν τό ἀντάλλαγμα, τῷ προκαλύμματι τῆς φύσεως ἡμῶν ἐνεκρύφθη τό θεῖον, ἵνα κατά τούς λίχνους τῶν ἰχθύων τῷ δελέατι τῆς σαρκός συναποσπασθῇ τό ἄγκιστρον τῆς θεότητος καί οὕ­τω τῆς ζωῆς τῷ θανάτῳ ἐσοικισθείσης, καί τῷ σκότει τοῦ φωτός ἐμφανέντος, ἐξαφανισθῆ τῷ φωτί, καί τῇ  ζωῇ τό κατά τό ἐναντίον νοούμενον» (Αὐτόθι κεφ. ΚΔ΄ σελ. 64-65)

[106]   J. Tixcront, μν. έργ. σ. 155.

[107]  Σημειωτέον ὅτι ἡ σωτηριολογική αὕτη ἀντίληψις, εἰ καί ὑπό τήν πληρεστέρας αὕτης μορφήν, δέν εἶναι παρά ταῦτα ἡ μόνη ἐν τῷ συστήματι τοῦ ἱεροῦ Γρηγορίου. Θά ἐλέγομεν μάλιστα ὅτι, ἐν συγκρίσει πρός τήν ἑτέραν θεωρίαν τῆς ἐν τῷ Χριστῷ θεώσεως τοῦ ἀνθρώπου, ἥν διδάσκει ὡσαύτως ὁ Γρηγόριος, ἡ περί δικαιωμάτων τοῦ Σατανᾶ θεωρία κατέχει δευτερεύουσαν ὅμως θέσιν. Ὁ ἡμέτερος Πατήρ, σύν τῷ ἱερῷ  Ἀθανασίω, καθ’ οἱ ὀπαδοί τῆς Ἀλεξανδρινῆς Σχολῆς, ἐγένοντο οἱ κύριοι διαμορφωταί, οἱ δι­δάξαντες ἐπί τό τελειότερον τήν θεωρίαν τῆς μυστικῆς ἐν τῷ Σωτῆρι θεώσεως τοῦ ἀνθρώπου. Εἰς τοιοῦτον μάλιστα βαθμόν μυστικῆς ἐνατενίσεως ἐξίκετο ὁ Γρηγόριος, ἰ­δίως εἰς ὅ,τι ἀφορᾶ εἰς τήν ἐν τῇ ἐνσαρκώσει θέωσιν τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως διά τῆς ἑνώσεως αὐτῆς μετά τῆς θείας, κατ’ ἐπέκτασιν δέ, δυνάμει τῆς μυστικῆς ἑνότητος τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, καί πάντων τῶν μυστικῶς ἐν τῷ Χριστῷ ἐμπεριλαμβανομένων ἀνθρώπων, ὥστε πλεῖστοι τῶν νεωτέρων κριτικῶν θεολόγων νά ἐπικρίνωσι τό σύστημα αὐτοῦ ὡς εἰσηγούμενον τήν ἀπολύτρωσιν κατά μαγικόν ὅμως καί φυσιοφαρμακολογικόν τρόπον…».

[108]  Hom. in Psalm. XL VIII, 3, 4, P.Μ.G. XXIX, c. 437-440 (σ.σ. προστί­θεται, ἐν συνεχείa, καί τό ὑπόλοιπον μέρος τῆς Ὁμιλίας ταύτης τοῦ ἁγίου Πατρός, ὅπερ παρεθέσαμεν ἐν τοῖς πρόσθεν).

[109]  » Beg. Fus, tract, Inter, 11, 4 P. Μ. Gr. XXXI, c. 910.

[110] De Fide Orthod. 111. A. M. Gr. 94, c. 981 – 984.

[111] 1. Πρβλ. Ἅγ. Ἰλαρίων in Ps. LXVI1I. 8, P. L. IX 475 – Ἱεροῦ Αὐγουστίνου  De Lib. arb. ΙΙΙ,Χ, 29-31, P. L. XXXII. c. 1285 – 1287, de trinit, XIII, XII, 69- 70, P. L. XLII, c. 1026 – 1029.

[112] In Epist. ad Bom. homm XIII, P. M. Gr. 60,c. 514. σ.σ. Σχετικάς περικοπάς ἄλλων ὁμιλιῶν τοῦ ἁγ. Πατρός παρεθέσαμεν. Ὡσαύτως ὁ Εὐθ. Ζιγαβινός, ἑρμηνεύων τό χωρίον τῆς Ρωμ. Η΄3-4 ἐν τῇ «Ἑρμηνείᾳ τῶν 14 ἐπιστο­λῶν τοῦ Ἀποστ. Παύλου», Σελ. 85, γράφει: «Κατέκρινε τήν ἁμαρτίαν ἐν σαρκί. Ἐν τῇ σαρκί τῇ πολλά τυρανηθείσῃ… ἐνίκησε τήν ἁμαρτίαν, ἡ γάρ δεσποτική σάρξ τῷ μέν ἁμαρτάνειν οὐκ ἐνικήθη, τῷ δέ ἀποθανεῖν καί ἐνίκησε καί κατέκρινε τήν ἁμαρτίαν ὡς ἀδικήσασαν. Ἕως μέν γάρ ἁμαρτωλούς ἐλάμβανε δικαίως ἀνήρει. Ἐπεί δέ ἀναμάρτητον σῶμα τῷ θανάτῳ παρέδωκεν, ὡς ἀδικήσασα κατεκρίθη καί ἐξεχύθη φοβερᾶς αὕτη γενομένης τῆς προτέρας εὐκαταφρονήτου σαρκός. Ὁ δέ Χρυσόστομος, τό «καί περί ἁμαρτίας», τῷ «κατεδίκασε τήν ἁμαρτίαν» συντάσσει, λέγων, ὅτι «ὡς ἁμαρτήσασαν κατέκρινε τήν ἁμαρτίαν οὐ μήν ὡς ἰσχυρός καί ἐξουσιάζων, ἀλλ’ ἵνα τό δικαίω­μα τοῦ νόμου πληρωθῆ ἐν ἡμῖν. Τί ἐστί τό «δικαίωμα»; Ὁ σκοπός, τό σπoύδαγμα. Σκοπός γάρ ἦν ἀναμάρτητον ποιῆσαι τόν ἄνθρωπον. Τούτου δέ μή ἰσχύσαντος, ἐπληρώθη ἐν ἡμῖν διά Χριστοῦ ὅ ἐκεῖνος ἐσπούδαζεν».

[113] «Εἰ γὰρ τῶν ὑπὸ τὴν ἁμαρτίαν γεγεννημένων ὁ θάνατος ἐπιτίμιον, ὁ ταύτης ἀπηλλαγμένος παντάπασι, δηλονότι ζωῆς ἀπολαύων, ἀλλ’ οὐ θάνατον, δίκαιον ἦν τοίνυν ἡττηθεῖσα ἡ ἁμαρτία, καὶ τὸν νικητὴν κατακρίνασα θανάτῳ, καὶ τὴν αὐτὴν ἐξενεγκοῦσα κατὰ τοῦ νενικηκότος, ψῆφον, ἥν ἀεὶ κατὰ τῶν ἡττημένων ἐξέφερεν, ἀδικοῦσα ἑάλω. Μέχρι μὲν γὰρ τοὺς ὑπηκόους τῷ θανάτῳ παρέπεμπεν, ὡς δίκαια ποιοῦ­σα, συνεχωρεῖτο τοῦτο ποιεῖν. Ἐπειδὴ δὲ τὸν ἀθῷον καὶ ἀνεύθυνον καὶ στεφάνων καὶ ἀναρρήσεων ἄξιον τοῖς αὐτοῖς ἐπιτιμίοις ὑπέβαλεν, ἀναγκαίως λοιπὸν ὡς ἄδικος τῆς ἐξουσίας ἐκβάλλεται». (De Incarn. Domini P. Μ. Gr. 75, c. 1433-1436 καί De Provid Χ. αὐτ. 83, 757-760.

[114]  «Οὐκοῦν ἐπειδήπερ ἀνέφικτον ἦν τῇ ἀνθρώπου φύσει τό καταργῆσαι θάνα­τον (ἐκεκράτητο γάρ ὑπ’ αὐτοῦ, κατακομιζούσης αὐτήν εἰς τοῦτο τῆς ἀρχαίας ἀρᾶς ἐκείνης) ἀναγκαίως ὁ ζωοποιός τοῦ Θεοῦ Λόγος τήν θανάτῳ κάτοχον ἠμπέσχετο φύσιν, τοὐτέστι τήν καθ’ ἡμᾶς, ἤγουν τήν ἀνθρωπίνην, ἵνα καί τῇ αὐτοῦ σαρκί καθάπερ τί τῶν ἀτιθάσσων θηρίων ἐπιπηδήσας ὁ θάνατος, παύσηται τῆς καθ’ ἡμᾶς τυραννίδος ὡς παρά Θεοῦ καταργούμενος». (Ad. reg de recta P. Μ. Gr. 76, c. 1376).

[115] Τurner, μν. έργ. σ. 58

[116] Adam. Dialogus de recta fide, P. M. Gr. XI, c. 1756-1757.

[117] Theolog. Carminum liber 1, Χ 65, P. Μ. Gr. XXXVII, c. 470

^[118] σ.σ. Πρὸς τούτοις, ἵνα, ὡς καὶ ἐν τῷ Α΄ κεφ. εἴπομεν, ἐκδηλωθῇ καὶ οὕτω ἡ ἄπειρος ἀγάπη τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸν ἄνθρωπον, ὅπως καὶ ἡ ἄπειρος δύναμις καὶ σο­φία Αὐτοῦ, μὴ παραβιασθῇ δὲ καὶ ἡ δωρηθεῖσα εἰς τὰ πνευματικὰ κτίσματα ἀπόλυτος ἐλευθερία, ἧς ἄνευ καὶ αὐτῶν ἡ πνευματικὴ φύσις θὰ ἤρετο ἀλλὰ καὶ ἡ κατὰ χάριν θέωσις τοῦ ἀνθρώπου θὰ καθίστατο ἀδύνατος.

[119]  σ.σ.  Παρεθέσαμεν καὶ ἐσχολιάσαμεν ἤδη περὶ τοῦ Σατανᾶ δὲ καὶ τοῦ κατὰ τοῦ Θεοῦ ὡς καὶ τοῦ ἀνθρώπου ἰδία μίσους του.

[120] Ὡριγ. Cels lib. VIII, 54, 64 P.M. 1597, 1610..

^[121]σ.σ. Κατὰ τὴν ταπεινὴν ἡμῶν γνώμην, αἱ περὶ ὧν ἀποκλίσεις τῶν ἁγίων τούτων Πατέρων προῆλθον ἁπλῶς ἐκ τῆς κατὰ γράμμα μόνον ἑρμηνείας, ὑπ’ αὐτῶν, τῶν ἐν τῇ Κ.Δ. λέξεων «λύτρον» καὶ «λύτρωσις» ἤ «ἀπολύτρωσις», τῶν ὁποίων ἡ ἀληθὴς ἔννοια εἶναι ὅλως διάφορος.

[122]  Θεοδωρ. De ine. Dom ιγ’, ιδ’, ιε’. Π. Μ. Gr. 75. 1432-1444.

[123]  Μ. Ἀθανασ. De inc. XXX 2, Κυριλ. Ἱεροσ. Orat. Cat. XIV 19.

 

[124]  Ρ. Μ. Gr. XXV. 112, 132, 393, XLV 52, 601

^[125]σ.σ. Ταπεινῶς φρονοῦμεν (ὅπως ἄλλως τε ἀρκούντως ἐπεξηγεῖ ἐν τῇ συνεχεία καὶ ὁ ἀοίδημος καθηγητής ὅτι, ἀπολύτως οὐδεμίαν ἰδίαν ἐξουσίαν ἔχει ὁ Σατανᾶς ἐπὶ τῆς ὅλης δημιουργίας. Ἐὰν ὁ Θεός, ἐν τῇ παντοδυναμίᾳ καὶ πανσοφίᾳ Του, ἐπιτρέπει εἰς αὐτὸν νά πειράζη ἤ καὶ νά βασανίζῃ τοὺς ἁμαρτάνοντας ἰδία ἀνθρώπους (σπανιώτατα δέ, ὅπως τὸν Ἰώβ, καὶ μὴ ἁμαρτωλούς), τοῦτο οὐδόλως ἀποτελεῖ ἐξουσίαν ἀλλ’ ἁπλὴν καὶ πάλιν παραχώρησιν τοῦ Θεοῦ, ἀρνητικῶς πάντοτε ἐξυπηρετοῦσαν τὸ ἐπὶ τῆς γῆς μυστήριον ἤ ἔργον Του. Τὴν ἔννοια ταύτην ἔχει καὶ ἡ ὑπὸ τοῦ Θεοῦ καὶ πάλιν παράδοσις εἰς τὸν Σατανᾶν καὶ πασῶν τῶν Βασιλειῶν (ἐξουσιῶν) τοῦ κόσμου τούτου (Λουκ. Δ΄6). Ἀ­ποτελεῖ καὶ αὐτὴ ἁπλῆν παραχώρησιν τοῦ Θεοῦ πρὸς τιμωρίαν, καὶ διὰ τοῦ τρόπου τούτου, τῶν κατὰ πλειοψηφίαν ἁμαρτωλῶν ἀνθρώπων. Διὰ τοῦτο καὶ θὰ τερματισθῇ καὶ αὐτὴ πάλιν ὑπὸ τοῦ Θεοῦ, καταργούμενης πάσης ἐξουσίας τοῦ Σατανᾶ ἐπὶ τοῦ Κόσμου (Ἰωάν. IB΄31, Ἀποκ. ΙΑ΄15 κ.ἄ.), ὅταν, ἐν τῷ «πληρώματι τῶν καιρῶν» (πρὸς Ἐφεσ. Α’ 1 – 10). Ὁ Σατανᾶς πνευματικὸν κτίσμα ὤν λειτουργικὸν «εἰς διακονίαν ἐπίσης ἀποστελλόμενον (Ἑβρ. Α΄14) εἶναι καὶ πάλιν, καὶ μετὰ τὴν πτῶσιν δηλ. καὶ διαστροφὴν του, ἁπλοῦν ἀρνητικὸν ὄργα­νον τῆς παντοδυνάμου βουλῆς καὶ τῆς ἀπολύτου ἐξουσίας τοῦ Θεοῦ, λαμβάνων παρ’  Αὐτοῦ ὡρισμένας ἐξουσίας πρὸς δοκιμασίαν ἤ τιμωρίαν τῶν ἀνθρώπων, μέχρις ὅτου ὁλοκληρωθῆ τὸ «μυστήριον» – ἔργον τοῦ Θεοῦ (Ἐφεσ. Α΄9-10, Πραξ. ΙΓ΄41 κ.ἄ.) ἐπὶ τῆς γῆς.

^[126]Πρβλ. Ἰωάν. Ἀρνέλλου «Ἀντέλεγχος…», σελ. 35-37, Ἀθῆναι 1923.

^[127] Ἐχωρίσθη βεβαίως τὸ πανάγιον σῶμα τοῦ Κυρίου ὑπὸ τῆς ψυχῆς Αὐτοῦ καὶ τοῦ ἐν αὐτῇ διαμένοντος αἰωνίου Λόγου – Υἱοῦ μετὰ τὸν ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ θάνα­τον Του, διότι μετέβη αὕτη κατὰ τὸ μεσολαβῆσαν μέχρι τῆς ἀναστάσεώς Του τριήμερον, (μετὰ τοῦ ἐν αὐτῇ ἐνοικοῦντος Λόγου – Θεοῦ) εἰς τὸν Ἅδην καὶ ἐκήρυξε «τοῖς ἐν φυλακῇ πνεύμασι». (Α΄ Πετρ. Γ΄20). Ἀλλὰ καὶ κατὰ τὸ τριήμερον τοῦτο τὸ πανακήρατον σῶμα τοῦ Κυρίου ἀφθαρτισθέν αὐθωρεί καί πνευματοποιηθέν ἦτο καὶ πάλιν ἐν τῷ τρισυποστάτῳ Θεῶ, ἐφόσον «ἐν αὐτῷ ζῶμεν, κινούμεθα καί ἐσμέν» (Πράξ. ΙΖ΄28). Καὶ ὑπ’ Αὐτοῦ («μὴ ἐγκαταληφθὲν νά ἴδῃ διαφθοράν» – Πράξ. Β΄27) ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, διὰ νά ἐνοικήσῃ πάλιν ἐν αὐτῷ ἡ ψυχὴ τοῦ Κυρίου μετὰ τοῦ ἐν αὐτῇ αἰωνίου Λόγου – Υἱοῦ, ἀλλὰ καὶ ὑψωθῇ καὶ «καθίσῃ καὶ τοῦτο ἐν δεξιᾷ τῆς μεγαλωσύνης…» εἰς αἰῶνας αἰώνων (Ἑβρ. Α΄3 κ.ἄ.).

^[128] Γράφοντες ὅτι ἡ θεία δικαιοσύνη εἶναι «τιμωρός» καὶ «βραβεύουσα», νοοῦμεν ὅτι ἐκδηλοῦται οὕτως, «ὡς εἴπομεν, ἡ βούλησις – θέλησις ἤ ἡ κρίσις τοῦ Θεοῦ, ἥτις καθὸ ἀπείρως τελεία εἶναι ἡ συνισταμ­ένη πάσης ἐννοίας δικαίου, ἠθικῆς καὶ ἀρετῆς». (Πρβλ. Χρ. Ἀνδρούτσου «Δογματ.», σελ. 68-70). Ἄλλως, ὡς θείαν δικαιοσύνην δέον νά νοήσωμεν καὶ τὸν πνευμα­τικόν ἰδίᾳ ἀλλὰ, καὶ τοὺς φυσικούς ἀκολούθως νόμους, οὕς ὁ Θεὸς ἔταξε πρὸς περιφρούρησιν καὶ ἐξυπηρέτησιν τοῦ ὅλου ἔργου τῆς δημιουργίας, τοὺς ὁποίους οἱ παραβιάζοντες αὐτοτιμωροῦνται, χωρὶς οὐδόλως νά θέλῃ τοῦτο ὁ Θεός. Διότι ἀποδειχθείσης, δυστυχῶς, ἀναποφεύκτου τῆς ὑπὸ τοῦ Θεοῦ ἀπολύτως, προγνωσθείσης «κακῆς χρήσεως» τῆς ἐνσυνειδήτου ἐλευθερίας ὑπὸ ὡρισμένων πνευματικῶν κτισμάτων, τὸ ἔργον τοῦ Θεοῦ θὰ κατεστρέφετο κυριο­λεκτικῶς ὑπ’ αὐτῶν, ἐὰν δὲν ὑπῆρχον αἱ κατ’ αὐτῶν κυρώσεις τῶν νόμων τούτων. Ἀλλ’ αἱ κυρώσεις αὕται ἐτάχθησαν προσέτι διὰ τὸν ἄνθρωπον (ἐν τῇ ἀπείρῳ τοῦ Θεοῦ σοφίᾳ) καὶ ὡς «παιδαγωγικὰ μέσα», συντελοῦσαι, διὰ τῶν ὀδυνηρῶν συνεπειῶν αὐτῶν, εἰς τὴν μετάνοιαν καὶ τὴν σωτηρίαν αὐτοῦ.

^[129] Ὀρθῶς ἐχαρακτηρίσθη ὁ Κύριος ὡς «αὐτοδικαιοσύνη» ἤ «δικαιοσύνη τοῦ Πατρός», ἐφόσον εἶναι ὁ «αἰώνιος Λόγος-Υἱός», ἡ ἄπειρος, ἐνυπόστατος καὶ ἐνσυνείδητος «Δύναμις» καὶ «Σοφία» τοῦ Θεοῦ (Ἰωάν. Α΄1, Α΄ Κορ. Α΄24 κ.ἄ.) ἥτις κρίνει, καὶ θὰ κρίνῃ, κατὰ τὴν τελικὴν κρίσιν, τὸν κόσμον, βραβεύουσα αἰωνίως τοὺς δικαίους καὶ τιμωροῦσα αἰωνίως τοὺς ἁμαρτωλούς. Ἐνταῦθα δέον νά σημειωθῆ ὅτι δεινή σατανική πλάνη τυγχάνει καί ἡ ἀντιγραφική δοξασία περί ἀποκαταστάσεως τῶν πάντων ἤ τό χρονικῶς περιορισμένον τῆς αἰωνίου κολάσεως. Διὰ τοῦτο ῥητῶς ἐτόνισεν ὁ Κύριος. «…Ὥσπερ γὰρ ὁ Πατὴρ ἐγείρει τοὺς νεκροὺς καὶ ζωοποιεῖ οὕτω καὶ ὁ Υἱὸς οὓς θέλει ζωοποιεῖ. Οὐδὲ γὰρ ὁ Πατὴρ κρίνει οὐδένα, ἀλλὰ τὴν κρίσιν πᾶσαν δέδωκε τῷ Υἱῷ, ἵνα πάντες τιμῶσι τὸν Υἱὸν καθὼς τιμῶσι τὸν Πατέρα» (Ἰωὰν. Ε΄21-22).

^[130]Πρβλ. μακαριστοῦ καθηγητοῦ Σάβ. Ἀγουρίδου μνημ. ἐργ., σελ. 14-15. «…ἡ ἀνάστασις τοῦ Ἰησοῦ δέν σημαίνει ἁπλῶς τὴν ἀνύψωσιν του θνητοῦ καὶ φθαρτοῦ στην αἰωνιότητα, ἀλλὰ σημαί­νει συγχρόνως τήν θεμελίωσι τοῦ ἀπολύτου κύρους τῶν ἀρχῶν τῆς δικαιο­σύνης καὶ τῆς ἀγάπης στόν κόσμο».

^[131]Ἡ λέξις «πρωτότοκος», προκειμένου περὶ τοῦ Κ. ἡ. Ἱ. Χριστοῦ, τὸν «ἔχοντα τάς ἐπαγγελίας».

[132] Πρβλ. καί Μελίτωνος «Σαρδιανῶν ἐπισκόπου» τοῦ ἀπολογητοῦ «Ὁμιλία εἰς τὸ Πάθος ἤ περὶ Πάσχα» (ὑπὸ Κωντ. Μπρατσέλα), ἐκδ. 1971, σελ. 64-65. «Καὶ ἀνέστη ἐκ νεκρῶν καὶ ταύτην βοᾷ ἡμῖν τὴν φωνήν… ἐγὼ τὸν κατάδικον ἀπέλυσα, ἐγὼ τὸν νεκρὸν ἐζωοποίησα, ἐγὼ τὸν τεθαμμένον ἀνίστημι…, ἐγὼ ὁ καταλύσας τὸν θάνατον καὶ θριαμβεύσας τὸν ἐχθρόν, καὶ καταπατήσας τὸν ἅδην καὶ δήσας τὸν ἰ­σχυρόν, καὶ καθορμήσας τὸν ἄνθρωπον εἰς τὰ ὕψη τῶν οὐρανῶν, ἐγώ, φησὶ Χριστός… Ἐγὼ τὸ Πάσχα τῆς σωτηρίας, ὁ ἀμνὸς ὁ ὑπὲρ ὑμῶν σφαγείς, ἐγὼ τὸ λύτρον ὑμῶν, ἐγὼ ἡ ζωὴ ὑμῶν,… ἐγὼ ὁ σωτὴρ ὑμῶν, ἐγὼ ὑμῶν ἡ ἀνάστασις…».

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΤΕΤΑΡΤΟΝ

Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ «ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΕΩΣ» ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ (ΩΣ «ΤΙΜΩΡΟΥ») ΔΙΑ ΤΗΣ ΣΤΑΥΡΙΚΗΣ ΘΥΣIΑΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ

Ἐξετάζων ὁ ρηθείς μακαριστός καθηγητής πρωτοπρεσβύτερος Ἰωάννης Ρωμανίδης ἐν τῷ μνησθέντι περισπουδάστῳ συγγράμματι αὐτοῦ οὐχί μόνον τούς πνευματικούς λόγους, ἐκ τῆς ἐπιδράσεως τῶν ὁποίων ὁ Ἄνσελμος Καντερβουρίας ἤχθη εἰς τήν διατύπωσιν τῆς φερούσης τό ὄνομά του «θεω­ρίας» τῆς «ἱκανοποιήσεως τῆς θείας δικαιοσύνης…», ἀλλά καί τά πνευματικά ἐπακόλουθα τά προελθόντα ἐκ τῆς ἐπικρατήσεως τῆς θεωρίας ταύ­της, γράφει, σύν ἄλλοις, τά ἑξῆς:

Σελ. 12. «….Ἡ ἐν τῇ δύσει ἐπικρατοῦσα περί ἀπολυτρώσεως διδασκα­λία εἶναι ἐν γενικαῖς γραμμαῖς ἡ περί ἱκανοποιήσεως θεωρία τοῦ Ἀνσέλ­μου, ἡ ὁποία δέν προϋποθέτει ὡς ἀναγκαίαν τήν συνε­χῆ καί ἀδιάκοπον κοινωνίαν καί παρουσίαν τοῦ Χριστοῦ ἐν τοῖς σώμασι τῶν πεφωτισμένων· ὅπου δέ ἡ προϋπόθεσις αὕτη διά βιβλικούς λόγους ἀπαντᾶται εἶναι δευτερευούσης σημασίας. Ἐφόσον διά τῆς σταυρικῆς θυ­σίας τοῦ Κυρίου ἱκανοποιεῖται ἡ θεία δικαιοσύνη δέν ὑπάρχει πλέον οὐσιαστική ἀνάγκη τῆς διαρκοῦς καί πραγματικῆς ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ παρουσίας Αὐτοῦ πρός σωτηρίαν τῶν πιστῶν…».

Σελ. 13. «…Ἐπειδή ὅμως εἶχον κληρονομήσει ἀπό τήν Λατινικήν παράδοσιν τήν δικανικήν ἄποψιν τοῦ Αὐγουστίνου, καθ’ ἥν ἡ ἐν τῇ Ἀνθρωπότητι ἐπικράτησις τῶν ἀποτελεσμάτων τῆς πτώσεως τοῦ Ἀδάμ ἐγένετο διά τῆς ὑπό τῆς θείας δικαιοσύνης ἐνοχοποιήσεως καί τιμωρίας τοῦ ἀνθρωπίνου γένους, αὐτομάτως περιεπλάκησαν εἰς τάς ἀκάνθας τοῦ προβλήμα­τος περί ἀπολύτου προορισμοῦ…».

Σελ. 15, ὑποσ. 3. «Κατά τάς προϋποθέσεις τῆς Χριστολογίας τῶν Ἑλ­λήνων πατέρων ἡ σωστική χάρις εἶναι ἄκτιστος ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ καί διά τούς μετέχοντας τῆς σωτηρίας ἔχει πηγήν (χωρίς ποτέ νά χωρίζεται τῆς πηγῆς) μόνον τόν ἀναστάντα θεάνθρωπον… Ἀντιθέτως ἡ Χριστολογία τῆς Δύσεως βασίζεται κυρίως ἐπί τῆς δικανικῆς περί ἱκανοποιήσεως θεω­ρίας τοῦ Ἀνσέλμου, κατά τήν ὁποίαν, ἐν συναρτήσει πρός τάς περί Θεοῦ προϋποθέσεις αὐτῆς ἡ θεία χάρις δύναται νά κατέλθη πρός τούς πιστούς μόνον ὡς κτίσμα, ἐάν εἶναι πραγματική (Ρώμη) ἤ ὡς ἁπλῶς μία διανοητική διάθεσις, μή ὑπάρχουσα δ’ ἐκτός τῆς θείας οὐ­σίας… (Προτεστάνται…)».

Σελ. 16. «Ἡ διδασκαλία τῶν παπικῶν περί κτιστῆς χάριτος ὀφείλε­ται ὄχι μόνον εἰς ἐσφαλμένην ἀντίληψιν περί ἀπολυτρώσεως ἀλλά καί εἰς αἱρετικήν διδασκαλίαν περί Θεοῦ. Οἱ Ἕλληνες Πατέρες διδάσκουν τήν ἄνευ διαστάσεως διάκρισιν ἀκτίστου θείας οὐσίας καί ἀκτίστου θείας ἐνεργείας καί πιστεύουν ὅτι οἱ ἄξιοι μετέχουν μόνον τῆς ἀκτίστου ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ, ἀφοῦ ἡ θεία οὐσία εἶναι ἀμέτοχος. Ἀντιθέτως οἱ Δυτικοί ἐν γένει ταυτίζουν τήν ἄκτιστον οὐσίαν καί τήν ἄκτιστον ἐνέργειαν τοῦ Θεοῦ, ἰσχυριζόμενοι ὅτι ὁ Θεός εἶναι actus purus…»·

» Ἔχοντες οἱ Δυτικοί θεολόγοι τάς προϋποθέσεις τοῦ Αὐγουστίνου πε­ρί Θεοῦ καί κόσμου, ἐκλαμβάνουν τόν θάνατον καί τήν φθοράν ὡς ἀποτέλεσμα τῆς ἀποφάσεως τοῦ Θεοῦ νά θεωρήσῃ ἔνοχον τήν ἀνθρωπότητα καί νά τιμωρήσῃ αὐτήν».

Σελ. 17. «….Τῇ εἰσηγήσει, πάλιν, τοῦ Αὐγουστίνου ἔπαυσε πλέον εἰς τήν Δύσιν νά θεωρῆται ὁ σατανᾶς ὡς πράγματι ἀντιτιθέμενος πρός τόν Θεόν καί ὡς ἔχων τό κράτος τοῦ θανάτου, ὤν αἴτιος αὐτοῦ. Ἡ κοσμολογία τοῦ Αὐγουστίνου δέν ἐπέτρεπε νά ὑπάρχουν βουλήσεις ἀντίθετοι πρός τήν θείαν θέλησιν. Ἑπομένως ὄχι μόνον ὁ θάνατος, ἀλλ’ ἀκόμη καί ἡ εἰς χεῖρας τοῦ διαβόλου πτῶσις τοῦ ἀνθρώπου εἶναι θεία τιμωρία…».

»Ὑποσ. 1. Ὁ Αὐγουστῖνος συμφωνεῖ μέ τόν Πελάγιον ὅτι τό προπατορικόν ἁμάρτημα προέρχεται ἐκ τῆς ἀνθρωπίνης βουλήσεως μόνον…».

Σελ. 18. «….Ἰσχυρίσθη ὁ Αὐγουστῖνος ὅτι ὁ σατανᾶς, ἔχων ἐκ Θεοῦ τήν δικαιοδοσία ἐπί τῶν νεκρῶν, ὑπερέβη τά ὅρια αὐτῆς καί παρεβίασε τήν τάξιν τῆς δικαιοσύνης, ὅταν ἀπεπειράθη νά συλλάβῃ τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦ».

»Ὑποσ. 2. «…Ἡ προσπάθεια τοῦ Riviere… νά ἑρμηνεύσῃ τόν Χρυσόστομον (Ἑρμ. Ρώμ. Ὁμιλ. ΙΓ΄5, Migne, PG» 60, 514) καί τόν Θεοδώρητον… ὡς παραδεχομένους τήν θεωρίαν τοῦ Αὐγουστίνου περί καταχρήσεως τῆς ἐξουσίας τοῦ σατανᾶ εἶναι ἀστήρικτος, διότι δέν ἀπαντᾶται παρ’ αὐτοῖς ἡ βασική προϋπόθεσις τῆς θεωρίας ταύτης, ἤτοι ἡ Αὐγουστίνειος διδασκα­λία περί κληρονομικῆς ἐνοχῆς καί περί ἐκ Θεοῦ τιμωρίας ὅλων τῶν ἀvθρώπων διά τῆς ἐκ γενετῆς καταδίκης αὐτῶν εἰς χεῖρας καί τήν ἐξουσίαν τοῦ διαβόλου. Ὅταν λοιπόν ὁμιλοῦν, ὁ Χρυσόστομος καί ὁ Θεοδώρητος περί ἀδίκου ἀποπείρας τοῦ σατανᾶ κατά τοῦ δικαίου Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ καί περί τιμωρίας τῆς ἀδικίας ταύτης…, περιγράφουν ἁπλῶς ἕν γεγονός, χω­ρίς ὅμως οὐσιαστικήν τινα σχέσιν πρός τήν θεωρίαν τοῦ Αὐγουστίνου».

Σελ. 19. «….Ἡ περί καταχρήσεως τῆς ἐξουσίας θεωρία ὑπεχώρησε πρό τῆς δικανικῆς περί ἱκανοποιήσεως θεωρίας τοῦ Ἀνσέλμου, ἥτις, ἀφοῦ ἐκαθάρθη ὑπό τοῦ ἁγίου Θωμᾶ (τοῦ Ἀκινάτου) (σ.σ. ψευδοαγίου τοῦ Παπισμοῦ) ἀπό τά τραχέα σημεῖα ἐγένετο πλέον ἡ κοινή διδασκαλία τῶν σχολαστικῶν…».

Σελ. 20. «…Εἶναι φανερόν ὅτι αἱ θεωρίαι τοῦ Ἀβελάρδου καί τοῦ Ἀν­σέλμου περί σωτηρίας, ἔχουσαι τάς βάσεις των ἐν τῇ Θεολογίᾳ τοῦ Αὐγουστίνου, ἤνοιξαν τάς θύρας εἰς τά νεώτερα περί Χριστοῦ καί τῶν ἁγίων Γραφῶν κριτικά προβλήματα… Ἡ Καθολική Ἐκκλησία (σ.σ. ὁ κακόδοξος καί αἱρετικός Παπισμός) θεωρεῖ τήν ἀνάστασιν ὡς ἕν ἀναφαίρετον, ἀλλ’ οὐχί ὡς οὐσιαστικόν στοιχεῖον τῆς ἀπολυτρώσεως… Ἅπαξ ἱκανοποιήθη ἡ θεία δι­καιοσύνη, ἡ ἀπολύτρωσις συνετελέσθη…».

Σελ. 21. «Ἐπίσης ἡ ἀντίληψις τοῦ Αὐγουστίνου περί θανάτου ὡς ἐκ Θεοῦ τιμωρίας ὅλων τῶν ἀνθρώπων καί περί σατανᾶ ὡς τιμωροῦ ὀργάνου Αὐτοῦ… ὠδήγησαν τελικῶς εἰς τήν σύγχρονον γνώμην τῶν φιλελευθέρων βιβλικῶν θεολόγων, ὅτι ἡ βιβλική δαιμονολογία οὐδένα ἐσωτερικόν σύνδεσμον ἔχει πρός τήν οὐσίαν τοῦ Εὐαγγελικοῦ κηρύγματος…».

Σελ. 22. «…Εἰς τήν Δύσιν διά τοῦ ἱεροῦ Αὐγουστίνου παρεισέφρυσαν σχεδόν ἀνεξελέγκτως καί ὑπερίσχυσαν ὡρισμένα ξένα πρός τόν Χριστιανισμόν φιλοσοφικά στοιχεῖα.

»Ἐπί τοῦ ὑπό ἔρευναν θέματος εἶναι ἐνδιαφέρον νά παρακολουθήσῃ τις τήν ἀφετηρίαν τῶν ἀντιθέτων πρός ἀλλήλας θεολογικῶν παρα­τάξεων, ἑκάστη τῶν ὁποίων προσπαθεῖ νά ἑρμηνεύσῃ τάς πρώτας περί πτώσεως βιβλικάς καί Πατερικάς μαρτυρίας κατ’ ἰδίαν ἀντίληψιν. Ἡ μία ἐξ αὐτῶν (σ.σ. ἡ Δυτική) προσπαθεῖ νά ἀποδείξη, ὅτι ἡ Ἀνθρωπότης πράγματι ἔπεσε καί ἐτιμωρήθη ὑπό τοῦ Θεοῦ διά τήν τοῦ ἑνός παράβασιν. Ἡ ἄλλη (σ.σ. ἡ Ὀρθόδοξος) ἰσχυρίζεται ὅτι τοιαύτη ἀντίλη­ψις εἶναι ξένη πρός τήν γνησίαν περί θρησκείας ἰουδαϊκήν καί χριστιανικήν παράδοσιν……

Σελ. 26, ὑποσ. 9. «…Γενικῶς οἱ Ἕλληνες πατέρες διδάσκουν ὅτι ὁ Θεός ἐπέτρεψε τήν διά τοῦ θανάτου καί τῆς φθορᾶς τιμωρίαν τοῦ ἀνθρώπου ἕνεκα εὐσπλαχνίας, ἵνα μή τό κακόν ἀθάνατον γένηται, ἵνα διά τῆς μελέτης τοῦ θανάτου ἐννοήσῃ ὁ ἄνθρωπος τήν ἀσθένειάν του καί τήν ἐξάρτησίν του ἀπό τόν Θεόν… καί οὕτω ταπεινωθῆ καί μετανοήση καί ἵνα διά πειρασμῶν ἀσκηθῆ καί τελειοποιηθῆ. Κατά ταῦτα ὁ Θεός δέν ἐπέβαλε τόν θάνατον, τήν φθοράν καί τάς ἀσθενείας ἕνεκα προσβολῆς τι­νος κατά τῆς θείας φύσεως, ὡς διδάσκουν οἱ Δυτικοί, ἀλλά τά ἐπέτρεψεν ἕνεκα εὐσπλαχνίας Αὐτοῦ μέ σκοπόν τήν σωτηρίαν καί τήν θέωσιν τῶν ἀνθρώπων».

Σελ. 27. «…Ἀκριβῶς τό σημεῖον τοῦτο δέν ἠδυνήθησαν οἱ ὑπό τήν ἐπίδρασιν τοῦ Αὐγουστίνου διατελοῦντες δυτικοί θεολόγοι νά συλλάβουν. Νομίζοντες οὗτοι ὅτι ἡ θεία οὐσία, ἐνέργεια καί βούλησις εἶναι ταὐτόν, δέν ἦσαν εἰς θέσιν οὔτε κἄν νά ὑποπτευθοῦν, ὅτι τά ἐκτός τοῦ Θεοῦ ἐλεύθερα ὄντα δύνανται νά ἐνεργοῦν παρά τήν θείαν θέλησιν…».

Σελ. 28. «…Εἰς τήν ἑλληνικήν Πατερικήν παράδοσιν ἐλλείπουν τά χαρακτηρίζοντα τήν Λατινικήν θεολογίαν ἔντονα δικανικά σχήματα, τά ὁδηγήσαντα τελικῶς τήν δύσιν εἰς τήν περί ἱκα­νοποιή­σεως θεωρίαν τοῦ Ἀνσέλμου. Ἐνῶ εἰς τήν Ἀνατολήν ἡ πτῶσις νοεῖται ὡς ἀποτέλεσμα τῆς ἀπομακρύνσεως τοῦ ἰδίου ἀνθρώπου ἀπό τῆς θείας ζωῆς…, αἴτιος δέ θεωρεῖται ὁ ἴδιος, ὁ εἰς συνεργασίαν μετά τοῦ διαβόλου προελθών ἄνθρωπος, εἰς τήν Δύσιν ὅλα τά ἐν τῷ κόσμῳ κακά προέρχονται ἐκ τοῦ τιμωροῦ Θείου θελήματος, αὐτός δέ οὗτος ὁ σατανᾶς θεωρεῖται ἁπλοῦν τιμωρόν ὄργανον Αὐτοῦ».

Σελ. 29. «…Ἡ Δύσις ἔχει πεπλανημένας κοσμολογικάς ἀντιλήψεις, αἵτινες ἐπιτρέπουν εἰς αὐτήν τήν ἐξέτασιν τῆς θείας οὐσίας διά τῆς ταυτίσεως αὐτῆς μετά τῆς θείας ἐνεργείας… Τά πάντα ἐν τῷ κόσμῳ εἶναι ἁπλῶς αἱ ἐν χρόνῳ εἰκόνες τῶν αἰωνίων ἐν τῇ οὐσίᾳ τοῦ Ἑνός ὑπαρχόντων ἀρχετύπων».

Σελ. 30. «…Τοιουτοτρόπως τό κατά τήν ἁγίαν Γραφήν ἔργον τοῦ σατανᾶ ἀναλαμβάνει…» κατά τήν Δυτικήν ἄποψιν, αὐτός ὁ Θεός τιμωρῶν τούς ἀνθρώπους διά τοῦ θανάτου… καί… πάσης ταλαιπωρίας».

«…Εἶναι πράγματι ὁ κόσμος, ὡς ἐδέχοντο οἱ νεοπλατωνικοί, μιά κατ’ ἀναλογίαν ἀντιγραφή τῶν αἰωνίως ἐν τῇ θείᾳ οὐσίᾳ ὑπαρχουσῶν ἰδεῶν; Ἄλλαις λέξεσι, δυνάμεθα νά παραδεχθῶμεν τήν Θεωρίαν τοῦ Αὐγουστίνου καί τῶν Σχολαστικῶν, καθ’ ἥν ὁ Θεός εἶναι κατ’ οὐσίαν δημιουργός, προνοητής καί δίκαιος… Ὅτι ἡ ἐκ τοῦ μηδενός Δημιουργία εἶναι ἁπλῶς ἐν χρόνῳ ἀπεικόνισμα τῶν ἀγεννήτων τῆς θείας οὐσίας ἀρχετύπων;… τήν σχολαστικήν ταύτισιν τῆς θείας οὐσίας καί ἐνερ­γείας, μετά δέ τοῦτο νά ἀρνηθῶμεν τόν πασιφανῆ πανθεϊσμόν μέ τό σόφισμα ὅτι ὁ Θεός ἔχει οὐχί ἄμεσον καί πραγματικήν πρός τόν κόσμον σχέσιν…, ἀλλ’ ἔμμεσον…, ὑπό τήν ἔννοιαν ὅτι ὁ Θεός ἀγαπᾶ τόν κόσμον ἐν τοῖς ἀρχετύποις αὐτοῦ;…».

Σελ. 31. «Ἡ σύγχυσις θείας οὐσίας καί ἐνεργείας δέν δύναται παρά νά ὁδηγήσῃ εἰς τήν Εἰσαγωγήν ἐντός τῆς Χριστιανικῆς Θεολογίας ἑνός εἴ­δους εἱμαρμένης, ὅπως πράγματι συνέβη μέ τόν Αὐγουστῖνον καί τήν Ἀνσέλμειον θεωρίαν περί ἀπολυτρώσεως…».

Σελ. 35. «…Ὁ κόσμος δέν εἶναι, κατά τούς φιλοσόφους, ἀποτέλεσμα τῆς ἐκ τοῦ μηδενός κατά βούλησιν δημιουργικῆς ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ… Κατ’ αὐτούς ἡ δημιουργία εἶναι ἡ μία φυσική ἀπόρροια τῆς οὐσίας τοῦ ἑνός (Πανθεϊσμός), ἤ μιά φαινομενική ἤ καί πεπτωκυΐα ἀντανάκλασις ἑνός ἀγεννήτου πραγματικοῦ κόσμου ὑποστατικῶν ἰδεῶν (ἰδεαλισμός) ἤ μία ἀδιάσπαστος ἕνωσις μορφῆς καί ὕλης, κατά τήν ὁποίαν ἡ ὕλη εἶναι…. καί χωρίς ἀπαρχήν (Ἀριστοτέλης)…

Σελ. 36. «…Ἡ ἀθανασία (σ.σ. κατά τήν φιλοσοφίαν) δέν ὀφείλεται εἰς τήν ἐνέργειαν τοῦ Θεοῦ, ἀλλ’ εἰς τήν ἰδίαν φύσιν τῶν ἀγεννήτων καί ἀθανάτων πραγμάτων».

«Ὑποσ. 2. Οὕτως ὁ Θωμᾶς Ἀκινᾶτος, ἔχων παρομοίας φιλοσοφικάς προϋποθέσεις…, προτείνει ὡς λύσιν τήν γνώμην ὅτι ὁ Θεός ἀγαπᾶ τά ἐν Ἑαυτῷ ἀρχέτυπα…».

Σελ. 37. «…Ἡ περί ἀθανασίας τῆς ψυχῆς διδασκαλία τῆς ἑλληνικῆς φιλοσοφίας βασίζεται εἰς τήν ἰδέαν ὅτι ὁ πραγματικός ἄνθρωπος, δηλαδή ἡ ἰδέα αὐτοῦ εἶναι τῆς ἀμεταβλήτου καί ἀνάρχου πραγματικότητος..».

Σελ. 40. «…Διά τούς Ἕλληνας Πατέρας ὁ Θεός… δέν ἔχει κατ’ οὐσίαν σχέσεις μέ τόν κόσμον, ἀλλά μόνον κατ’ ἐνέργειαν καί βούλησιν χωρίς καμμίαν ἀλλοίωσιν τῆς οὐσίας του».

Σελ. 43. «…Τό θεμέλιον τῆς βιβλικῆς καί Πατερικῆς πίστεως, ζωῆς καί θεολογίας εἶναι, ὅτι ὁ Θεός διά τῆς ἀκτίστου Αὐτοῦ ἐνεργείας ἐποίησε τόν κόσμον… καί ἄνευ διαμέσου τινός…».

Σελ. 45. «…Διά τούς Ἕλληνας Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας… ἡ δημιουρ­γική ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ δέν εἶναι αὐτή αὕτη ἡ οὐσία αὐτοῦ…».

Σελ. 46. «…Οὕτως ὁ κόσμος δέν ἀπορρέει κατά φυσικόν τρόπον ἐκ τῆς οὐσίας τοῦ Θεοῦ, οὔτε εἶναι κτιστή ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, ἀλλά τοὐναντίον εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς ἀκτίστου Αὐτοῦ ἐνεργείας».

»Ὑποσ. 1. Ὁ Θωμᾶς Ἀκινᾶτος καί οἱ ἀκολουθοῦντες αὐτόν καί τόν Αὐγουστῖνον θεολόγοι… συγχέοντες καί ταυτίζοντες τάς ἐνεργείας καί τάς ἰδιότητας τοῦ Θεοῦ μετά τῆς οὐσίας Αὐτοῦ… ἰσχυρίζον­ται ὅτι ὁ Θεός… δημιουργεῖ ἐκ τοῦ μηδενός ἐν χρόνῳ μόνον, συλλαμβά­νει δέ τήν ἰδέαν περί τοῦ κόσμου κατ’ ἀνάγκην καί κατ’ οὐσίαν. Οὕτω δέν ὑπάρχει διάκρισις μεταξύ τῆς προγνωστικῆς καί δημιουργικῆς ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ… Ἐν προκειμένῳ ὁ ἁγ. Γρηγόριος Παλαμᾶς γρά­φει: «Εἰ μηδέν διαφέρει τῆς θείας προγνώσεως ἡ τοῦ Θεοῦ δημιουργική ἐνέργεια, τῇ προγνώσει τοῦ Θεοῦ σύνδρομα ἔσται τά δημιουργήματα, δημιουργούμενα ἀνάρχως, ὡς ἀνάρχως αὐτοῦ δημιουργοῦντος, ἐπεί καί ἀνάρχως αὐτός τε προγινώσκει…».

» Ὑποσ. 2. «Ἐπειδή εἰς τό σύστημα τοῦ Ἀκινάτου ἡ θεία ἐνέργεια, βούλησις, ὕπαρξις κλπ. ταὐτίζονται μετά τῆς θείας φύσεως, εἶναι ἑπόμενον νά ταὐτίζωνται καί μετά τῆς θείας οὐσίας τά ἀρχέτυπα τῶν κτισμάτων… Οὕτως ἡ δημιουργία εἶναι ἀντιγραφή τῆς θείας Οὐσίας διά τῆς ἐνυποστατοποιήσεως τῶν ἀρχετύπων…».

Σελ. 46. Ὑποσ. 3. «Ταυτίζοντες οἱ Σχολαστικοί καί γενικῶς οἱ Δυτι­κοί τήν θείαν οὐσίαν καί ἄκτιστον ἐνέργειαν ἀποφεύγουν τόν πανθεϊσμόν διά τῆς ἐκδοχῆς τῆς ἐν τῷ κόσμῳ ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ ὡς κτιστῆς…».

Σελ. 47. «…Αἱ ἐν τῷ κόσμῳ ἐνέργειαι καί δυνάμεις τοῦ Θεοῦ δέν εἶναι ἐνυπόστατοι οὐσίαι, ὅπως ἐνόμιζον οἱ Ἕλληνες φιλόσοφοι καί Γνωστικοί… Ἡ σύγχυσις ἐνεργείας καί οὐσίας τοῦ Θεοῦ σημαίνει οὐσιαστικήν σχέσιν μεταξύ δημιουργοῦ καί δημιουργημάτων. Οὕτως ὁ κόσμος εἴτε ἐν τῇ μορφῇ τῶν ἀρχετύπων ὑπάρχων ἐν τῇ οὐσίᾳ τοῦ Θεοῦ, εἴτε ἐν ὑλικῇ μορφῇ, κατ’ οὐσίαν εἶναι συνάναρχος καί συναΐδιος τῷ Θεῷ».

Σελ. 48. «…Ἄλλο, λοιπόν, εἶναι ἡ προνοητική, δημιουργική, ἀποκαλυπτική καί σωστική ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ καί ἄλλο ἡ οὐσία Αὐτοῦ».

Σελ. 50…Ὑποσ. 5. «Ὁ Ἰωσήφ Βρυέννιος (σ.σ. ὁ μακάριος καί θεοειδής) καταδικάζει ὡς βλάσφημον τόν Ἀκινᾶτον, διότι τάς Πλατωνικάς ἰδέας τῇ θείᾳ φύσει προσάπτει…».

Σελ. 57. Ὑποσ. 1. «Ὁ Θεός θέλει τήν σωτηρίαν ὅλων, ἀλλ’ ἡ θεία αὕτη θέλησις δέν εἶναι ἀναγκαστική ἐνέργεια, διότι ὁ Θεός θέλει ὑπεράνω ὅλων τόν ἄνθρωπον ἐλεύθερον. Ἡ θεία χάρις ἡ σωστική ἐνέργεια λοιπόν δέν εἶναι ὅπως ἐφαντάζετο ὁ Αὐγουστῖνος… ἀκαταγώνιστος… Ἡ σύγχυσις θείας θελήσεως καί σωστικῆς θείας ἐνεργείας ὁδηγεῖ λογικῶς εἰς τόν ἀπόλυτον προορισμόν Αὐγουστινείου ἤ Ὠριγενείου τύπου».

Σελ. 61. «… Ἀφοῦ… μετά τόν Αὐγουστῖνον ἴσχυσε πλέον εἰς τήν Δύσιν ἡ ἀντίληψις ὅτι ὁ σατανᾶς καί ὁ θάνατος… εἶναι ὄργανα τῆς θείας ὀργῆς, τό δόγμα περί ἀπολυτρώσεως ἔλαβεν… ἄλλην ὄψιν καί τελικῶς ἐξειλίχθη εἰς τάς γνωστάς μορφάς τῆς Δυτ. Θεολογίας…».

Σελ. 62. «…Ἐνταῦθα διακρίνει τις σαφῶς διατί ὁ Αὐγουστῖνος εἶναι πατήρ τῶν βιβλιστῶν. Ἀφοῦ ὁ διάβολος καί ὁ θάνατος θεωροῦνται ὡς ὄρ­γανα τῆς θείας δικαιοσύνης, ἡ κατάργησίς των δέν δύναται νά ἀποτελῇ τόν σκοπόν τῆς θείας ἐπιφανείας, ἀλλά μόνον τό ἀποτέλεσμα αὐτῆς».

Σελ. 66. «…Ὁ Αὐγουστῖνος ἀνησυχῶν διά τήν τυχόν ἀμφισβήτησιν τῆς παντοδυναμίας τοῦ Θεοῦ καί μή ἔχων ὑπομονήν νά ἀναμένῃ τήν ἀποκάλυψιν αὐτῆς ἐν τῇ Δευτέρᾳ Παρουσία, ἔσπευσε νά τήν κατοχυρώσῃ φιλοσοφικῶς διά τῆς ἀναγωγῆς αὐτῆς εἰς τήν θείαν οὐσίαν. Ἀλλ’ ἐν τῇ σπουδῇ του νά ὑπεραμυνθῇ τῆς δυνάμεως τοῦ Θεοῦ, ἀφήρεσε τήν ἐλευθερίαν ἀπό τόν σατανᾶν καί ἀπό τόν ἄνθρωπον, κατέληξεν εἰς τήν ἀπόδοσιν τοῦ κακοῦ εἰς τόν Θεόν μέ τήν δικαιολογίαν τῆς ἐνώπιον αὐτοῦ ἐνοχῆς τῶν ἀνθρώπων πρίν ἀκόμη οὗτοι ἰδοῦν τό φῶς τῆς ἡμέρας».

Σελ. 75. «…Ὅλως ἀβάσιμος εἶναι ἡ γνώμη τῶν Δυτικῶν ὅτι ὁ σατα­νᾶς εἶναι ὄργανον τῆς θείας ὀργῆς. «Τίς γάρ μετοχή δικαιοσύνη καί ἀνομία; Τίς δέ κοινωνία φωτί πρός σκότος; Τίς δέ συμφώνησις Χριστῷ πρός Βελιάλ;» (Β΄ Κορ. ΣΤ΄14-15)… Ὁ Θεός ἐφανερώθη ἐν σαρκί, «ἵνα διά τοῦ θανάτου καταργήση τόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου, τοὐτέστι, τόν διάβολον» (Ἑβρ. Β΄14). Μεταξύ Θεοῦ καί σατανᾶ συμβιβασμός δέν ὑπάρχει· τοὐναντίον διεξάγεται πόλεμος μέγας».

Σελ. 112. «Ἡ καθαρῶς δικανική περί πτώσεως ἀντίληψις, ὑπό φιλοσοφικήν μορφήν, εἰσήχθη ὁριστικῶς εἰς τήν δυτικήν θεολογίαν ὑπό τοῦ ἱεροῦ Αὐγουστίνου. Ἕνεκα τῶν ἐσφαλμένων αὐτοῦ περί Θεοῦ ἀντιλήψεων καί τῶν εὐδαιμονιστικῶν αὐτοῦ προϋποθέσεων, ἦτο ἀδύνατον εἰς αὐτόν νά ἐναρμονίσῃ καταλλήλως τήν περί ἠθικῆς τελειώσεως διδασκαλίαν τῆς Κ.Δ. μετά τοῦ περί πτώσεως δόγματος…».

»Ὑποσ. 1. «Ἕνεκα τῆς ἀντιλήψεώς του περί προορισμοῦ καί ἀρχεγόνου δικαιοσύνης ὁ Αὐγουστῖνος φρονεῖ, ὅτι ἦτο εὔκολος ἡ ὑπό τῶν πρωτο­πλάστων τήρησις τῆς ἐντολῆς, διά τοῦτο δέ καί ἡ τιμωρία ὑπῆρξε τόσον μεγάλη. Κατ’ αὐτόν ἡ πτῶσις τοῦ Ἀδάμ δέν ἔγινε κατ’ ἀρχήν διά τῆς ἀπάτης τοῦ ὄφεως, ἀλλά κρυφίως ἐν τῇ βουλήσει τοῦ Ἀδάμ διά τῆς στρο­φῆς αὐτῆς ὑπό τοῦ ὑψίστου ἀγαθοῦ. Αἰτία τῆς ἀποστροφῆς ἦτο ἡ ὑπερηφάνεια…».

Σελ. 141-142. «…Ὁ ἄνθρωπος δέν ἐπλάσθη τέλειος κατά τό πρότυπον τοῦ φύσει ἀγαπῶντος εὐδαίμονος Θεοῦ τῆς Δύσεως, ἀλλά τοὐναντίον ἐκτίσθη σχετικῶς τέλειος, ἵνα καταστῆ τέλειος…».

»Ὡς ἐκ τούτου δέν παρουσιάζεται εἰς τούς ὑπό ἐξέτασιν συγγραφεῖς καί εἰς τήν Ἑλληνικήν Πατερικήν παράδοσιν τό ὑπό τοῦ Αὐγουστίνου δημιουργηθέν ἀδιέξοδον περί τῆς δυνατότητος τῆς πτώσεως τῶν πρωτοπλά­στων, οἵτινες ὡς θεαταί τῆς θείας οὐσίας θά ἔδει νά ἦσαν κατά πάντα τέ­λειοι. Ἐνῶ διά τόν Αὐγουστῖνον καί τούς Δυτικούς ἐν γένει τό προπατορικόν ἁμάρτημα θεωρεῖται μόνον ὡς μία πτῶσις, δηλαδή ὡς πτῶσις πρός τά κάτω ἐξ αὐτῆς ταύτης τῆς τελειώσεως, διά τούς πρώτους καί με­τέπειτα Θεολόγους τῆς Ὀρθοδοξίας τό προπατορικόν ἁμάρτημα δέν εἶναι μόνον μία πτῶσις τῆς ἀρχεγόνου καταστάσεως σχετικῆς τελειότητος, ἀλλ’ ἐπί πλέον καί ἐκ τῆς ὁδοῦ πρός τήν κατά Θεόν τελείωσιν καί θέωσιν».

»Ἐπίσης εἰς τά συγγράμματα τῶν πρώτων χριστιανῶν ἐλλείπει ἡ κοσμολογία τοῦ Αὐγουστίνου καί τῶν Δυτικῶν ἐν γένει, καθ’ ἥν ἡ δικαιοσύ­νη τοῦ Θεοῦ εἶναι μία γενικῶς ἐπικρατοῦσα παροῦσα πραγματικότης. Ἐνῶ δέ διά τόν Αὐγουστῖνον ἡ εἰς χεῖρας τοῦ διαβόλου καί εἰς θάνατον κατα­δίκη τοῦ ἀνθρώπου εἶναι, ἕνεκα τῆς ἐν τῷ Ἀδάμ συνενοχῆς ὅλων τῶν ἀνθρώπων, θέλημα Θεοῦ, παρά τοῖς συγγραφεῦσι τῶν δύο πρώτων αἰώνων ἐπικρατεῖ ἡ ἐσχατολογική ἀντίληψις περί δικαιοσύνης, καθ’ ἥν ὁ Θεός δέν θέλει, ἀλλ’ ἀνέχεται τήν παροῦσαν ἄδικον ἐνέργειαν τοῦ σατανᾶ καί τοῦ ἀνθρώπου, ἵνα δοκιμασθοῦν καί διά πειρασμῶν τελειοποιηθοῦν οἱ μέλλοντες σωθῆναι…».

Σελ. 156-157. «…Ἡ ριζική διαφορά μεταξύ Δυτικῆς καί Ἀνατολικῆς παραδόσεως συνίσταται εἰς τό ὅτι ἡ Δύσις θεωρεῖ τόν θάνατον ὡς φαινόμενον ἐκ Θεοῦ, ἐνῶ οἱ συγγραφεῖς τῆς ὑπό ἐξέτασιν περιόδου καί οἱ Ἕλλη­νες πατέρες ἐν γένει τονίζουν ὅτι ὁ Θεός δέν ἔκτισε τόν θάνατον…».

»…Ὁ μυστικισμός τῆς Δύσεως δέν εἶναι ἀληθῶς Χριστοκεντρικός……

Σελ. 159. «…Ὅταν ἐπεκράτησεν ἡ Ἀνσέλμειος θεωρία, καθ’ ἥν μόνον ἡ σταυρική θυσία ἐξηυμένισεν ἐφ’ ἅπαξ τόν Θεόν, ἦτο φυσικόν νά κατα­λήξουν οἱ Προτεστάνται εἰς τό συμπέρασμα ὅτι τά μυστήρια, τά καλά ἔργα κλπ. δέν ἐξευμενίζουν, καί ὅτι μόνον ἡ πίστις εἰς τόν ἐσταυρωμένον Χρι­στον δύναται νά σώση…».

Ὁ αὐτός ἀοίδιμος καί ἐν  ἁγίοις αὐλιζόμενος Θεολόγος τῶν ἐσχάτων χρόνων Πρωτοπρ. Ἰωάννης Ρωμανίδης, ἐν ἀνεκδότῳ  πραγματείᾳ (Ὁμιλίᾳ) του, ὑπό τόν τίτλον «Ἡ Θεολογία τῶν τριῶν Ἰε­ραρχῶν… ἐν τῇ Λατινικῇ καί Φραγκικῇ Παραδόσει», προσέθεσε, σχετικῶς, σύν ἄλλοις καί τά ἑξῆς:

«…Ἀγνοῶν τήν ἑλληνικήν γλώσσαν ὁ Αὐγουστῖνος δέν ἠδύνατο νά μελετήσῃ οὔτε τήν Καινήν Διαθήκην εἰς τό πρωτότυπον, οὔτε τά συγγράμ­ματα τῶν Ἑλλήνων πατέρων Ἀνατολῆς τε καί Δύσεως. Καί ὄχι μόνον αὐτό. Ἀλλ’ ἐξ αἰτίας τῶν φιλοσοφικῶν καί θεολογικῶν του προϋποθέ­σεων δέν ἠδυνήθη νά κατανοήση ὀρθῶς οὔτε τά συγγράμματα τῶν Λατί­νων τά γραφέντα ἐντός τῶν πλαισίων τῆς Ἑλληνικῆς Πατερικῆς Παραδόσεως».

»…Ἐπίσης ὁ Ἱ. Αὐγουστῖνος ὀλίγην εἶχε γνῶσιν τῆς ἑλληνικῆς φιλοσο­φίας, τήν ὁποίαν ἐγνώριζε μόνον ἀπό Λατινικάς περιγραφάς καί μετα­φράσεις….

»Ὁ Αὐγουστῖνος ἦλθεν εἰς ὀξείαν θεολογικήν ἀντίθεσιν μέ τόν μαθητήν τοῦ Χρυσοστόμου ἁγ. Ἰωάννην τόν Κασσιανόν εἰς τά θέματα περί Χάριτος, ἁμαρτίας, προορισμοῦ καί ἐλευθερίας…

»….Κατά τόν Ζ΄ αἰῶνα ἐγένετο γνωστόν εἰς τήν Ἀνατολήν ὅτι οἱ Λα­τῖνοι ὡμίλουν περί ἐκπορεύσεως τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐκ τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ. Ὡς ἔκφρασις ὑπάρχει εἰς τόν Ἀμβρόσιον καί ὡς διδασκα­λία εἰς τόν Αὐγουστῖνον….^[1]».

Ὁ Αὐγουστῖνος, ἐν ἀντιθέσει πάλιν πρός τούς Ἕλληνας καί Λατί­νους Πατέρας, νομίζει ὅτι εἷς τῶν σκοπῶν τῆς Θεολογίας εἶναι ἡ διερεύνησις τῆς οὐσίας τοῦ Θεοῦ…

»Ὁ Αὐγουστῖνος… συγχέει τάς προαιώνιους ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ μέ τήν γέννησιν καί ἐκπόρευσιν. Διά τοῦτο δέν γνωρίζει διατί τό Ἅγιον Πνεῦ­μα δέν εἶναι Υἱός. Διά τόν ἴδιον λόγον ὅμως τό Filioque εἶναι ἀπαραίτητον διά τόν Αὐγουστῖνον, ἵνα μή συγχέωνται τά πρόσωπα τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

»…Ἰσχυρίζονται οἱ ἀκολουθοῦντες κατά γράμμα τόν Αὐγουστῖνον… ὅτι… τήν ἐνοχήν τοῦ Ἀδάμ ἐκληρονόμησαν ὅλοι οἱ ἀπόγονοι αὐτοῦ καί οὕτως ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ κατεδίκασεν εἰς τήν κόλασιν ὅλην τήν ἀνθρωπότητα καί ἐπέβαλεν εἰς αὐτήν τήν ποινήν τοῦ θανάτου.. Ὁ Θεός ὅμως, ἐπειδή ἤθελεν, ἐξέλεξεν ἐκ τῶν ἀνθρώπων μίαν ὁμάδα καί προώρισεν αὐτήν διά τήν σωτηρίαν. Οἱ μή ἐκλεγέντες δέν πρέπει νά παραπονοῦν­ται (!), ἀφοῦ ὡς συνένοχοι διά τήν ἁμαρτίαν τοῦ Ἀδάμ τιμωροῦνται δικαίως….

»…Ἑπομένως ἡ σωτηρία δέν εἶναι συνεργασία μεταξύ Θεοῦ καί ἀvθρώπου, ἀλλ’ ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ ἐπί τοῦ ἀνθρώπου…

»..Ὁ Αὐγουστῖνος γράφει εἰς τό Contra Academicos, ὅτι δέν ὑπάρχει διαφορά μεταξύ Πλατωνικῶν καί Ἁγίας Γραφῆς.

»…Τό παράδοξον εἶναι, ὅτι ἐνῶ ὁ ἁγ. Ἀμβρόσιος…, μετά τῶν Ἑλλήνων Πατέρων ἀπορρίπτει ρητῶς τό ἐπί ὑπερβατικῶν ἀμεταβλήτων ἰδεῶν βασιζόμενον νεοπλατωνικόν σύστημα (τό ὁποῖον ὁ Αὐγουστῖνος οὐδέποτε ἠμφεσβήτησε) καί ἀκολουθεῖ τήν ὀρθόδοξον διδασκαλίαν περί ἀποκαλύψεως τοῦ Θεοῦ εἰς τούς προφήτας…, ὁ Αὐγουστῖνος δημιουργεῖ μίαν πρωτότυπον σύνθεσιν, ἡ ὁποῖα ἐπεκράτησεν εἰς τήν Φραγκολατινικήν Παράδοσιν.

»…Ἐν ἀντιθέσει πρός τήν Θεολογία τῶν τριῶν Ἱεραρχῶν ὁ Αὐγουστῖνος διδάσκει, ὅτι μόνον οἱ σεσωσμένοι θά ἰδοῦν διά τῆς χάριτος καί διά τῆς λογικῆς των τόν Θεόν καί τά ἐν αὐτῷ ἀρχέτυπα τῶν ὄντων…. Ἐπεκτεινόμενος ἐπί τῶν νεοπλατωνικῶν τούτων προϋποθέσεων παραδέχε­ται, ὅτι δύναται τις ἐν τῇ ζωῇ ταύτῃ νά φθάσῃ εἰς ἐνόρασιν τῶν ἐν τῇ θείᾳ οὐσίᾳ ἀρχετύπων διά τῆς ἐκστάσεως ἤ ὀφείλει νά γνωρίζη αὐτά διά τοῦ φωτισμοῦ.

»…Ὁ Ἱ. Αὐγουστῖνος… κατ’ οὐσίαν συμφωνεῖ μέ τάς γνωσιολογικάς προϋποθέσεις τῶν Ἀρειανῶν καί Εὐνομιανῶν.

»…Οἱ τρεῖς Ἱεράρχαι ὀρθῶς τονίζουν, ὅτι ὁ Θεός παραμένει πάντοτε φίλος τῶν ἀνθρώπων… καί, ἐν Χριστῷ, καταλλάσσει τόν κόσμον πρός τόν Ἑαυτόν Του… Αἱ  προϋποθέσεις τῆς Ἀνσελμείου διδασκαλίας περί ἀνάγκης ἱκανοποιήσεως τῆς δῆθεν προσβληθείσης θείας δικαιοσύνης διά τῆς Σταυρικῆς θυσίας τοῦ Κυρίου δέν εἶναι Ὀρθόδοξοι. Οἱ Ἕλληνες πατέρες σαφῶς ἀπορρίπτουν τήν Αὐγουστίνειον βάσιν τῆς δι­δασκαλίας ταύτης, δηλαδή τήν κληρονομικήν μετάδοσιν τῆς ἐνοχῆς τοῦ Ἀδάμ.

»…Οὐδέποτε ἐδέχθησαν οἱ Ἕλληνες Πατέρες ἠθικόν, φιλοσοφικόν ἤ κοινωνικόν σύστημα βασιζόμενον ἐπί μιᾶς δῆθεν ἀμεταβλήτου Μεταφυσι­κῆς…»

Ὑποδεικνύει οὕτω καί καθορίζει σαφῶς ὁ μακαριστός αὐτός  ὑποφήτης τῆς ὄντος Θεολογίας τά πνευματικά αἴτια, ἐκ τῆς ἐπιδράσεως τῶν ὁποίων ὁ Ἄνσελμος Καντερβουρίας (1033-1109) κατέληξεν εἰς τήν διατύπωσιν τῆς φερούσης τό ὄνομά του θεωρίας, τῆς «ἱκανοποιήσεως» δηλαδή (ὡς τιμωροῦ…) τῆς θείας δι­καιοσύνης διά τῆς Σταυρικῆς θυσίας τοῦ Κυρίου, ὡς καί τάς πνευματικάς συνεπείας, αἵτινες ἐπηκολούθησαν ἐκ τῆς ἐπικρατήσεως τῆς θεωρίας ταύ­της ἰδίᾳ ἐν τῇ Δύσει. Ἀρκούντως δέ, φρονοῦμεν, συνάγεται ἐκ τούτων ὅτι, ὅπως καί οὗτος τονίζει, οἱ γενεσιουργοί λόγοι τῆς τελικῆς διαμορφώσεως τῆς θεωρίας ταύτης, τῆς βλασφήμου καί αἱρετικῆς, ὀφείλονται εἰς τάς περί Θεοῦ καί δημιουρ­γίας, ἐν γένει, πεπλανημένας, ἀλλά καί αἱρετικάς ἐπίσης, κατ’ οὐσίαν, δοξασίας τοῦ Ἱεροῦ Αὐγουστίνου, ὅστις θεω­ρεῖται ὡς θεολογικός πυλώνας  τοῦ Δυτικοῦ κόσμου καί ὅστις τιμᾶται δικαίως ὡς Ἅγιος τῆς Ἐκκλησίας διά τόν ἔνθεον βίον αὐτοῦ καί τήν ἡρωικήν μετάνοιά του· παρέλκει νά ἐπισημειωθῇ ὅτι αἱ προμνησθεῖσαι θεωρίαι του εἶναι κακόδοξοι καί αἱρετικαί, ὁ ἴδιος ὅμως δέν χαρακτηρίζεται ὡς αἱρετικός διότι δέν ὑπεδείχθησαν αὐτῷ καί ἐνέμεινεν αὐταῖς.

Καί εἶναι τόσον πρόδηλοι οἱ λόγοι οἱ προκαλέσαντες τάς περί Θεοῦ καί ἀνθρώπου, ἀλλά καί τῆς ὅλης δημιουργίας πεπλανημένας καί αἱρετικάς δοξασίας τοῦ Ἱ. Αὐγουστίνου. Θαυμαστής οὗτος τῆς νεοπλατωνικῆς ἰδίᾳ φιλοσοφίας καί παρασυρθείς, ἐκ τῆς ἐπιδράσεως αὐτῆς, εἰς τόν «ὀρθολογισμόν» καί τόν «Μανιχαϊσμόν» (ἐκ τοῦ ὁποίου ἀργότερον ἀπεμακρύνθη διά τῆς διδασκαλίας τοῦ Ἁγ. Ἀμβροσίου), δέν ἠδυνήθη νά ἀπαλλαγῇ τελείως τῆς ἐπιδράσεως ταύτης καί δέν ἠδυνήθη κυρίως, καί κατ’ ἀρχήν, νά διακρίνῃ – ὡς ἔπραξαν πάντες οἱ ἁγ. Πατέρες καί ἀπολογηταί τῆς Ἐκκλησίας – ὅτι πᾶσαι αἱ περί τοῦ «μή ὄντος» ἰδέαι τοῦ Θεοῦ (τά «ἀρχέτυπα» πάντων τῶν κτισμάτων), τάς ὁποίας ἔχων Οὗτος ἐν τῷ ἀπείρῳ νοΐ Αὐτοῦ (Ρωμ. ΙΑ΄34) πρό καταβολῆς κόσμου ὀντοποιεῖ ἑκάστοτε τῇ βουλήσει Αὐτοῦ ὅλως ἐλευθέρως, εἶ­ναι ἰδέαι «ψιλαί» καί οὐχί ἐνυπόστατοι, ἄρα δέ καί ἐνσυνείδητοι ἤ, ἄλ­λως, ὀντοτικαί, ὡς ἐπίστευον οἱ Νεοπλατωνικοί, ἀλλά καί ὁ Πλά­των, ὅπως καί ἄλλοι ἀρχαῖοι Ἕλληνες φιλόσοφοι, θεωροῦντες, γενικῶς, ὡς αὐθύπαρκτον καί τήν ὕλην καί συνάναρχον μέ τόν Θεόν, εἰς Ὅν ἀπέδιδον μόνον τήν εἰς «κόσμους» διάταξίν της, ἀποκαλοῦντες Αὐτόν ἁπλῶς «μορφοποιόν αὐτῆς». Ἐπίσης, ὅτι αἱ «ψιλαί» αὗται περί τοῦ «μή ὄντος» ἰδέαι τοῦ Θεοῦ, γεννηθεῖσαι ἤ συλληφθεῖσαι ὑπ’ Αὐτοῦ, πρό καταβολῆς κόσμου, οὐδόλως προῆλθον ἐκ τῆς οὐσίας τοῦ Θεοῦ ὡς ἀπόρροια ταύτης, οὐδέ μετέσχον ὡσαύτως αὐτῆς μετά τήν γέννησιν ἤ σύλληψιν δι’ οἱασδήποτε μετουσιώσεως πρός αὐτήν. Παρέμειναν ἐν τῷ Θεῷ «ψιλαί» μέχρι τῆς ἐξ οὐκ ὄντων ὀντοποιήσεώς των, ὅπως παραμένουσιν ἐν Αὐτῷ τοιαῦται, καί αἱ μέχρι σήμε­ρον μή ὀντοποιηθεῖσαι, αἵτινες θά ὀντοποιηθῶσιν ἐν τοῖς «καιροῖς» αὐτῶν (Ματθ. ΚΑ΄41 κ.ἄ.) πρός ὁλοκλήρωσιν τοῦ ὅλου «ἔργου- μυστηρίου» τοῦ Θεοῦ (Πράξ. ΙΓ΄41, Ἰωάν. Ε΄20 κ.ἄ.). Παρέμειναν δηλ. «μή ὄν»^[2].

Δέν ἠδυνήθη πρός τούτοις νά διακρίνῃ ὅτι πᾶσαι αἱ ἰδιότητες τοῦ Θεοῦ (ἁγιότης, ἀγάπη, δικαιοσύνη…) οὐδόλως ἐπίσης ταυτίζονται μετά τῆς θείας Οὐσίας, ὅπως καί ἡ δημιουργική ἐνέργεια Αὐτοῦ, ἥτις, προσέτι, κατά τήν θαυμασίαν ἐπεξήγησιν τοῦ οἰκουμενικοῦ πατρός ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, Ἀρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης διαφέρει ἀπολύτως τῆς προγνωστι­κῆς τοιαύτης.

Πιστεύσας δέ, κατόπιν τούτων, εἰς τήν ταυτότητα τῆς θείας Οὐσίας καί τῆς θείας «προγνώσεως, ἐνεργείας καί βουλήσεως», ὅπως καί ὅτι αἱ περί τοῦ «μή ὄντος» ψιλαί ἰδέαι τοῦ Θεοῦ, τά «ἀρχέτυπα» τῶν κτισμάτων, ἤ ἀπορρέουσιν ἐκ τῆς θείας Οὐσίας ἤ ὀντοποιοῦνται καί μετουσιοῦνται, οὕτως εἰπεῖν, εἰς θείαν οὐσίαν ἅμα τῇ ὑπό τοῦ Θεοῦ συλλήψει ἤ γεννήσει αὐτῶν, μοιραίως παρεσύρθη εἰς εἶδος τί «πανθεϊσμοῦ» ἤ «πανενθεϊσμοῦ»^[3] καί ἀπολύτου προορισμοῦ, διά τῆς δοξασίας ὅτι καί πρό τῆς δημιουργίας αὐτῶν πάντα τά κτίσματα ὑπῆρξαν ἐν τῷ Θεῷ, ὡς «ἰδέαι» ἤ «ἀρχέτυπα», ἐνυπόστατα^[4].

Ἐθεώρησεν ὅθεν ὁ Ἱ. Αὐγουστῖνος, ὅπως ἐν συνέχειᾳ καί οἱ Σχολαστι­κοί ἀλλά καί πάντες οἱ Δυτικοί, ὅτι ὄχι μόνον ἐπλάσθησαν τέλειοι οἱ πρωτοπλάστοι καί ἠμάρτησαν ὡς τοιοῦτοι, ἐφόσον αἱ περί αὐτῶν «ψιλαί ἰδέαι» – τά «ἀρχέτυπα» – μετέσχον τῆς θείας οὐσίας πρό τῆς ἐξ οὐκ ὄντων ὀντοποιήσεως αὐτῶν, ἀλλ’ ὅτι προσέτι καί ὅτι ἅπαν τό ἀνθρώπιον γένος ἡμάρτησεν ὁμοίως. Οὐχί μόνον διότι ἐπρόκειτο νά ἐπιβαρυνθῇ διά τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος, περιλαμβανόμενον δυνάμει ἐν τῷ σπέρματι τοῦ Ἀδάμ, ἀλλά καί διότι καί αἱ περί πάντων τῶν ἀνθρώπων «ψιλαί ἰδέαι» τοῦ Θεοῦ ὑπῆρξαν ἐπίσης ὡς «ἀρχέτυπα» ἐνυπόστατοι πρό καταβολῆς κόσμου ἐν Αὐτῷ καί ἔσχεν Οὗτος οὕτω τήν τελείαν περί αὐτῶν πρόγνωσιν πρό τῆς ὀντοποιήσεως αὐτῶν. Ὅτι μετά τήν τοιαύτην πτῶσιν καί ἁμαρτίαν τῶν οὕτω πως ὡς τελείων θεωρηθέντων ἀνθρώπων, προσεβλήθη αὐτή αὕτη ἡ οὐσία τοῦ Θεοῦ (τῆς ὁποίας,  ὅπως δήποτε μετέσχον οὗτοι κοινωνήσαντες μετ’ αὐτῆς «ὡς ἀρχέτυπα» πρό τῆς ἐξ «οὐκ ὄντων» ὀντοποιήσεως των), οὕτω δέ προσεβλήθη τόσον ἡ θεία ἀγάπη ὅσον καί ἡ θεία δικαιοσύνη, αἱ μετά τῆς θείας οὐσίας, κατ’ αὐτούς καί πάλιν, ταυτιζόμεναι. Ὅτι ἐξ αἰτίας τούτων – καί λόγω τῆς ἀπείρου θείας προγνώσεως – ἐξεδηλώθη ἐναντίον πάντων τῶν ἀνθρώπων ἡ θεία ὀργή καί πρό τῆς δη­μιουργίας των ἔτι, προγνωστικῶς δ’ ἐπίσης ὅτι ἐτάχθησαν καί προωρίσθησαν ὑπό τοῦ Θεοῦ καί αἱ διάφοροι τιμωρίαι, ὡς καί ὁ θάνατος ἐναντίον, τῶν κατά πρόγνωσιν ἁμαρτωλῶν! Τέλος, ὅτι ἐξελέγη, ὑπό τοῦ Θεοῦ καί πάλιν, ὡς ἐκτελεστικόν ὄργανον τῆς θείας ὀργῆς καί τῶν τιμωριῶν ἤ ποι­νῶν τῶν ὑπό τοῦ Θεοῦ ἐπιβληθεισῶν ὁ σατανᾶς, προηγηθείς εἰς τήν ἁμαρτίαν καί τήν πτῶσιν. Οὕτω δέ διεμορφώθη ἕν παράλογον καί αἱρετικόν, σύστημα νομικῶν σχέσεων μεταξύ τῶν ἀνθρώπων, καί τῶν πνευματικῶν, ἐν γένει, κτισμάτων, καί τοῦ Θεοῦ, διότι δέν κατενοήθη ἐπαρκῶς ἡ ἔννοια τῆς ὑπό τοῦ Θεοῦ δωρηθείσης, εἰς τά πνευματικά κτίσματα, ἐνσυνειδήτου ἐλευθερίας καί ἐθεωρήθη ἀδύνατος ἡ ὕπαρξις ἐλευθέρων βουλήσεων οὐχί μόνον ἀντικειμένων εἰς τό θέλημα τοῦ Θεοῦ ἀλλά καί ἀντενεργουσῶν εἰς τό ἔργον Αὐτοῦ.

Συναμιχθεισῶν οὕτω τῶν περί Θεοῦ καί δημιουργίας, ἐν γένει, πεπλανημένων δοξασιῶν τῆς ἀρχαίας Ἑλληνικῆς Φιλοσοφίας, καί δή τῶν νεοπλατωνικῶν (ἐν αἷς ἐθεωροῦντο ἀνθρωποπαθῶς καί πᾶσαι αἱ θεῖαι ἰδιό­τητες), τάς ὁποίας οἱ Ἕλληνες Πατέρες ἀπέρριψαν τελείως καί κατεδίκασαν, μετά τῶν παρερμηνειῶν τόσον τῶν περί τῆς λυτρωτικῆς θυσίας τοῦ Κυρίου χωρίων τῆς Γραφῆς, ὅσον καί τῆς ἀληθοῦς, ἐννοίας τοῦ ὑπό τοῦ Κυρίου προσφερθέντος «λύτρου», διεμορφώθησαν ἐν τῇ Δύσει τά διάφορα περί θείας δικαιοσύνης καί σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου «δικανικά σχήματα»^[5] τελική μορφή τῶν ὁποίων, καθολικῶς ἐν τῇ Δύσει ἐπικρατήσασα, ὑπῆρξεν ἡ θεωρία τοῦ Ἀνσέλμου Καντερβουρίας, περί «ἱκανοποιήσεως», διά τῆς σταυρικῆς θυσίας τοῦ Κυρίου, ὡς «τιμωροῦ» τῆς θείας δικαιοσύνης^[6].

Ἐφόσον δηλαδή οὐχί μόνον οἱ πρωτοπλάστοι ἀλλά καί πάντες οἱ ἄνθρωποι μετάσχοντες ὅπως δήποτε τῆς θείας οὐσίας ὡς «ἀρχέτυπα» πρό τῆς ὀντοποιήσεώς των ἐξ «οὐκ ὄντων», ἄλλως δέ καί περιλαμβανόμενοι δυνάμει, ἐν τῷ σπέρματι τοῦ Ἀδάμ, προσέβαλον διά τῆς ἁμαρτίας τήν «θείαν δικαιοσύνην», ἤτοι αὐτήν ταύτην τήν οὐσίαν καί φύσιν τοῦ Θεοῦ, ἄρα, πρός ἀνάλογον ἐξόφλησιν τοῦ μεγάλου τούτου καί παναν­θρωπίνου ἁμαρτήματος ἔδει νά ὑπάρξῃ ἴσης ἄξιας ἐξιλαστήριον θῦμα καί… ἀντάλλαγμα!!! Καί ἐφόσον τό πανανθρώπιον τοῦτο ἁμάρ­τημα προγνωσθέν ὑπό τοῦ Θεοῦ πρό καταβολῆς Κόσμου οἱονεί ἐγένετο τότε καί πράγματι (ταυτιζομένης, κατά τούς Δυτικούς, τῆς θείας προ­γνώσεως καί ἐνεργείας), ἄρα, ἐν τῷ σχεδίῳ ἔτι τῆς δημιουργίας ἀναζητηθέν ὑπό τοῦ τρισυποστάτου Θεοῦ δέν εὑρέθη ἄλλο τοιοῦτον ἐξιλαστήριον θῦμα καί ἀντάλλαγμα εἰμή ἡ Σταυρική θυσία τοῦ Κυρίου, τοῦ τελείως ἀθώου δηλαδή καί ἀναμαρτήτου ἀνθρώπου, ἐν ὦ, προσέτι, θά ἐνώκει ὁ «ἐν μορφῇ Θεοῦ ἀνάρχως ὑπάρχων» (πρός Φιλιππ. Β΄6) αἰώνιος Λόγος – Θεός. Ὁ Θεάνθρωπος! Διότι μόνον τοιαύτη θυσία θά ἦτο δυνα­τον νά ἐξευμενίσῃ πλήρως τόν οὕτω πως προσβληθέντα! καί ἐξοργισθέντα! Θεόν. Ἡ θυσία δηλαδή τοῦ Θεανθρώπου!^[7] Ἀλλ’ ἐάν ἠλήθευεν ὄντως ἡ προφανέστατα αἱρετική καί βλάσφημος αὕτη δοξασία, ὡς ἄμεσα αὐτῆς πνευματικά ἐπακόλουθα ἔδει νά εἶναι καί τά ἑξῆς:

Α) Ἡ μεταβολή, ἀνθρωποπαθῶς τοῦ Θεοῦ τῆς ἀπείρου «ἀγάπης» καί τῆς ἀπολύτου «δικαιοσύνης», τοῦ Θεοῦ τοῦ «μή θέλοντος τόν θάνατον καί αὐτοῦ τοῦ ἁμαρτωλοῦ…» (Ἰεζεκ. ΙΗ΄23 κ.ἄ.), τοῦ Θεοῦ, τέλος, τοῦ ἀπείρου ἐλέους (Λουκ. Α΄78 κ.ἄ.) καί τῶν ἀπείρων οἰκτιρμῶν καί πάσης παρακλήσεως (Β΄ Κορ. Α΄3), τοῦ ἀπαθοῦς καί «μακαρίου» καί «ἀπειράστου κακῶν» ( Ἰακώβ. Α΄13 κ.ἄ.), εἰς Θεόν ἐγωπαθῆ, παθητόν καί ἀνοικτίρμονα, προσβαλλόμενον ἀπό τά κτίσματά Του, καί, κατά τήν ἔννοιαν τῶν ἀνθρωπίνων, ἀξιοῦντα ἱκανοποιήσεις πάρ’ αὐτῶν! Εἰς Θεόν ὅμως προσέτι οὐχί μόνον αἱμοχαρῆ καί αἱμοδιψῆ ἀλλά – καί τό τραγικώτερον – καί… ἐγκληματίαν καί… ἄδικον, …ἀξιοῦντα, πρός ἱκανοποίησίν Του, τήν θυσίαν ἀπολύτως ἀθώου θύματος (ὅπως ὁ Θεός Μολλόχ καί οἱ ἄλλοι θεοί τῶν ἀγρίων) καί οὕτως, οὐχί ἁπλῶς παραβιάζοντα…, ἀλλ’ ἀνατρέποντα κυριολεκτικῶς αὐτήν ταύτην τήν δικαιοσύνην του![8]

Β) Ἡ κατάργησις τοῦ μυστηρίου τοῦ δι’ ὕδατος βαπτίσμα­τος. Ἐφόσον δηλ. διά τῆς Σταυρικῆς θυσίας τοῦ Κυρίου – τοῦ ἐξιλαστηρίου «λύτρου» – θά ἱκανοποιῆτο πλήρως ἡ ἐκ τῆς ἁμαρτίας τῶν πρωτο­πλάστων προσβληθεῖσα θεία δικαιοσύνη, ἄρα ἔδει νά ἐκλείψωσι (…κατά λόγον δικαιοσύνης) πᾶσαι αἱ συνέπειαι αἱ ἐκ τῆς προ­σβολῆς ταύτης προκύψασαι. Ἤτοι ἔδει νά ἐξαλειφθῇ  καί νά ἐκλείψῃ τε­λείως τό προπατορικόν ἁμάρτημα ἀλλά καί πᾶσαι αἱ συνέπειαι αὐτοῦ, ἡ δι’ αὐτοῦ δηλ. ἐπιβάρυνσις ἤ ἡ πρός τήν ἁμαρτίαν προδιάθεσις καί ροπή πάντων τῶν ἀνθρώπων, ὅπως καί ὁ σωματικός θάνατος διά τούς μή ἁμαρτάνοντας, ἐφόσον οὗτοι θά ἦσαν ἀπηλλαγμένοι τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος. Καί οὐδείς ἄρα θά ὑπῆρχε πλέον λόγος πρός τέλεσιν τοῦ μυστηρίου δι’ ὕδατος βαπτίσματος^[9], ὅπερ ἐν τούτοις ρητῶς ἐνετείλατο ὁ Κύριος ὡς ἀπαραίτητον, σύν τῇ  πρός Αὐτόν πίστει (Μάρκ. ΙΕ΄15 κ.ἄ.), ἡ δέ ἁγία ἡμῶν Μήτηρ Ὀρθόδοξος Καθολική Ἐκκλησία δικαίως, καί βάσει τῶν σα­φῶν σχετικῶν διατάξεων τῆς Γραφῆς, ἀλλά καί τῆς ἰσοκύρου Ἱ. Παραδόσεως, καθιέρωσε τήν τέλεσιν αὐτοῦ ἀπό νηπιακῆς ἡλικίας, ἤτοι τόν νηπιοβαπτισμόν. Οἱ ἄνθρωποι ἔδει νά γεννῶνται φύσει «ἀγαθοί» μέ προδιάθεσιν καί ροπήν πρός τό ἀγαθόν… Καί οἱ μή ἁμαρτάνοντες ἔδει νά μή ἀποθνήσκωσι διά τοῦ φυσικοῦ θανάτου. Ἀλλά καί μετά τήν Σταύρωσιν τοῦ Κυρίου οὐδέν τούτων ἐγένετο. Ὅσον δ’ ἀφορᾷ  εἰς τήν προδιάθεσιν καί τήν ροπήν πρός τήν ἁμαρτίαν, εἶναι αὗται τόσον ἔντονοι ἀπό παιδικῆς ἡλικίας, ἰδίᾳ εἰς τήν καθ’ ἡμᾶς ἐποχήν….

Καί δέν ἐπηκολούθησαν τῆς Σταυρικῆς θυσίας τοῦ Κυρίου πᾶσαι αἱ ρηθεῖσαι συνέπειαι, διότι οὐδόλως εἶχεν αὕτη τήν ἔννοιαν τοῦ νομικοῦ «λύ­τρου». Διά τοῦτο, (καί κατά τήν ρητήν διακήρυξιν τοῦ ἰδίου καί πάλιν), τό δοθέν ὑπ’ Αὐτοῦ «λύτρον» ἐδόθη οὐχί ἀντί πάντων τῶν ἀνθρώπων, ἀλλ’ «ἀντί πολλῶν» (Ματθ. Κ΄28). Ἤ­τοι ἀντί ἐκείνων οἵτινες ἔμελλον νά πιστεύσωσιν εἰς τήν θεότητά Του, θά ἐτήρουν προσέ­τι καί πάσας τάς ἐντολάς Αὐτοῦ (Ματθ. ΚΗ΄20 κ.ἄ.). Ὡς κατάργησιν δέ τῆς μέν ἁμαρτίας (ἥτις, ὡς εἴπομεν, οὐχί μόνον δέν ἐξέλιπεν ἀλλ’ ἔφθασεν ἤδη καί πάλιν εἰς τήν ὑπάτην ἔντασιν αὐτῆς) δέον νά νοήσωμεν, πλήν τῆς ἀπαλλαγῆς τῶν πιστῶν, διά τοῦ βαπτίσματος, ἐκ τοῦ προ­πατορικοῦ ἁμαρτήματος, καί τήν κατάργησιν συνάμα τῆς ἐξουσίας, τῆς δυνάμεως αὐτῆς ὅπως ἅμα τῇ  τελέσει της ἔχῃ ὡς ἀναπόφευκτον ἐπακόλουθον τόν θάνατον. Διότι ἡ τοιαύτη δύναμις αὐτῆς κατηργήθη πράγματι διά τοῦ ὑπό τοῦ Κυρίου δοθέντος «λύτρου», ὑπό τήν προϋπόθεσιν τῆς πρός Αὐτόν πίστεως καί τῆς, ἐν περιπτώσει ἁμαρτίας, μετανοίας. Ἐπίσης ὡς κατάργησιν τοῦ θανάτου, δέον νά νοήσωμεν τήν ἄμεσον μέν κατάργησιν οὐχί τοῦ σωματικοῦ τοιούτου (συνεχιζομένου καί διαιωνισθησομένου μέχρι συντελείας) ἀλλά τοῦ «ψυχικοῦ», διά τούς πιστεύοντας καί πάλιν εἰς τόν Κύριον, ἀλλά καί τηροῦντας τάς ἐν­τολάς Του. Ἅμα δέ καί ὡς τήν ἀπόλυτον βεβαίωσιν ἡμῶν ὅτι, ὡς ὁ Κύριος, ὡς Θεός – Λόγος, ἀνέστησεν ἐκ νεκρῶν τό ἄχραντον σῶμα Του, διότι ὁ θάνατος δέν εἶχεν ἐξουσίαν ἐπ’ αὐτοῦ (Ἰωάν. Β΄19 κ.ἄ.), οὕτω θά ἀναστήση καί τά ἡμέτερα τοιαῦτα «ἐν τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρα» (Ἰωάν. ΣΤ΄39).

Καί, τέλος.

Γ) Ἀναπόφευκτον πνευματικόν ἐπακόλουθόν τῆς παραδοχῆς τῆς ρη­θείσης «θεωρίας…» θά ἦτο ἐπίσης ἡ «αὐτοτιμωρία» τοῦ Θεοῦ. Διότι κατά τήν ρητήν καί πάλιν διακήρυξιν τοῦ Κυρίου «ὁ Πατήρ δέν κρίνει οὐδένα, πᾶσαν δέ τήν κρίσιν δέδωκε τῷ Υἱῷ» (Ἰωάν. Ε΄22). Ἡ διακήρυξις αὕτη τοῦ Κυρίου εἶναι ἀπολύτως νοητή, ἐφόσον ὁ Υἱός – Λόγος εἶναι ἡ ἐνυπόστατος καί ἐνσυνείδητος «Δύναμις» καί «Σοφία» τοῦ Θεοῦ, ἥτις θά κρίνῃ τόν κόσμον (Α΄  Κορ. Α΄24, Παροιμ. Α΄20-21 κ.ἄ.).

Ἐάν λοιπόν ἦτο δυνατόν νά δεχθῶμεν ὅτι ὁ ἄπειρος καί ἀπαθής Θεός προσεβλήθη… ἐκ τῆς παρακοῆς τῶν πρωτοπλάστων, τήν προσβολήν ταύτην ἠσθάνθη, ἀναμ­φιβόλως, ἐξ ἴσου μέ τόν Πατέρα καί ὁ Υἱός, ὅπως βεβαίως καί τό Πνεῦμα τό Ἅγιον, ἐφόσον ὁ Θεός εἶναι μέν τριάς ὁμοουσίων ὑποστάσεων, εἶναι ὅμως Θεός εἷς καί ἀχώριστος. Ἀφοῦ δέ εἰς τόν Υἱόν ἐδόθη ὑπό τοῦ Πατρός ἡ «πᾶσα κρίσις», ἄρα Ἐκεῖνος ὅστις ἔδει νά ζητήσῃ τήν θείαν ἱκανοποίησιν ἦτο πάλιν ὁ Υἱός, ἡ θεία «αὐτοδικαιοσύνη».

Ὁ ἄπειρος λοιπόν καί «ἐν μορφῇ Θεοῦ» ἀνάρχως ὑπάρχων προαιώνιος Λόγος – Υἱός (Ἰωάν. Α΄1, Φιλιπ. Β΄6 κ.ἄ.). ὁ ἔχων παρά τοῦ Πατρός πᾶσαν τήν «κρίσιν», ἡ «αὐτοδικαιοσύνη», τοῦ Θεοῦ καί ὁ δοτήρ τοῦ Θείου Νόμου, ζητῶν ἀπό τό κτίσμα Του (τόν  ἄνθρωπον…), τόν πλανηθέντα ὑπό τοῦ διαβό­λου, ἱκανοποίησιν τῆς προσβληθείσης θείας δικαιοσύνης Του, τοῦ νόμου δηλ. ὅν Αὐτός ἔταξε, ἀποφασίζει -εὐδοκοῦντος τοῦ Πατρός καί συνευδοκοῦντος καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος- νά ἐνσωματωθῆ ἐν τῷ ἀπολύτως ἀναμαρτήτῳ καί ἀθώῳ ἀνθρώπῳ Ἰησοῦ Χριστῷ καί… ἀφήνει, ἔστω, τόν ἄν­θρωπον τοῦτον νά ὑποστῆ ἀδίκως καί παρανόμως τό μαρτύριον τοῦ Σταυρικοῦ θανάτου, …καί πάσας τάς προηγηθείσας αὐτοῦ ταπει­νώσεις καί ὀδύνας…, διά νά ἱκανοποιηθῆ ἡ ἐκ τῆς παρακοῆς τῶν πρωτο­πλάστων προσβληθεῖσα «θεία δικαιοσύνη»! Φρικτός, ἀληθῶς, παραλο­γισμός… Ἀλλά πᾶσαι, δυστυχῶς, αἱ προμνησθεῖσαι πνευματικαί κλπ συνέπειαι ἀκολουθοῦσιν, ἐάν ἡ βλάσφημος καί αἱρετική αὕτη θεωρία ἦτο ἀληθής.

Καί προσεπάθησαν βεβαίως νά καταστήσωσι λογικοφανῆ τήν βλάσφημον καί παράλογον ταύτην «θεωρίαν». α) Διά τοῦ παραδείγματος τοῦ βα­σιλέως τῶν ἐν Σικελίᾳ Ἑλλήνων Λοκρῶν Ζαλεύκου, ὅστις διά νά μετριάσῃ, ἐκ πατρικῆς ἀγάπης, τήν ποινήν τῆς τελείας τυφλώσεως τοῦ ὡς μοιχοῦ συλληφθέντος υἱοῦ του (τήν ὁποίαν ἐπέβαλλεν ὁ σχετικός νόμος), ἐτύφλωσε κατά τόν ἕνα ὀφθαλμόν ἑαυτόν καί κατά τόν ἕτερον τόν υἱόν του καί οὕτως ἐνόμισεν ὅτι ἱκανοποιήθη ἡ ἐπιταγή τοῦ νόμου, ἥτις ἀπήτει τήν ἐξόρυξιν (τύφλωσιν) δυό ὀφθαλμῶν! β) Διά τοῦ παραδείγματος δικαστοῦ, ὅστις δικάσας παρανομήσαντα φίλον του, κατεδίκασε μέν αὐτόν εἰς τήν ὡρισμένην ὑπό τοῦ νόμου χρηματικήν ποινήν, κατελθών ὅμως τῆς ἕδρας, ἅμα τῇ ἀπαγγελίᾳ τῆς ἀποφάσεως, κατέβαλεν ἐξ ἰδίων του τό σχετικόν χρηματικόν ποσόν, διά νά ἐκδηλώσῃ οὕτω τήν πρός τόν φίλον του ἀγάπην… γ) Τοῦ ὁμοίου παραδείγματος καλοῦ φίλου, ὅστις οὐχί μόνον ἀπέκρυψε φονέα φίλον του, καταφυγόντα εἰς τήν οἰκίαν του, ἀλλ’ ἐπί πλέον ἐφόρεσε καί τά ἐνδύματά του∙ ὑποδυθείς δ’ οὕτω καί ἀποδεχθείς τήν ταυτότητα τοῦ φίλου του, ἐθανατώθη ἀντ’ ἐκείνου ἀθῶος ὤν. Παρέλκει, φρονοῦμεν, νά παρατηρήσωμεν πόσον «μωροί» εἶναι οἱ παραλληλισμοί οὗτοι, τελείαν ἄγνοιαν τοῦ μυστηρίου τῆς ἐν τῇ Σταυρικῇ θυσία τοῦ Κυρίου θείας συγκαταβάσεως, ἀγάπης καί εὐδοκίας, ἀλλά καί δυνάμεως, συνάμα, ὅπως καί σοφίας, προδίδοντες.

Διότι ὁ ἄπειρος, ἀκατάληπτος καί ἀπερινόητος τήν οὐσίαν καί τήν φύσιν τρισυπόστατος Θεός εἶναι, κατ’ ἀρχήν ἀπαθής, κατά τόν ὡραῖον σχετικόν χαρακτηρισμόν τῶν ἁγίων Πατέρων ἡμῶν, ἀνενδεής καί ἀμετάβλητος… «Οὐκ ἔνι, παρ’ Αὐτῶ, παραλλα­γή ἤ τροπῆς ἀποσκίασμα» τονίζει ὁ ἀπόστολος Ἰάκωβ. Α΄17) καί εἶναι «ἀπείραστος κακῶν» (αὐτ. § 13). Χαρακτηρί­ζεται ὡς «ἅγιος» (Ἰωάν. ΙΖ΄11 κ.ἄ.), ὡς «ἀγάπη» (Α΄ Ἰωάν. Δ΄8), ὡς «δίκαιος» (Ἰωάν. ΙΖ΄25 κ.ἄ.), ὡς «τέλειος» (Μάτθ. Ε΄48), ὡς «ἀληθής» (Ἰωάν. Γ΄33 κ.ἄ.), ἀλλά πᾶσαι αἱ ἰδιότητές Του αὗται δέν εἶναι αὐτή αὕτη ἡ οὐσία καί ἡ φύσις Του, ἥτις, καθ’ ὅ ἄπειρος εἶναι ἀπέρινοητος, ἀκατάληπτος…

Πᾶσαι αἱ ἰδιότητες τοῦ Θεοῦ εἶναι φύσει ἀπολύτως συνυφασμέναι καί ἀναντιρρήτως ἴσαι πρός ἀλλήλας, ὥστε νά μή δύναται νά ὑπάρξῃ οὐδέ νά νοηθῇ οἱαδήποτε διαφορά μεταξύ αὐτῶν, οὔτε βεβαίως καί χωρισμός. Διά τοῦτο δέ καί εἶναι βασικῶς πεπλανημένη ἡ ἐσχάτως ἐπινοηθεῖσα «ἄνευ, δῆθεν, ὅρων καί ὁρίων»! ἀγάπη, τῆς ὁποίας καί γίνεται τόσον ἀφελής καί πονηρά ἐπίκλησις διά τήν διαθρυλουμένην «ἕνωσιν» τῶν χριστιανικῶν ὁμολογιῶν μετά τῆς μιᾶς, Ἁγίας, Καθολικῆς, Ὀρθοδόξου Ἀποστολικῆς καί Πατερικῆς Ἐκκλησίας, ὡς δῆθεν «ἀπομιμήσεως ἤ ἀπορροίας» τῆς θείας ἀγάπης. Ἡ θεία ἀγάπη δέν δύναται νά ἀποχωρισθῇ, οὐδέ νά ἀπομονωθῇ τῆς θείας δικαιοσύνης, ὅπως ἐπίσης καί ἀπό τῆς θείας τελειότητος καί τῆς ἀληθείας, ταῦτα δέ ἰσχύουσι καί διά τήν ἀνθρωπίνην ἀγάπην καί δή τήν χριστιανικήν, προκειμένου ἰδίᾳ περί ἀμέσου συνεργείας ἡμῶν εἰς τό ἔργον τοῦ Θεοῦ καί οὐχί περί ἁπλῶν σχέσεων ἡμῶν πρός ἀλλήλους, ὅτε ὀφείλομεν νά ἀγαπῶμεν καί τούς ἐχθρούς ἡμῶν. Ἡ πραγματική ὅθεν καί εὐάρεστος τῷ Θεῷ ἕνωσις μετά τῆς Ἐκκλησίας, θά πραγματοποιηθῇ μόνον ὑπό τήν προϋπόθεσιν τῆς συνυπάρξεως, ἐν ἀπολύτως ἴσῃ μοίρᾳ, πασῶν τῶν θείων τούτων ἰδιοτήτων. Ἄλλως οἱαδήποτε δῆθεν ἕνωσις ἤ ἑνότης θά διαλυθῇ ταχέως, καί διά θαυμαστῆς ἀκόμη παρεμβάσεως τοῦ Θεοῦ, ὡς ἀντικειμένη εἰς τό θέλημά Του (Ματθ. ΣΤ΄10 κ.ἄ.). Πρός πραγματοποίησιν ὅθεν αὐτῆς δέον νά ἀναζητηθῇ (Ρωμ. IB΄2 κ.ἄ.) καί νά γίνῃ σεβαστόν ὑπό πάντων τό θέλημα τοῦ Θεοῦ καί ἡ «…δικαιοσύνη» Αὐτοῦ (Ματθ. ΣΤ΄10, 33) καί οὐχί «αἱ βουλαί, αἱ πονηρίαι καί αἱ ἰδιοτέλειαι καί φιλοδοξίαι τῶν οἱωνδήποτε ἀνθρώπων». Διότι ὁ «κατοικῶν ἐν οὐρανοῖς ἐκγελάσεται αὐτούς καί ὁ Κύριος ἐκμυκτηριοῖ αὐτούς…» (Ψαλμ. Β΄4).

Δέν ἦτο συνεπῶς, κατ’ ἀρχήν, δυνατόν νά προσβληθῇ ὁπωσδήποτε ὁ ἀπαθής Θεός ἐκ τῆς παρακοῆς καί τῆς ἁμαρτίας τῶν πρωτοπλάστων, διότι δέν ἦτο δυνατή ἡ μονομερής προσβολή τῆς θείας δικαιοσύνης Του εἰς βάρος τῶν  μετ’ αὐτῆς συνυφασμένων καί ἀνάρχως ἐπίσης συνυπαρχουσῶν λοιπῶν ἰδιοτήτων Του. Ἡ δικαιοσύνη Του, ὁ νόμος Του, ἐτάχθησαν ὑπ’ Αὐτοῦ, πρός ἐξυπηρέτησιν τοῦ ὅλου «μυστηρίου» – «ἔργου» Του ἐν τῇ καθολικῇ δημιουργία, πνευ­ματικῇ τε καί ὑλικῇ, εἴτε πρός βράβευσιν, ἀφ’ ἑνός, τῶν ἐνσυνειδήτων πνευ­ματικῶν ἄρα δέ καί ἐλευθέρων κτισμάτων Του, ἐφόσον ταῦτα θά ἐνηρμόνιζον, ἀπολύτως ἐλευθέρως, τήν χρῆσιν τῆς ἐνσυνειδήτου ἐλευθερίας των πρός τό ἅγιον θέλημα Αὐτοῦ, ἤ καί πρός τιμωρίαν των, ἐάν θά ἀντέτασσοντο καί θά ἐπαναστατοῦν κατ’ Αὐτοῦ. Παραβιασθεῖσα δέ ἡ δικαιοσύνη, ὁ νόμος Του, ὑπό τοῦ σατανᾶ ἀρχικῶς καί τοῦ ὑπ’ αὐτόν τάγματος, ὡς καί τῶν πρωτοπλάστων ἀκολούθως, ἐλειτούργησεν ὡς «τιμωρός» (ποινική) καί… ἱκανοποιήθη πλήρως. Οἱ ἁμαρτήσαντες ἐτιμωρήθησαν κατά τάς ἐπιταγάς αὐτῆς. Οὐδέν περιθώριον ἄλλης ἱκα­νοποιήσεως ὑπελείφθη. Καί οὐδεμία ἄλλη ἱκανοποίησις (καί δή διά τῆς παρανόμου τιμωρίας καί θυσίας ἀθώου θύματος) ἦτο δυνατόν νά ζητηθῆ παρ’ αὐτῆς, οὐχί μόνον διότι θά προσεβάλλοντο καί θά ἐθίγοντο αἱ λοιπαί ἰδιότητες τοῦ Θεοῦ, ἀλλά καί διότι θά ἀνέτρεπεν οὕτως αὕτη ἄρδην ἑαυτήν διά τῆς ἀδίκου πλέον καί παρανόμου ἀξιώσεως καί λειτουργίας της.

Ἀλλά δέν ἦτο προσέτι δυνατόν νά προσβληθῇ ἡ θεία δικαιοσύνη ἐκ τῆς ἁμαρτίας τῶν πρωτοπλάστων μέ τήν ἀνθρωποπαθῆ ἔννοιαν τῆς προσβο­λῆς καί τῆς… «ἱκανοποιήσεως», διότι οἱ πρωτοπλάστοι ἦσαν ἐπίσης ἁπλά, ὡς ἡμεῖς κτίσματα τοῦ Θεοῦ, ἀσχέτως ἄν, ἐν τῇ εὐδοκίᾳ Αὐτοῦ, προωρίσθησαν νά ἐξομοιωθῶσι, κατά χά­ριν, πρός Αὐτόν ἐάν ἐτήρουν τήν πρός αὐτούς δοθεῖσαν ἐντολήν Του, τόν νόμον Του. Αἱ περί αὐτῶν «ψιλαί ἰδέαι» τοῦ Θεοῦ οὐδόλως μετά τήν γέννησιν ἤ τήν σύλληψιν των ὑπ’ Αὐτοῦ, πρό καταβολῆς κόσμου, εἶχον, ὡς προανεπτύξαμεν, ὑπόστασιν τινά «ὡς ἀρχέτυπα» ἐν τῷ σχεδίῳ τῆς δημιουργίας πρό τῆς ὀντοποιήσεως αὐτῶν. Ἦσαν καί οἱ πρω­τόπλαστοι πρό τῆς δημιουργίας των, ὅπως καί ἅπαν τό ἐξ αὐτῶν προελθόν ἀνθρώπιον γένος, «ψιλαί» ἁπλῶς ἰδέαι τοῦ Θεοῦ, «μή ὄν», καθ’ ὅν ἀκριβῶς τρόπον εἶναι «μή ὄν» καί αἱ ὑπό τοῦ νοός ἡμῶν γεννώμεναι ἑκάστοτε ψιλαί ἰδέαι ἐν τῇ ψυχῇ ἡμῶν. Ὅπως αἱ ὑπό τοῦ νοός ἡμῶν γεννώμεναι ἑκάστοτε ψιλαί καί ἀφηρημέναι ἰδέαι δέν ἀποτελοῦνται ἐκ τῆς οὐσίας αὐτοῦ οὐδέ μετέχουσιν αὐτῆς γεννώμεναι ἤ συλλαμβανόμεναι καί εἰς σχέδια ἐπεξεργαζόμεναι ὀντοποιοῦνται δέ αὗται ἤ κυριολεκτικῶς «μορφοποιοῦνται» ὑφ’ ἡμῶν διά τῆς ὑφεστώσης ὕλης, κατ’ ἐλευθέραν ὅμως βούλησιν ἡμῶν, ἄλλαι μέν προκρινόμεναι καί ἄλλαι ἀπορριπτόμεναι καί, ὡς «μή ὄν», ἀφανιζόμεναι… οὕτω καί αἱ ὑπό τοῦ Θεοῦ καί ἐν τῷ ἀπείρῳ νοΐ Αὐτοῦ (Ρωμ. ΙΑ΄34) γεννηθεῖσαι ἡ συλληφθεῖσαι ἰδέαι περί τοῦ «μή ὄντος», παρέμειναν καί παραμένουσιν ὡς τοιαῦται, ἤτοι «ὡς μή ὄν», ἐν τῷ Θεῷ καί μετά τήν «ἀποκύησιν» αὐτῶν (Ἰακώβ. Α΄18), ὅπως καί κατά τήν ἐπεξεργασίαν αὐτῶν εἰς τό ὅλον σχέδιον τῆς Δημιουργίας, καί λαμβάνουσιν ὑπόστασιν καί μορφήν ὡς κτίσματα, τῇ βουλήσει τοῦ Θεοῦ, χωρίς οὐδόλως νά μετέχουσι τῆς οὐσίας τοῦ Θεοῦ, πολύ δέ περισσότερον νά μετουσιῶνται εἰς μέρος αὐτῆς.

Δυνάμεθα ὅθεν νά νοήσωμεν – «ἐκ μέρους» βεβαίως,  (Α΄ Κορινθ. ΙΓ΄9) πάντοτε – καί τό ἐν προκειμενῳ «μυστήριον» – «ἔργον» τοῦ Θεοῦ, ἔχοντες ὡς προϋπόθεσιν ὅτι ἡ ψυχή ἡμῶν, ἐν τῇ νοερᾷ αὐτῆς φύσει, ἐξεικονίζει τόν Θεόν, κατ’ εἰκόνα Αὐτοῦ πλασθεῖσα, ὁ δέ πεπερασμένος νοῦς ἡμῶν τόν ἄπειρον θεῖον Νοῦν, περί τοῦ ὁποίου ὁ Ἀποστ. Παῦλος γράφει «τίς ἔγνω Νοῦν Κυρίου καί τῆς σοφίας Αὐτοῦ τίς ἐγένετο μέτοχος;». (Ρωμ. ΙΑ΄34). Οὕτω, κατά μέν τήν ἐπεξεργασίαν τοῦ ὅλου σχεδίου τῆς δημιουργίας, ἐνεργεῖ ἡ ἀπέρινοητος ἐπίσης καί ἀκατάληπτος θεία πρόγνωσις, ὥστε νά προγιγνώσκῃ ὁ Θεός, ἐν πάσῃ ἀκριβείᾳ, πάσας τάς λεπτομερείας τῆς ὅλης δημιουργίας (Ματθ. I΄30 κ.ἄ.) πρό τῆς ὀντοποιήσεως τῶν περί αὐτῆς «ψιλῶν ἰδεῶν», κατά τήν ἑκάστοτε δέ ὀντοποίησιν τῶν ἰδεῶν τούτων ἐξ «οὐκ ὄντων», ἐνεργεῖ ἡ βούλησις, ἡ παντοδυναμία ὅπως καί ἡ πανσοφία Αὐτοῦ. Ὡς ἐκ τούτου ἔχει μέν ὁ Θεός τελείαν πρόγνωσιν πασῶν τῶν λεπτομερειῶν καί τῆς ζωῆς ὡς καί τῆς δράσεως ἀλλά καί τῆς ἀλληλεπιδράσεως καί πάντων τῶν ἐνσυνειδήτων ἄρα δέ καί ἐλευθέρων κτισμάτων πρό τῆς ὀντοποιήσεως αὐτῶν, ἐν τῇ τοιαύτῃ ὅμως ἀπερινοήτω προγνώσει Του οὔτε ὑπεύθυνος εἶ­ναι τῆς μετά τήν ὀντοποίησιν ἤ δημιουργίαν αὐτῶν κακῆς χρήσεως τῆς ἐλευθερίας ὠρισμένων ἐκ τῶν κτισμάτων τούτων, τῶν ἐνσυνειδήτων καί ἐλευθέρων…, μήτε ταῦτα ἁμαρτάνουσι πράγματι πρό τῆς ὀντοποιήσεως αὐτῶν ὡς «ψιλαί» δηλ. «ἰδέαι», ἐφόσον δέν εἶχον ὑποστασίν τινά καί οὔτε ἐνυποστάτως δοκιμάζον­ται.

Οὔτε οἱ πρωτόπλαστοι συνεπῶς ἡμάρτησαν πρό τῆς ἐξ «οὐκ ὄντων» ὀντοποιήσεως ἤ τῆς δημιουργίας αὐτῶν, οὔτε «τέλειοι» ἐδημιουργήθησαν, ὡς ἐπίστευσεν ὁ Ἱ. Αὐγουστῖνος καί μετ’ αὐτόν πάντες οἱ «Θεολόγοι» τῆς Δύσεως. Διά τόν λόγον αὐτόν δέν προημάρτησε τῆς ὀντοποιήσεως αὐτῆς πᾶσα ἡ ἀνθρωπότης εἴτε ὡς «ψιλαί ἰδέαι», εἴτε διότι περιείχετο δυνάμει ἐν τῷ σπέρματι τοῦ Ἀδάμ. Ἠμάρτησαν οἱ πρωτόπλαστοι ὅταν ἔκαμον κα­κήν χρῆσιν τῆς ἐλευθερίας των, πιστεύσαντες οὐχί εἰς τόν Θεόν, ἀλλ’ εἰς τήν σατανικήν διαβολήν καί ἀπάτην, καί τοῦτο ἀκριβῶς προγιγνώσκων ὁ Θεός καί τήν ἄπειρον Αὐτοῦ ἀγάπην ἐκδηλῶν πρός τόν ἄνθρωπον, ἔπλασεν αὐτούς μέ τό ὑλικόν καί δεκτικόν φθορᾶς ἀλλά καί θανάτου (δια­λύσεως) σῶμα, ἵνα ἡ ἁμαρτία των, μή εἶναι ἀσύγγνωστος ἀλλά συγγνωστή. Παρεχωρήθησαν ὡσαύτως ὑπό τοῦ Θεοῦ εἰς αὐτούς (ὅπως καί ἐν συνέχειᾳ εἰς πάντας τους ἀνθρώπους) καί αἱ λοιπαί τιμωρίαι, αἱ ἀσθένειαι κ.λ.π., ὡς μέσα παιδαγω­γικά ὑποβοηθοῦντα τόν ἄνθρωπον εἰς τήν μετάνοιαν… καί τήν σωτηρίαν. Καί αὐτή ἡ ἔξωσις τῶν πρωτοπλάστων ἐκ τοῦ Παραδείσου ἐγένετο πρός ὠφέλειαν αὐτῶν καί ἐξ ἀγάπης μέ τόν αὐτόν σκοπόν^[10]. Οὕτω πολυειδῶς καί πολυτρόπως ἐξεδηλώθη διά τόν ἄνθρωπον ἡ ἄπειρος θεία ἀγάπη καί εὐσπλαχνία κατ’ ἀρχήν διά τούς πρωτοπλάστους, ἀλλ’ ἀκολούθως καί δι’ ἅ­παν τό ἀνθρώπινον γένος.

Ἐλειτούργησεν οὕτως ὡς τιμωρός ἡ θεία δικαιοσύνη ἐναντίον τῶν ἁμαρτησάντων πρωτοπλάστων,  ἀλλ’ ἡ λειτουργία της αὕτη ἐγένετο ἐν συν­δυασμῷ, μετά τῶν μετ’ αὐτῆς ἀπολύτως συνυφα­σμένων λοιπῶν ἰδιοτήτων τοῦ Θεοῦ καί μάλιστα τῆς πρυτανευούσης ἐξ αὐτῶν, τῆς ἀγάπης. Καί ταύτης συντελούσης, ὅπως καί τῆς ἀπερινοήτου βεβαίως θείας προγνώσεως, ἐξεδηλώθη πατρικῶς διά τόν ἄνθρωπον τό ἄπειρον ἔλεος τοῦ Θεοῦ (Λουκ. Α΄78 κ.ἄ.). Οὕτω, καί ἐν τῇ ἀφάτῳ θείᾳ ἀγάπῃ καί εὐδοκίᾳ (Λουκ. Β΄14 κ.ἄ.), προω­ρίσθη, πρό καταβολῆς κόσμου, οὐχί μόνον νά γίνῃ καί τέλειος ἄνθρωπος ὁ ἐν «μορφῇ Θεοῦ ὑπάρχων» ἀνάρχως Λόγος-Υἱός (Φιλιππ. Β΄6 κ.ἄ.), ἀλλά καί νά ὑποστῇ ὡς τέλειος ἄνθρωπος, τήν θυσίαν τοῦ Γολ­γοθᾶ. Ἀλλά τό ἀποκορύφωμα τοῦτο τῆς ἐκδηλώσεως διά τόν ἄνθρωπον τῆς ἀφάτου ταύτης θείας ἀγάπης ἐγένετο, ἐν τῇ ἀπολύτῳ θείᾳ προγνώσει περί τῆς θέσεως τήν ὁποίαν θά ἐλάμβανον καί τῆς στάσεως τήν ὁποίαν θά ἐτήρουν ἔναντι τοῦ Κ. ἡ. Ἰ. Χριστοῦ τόσον ὁ σατανᾶς (ὁ φθονήσας καί μισήσας τόν ἄνθρωπον ὅπως ἐφθόνησε καί ἐμίσησε τόν Θεόν), ὅπως καί τά ἐξ ἀνθρώπων ὄργανα αὐτοῦ, ἤτοι αἱ Ἰουδαϊκαί Ἀρχαί καί ἐξουσίαι, ὁ Πι­λᾶτος, ὁ Ἰούδας, ἀλλά καί ἡ πλειοψηφία τοῦ ἐν Ἱεροσολύμοις Ἰουδαϊκοῦ λαοῦ. Ἐν τῇ ἀπείρῳ δηλ. θείᾳ προγνώσει, τῇ  ἀποκαλυφθείσῃ εἰς ἡμᾶς διά τῶν ὑπερόχων προφητειῶν (δι’ ὧν προανηγγέλθησαν πρό χιλιετηρίδων ἤ ἑκατονταετιῶν πᾶσαι αἱ λεπτομέρειαι τῆς ἐνανθρωπήσεως, τῆς ζωῆς, τῆς δημοσίας δράσεως τοῦ Κυρίου ὅπως τῆς ἑκουσίας θυσίας Του εἰς τόν Γολγοθᾶν) προέγνω, ὁ Θεός, ὅτι, χωρίς νά παραβιασθῇ ἡ εἰς τά πνευματικά Αὐτοῦ κτίσματα δωρηθεῖσα ἐνσυνείδητος ἐλευθερία, οὐδείς ἄλλος τρόπος ὑπῆρχε τόσον διά τήν σωτηρίαν τῶν πρω­τοπλάστων ὅσον καί διά τήν ὁλοκλήρωσιν τοῦ ὅλου ἔργου Του ἐπί τῆς γῆς (Πράξ. ΙΓ΄41 κ.ἄ.), ἐν προωρισμένοις μάλιστα καί προπεφητευμένοις «καιροῖς», εἰμή ἡ ἐνανθρώπησις, καί ἀρχήν, καί ἡ ἑκουσία ἀκολούθως προσέλευσις τοῦ Κυρίου εἰς τό μαρτύριον τοῦ Γολγοθᾶ.

Ταύτην δέ τήν ἔννοιαν ἔχει καί τό χωρίον Ἑβρ. Β΄9-10 «…βλέπομεν Ἰησοῦν… δόξῃ καί τιμῇ ἐστεφανωμένον, ὅπως χάριτι Θεοῦ ὑπέρ παντός γεύσηται θανάτου. Ἔπρεπε γάρ αὐτῷ, δι’ ὅν τά πάντα καί δι’ οὗ τά πάντα, πολλούς υἱούς εἰς δόξαν ἀγαγόντα, τόν ἀρχηγόν τῆς σωτηρίας αὐτῶν διά παθημάτων τελειῶσαι…». Καί ἐν συνέχειᾳ, αὐτόθι στιχ. 14-15). «Ἐπεί οὖν τά παιδία κεκοινώνηκε σαρκός καί αἵματος, καί αὐτός παραπλησίως μετέσχε τῶν αὐτῶν, ἵνα διά τοῦ θανά­του κατάργησῃ τόν τό κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου, τοὐτ’ ἔστι τόν διάβολον (σ.σ. καί οὐχί νά… ἱκανοποιήσῃ τήν θείαν δικαιοσύνην… ὡς «τιμωρόν»…) καί ἀπαλλάξη τούτους, ὅσοι φόβῳ θανάτου διά παντός τοῦ ζῆν ἔνοχοι ἦσαν δουλείας». Ἡ λέξις «ἔπρεπε» ἐν τῷ χωρίῳ τούτω ἔχει τήν ἔννοιαν ὅτι «ἦτο ἀνάγκη ἀναπότρεπτος» (διά νά μή παραβιασθῇ ἡ δωρηθεῖσα εἰς τά ἐνσυνείδητα κτίσματα ἐνσυνείδητος ἐλευθερία) ὅπως διά παθημάτων καταδειχθῇ ὡς τέλειος ἄνθρωπος ὁ Κύ­ριος, διά νά «σώσῃ» καί «ἀγάγῃ εἰς δόξαν» πολλούς υἱούς – κατά χάριν – καί καταργῶν τόν θάνατον ἀπαλλάξη αὐτούς τῆς «δουλείας τοῦ φόβου τοῦ θανάτου» ὑπό τήν ὁποίαν διετέλουν. Ἦτο, ἀναπότρε­πτος ἀνάγκη λόγῳ τῆς ἀπολύτου θείας προγνώσεως περί τῆς θανασίμου ἔχθρας καί τοῦ θανασίμου πολέμου τοῦ σατανᾶ καί τῶν ἐξ ἀνθρώπων ὀργάνων του ἐναντίον τοῦ Κυρίου. Τήν αὐτήν δέ ἔννοιαν ἔχουσι καί οἱ προμνησθέντες λόγοι τοῦ Κυρίου. «… καθώς Μωϋσῆς ὕψωσε τόν ὄ­φιν ἐν τῇ ἐρήμῳ, οὕτως ὑψωθῆναι δεῖ τόν Υἱόν τοῦ ἀνθρώπου… Οὕτω γάρ ἠγάπησεν ὁ Θεός τόν κόσμον, ὥστε καί τόν Υἱόν Αὐτοῦ τόν μονογενῆ ἔδωκεν ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτόν μή ἀπόληται ἀλλ’ ἔχη ζωήν αἰώνιον» (Ἰωάν. Γ΄14-16). «Ἔδει» οὕτως ὑψωθῆναι τόν Κύριον, διότι τοιαύτη ὑπῆρξεν ἡ σχετική πρόγνωσις τοῦ Θεοῦ πρό καταβολῆς κόσμου. Ταυτόσημος δέ εἶναι καί ἡ ἔννοια καί τῆς λέξεως «ἔδωκεν», ση­μαίνουσα καί αὕτη «…παρεχώρησεν» ἵνα σταυρωθῇ, διότι κατά τήν ἄπειρον θείαν πρόγνωσιν ἦτο ἀναπόφευκτος ὁ τοιοῦτος θάνατος Αὐτοῦ.

Αὕτη εἶναι ἡ ἀληθῶς Ὀρθόδοξος ἔννοια καί τῶν χωρίων τούτων, ἀλλ’ εἰς πάσας τάς προμνησθείσας λοιπάς πλάνας καί κακοδοξίας περί τῆς σημασίας τῆς Σταυρικῆς θυσίας τοῦ Κυρίου προσετέθη ἐσχάτως -ἐκ παρερμηνείας, ἰδίᾳ, τοῦ προμνησθέντος χωρίου, Ἰωάν. Γ΄14-16- καί ἡ «γνώμη» τινῶν, ὅτι εἰς τόν Σταυρόν ἀνεβίβασε τόν Κύριον ἁπλῶς ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, χωρίς βεβαίως τῆς ἐννοίας τῆς «ἱκανοποιήσεως», ὡς «τιμωροῦ», τῆς «θείας δικαιοσύνης».

Ἐάν ὁ Θεός καί «Πατήρ τῶν φώτων, ἐξ οὗ πᾶσα δόσις ἀγαθή καί πᾶν δώρημα τέλειόν ἐστι καταβαῖνον» (Ἰακώβ. Α΄ 17), ὁ «μή πειράζων οὐδένα» καί «ἀπείραστος, βεβαίως, κακῶν» (αὐτόθι Α΄13-14), ἀπεφάσιζε (χωρίς ἔστω τῆς προϋποθέσεως τῆς «σαδιστικῆς» καί ἀνθρωποπαθοῦς ἐννοίας τῆς «ἱκανοποιήσεως» τῆς δῆθεν προσβληθείσης δι­καιοσύνης Του) καί προώριζεν ἐν τῷ σχεδίῳ τῆς δημιουργίας τήν σταύρωσιν τοῦ Κυρίου, ὡς τελείου ἀνθρώπου, διά νά ἐκδηλώσῃ ἁπλῶς καί οὕτως τήν διά τόν ἄνθρωπον ἀλλά καί τήν ὅλην δημιουργίαν ἀγάπην Του, τότε, πλήν τῶν ἄλλων προμνησθεισῶν συνεπειῶν τῆς κατά τοῦ «δικαίου» καί «ἀναμαρτήτου» Κυρίου ἀνεκφράστως ἐγκληματικῆς ἀδικίας, θά ἔδει νά εἶ­ναι ἀπηλλαγμένοι πάσης σχετικῆς εὐθύνης οὐχί μόνον ὁ σατανᾶς ἀλλά καί πάντα τά ἐξ ἀνθρώπων ὄργανα αὐτοῦ. Διότι πάντες οὗτοι, διά τῆς ποικί­λης αὐτῶν συνεργείας πρός ἐκτέλεσιν τοῦ φρικοτέρου πάντων τῶν ἀνοσιουργημάτων, οὐδέν ἄλλο θά ἔπραττον εἰμή θά ἐξυπηρέτουν τό «ἔργον» καί τήν ἐν προκειμένῳ «βουλήν» τοῦ Θεοῦ. Καί οὐχί μόνον, ὡς ἐκ τούτου, δέν θά ἡμάρτανον εἰς τήν πραγμάτωσιν τῆς θείας βουλῆς συντελοῦντες, ἀλλά καί τῆς θείας εὐλογίας θά ἦσαν ἄξιοι ὅπως καί τῆς εὐγνωμοσύνης ἡμῶν!

Ἀντιθέτως ὅμως ἡ Γραφή ρητῶς καί κατηγορηματικῶς διακηρύσσει ὅτι θανάσιμα ἁμαρτήματα διέπραξαν ὁ σατανᾶς ἀλλά καί πάντες οἱ συ­νεργοί αὐτοῦ διά τήν ὅλως ἄδικον, παράνομον καί ἐγκληματικήν καταδίκην καί σταύρωσιν τοῦ Κυρίου. Καί εἰς μέν τόν σατανᾶν, ἀφοῦ τόν κατηράσθη ὁ Θεός ἅπαξ ἔτι διά τήν ἐξαπάτησιν τῶν πρωτοπλάστων (ἥτις ὑπῆρ­ξεν ἡ πρωταρχική, κατά τοῦ ἐπί τῆς γῆς ἔργου τοῦ Θεοῦ, ἁμαρτία αὐτοῦ, ἐξ αἰτίας τῆς ὁποίας καί προέβαλεν ἡ ἀνάγκη τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Θεοῦ – Λόγου) προφητικῶς προανήγγειλεν: «Καί ἔχθραν θήσω… ἀνάμεσόν σου καί ἀνάμεσον τοῦ σπέρματος αὐτῆς. Αὐτός σου τηρήσει τήν κεφαλήν καί σύ τηρήσεις αὐτοῦ πτέρναν». (Γενεσ. Γ΄15). Προαναγγέλλει δηλ. ὁ Θεός,  τήν «θανάσιμον ἔχθραν» καί «πάλην» (Ἐφεσ. ΣΤ΄12 κ.ἄ.) μεταξύ τοῦ σατανᾶ καί τοῦ Κυρίου, ἔκβασις τῶν ὁποίων θά ἦτο ἡ ὑπό τοῦ Κυρίου συντριβή, «τήρησις» τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ καί ἀντιστοίχως ἡ ὑπ’ αὐτοῦ σταύρωσις τοῦ Κυρίου, ἤ­τοι ἡ «τήρησις τῆς πτέρνας» Του. Ἀλλά καί ὁ Κύριος ἐπίσης ρητῶς ἐτόνισεν ὅτι ὁ σατανᾶς «ἀνθρωποκτόνος ἦν ἀπ’ ἀρχῆς καί ἐν τῇ ἀληθείᾳ οὐκ ἔστηκεν» (Ἰωάν. Η΄44).

Βεβαιοῦσι δέ πανηγυρικῶς πᾶσαι αἱ σχετικαί μαρτυρίαι τῆς Γραφῆς τήν θανάσιμον «ἔχθραν» καί πολεμικήν τοῦ σατανᾶ ἐναντίον τοῦ Κυρίου, ὅταν μάλιστα διησθάνθη καί κατενόησε οὗτος χωρίς νά δύναται νά ἐννοήσῃ τό μυστήριον τῆς ἀφάτου Θείας συγκαταβάσεως, ὅτι ἐκ τῆς ὅλης ζωῆς καί δημοσίας δράσεως Αὐτοῦ ἐκινδύνευε πλέον ἡ κοσμοκρατορία του. Ἐπεχείρησε, κατ’ ἀρχήν, νά Τόν φονεύσῃ πνευματικῶς διά τῶν ἐν τῇ «ἐρήμῳ πειρασμῶν» (Μάτθ. Δ΄1), ὅπως ἐθανάτωσε τούς πρω­τοπλάστους διά τῆς ἀπάτης, ὅταν δέ ἀπέτυχε ἐν τῇ προσπαθείᾳ του ἐκείνῃ, «εἰσῆλθεν» εἰς τόν Ἰούδαν (Λουκ. KB΄3), διακρίνας, ὡς πνεῦμα, τήν σχετικήν προδιάθεσιν αὐτοῦ, καί τόν παρεκίνησεν εἰς τήν δολοφονικήν προδοσίαν. Ὑπεδαύλισεν ὡσαύτως τόν φθόνον τῶν Ἰουδαϊκῶν Ἀρ­χῶν ἀλλά καί τό θανάσιμον ἐπίσης μῖσος των ἐναντίον τοῦ Κυρίου. Ῥητῶς ὅθεν τονίζει ἡ Γραφή ὅτι ὁ κυρίως καί ἠθικῶς ὑπαίτιος τῆς σταυρώσεως τοῦ Κυρίου ὑπῆρξεν ὁ σατανᾶς.

Διά τήν ἁμαρτίαν ὡσαύτως καί τήν εὐθύνην τοῦ Ἰούδα ὁ Κύριος πάλιν εἶπε πρός τόν Πιλᾶτον. «…Ὁ μέν Υἱός τοῦ ἀνθρώπου ὑπάγει καθώς γέγραπται περί αὐτοῦ οὐαί δέ τῷ ἀνθρώπῳ ἐκείνῳ δι’ οὗ ὁ Υἱός τοῦ ἀνθρώπου παραδίδεται καλόν ἦν αὐτῷ εἰ οὐκ ἐγεννήθη ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος». Ὡσαύτως διά τήν ἁμαρτίαν καί τήν εὐθύνην τοῦ τε Ἰούδα ἀλλά καί τοῦ Πιλάτου προσέθεσε: «…Διά τοῦτο ὁ παραδιδούς μέ σοι μείζονα ἁμαρτίαν ἔχει…» (Ἰωάν. ΙΘ΄11). Δέν θά ἦτο δηλ. ἀμέτοχος εὐθύνης καί ὁ Πιλᾶτος, καίτοι θά… ἔνιπτε τάς χεῖρας του… Ἀλλά καί Λου­κ. KB΄3-5 «…Εἰσῆλθεν ὁ Σατανᾶς εἰς Ἰούδαν καί ἀπελθών συνελάλησε τοῖς ἀρχιερεῦσι καί γραμματεῦσι καί στρατηγοῖς τό πῶς αὐτόν παραδῶ αὐτοῖς. Καί ἐχάρησαν καί συνέθεντο αὐτῷ ἀργύρια δοῦναι…».

Τέλος, διά τήν ἁμαρτίαν καί τήν εὐθύνην τῶν Ἰουδαϊκῶν Ἀρχῶν ἀλλά καί τοῦ Λαοῦ, ἡ Γραφή τονίζει: α) Ματθ. ΚΖ΄18 «…Ἤδει γάρ (σ.σ. ὁ Πιλᾶ­τος) ὅτι διά φθόνον παρέδωκαν αὐτόν». β) Ἰωάν. ΙΑ΄47-51. «… Συνήγαγον οὗν οἱ ἀρχιερεῖς καί οἱ Φαρισαῖοι συνέδριον καί ἔλεγον; Τί ποιοῦμεν, ὅτι οὗτος ὁ ἄνθρωπος πολλά σημεῖα ποιεῖ; ἐάν ἀφῶμεν αὐτόν οὕτω, πάντες πιστεύσωσιν εἰς αὐτόν… Εἷς δέ τις ἐξ αὐτῶν Καϊάφας, ἀρχιερεύς ὤν τοῦ ἐνιαυτοῦ…, εἶπεν αὐτοῖς. Ὑμεῖς οὐκ οἴδατε οὐδέν… συμφέρει ἡμῖν ἵνα εἷς ἄνθρωπος ἀποθάνη ὑπέρ τοῦ λαοῦ καί μή ὅλον τό ἔθνος ἀπόλυται…» (Πρβλ. καί ἰδίου ΙΗ΄14). γ) Ἰωάν. ΙΗ΄29-30. «…ἐξῆλθεν οὖν ὁ Πιλᾶ­τος πρός αὐτούς καί εἶπε. Τίνα κατηγορίαν φέρετε κατά τοῦ ἀνθρώπου τούτου; Ἀπεκρίθησαν… αὐτῶ∙ εἰμή ἦν κακοποιός οὐκ ἄν σοί παρεδώκαμεν αὐτόν…». Καί, αὐτόθι στιχ. 38-40. «…Καί τοῦτο εἰπών (σ.σ. ὁ Πιλᾶτος) ἐξῆλθε πρός τούς Ἰουδαίους καί λέγει αὐτοῖς· ἐγώ οὐδεμίαν αἰτίαν εὑρίσκω ἐν αὐτῷ… Βούλεσθε οὖν ὑμῖν ἀπολύσω τόν βασιλέα τῶν Ἰουδαίων; ἐκραύγασαν οὖν πάλιν λέγοντες, μή τοῦτον, ἀλλά Βαρραβᾶν…». δ) Ματθ. ΚΖ΄22-24. «…Λέγει αὐτοῖς ὁ Πιλᾶτος, τί οὖν ποιήσω Ἰησοῦν τόν λεγόμενον Χριστόν; λέγουσιν αὐτῷ πάντες, σταυρωθήτω, Ὁ δέ ἡγεμών ἔφη· τί γάρ κακόν ἐποίη­σεν; οἱ δέ περισσῶς ἔκραζον λέγοντες σταυρωθήτω…»^[11], ε) Πράξ. Δ΄8-12. «…Τότε Πέτρος πλησθείς Πνεύματος Ἁγίου εἶπε πρός αὐτούς. Ἄρχοντες τοῦ λαοῦ καί πρεσβύτεροι τοῦ Ἰσραήλ, εἰ ἡμεῖς σήμερον ἀνακρινόμεθα γνωστόν ἔστω πᾶσιν ὑμῖν καί παντί τῷ λαῷ Ἰσραήλ ὅτι ἐν τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ Ναζωραίου, ὅν ὑμεῖς ἐσταυρώσατε…». Καί στ) Αὐτόθι, Ζ΄8-53. «…Στέφανος δέ πλήρης πίστεως… ἔφη… Σκληροτράχηλοι καί ἀπερίτμητοι τῇ καρδίᾳ… Ὑμεῖς ἀεί τῷ Πνεύματι τῷ Ἁγίῳ ἀντιπίπτετε, ὡς οἱ πατέρες ὑμῶν καί ὑμεῖς. Τίνα τῶν προφητῶν οὐκ ἐδίωξαν οἱ πατέρες ὑμῶν, καί ἀπέκτειναν τούς προαναγγείλαντας περί τῆς ἐλεύσεως τοῦ δικαίου οὗ ὑμεῖς προδόται καί φονεῖς γεγένησθε. Γνω­στόν ἔστω πᾶσιν ὑμῖν… ὅτι ἐν τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ Ναζωραίου, ὅν ἡμεῖς ἐσταυρώσατε…». Τό αὐτό μῖσος  καί τήν ἐμπάθειαν διϊστορικῶς τρέφει πρός τόν ἐνσαρκωθέντα Υἱόν τοῦ Θεοῦ  ὁ Ἰουδαϊσμός ὡς ἀποδεικνύεται ἐκ τῆς διαστροφῆς τοῦ Ταλμούδ καί τῆς Καμπαλά καί τῆς ὅλης Ραββινικῆς διδαχῆς διά τῶν ὁποίων ἀνασταυρώνεται ὁ τρισάγιος Κύριος εἰς πᾶσαν μετρητήν στιγμήν τοῦ χρόνου.

Δέν ἀνεβίβασεν ὅθεν τόν Κύριον εἰς τόν Σταυρόν «ἡ ἀγάπη» τοῦ Θεοῦ… ἀλλ’ ἡ ἔχθρα, τό μῖσος καί ὁ πόλεμος τοῦ σατανᾶ ἐναντίον Του, ὅπως καί ὁ φθόνος καί τό μῖσος ἐναντίον Του ἐπίσης πάντων τῶν προμνησθέντων «συνεργῶν» καί «ὀργάνων» του. Τοῦτο δέ προγιγνώσκων ὁ Θεός «πρό καταβολῆς κόσμου», κατά τήν κατάρτισιν ἔτι ἐν «ψιλαῖς ἰδέαις» τοῦ ὅλου σχεδίου τῆς δη­μιουργίας, προώρισεν ὥστε νά ἐκδηλώσῃ μέν ἀφ’ ἑνός καί ἐν τῷ φρικτοτάτῳ τούτω ἀνοσιουργήματι τήν ἄφατον διά τόν ἄνθρωπον ἀγάπην Του, μή παραβιάζων τήν δωρηθεῖσαν εἰς τά κτίσματά Του ἐνσυνείδητον ἐλευθερίαν, νά μετατρέψῃ ὅμως αὐτό, ἐν τῇ ἀπείρῳ δυνάμει καί σοφία Του, καί εἰς μέσον πολλαπλῆς  ἐξυπηρετήσεως τοῦ ὅλου μυστηριώδους «ἔργου» Του Ἐφεσ. Α΄1-10, Φιλιπ. Β΄10 κ.ἄ.).

Καί πρός τοῦτο, ἐν τῇ ἀπολύτῳ πλέον Αὐτοῦ ἐξουσίᾳ (Ρωμ. ΙΑ΄33-36 κ.ἄ.), ἤσκησε καί ἐφήρμοσε τήν πράγματι θείαν Δικαιοσύνην Του (Ματθ. ΣΤ΄33 κ.ἄ.) οὐχί μόνον ὡς «τιμωρόν» ἐναντίον πάντων τῶν κατά τοῦ Κυρίου ἁμαρτησάντων, ἤτοι τοῦ σατανᾶ καί τῶν φίλων καί συ­νεργῶν αὐτοῦ, ἀλλά καί ὡς «βραβεύουσα» ὑπέρ τοῦ Κυρίου καί πάντων ἐπίσης τῶν φίλων Αὐτοῦ. Ἐτήρησε δηλ., ὡς «τιμωρός», καί συνέτριψε τήν κεφαλήν τοῦ σατανᾶ,  κατέκρινε τήν ἁμαρτίαν καί κατήργησε τόν θάνατον (Ρωμ. Η΄3, Β΄ Τιμοθ. Α΄10 κ.ἄ.), ἐτιμώρησεν ὁμοίως πάντας τούς μετά τοῦ σατανᾶ συνεργήσαντας^[12]. Ὁ Ἰούδας, στερηθείς τῆς θείας Χάριτος καί τοῦ Θείου φωτι­σμοῦ, ἀπελθών ἀπήγξατο (Ματθ. ΚΖ΄5) γενόμενος «βρῶμα» αἰώνιον τοῦ «σατανᾶ», διότι κατά τήν ἀψευδῆ Ἱ. Παράδοσιν τῆς ἁγίας ἡμῶν Ἐκκλησίας «ἀπήγξατο» μετά τήν «ἐκ νεκρῶν ἀνάστασιν» τοῦ Κυ­ρίου καί δέν εὑρίσκετο οὕτως ἐν τῷ Ἅδῃ κατά τήν ἐκεῖ τριήμερον μετάβασιν τοῦ Κυρίου (Α΄ Πέτρ. Γ΄19-20) διά νά ἐκδηλώση πρός Αὐτόν τήν μετάνοιάν του καί σωθῆ. Ὁ Πιλᾶτος, μή πιστεύσας ἐπίσης εἰς τόν Κύριον καί μή μετανοήσας, εἶχεν ὡσαύτως (κατά τήν Ἱ. Παράδοσιν καί πάλιν) ἰσο­βίους ψυχικάς τύψεις καί βασανισμόν καί τέλος σκληρόν θάνατον αὐτοχειριασθείς ἐπίσης, κατά τήν μαρτυρίαν τοῦ Εὐσεβίου (Ἐκκλ. Ἱστορ. Β΄VII). Οἱ τότε Ἰουδαῖοι, οἱ ἀμέσως ἤ ἐμμέσως εἰς τό φρικτόν ἀνοσιούργημα συνεργήσαντες, ἐτιμωρήθησαν ὡσαύτως σκληρῶς, κατά τήν βεβαίωσιν καί τῆς παγκοσμίου Ἱστορίας ὑπό τοῦ Ρωμαίου Αὐτοκράτορος Τίτου το 70 μ.Χ. Ἔκλαυσεν ὁ Κύριος προγιγνώσκων τήν πρό τῆς παρελεύσεως τῆς γενεᾶς ἐκείνης ἱστορικήν καταστροφήν τῆς Ἱερουσαλήμ (Λουκ. ΙΘ΄41 – 44), ἡ θεία δ’ ἐκείνη καταδίκη βαρύνει μέχρι σήμερον τόν Ἰουδαϊσμόν, μή μετανοήσαντα καί μή ζητοῦντα συγχώρησιν διά τό ἀνοσιούργημα τῶν προγόνων του, ἀλλά σατανικῶς ἐμμένοντα εἰς τήν ἄρνησιν τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ. Καί θά τόν βαρύνῃ μέχρι ἀνανήψεως καί μετανοίας του.

Ἐβράβευσεν ὅμως ὡσαύτως ὁ Θεός, ὡς βραβεύων πλέον καί «δωρεοδότης» (Φιλιππ. Γ΄14, Ἐφεσ. Β΄8 κ.ἄ.), πολυειδῶς καί πολυτρόπως, κατ’ ἀρχήν τόν Κ. ἡ. Ἰ. Χριστόν ὡς τέλειον ἄνθρωπον, καί δή:

α) Ἐφόσον ὁ Κύριος ἐθανατώθη ὅλως ἀδίκως, φύσει τε καί προαιρέσει ἀναμάρτητος ὤν (καί ἔχων ἄρα, κατά τήν θείαν δικαιοσύνην, τό δικαίωμα τοῦ «αἰωνίως ζῆν»), ἀνέστησεν Αὐτόν ἐκ νεκρῶν καί ἀπέδωκεν Αὐτῷ τήν αἰωνίαν ζωήν. Οὕτω δέ τό πανάγιον σῶμα τοῦ Κυρίου, τό ἀδίκως σταυρωθέν, καί τό ἀδίκως χυθέν τίμιον αἷμά Του, οὐχί μόνον ἐγένοντο σῶμα πνευματικόν, ἄφθαρτον, αἰώνιον (Α΄ Κορ. ΙΕ΄44), ἀλλά κατέστησαν προσέτι, διά τοῦ μυστηρίου τῆς θείας εὐχαριστίας, καί πνευματική βρῶσις καί πόσις, διά τούς ἀξίως μεταλαμβάνοντας, εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καί εἰς ζωήν αἰώνιον (Ματθ. ΚΣΤ΄26-28 κ.ἄ.). Τά σεπτά ἐπίσης πάθη τοῦ Κυρίου, τά ὁποῖα ὅλως ἀδίκως ὑπέστη πρό τῆς σταυρώσεώς Του, ἀλλά καί ἐπί τοῦ Σταυροῦ, κατέστησαν ὡσαύτως μέσα θεραπείας διά τάς ἀσθενείας καί τά πάθη ἡμῶν διαιωνιζό­μενα μέχρι συντελείας ἐπί τῇ ἁπλῇ ἐπικλήσει τοῦ ὀνόματος Αὐτοῦ. Διά τοῦτο δέ καί ὁ πρόφ. Ἠσαΐας προεφήτευσεν (ΝΓ΄4, πρβλ. καί Ματθ. Η΄17). «Αὐτός τάς ἀσθενείας ἡμῶν ἔλαβε καί τάς νόσους ἐβάστασε καί τῷ μώλωπι αὐτοῦ ἡμεῖς ἰάθημεν».[13] Καί (β) Ἐφόσον θανατωθείς ἀδίκως ὁ Κύριος ἐστερήθη ὡς ἐκ τούτου τοῦ θρόνου τῆς βασιλείας τοῦ Ἰσραήλ, τοῦ ὁποίου ἦτο νόμιμος κληρονόμος ὡς ἀπογόνος τοῦ Δαυΐδ ἐκ τῆς Παναγίας Μητρός Του καταγόμενης ἐξ οἴκου Δαϋίδ (Λουκ. Α΄27), ἐβραβεύθη ἀπό τοῦ Θεοῦ διά τῆς «παμβασιλείας» (Ἀποκαλ. ΙΘ΄16 κ.ἄ.). Καί οὐχί μόνον ἐδόθη Αὐτῶ -καί ὡς τελείω ἀνθρώπω- πᾶσα ἐξουσία ἐν Οὐρανῷ καί ἐπί γῆς» (Ματθ. ΚΗ΄18 κ.ἄ.), ἀλλά καί ὁ θρόνος τῆς μεγαλωσύνης δεξιᾷ τοῦ Πατρός εἰς τό «διηνεκές» (Ἑβρ. Γ΄13-14 κ.ἄ.), ὅπου βεβαίως ὡς αἰώνιος Λόγος, «ἦν τό πρότερον» (Ἰωάν. ΣΤ΄62) καί ἀνάρχως, ἤ, ἄλλως, «ἀπ’ ἀρχῆς» (Ἰωάν. Α΄1 καί ἰδίου Α΄ Ἰωάν. Α΄1 κ.ἄ.).

Ἀλλ’ ὅπως ἐτιμώρησεν ὁ Θεός (ἡ θεία δικαιοσύνη) καί τούς ἀμέσους «συνεργούς» καί φίλους τοῦ σατανᾶ, τούς ὅπως δήποτε συνεργήσαντας διά τήν σταύρωσιν τοῦ Κυρίου (καί τιμωρεῖ ἀλλά καί θά τιμωρῆ ὁμοίως καί πάντας τούς συνεχίζοντας ἤ μέλλοντας νά συνεχίσωσι τό ἔργον ἐκείνων μέχρι συντελείας), οὕτως ἐβράβευσε, βραβεύει καί θά βραβεύῃ ἀντιστοίχως, καί δι’ ἀναλόγων βραβείων μέχρι συντελείας ἐπίσης, καί πάν­τας τούς φίλους καί «συνεργούς» Αὐτοῦ, τούς πιστεύσαντας, πιστεύ­οντας καί μέλλοντας νά πιστεύσωσιν εἰς Αὐτόν καί «τηροῦντας τάς ἐντολάς» Του. Τούς συνεχίσαντας, συνεχίζοντας καί μέλλοντας νά συνεχίσωσιν, ὡς Ἐκεῖνος, τόσον προσωπικῶς, ὅσον καί ὡς Ἐκκλησία – τόν «καλόν ἀγῶνα» (Β΄ Τιμόθ. Δ΄7 κ.ἄ.), τόν πόλεμον Αὐτοῦ ἐναντίον τοῦ ἄρχοντος τοῦ κόσμου τούτου καί τῶν ἐξουσιῶν αὐτοῦ (πρός Ἐφεσ. ΣΤ΄12 κ.ἄ.), ὅπως καί τῶν «γενημάτων» αὐτοῦ, τοῦ «ψεύδους» δηλ. καί τῆς «ἁμαρτίας», μέχρι τῆς τελείας ἐκ τοῦ κόσμου ἐκβολῆς του (Ἰωάν. IB΄31 κ.ἄ.) καί τῆς καθολικῆς ἐπικρατήσεως τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ ἀλλά καί τῆς δικαιοσύνης Αὐτοῦ καί ἐπί τῆς Γῆς, ἀκολούθως δέ καί μέχρι συντελείας. (Ματθ. ΣΤ΄10, 33 καί IΓ΄39-40 κ.ἄ.). Πάντας τούτους ἀναδεικνύει ὁ Θεός τέκνα Αὐτοῦ, κατά χάριν, (Ἰωάν. Α΄12 κ.ἄ.) καί «ἀδελφούς» αἰωνίους τοῦ Κ.ἡ.Ἰ. Χριστοῦ (Ρωμ. Η΄17, Ἑβρ. Β΄11 κ.ἄ.) καί «συγκληρονόμους», μετ’ Αὐτοῦ, τῆς «βασιλείας τῶν Οὐρανῶν» (Ρωμ. Η΄17 κ.ἄ.). Διά τοῦτο καί ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ἐν τῇ Β΄ Τιμοθ. Δ΄7-8 γράφει: «…Τόν καλόν ἀγώνα ἠγώνισμα, τόν δρόμον τετέλεκα, τήν πίστιν τετήρηκα, λοιπόν ἀπόκειταί μοι ὁ τῆς δικαιοσύνης στέφανος, ὅν ἀποδώσει μοι ὁ Κύριος ἐν τῇ ἡμέρα ἐκείνῃ, ὁ δίκαιος κριτής, οὐ μόνον δέ ἐμοί ἀλλά καί πᾶσι τοῖς ἠγαπήκοσι τήν ἐπιφάνειαν αὐτοῦ». Καί, αὐτόθι, Β΄12. «… εἰ ὑπομένομεν καί συμβασιλεύσωμεν…». Ὡσαύτως ἐν τῇ  Ρωμ. Η΄17. «…Αὐτό τό Πνεῦ­μα συμμαρτυροῖ τῷ πνεύματι ἡμῶν, ὅτι ἐσμέν τέκνα Θεοῦ. Εἰ δέ τέκνα, καί κληρονόμοι, κληρονόμοι μέν Θεοῦ συγκληρονόμοι δέ Χριστοῦ, εἴπερ συμπάσχομεν καί συνδοξασθῶμεν…». Ἡ δικαιοσύνη τοῦ ἐν Τριάδι «μόνου ἀληθινοῦ Θεοῦ» ἡμῶν (Ἰωάν. ΙΖ΄3) εἶναι ἀπολύτως τελεία (Ματθ. Ε΄48, ΣΤ΄33 κ.ἄ.) ὅπως βεβαίως καί πᾶσαι αἱ λοιπαί «ἰδιότητες» Αὐτοῦ. Δι’ ὅ καί δικαίως Αὐτῷ πρέπει πᾶσα δόξα, τιμή καί προσκύνησις καί νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰώνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν». (Ἀποκαλ. Ε΄13-14 κ.ἄ.).

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ. 3

ΚΕΦΑΛAIΟΝ ΠΡΩΤΟΝ.. 4

ΘΕΟΣ – ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ – ΑΝΘΡΩΠΟΣ – ΘΕΑΝΘΡΩΠΟΣ. 4

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΔΕΥΤΕΡΟΝ.. 23

ΤΟ «ΔΙΚΑΙΟΝ» ΚΑΙ ΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΙ ΑΥΤΟΥ ΟΡΙΣΜΟΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΚΑΙ ΘΕΙΑ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ   23

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΤΡΙΤΟΝ.. 33

Η ΑΛΗΘΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΣΤΑΥΡΙΚΗΣ ΘΥΣIΑΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΚΑΙ ΑΙ ΠΕΡΙ ΑΥΤΗΣ ΜΑΡΤΥΡΙΑΙ  33

Α) Τά κυριώτερα χωρία τῆς Γραφῆς. 33

Β) Αἱ κυριώτεραι γνῶμαι τῶν Ἁγίων Πατέρων τῆς ἁγ. ἡμῶν Ἐκκλησίας περί τῆς Σταυρικῆς Θυσίας τοῦ Κυρίου. 35

Γ) Ἡ ἀληθής ἔννοια τοῦ διά τῆς Σταυρικῆς θυσίας τοῦ Κυρίου δοθέντος «λύτρου» ὡς καί τῆς δι’ αὐτοῦ «λυτρώσεως ἤ ἀπολυτρώσεως» ἡμῶν. 60

Δ) Ἡ ἀληθὴς ἔννοια τῶν χωρίων: α) «… τὸν μὴ γνόντα ἁμαρτίαν ὑπὲρ ἡμῶν ἁμαρτίαν ἐποίησεν…» (Β’ Κορ. Ε’ 21) καὶ β) «…Χριστὸς ἡμᾶς ἐξηγόρασεν ἐκ τῆς κατάρας τοῦ νόμου γενόμενος ὑπὲρ ἡμῶν κατάρα» (πρὸς Γαλατ. Γ’ 13). 76

Ε) Ἡ ἀληθὴς ἔννοια τοῦ χωρίου: «…Θεέ μου, Θεέ μου, ἵνα τὶ μὲ ἐγκατέλιπες» (Ματθ. ΚΖ’ 46). 79

ΣΤ) Ἡ ἀνάστασις τοῦ Κυρίου ἐκ νεκρῶν καὶ ἡ ὑπὸ τῆς θείας δικαιοσύνης βράβευσις Αὐτοῦ ὡς τελείου ἀνθρώπου. 83

Ζ) Ἡ σχετικὴ ὑμνολογία τῆς ἁγίας ἡμῶν Ἐκκλησίας. 86

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΤΕΤΑΡΤΟΝ.. 91

Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ «ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΕΩΣ» ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ (ΩΣ «ΤΙΜΩΡΟΥ») ΔΙΑ ΤΗΣ ΣΤΑΥΡΙΚΗΣ ΘΥΣIΑΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ. 91

---

^[1]Πρβλ. μακαριστοῦ καθηγητοῦ Ἰωάν. Καλογήρου «Ἐνημερωτικαί Εἰσηγήσεις κατά τήν Β΄ Διάσκεψιν τῆς Διορθοδόξου Θεολογικῆς Ἐπιτροπῆς ἐπί τοῦ διαλόγου μετά τῶν Παλαιοκαθολικῶν», ἔκδ. 1971, σελ.. 15, ὑποσ. 1. «…Ὁ (σ.σ. μακαρίτης «ἐπίσκοπος» τῶν Παλαιοκαθολικῶν της Ἐλ­βετίας) Urs Küry… κατεδείκνυε τό σαθρόν του Θεολογικοῦ περιεχομένου τοῦ Filiopue, ὡς ἐξ ὠρισμένης τριαδολογικῆς θεωρητικῆς ἰδιοτυπίας (Spekulation) τοῦ Αὐγουστίνου καί τῶν μεταγενεστέρων μεγάλων Σχολαστικῶν Ἀνσέλμου Καντερβουρίας καί Θωμᾶ Ἀκινάτου προκύψαντος…».

^[2] Ἐκ «μέρους» πάντοτε, δυνάμενοι νά γνωρίσωμεν (Α΄ Κορ. ΙΓ΄9 κ.ἄ.) τάς λεπτομερείας τοῦ μυστηριώδους «ἔργου» τοῦ Θεοῦ (Πράξ. ΙΓ΄41 κ.ἄ.), τῆς ὅλης δηλ. καί ἐξ «οὐκ ὄντων» πνευματικῆς καί ὑλικῆς δημιουργίας, καί ὁδηγόν πάντοτε ἔχοντες τήν θείαν ἀποκάλυψιν, λαμβάνομεν, «ὡς ἐν ἐσόπτρῳ καί αἰνίγματι» (Α΄ Κορ. ΙΓ΄11 κ.ἄ.), σχετικήν τίνα μόνον ἔννοιαν αὐτῶν δι’ ἀντιπαραβολῆς τῶν ἔργων τοῦ ἀνθρώπου, ἡ ψυχή τοῦ ὁποίου ἐπλάσθη «κατ’ εἰκόνα» τοῦ Θεοῦ (Γένεσ. Α΄26).  Ὅπως λοιπόν ἐν τῷ νοΐ ἡμῶν γεννῶνται οὐχί ἐκ τῆς οὐσίας του ἀλλ’ ἐξ «οὐκ ὄντων» πᾶσαι αἱ ψιλαί καί ἀφηρημέναι ἰδέαι περί τῶν διαφόρων ἔργων – δημιουργημάτων ἡμῶν καί μετά τήν ἐπεξεργασίαν αὐτῶν ἐν αὐτῷ, διά διαφόρων συλλογισμῶν…, φέρονται ἑκάστοτε, κατ’ ἐλευθέραν βούλησιν ἡμῶν, εἰς ὀντοποίησιν (κυριολεκτικῶς «μορφοποίησιν») διά τῆς ὑφεστώσης ὕλης, οὕτως, ἐν ἀντιπαραβολῇ, ὁ ἄπειρος καί ἀπερινόητος Θεός Πατήρ, γεννήσας ἤ συλλαβῶν ἐν τῷ ἀπείρῳ καί ἀκατάληπτω ὡσαύτως νοΐ Αὐτοῦ (Ρωμ. ΙΑ΄34), οὐχί ἐκ τῆς οὐσίας Αὐτοῦ ἀλλ’ ἐκ τοῦ «μή ὄντος», «ψιλάς ἰδέας» περί τοῦ ὅλου ἔργου Του, ηὐδόκησε νά φέρῃ ταύτας ἐξ «οὐκ ὄντων» εἰς τό «εἶναι» διά τοῦ μονογενοῦς Αὐτοῦ Υἱοῦ – Λόγου (Ἰωάν. Α΄1-2 κ.ἄ.), συνεργοῦντος τοῦ Ἁγίου Πνεύματός Του. Γενομένης δ’ ἐπεξεργασίας τῶν ἰδεῶν τούτων ἐν ἀπερινοήτῳ συμβουλίῳ τῶν τριῶν ὑποστάσεων τῆς Θεότητος, ἤρξατο προοδευτικῶς ἡ ὀντοποίησις αὐτῶν ἐξ «οὐκ ὄντων» τῇ  παντοδυνάμω ἁπλῶς βουλῇ τοῦ Θεοῦ διά τῆς ἐξ οὐκ ὄντων ἐπίσης ὀντοποιήσεως καί τῆς ὕλης, ἥτις ἀπητεῖτο πρός ὀντοποίησιν καί μορφοποίησιν αὐτῶν. Καί ὡς αἱ ψιλαί ἰδέαι ἡμῶν περί τῶν ἡμετέρων ἔργων, γεννώμεναι ἐν τῷ νοΐ ἡμῶν οὔτε μέρος τῆς οὐσίας αὐτοῦ εἶναι, μήτε ταύτης μετέχουσι μετά τήν σύλληψιν των, οὕτω καί αἱ περί τοῦ «μή ὄντος» ψιλαί ἰδέαι» τοῦ Θεοῦ οὔτε ἐκ τῆς οὐσίας Αὐτοῦ προῆλθον, μήτε, γεννηθεῖσαι ἤ συλληφθεῖσαι ἐν τῷ νοΐ Αὐτοῦ, μετέσχον τῆς Θείας Οὐσίας μετά τήν σύλληψιν καί τήν ἐπεξεργασίαν αὐτῶν.  Ὅπως ἐπίσης ἐν τῷ νοΐ τοῦ μηχανικοῦ προνοοῦνται «προγνωστικῶς», ἐν ψιλαῖς ἰδέαις, πᾶσαι αἱ λεπτομέρειαι τῆς λειτουργίας τῶν πολυσυνθέτων ἐργοστασίων κ.ἄ. μηχανημάτων, οὕτω καί ὁ Θεός ἐν τῇ ἀπείρῳ Αὐτοῦ προγνώσει, προέγνω πάσας τάς λεπτομερείας τοῦ ὅλου ἔργου τῆς εὐδοκίας Του.  Ἀλλ’ Ἐκεῖνος προέγνω οὐχί μόνον πᾶσαν κίνησιν, ζωήν κ.λ.π. τῶν καθαρῶς ὑλικῶν κτισμάτων Του, ὡς καί τῶν δι’ ἐνστίκτων προικισθέντων, βάσει τῶν φυσικῶν νό­μων, οὕς Αὐτός πάλιν ἔταξε. Προέγνω ἐπίσης καί πᾶσαν λεπτομέρειαν τῆς ζωῆς καί τῆς δράσεως καί ἀλληλεπιδράσεως ἐν γένει καί πάντων τῶν πνευματικῶν καί ἐνσυνειδήτων ἄρα δέ καί ἐλευθέρων κτισμάτων Του, ἐν οἷς καί οἱ ἄγγελοι, ὡς καί ὁ ἄνθρωπος. Ἡ τοιαύτη πρόγνωσις τοῦ Θεοῦ εἶναι βεβαίως ἐπί­σης ἀπερινόητος…, ἀλλά βεβαιοῦται πλήρως, διά τῆς πραγματώσεως τοῦ προφητισμοῦ. Καί διακηρύσσει καί αὕτη τήν ἄπειρον σοφίαν καί δύναμιν ἀλλά καί τήν ἄπειρον ἀγάπην τοῦ Θεοῦ, περί ὧν λαμβάνομεν μικράν ἔννοιαν ὅταν ἀναλογισθῶμεν ὅτι, κατά τήν ρητήν πάλιν βεβαίωσιν τοῦ Κυ­ρίου, «καί αἱ τρίχες τῆς κεφαλῆς ἡμῶν πᾶσαι ἠριθμημέναι εἰσίν», ὑπό τοῦ Θεοῦ (Ματθ. Ι΄30) πρό πάσης βεβαίως δημιουργίας.

^[3] Περί τῆς διαφορᾶς τοῦ «πανθεϊσμοῦ» ἀπό τόν «πανενθεϊσμόν» ἐπαγόμεθα τα κάτωθι: Πανθεϊσμός εἶναι ἡ θεωρία ὅτι ὁ κόσμος ἀποτελεῖ ἀπόρροια τοῦ Θεοῦ. Πανενθεϊσμός εἶναι ἡ καινοφανής θεωρία ὅτι ἡ ὕλη εἶναι ὡσαύτως αὐθύπαρκτος ἐπιδρῶσα ἐπί τοῦ Θεοῦ, ἀλλά καί τελοῦσα ὑπό τήν ἐπίδρασίν Του.

 

^[4] Ὡς εἴπομεν, ταυτίζοντες οἱ Δυτικοί τήν θείαν οὐσίαν μέ τάς ἀκτίστους ἐνέργειας τοῦ Θεοῦ ἀποφεύγουν τόν «πανθεϊσμόν», δεχόμενοι ἤδη μόνον τήν ἐν τῷ κόσμῳ ἐνέργειαν τοῦ Θεοῦ ὡς κτιστήν.

^[5] Πρβλ. καί Ἀποστολ. Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος «Ὁ Παπισμός καί ἡ Οὐνία», σελ. 12-13. «… Ε΄ Ἡ ἱκανοποίησις τῆς θείας δικαιοσύνης ὑπό τοῦ μετανοοῦντος. Εἰς τήν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν μας ἡ μετάνοια καί ἡ ἐξομολόγησις εἶναι μυστήριον καί πρᾶξις, καθ’ ἥν ὁ ἄνθρωπος ὁ ὁποῖος συνησθάνθη τά ἁμαρτήματά του, μετανοεῖ… καί προσέρχεται εἰς τόν πνευματικόν πατέρα, ἐξομολογεῖται καί λαμβάνει συγχώρησιν διά τοῦ ἐλέους τοῦ Θεοῦ, τό ὁποῖον διοχετεύεται διά τῆς εὐχῆς καί τῆς ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν τοῦ ἱερέως.  Ἀλλ’ εἰς τήν Παπικήν «Ἐκκλησίαν», ὁ μετανοῶν ἁμαρτωλός, ὅταν ἐξομολογεῖται, δικάζεται παρά τοῦ ἱερέως καί ἐπιβάλλονται εἰς αὐτόν διάφορα ἐπιτίμια μέ ποινικόν χαρακτῆρα, διά νά ἐξιλεωθῇ ἀπέναντι τοῦ Θεοῦ… Τοῦτο εἶναι ἀντίθετον πρός τό Ἱ. Εὐαγγέλιον».

^[6]Πλήν τῆς περί «ἱκανοποιήσεως τῆς θείας δικαιοσύνης…» θεωρίας, ὁ  Ἀνσελμος Καντερβουρίας ὑπῆρξεν ἔνθερμος ὑποστηρικτής καί τῆς αἱρέσεως τοῦ Filioque…», ἐξ ἐπιδράσεως προδήλως καί πάλιν τῆς σχετικῆς αἱρετικῆς διδασκαλίας τοῦ Ἱ. Αὐγουστίνου. Πρβλ. (+) Ἀρχ/που Χρυσοστ. Παπαδοπούλου «Τό πρωτεῖον τοῦ Ἐπισκόπου Ρώ­μης», σελ.. 215 καί βιβλ. αὐτόθι.

^[7] Πρβλ. καί ἀοιδίμου Ἀρχιμ.  Βασ. Στεφανίδου «Ἐκκλησ. Ἱστορία», σελ. 500-501 καί βιβλ. αὔτ. «Ἄνσελμος Καντερβουρίας…». Ἐν τῷ συγγράμματι αὐτοῦ ἐπιγραφομένῳ «Cur deus homo» (διατί ὁ Θεός ἄνθρωπος) ἐζήτησε νά ἀποδείξῃ τήν ἀνάγκην τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Θεοῦ. Ἡ θεία δικαιοσύνη ἀπήτει ἱκανοποίησιν (satisfactio), τήν ὁποίαν ἄν­θρωπος δέν ἠδύνατο νά τελέσῃ, ἦτο, ἄρα, ἀνάγκη νά τελέσῃ αὐτήν θεάνθρω­πος. Διά τῆς διδασκαλίας ταύτης πρῶτος ὁ Ἄνσελμος τήν ὑπό τοῦ Τερτυλιανοῦ καθορισθεῖσαν νομικήν σχέσιν τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ Θεοῦ ἐν τῷ μυστηρίῳ τῆς ἐξομολογήσεως καί μετανοίας μετέφερεν ἐπί τῆς σχέσεως τοῦ Χριστοῦ καί τοῦ Θεοῦ ἐν τῷ ζητήματι τοῦ σωτηριώδους ἔργου τοῦ Θεοῦ».

[8] Ὁποίαν πράγματι καταρράκωσιν τῆς θείας «τελειότητος» καί «δικαιοσύνης» θά ἀπετέλει καί ἡ ἀντίφασις ἀφ’ ἑνός μέν τῆς εἰς ἡμᾶς δοθείσης ἐντολῆς, διά τοῦ ὑπό τοῦ Θεοῦ δοθέντος Νόμου (Ἰωάν. Α΄17) «… ἀθῶον καί δίκαιον οὐκ ἀποκτενεῖς…» (Ἐξοδ. ΚΓ΄7, πρβλ. καί Δεύτερον. ΚΑ΄26, Ἰεζεκ. ΙΗ΄20 κ.ἄ.) καί ἀφ’ ἑτέρου τῆς ἀπαιτήσεως τῆς «θείας δικαιοσύνης» ὅπως θανατωθῇ καί θυσιασθῇ ἀθῶος καί ἀναμάρ­τητος διά τήν ἱκανοποίησιν αὐτῆς λόγω προσβολῆς γενομένης παρ’ ἄλλου…, ὅσον δήποτε μεγάλη καί ἄν ἦτο ἡ προσβολή αὕτη…

^[9] Οἱ Διαμαρτυρομένοι ἐθεώρησαν περιττόν οὐχί μόνον τό βάπτισμα ἀλλά καί «τά καλά ἔργα»! Διότι, κατ’ αὐτούς, ἀρκεῖ μόνον ἡ πρός τόν Κύριον πίστις, γενόμενης πλήρους ἱκανοποιήσεως τῆς «θείας δικαιοσύνης!» διά τῆς Σταυρικῆς θυσίας Του.

^[10] Πρβλ. ἁγ. Ἰωάν. Χρυσοστ. Λόγ. Α΄ «πρός Σταγειρίτην Ἀσκητήν δαιμονιώντα», Ε.Π.Μ. τ. 47, σ. 428 – 429.

^[11]Διά τῶν χωρίων τούτων βεβαιοῦται ἡ βαρύτατη εὔθυνη τοῦ Ἰουδαϊκοῦ λαοῦ διά τήν ἄδικον σταύρωσιν τοῦ Κυρίου, διότι, προδήλως, ἡ σχετική ἀπόφασις τοῦ Πιλᾶτου ἐξηρτᾶτο, κατά μέγα μέρος τουλάχιστον, ἐκ τῆς συγκαταθέσεως ἤ μή αὐτοῦ.

^[12] Πᾶσαι αἱ τιμωρίαι τῶν ἁμαρτωλῶν δέν ἐπιβάλλονται ὑπό τοῦ Θεοῦ (τῆς θείας δικαιοσύνης) κατά τήν ἔννοιαν τῶν ἀνθρωπίνων. Οἱ ἁμαρτάνοντες τιμωροῦνται παρα­βιάζοντες εἴτε τόν πνευματικόν ἤ καί τούς φυσικούς νόμους, τούς ὁποίους ὁ Θεός ἔταξεν ἐν τῇ ἀπείρῳ Αὐτοῦ ἐξουσία: πρός περιφρούρησιν καί ἐξυπηρέτησιν τοῦ ὅλου «μυστηρίου -ἔργου» Του (Ἐφεσ. Α΄9, Πράξ. ΙΓ΄41 κ.ἄ.). Καί ὑφίστανται οὕ­τω τάς συνεπείας τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν. Κατά τόν μεγαλειώδη λόγο τοῦ Θείου Παύλου «τα ὀψώνια της ἁμαρτίας θάνατος».

[13] Τὴν ἔννοιαν ταύτην ἔχει καὶ τὸ χωρίον τοῦτο καὶ οὐχὶ ὡς πιστεύουσιν οἱ Δυ­τικοί, ἀλλὰ καὶ πολλοὶ δυστυχῶς τῶν ἡμετέρων, ὅτι ὁ Κύριος ἀναλαβών ἐπὶ τοῦ σταυροῦ τάς ἁμαρτίας ἀλλὰ καὶ τάς ἀσθενείας ἡμῶν ἐν τῷ σώματι Αὐτοῦ,  ἐγένετο, ὡς ἐκ τούτου, ἔστω καὶ δι’ ὀλίγον χρόνον (!), ὁ μεγαλύτερος τῶν ἁμαρτωλῶν! Διότι προσέτι ῥητῶς ἡ Γραφὴ τονί­ζει: «…δικαιοσύνη δικαίου ἐπ’ αὐτὸν ἔσται καὶ ἀνομία ἀνόμου ἐπ’ αὐτὸν ἔσται» (Ἰεζεκ. ΙΗ΄20, πρβλ. καὶ αὐτόθι στιχ. 4 ὡς καὶ Ἐξοδ. ΚΓ΄7 καὶ Δευτερ. ΚΑ΄26).

 

 

ΠΗΓΗ: ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΑΔΕΙΑ ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗΣ ΒΙΒΛΙΟΥ: Ο ΕΚ ΤΩΝ ΛΑΜΠΡΟΤΕΡΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΕΠΙΣΚΟΠΩΝ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΥΣ ΑΥΤΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

ΕΠΙ ΔΕ ΤΟΥΤΟΙΣ ΕΚΦΡΑΖΟΜΕΝ ΥΙΪΚΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑΣ.

ΠΡΩΤ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΟΥΛΟΣ